Voorwoord. Inge Vandeurzen Beleidsmedewerker Vlaamse overheid voor de gevangenis van Antwerpen 15 april 2011

Transcriptie

1 JAARRAPPORT Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Gevangenis Antwerpen 2010

2 2 Voorwoord Dit over hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen is een verslag van de werkzaamheden en de nieuwe impulsen in 2010, maar ook van de consolidatie van good practices uit de jaren ervoor. Graag wil ik de lezer van dit jaarrapport uitnodigen om contact op te nemen met mij, indien het lezen ervan vragen, bedenkingen of suggesties oproept. Ik wil bij deze gelegenheid alle medewerkers van hulp- en dienstverlening die in 2010 hun steentje hebben bijgedragen bedanken voor hun inzet. Ook de medewerkers van Justitie wil ik bedanken voor de fijne samenwerking. Inge Vandeurzen Beleidsmedewerker Vlaamse overheid voor de gevangenis van Antwerpen 15 april 2011

3 3 Inhoudstafel Voorwoord... 2 Inhoudstafel... 3 Lijst met afkortingen... 4 Inleiding... 5 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis... 6 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) PMD-werking Sleutelfuncties...11 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Welzijn Gezondheid Onderwijs Tewerkstelling Sport Cultuur...25 Hoofdstuk 4: profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2)...27 Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4) Folder sleutelfiguren PMD Samenwerking in het kader van het optimaliseren van de oproepprocedure Stappentellerproject voor het personeel Music for life Sociaal artistiek project op de vrouwenafdeling in Studenten Sensibiliseren van diensten die te maken krijgen met ex-gedetineerden En verder Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) Functiebeschrijving Aanwervingen Onthaalprocedure nieuwe medewerkers Verdere opvolging Vormingen en studiedagen die het werken in de gevangenis bevorderen Logistieke ondersteuning Veiligheidsrisico's...37 Hoofdstuk 7: algemene conclusie...39 Bijlage 1: mindmap strategische en operationele doelstellingen opleidingsplan onderwijs Bijlage 2: nulnummer krant x...42 Bijlage 3: folder sleutelfiguren...44

4 4 Lijst met afkortingen BM CAP CAW CBE CGG CVO CZL GGZ GOS GPA HRM JWA JWW OC OLC OVA PBA PMD PSD ROC SAP SCW SIB SWO TB TOP VVBV VTE WVG beleidsmedewerker centraal aanmeldingspunt drugs centrum voor algemeen welzijnswerk centrum voor basiseducatie centrum geestelijke gezondheidszorg centrum voor volwassenenonderwijs centrum zelfstandig leren geestelijke gezondheidszorg gedetineerdenopvolgsysteem gezamenlijk plan van aanpak Human Resource Management justitieel welzijnswerk Antwerpen justitieel welzijnswerk oriëntatiecursus openleercentrum Overleg Vlaamse Actoren penitentiair bewakingsassistent planningsteam maatschappelijke dienstverlening psychosociale dienst regionaal opleidingencentrum sociaal artistiek project sociaal cultureel werk Slachtoffer in Beeld samenwerkingsovereenkomst trajectbegeleider Terug Op Pad Vlaamse vereniging van behandelingscentra verslavingszorg voltijds equivalent welzijn, volksgezondheid en gezin

5 5 Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 wordt dit plan uitgevoerd in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van het strategisch plan staat centraal bij de uitvoering van dit plan: De Vlaamse Gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving. Deze missie vertaalt zich in vijf strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de vijf strategieën van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. De volgorde is omwille van een logische opbouw van dit jaarverslag gewijzigd. Zo wordt eerst strategische doelstelling 3 beschreven en daarna resp. strategische doelstelling 1, 2, 4 en 5. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening aan gedetineerden te komen, toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten voor de toekomst geformuleerd.

6 6 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis De gevangenis van Antwerpen bestaat uit drie afdelingen: een mannenafdeling (340 plaatsen), een vrouwenafdeling (48 plaatsen) en een annex (51 plaatsen); samen 439 plaatsen. Spijtig genoeg is één van de meest kenmerkende gegevens van de gevangenis van Antwerpen de blijvende overbevolking. Een historisch dieptepunt kenden we in 2009 met 786 gedetineerden. In 2010 was de overbevolking iets beter onder controle, mede dankzij de opening van de gevangenis in Tilburg. Tilburg had echter niet helemaal het gehoopte effect. We hoopten immers dat we zouden dalen onder de 570 mannelijke gedetineerden, waardoor we op de mannenafdeling opnieuw nieuwe activiteiten zouden kunnen organiseren en waardoor de theaterzaal terug in gebruik genomen zou kunnen worden (zo staat immers bepaald in het sociaal akkoord van juni 2008). We zijn in 2010 welgeteld 25 dagen onder de 570 mannelijke gedetineerden geweest, tussen 5 augustus en 15 september, maar dit was niet aaneensluitend en deze periode was bovendien te kort om nieuwe activiteiten te organiseren. Een tweede belangrijk kenmerk voor de gevangenis van Antwerpen is het gegeven dat het vooral beklaagden huisvest. Ongeveer 70 % van de populatie is beklaagd, +/-15% veroordeeld en +/- 15% geïnterneerd. Dit heeft een grote invloed op de keuzes die we moeten maken bij de organisatie van hulp- en dienstverlening: de verblijfsduur ligt gemiddeld tussen de 3 en 6 maanden, het moment van vrijgaan is relatief onvoorspelbaar en gebeurt van de ene dag op de andere. We kiezen er dan ook voor om naast ons doorlopend aanbod een modulair aanbod te organiseren dat maximum 6 weken duurt, om te voorkomen dat de uitval wegens vrijstelling te groot is. We kiezen er ook voor om de focus te leggen op de brug tussen binnen en buiten. Dit betekent dat gedetineerden die iets opstarten in de gevangenis, moeten weten waar ze na hun detentie terecht kunnen voor een eventueel vervolg.

7 7 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulp- en dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. 1. PMD-werking a) Organogram (PMD) Overleg Vlaamse Actoren (OVA) Overleg BMdirectie Werkgroep Onderwijs Werkgroep Sport Werkgroep Scw Werkgroep Arbeid (Werkgroep Welzijn) (Werkgroep Gezondheid) werkgroep intern Stuurgroep Gevangenisbib Stuurgroep VDAB subwerkgroep TOPcoach subwerkgroep GGZ centrumoverleg stuurgroep TOPcoach docentenoverleg coördinatoren- overleg PMD draagvlakvergadering

8 8 b) Overlegorganen Werkgroepen In de gevangenis van Antwerpen zijn verschillende werkgroepen actief. In 4 gevallen komen ze overeen met een domein: werkgroep sport, werkgroep arbeid, werkgroep sociaal cultureel werk (scw) en werkgroep onderwijs. Binnen deze laatste werkgroep is er een opsplitsing gekomen tussen de werkgroep in plenum (partners van de gevangenis én alle onderwijspartners) en de interne werkgroep, met enkel partners van de gevangenis. Toch is in 2010 vooral de werkgroep in plenum samengekomen omdat de opmaak van het opleidingsplan centraal stond en dit best met alle partners van de dienst onderwijs opgemaakt wordt. Met de partners van de scholen en met het Huis van het Nederlands is een tweejaarlijks centrumoverleg met de onderwijscoördinator opgestart in 2010 om het aanbod te evalueren en desgevallend bij te sturen, praktische afspraken te maken, de samenwerking te optimaliseren en knelpunten te bespreken. De interne werkgroep wordt beschouwd als een centrumoverleg met de partners van de gevangenis. Ook werd in 2010 twee maal een docentenoverleg georganiseerd. Informatieuitwisseling en ondersteuning waren de belangrijkste doelstellingen bij dit docentenoverleg. Voor de domeinen welzijn en gezondheid bestaat (nog) geen overkoepelende werkgroep. Wel bestaat er een (sub-)werkgroep GGZ, waar het tot nu toe vooral ging over de implementatie van het aanbod van CGG VAGGA. In 2010 was er voor het domein welzijn de (sub-)werkgroep TOP-coach en waren er twee ad hoc vergaderingen rond het sociaal infopunt en 1 rond het kinderbezoek. Bedoeling is dat deze werkingen (TOPcoach, sociaal infopunt en kinderbezoek, samen met slachtoffer-daderbemiddeling) in 2011 geïntegreerd worden in de terug op te starten werkgroep welzijn. OVA Het maandelijks overleg Vlaamse actoren (OVA) is in 2010 uitgegroeid tot een echt spilorgaan van de hulp- en dienstverlening van de gevangenis van Antwerpen. Er werd sterk geïnvesteerd in het uitwisselen van informatie, het bespreken van domeinoverstijgende werkpunten en er werd gezocht naar een vertegenwoordiging van alle domeinen. Zo werden in december de detentieconsulent vanuit het domein arbeid en de coördinator van CGG VAGGA lid van het OVA. De sociaal cultureel werker is wegens tijdsgebrek sinds begin 2010 niet langer lid van het OVA, maar dit domein wordt via de beleidsmedewerker en de organisatieondersteuner(s) vertegenwoordigd. Sport wordt vertegenwoordigd door de sportfunctionarissen, onderwijs door de onderwijscoördinator en welzijn door de teamverantwoordelijke van JWA en de organisatieondersteuner(s). Een eerste teamdag in juli heeft gezorgd dat de leden elkaar beter leerden kennen, wat de samenwerking en de sfeer zeker ten goede is gekomen. Een blik op de voornaamste werkpunten van het OVA in 2010: elkaar permanent informeren over wijzigingen binnen het eigen domein via de beleidsmedewerker terugkoppeling van relevante wijzigingen binnen justitie uitwerken van gemeenschappelijke evalutieformulieren voor groepslessen organisatie jaarlijkse PMD-vergadering uitwerken van PR-instrumenten: nieuwsbrief en website. Lancering voorzien in Jaarlijkse PMD-bijeenkomst De PMD-bijeenkomst was ook dit jaar geen echte PMD-vergadering in de zin van een beleidsorgaan. Het woord 'draagvlakvergadering' is juister, maar de term PMD is in de gevangenis zo ingeburgerd voor deze jaarlijkse bijeenkomst, dat we geen naamswijziging

9 9 willen doorvoeren. De PMD-vergadering zelf was een voltreffer. Het OVA heeft als organiserend comité schitterend werk geleverd. We hebben een inhoudelijk sterke bijeenkomst in mekaar gestoken rond de vier peilers waar we rond werken: 1) onthaal, 2) screening en intake, 3) aanbod en 4) brug binnen-buiten. Daarnaast lieten we de betrokkenen zelf aan het woord: getuigenissen van gedetineerden via video-opnames, een interview met een penitentiair assistent en een getuigenis van een cursusgever van de VDAB. Er waren ongeveer 60 personen aanwezig: medewerkers uit de praktijk en hun bazen, medewerkers uit de hulp- en dienstverlening en medewerkers van justitie. Het blijft zoeken naar een echt beleidsorgaan dat de verschillende domeinen overkoepelt. Probleem blijft de samenstelling van dit orgaan. Lang niet elk domein heeft een domeinverantwoordelijke die mandaat krijgt om beslissingen te nemen. Vraag is of dit überhaupt mogelijk is. Momenteel worden beleidsbeslissingen die enkel een domein aangaan, meestal genomen in de betrokken werkgroep en worden domeinoverstijgende werkpunten bepaald binnen het OVA. Desgevallend wordt via de wekelijkse aanwezigheid van de beleidsmedewerker op het directierapport de directie geïnformeerd of toestemming gevraagd. Coördinatorenoverleg Het maandelijks coördinatorenoverleg (PSD, zorg, JWA, BM) heeft in 2010 versterking gekregen vanuit directie, meer bepaald van de PSD-directeur die tevens directeur van de zorgequipe is. Inhoudelijk heeft dit overlegorgaan vooral de reorganisatie van JWA mee uitgetekend en opgevolgd. Daarnaast werd via de beleidsmedewerker de link gelegd naar wijzigingen of evoluties binnen het brede aanbod hulp- en dienstverlening. Samenwerking met directie De beleidsmedewerker zat ook in 2010 wekelijks samen met directie en P.A. rond de tafel om zaken die betrekking hebben op de hulp- en dienstverlening te bespreken. Een apart overleg inrichtingshoofd beleidsmedewerker is er in 2010 enkel ad hoc geweest op vraag van de beleidsmedewerker. Voor 2011 is er de afspraak om toch minstens een keer per maand samen te zitten om het geheel op te volgen. c) Samenwerkingsovereenkomsten In Antwerpen zijn er momenteel vier deelwerkingen waar gewerkt wordt met een vorm van samenwerkingsovereenkomst: het Gezamenlijk Plan van Aanpak met het CAW Metropool, de samenwerkingsovereenkomst met het consortium vol-ant (m.b.t. onderwijs in de gevangenis), de afsprakennota m.b.t. de gevangenisbibliotheek en de samenwerkingsovereenkomst met vzw De8. Gezamenlijk Plan van Aanpak CAW Metropool beleidsmedewerker Het is een opdracht van de minister van Welzijn om te werken met een Gezamenlijk Plan van Aanpak (GPA) tussen CAW Metropool en de beleidsmedewerker. Het lopende GPA van werd in het najaar 2010 geëvalueerd en een nieuw GPA werd opgesteld. Hierbij werd gezamenlijk de keuze gemaakt om het domein welzijn via de her op te richten werkgroep welzijn verder structureel uit te bouwen. Samenwerkingsovereenkomst consortium beleidsmedewerker gevangenisdirectie De samenwerkingsovereenkomst die in 2009 werd afgesloten, werd geëvalueerd en een kleine bijsturing werd voorgesteld. De ondertekening van deze samenwerkingsovereenkomst gebeurt in 2011.

10 10 Deze samenwerkingsovereenkomst is de basis voor het consortium vol-ant om samenwerkingsovereenkomsten af te sluiten met de centra die onderwijs in de gevangenis verstrekken: het centrum voor basiseducatie, het centrum voor volwassenenonderwijs Antwerpen-Zuid. Verder is er ook een overeenkomst met het Centraal Meldpunt voor Risicojongeren van de stad Antwerpen en het team jongerencoaches van CAW Metropool. Ook deze samenwerkingsovereenkomsten werden geëvalueerd en bijgestuurd. Afspraak is dat we jaarlijks in het najaar de tijd nemen om de bestaande samenwerkingsovereenkomsten te evalueren en desgevallend bij te sturen. Afsprakennota stad Antwerpen gevangenisdirectie beleidsmedewerker De Rode Antraciet - provincie Antwerpen i.k.v. het convenant m.b.t. de gevangenisbibliotheek Deze afsprakennota werd in juni 2010 gefinaliseerd en bevat alle engagementen die de betrokken partners m.b.t. de gevangenisbibliotheek zijn aangegaan. De opvolging van deze engagementen gebeurt in de stuurgroep gevangenisbibliotheek. Samenwerkingsovereenkomst vzw De8 gevangenisdirectie beleidsmedewerker met halfjaarlijks Plan van Aanpak De samenwerking met vzw De8 in het kader van interculturalisering van het onthaal van gedetineerden heeft vorm gekregen in de samenwerkingsovereenkomst die in 2009 is afgesloten. Bedoeling is om per half jaar een Plan van Aanpak te maken, maar de praktijk wijst uit dat dit moeilijk lukt. Niet alleen tijdsdruk is hier een probleem. Ook het feit dat de actieradius van de Kerngroep Onthaal regelmatig wijzigt, maakt dat het moeilijk werken is met halfjaarlijkse Plannen van Aanpak. Dit zal in 2011 zeker bekeken moeten worden.

11 11 2. Sleutelfuncties Functie VTE Organisatie Standplaats Opmerking Beleidsmedewerker 1 Vlaamse overheid dep. WVG gevangenis Vanaf september 0,80 VTE Organisatieondersteuner 1,75 CAW Metropool gevangenis Tweede helft 2010 maar 1 VTE opgevuld Trajectbegeleider 9,1 CAW Metropool JWA Waarvan 2 nieuw gestart in 2010 ter vervanging van 2 die vertrokken zijn Sociaal-cultureel werker 0,3 De Rode Antraciet DRA Najaar 2010 gestopt als verankerd scw er voor gevangenis Antwerpen Sportfunctionaris 1,3 De Rode Antraciet gevangenis Geen wijzigingen Onderwijscoördinator 1,5 Consortium vol-ant gevangenis Waarvan 0,50 VTE adm. ondersteuner Beleidsmedewerker De beleidsmedewerker is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerk gesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt in overleg met de gevangenisdirectie en samen met de verantwoordelijken van de verschillende hulp- en dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulp- en dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulp- en dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulp- en dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. In 2010 is de functie van beleidsmedewerker het volledige jaar ingevuld geweest. Sinds september werkt zij 4/5. Voordien werkte zij voltijds. Organisatieondersteuner De organisatieondersteuner is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk (JWW) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt hij ervoor dat de hulp- en dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat in voor de praktische organisatie van de hulp- en dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar

12 12 verwachtingen van gedetineerden,. Daarnaast staat hij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod. In Antwerpen is er plaats voor twee organisatieondersteuners, goed voor 1,75 VTE. In 2010 zijn er binnen dit team wijzigingen gebeurd die hun impact gehad hebben op de organisatie van hulp- en dienstverlening. Zo is er de tweede helft van het jaar maar één organisatieondersteuner (1 VTE) geweest. Dat dit de kwaliteit van de ondersteuning en de kwantiteit van de ondersteunde activiteiten heeft beïnvloed, hoeft geen betoog. Trajectbegeleider Ook de trajectbegeleiders zijn medewerkers van de dienst JWW binnen het CAW. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulp- en dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulp- en dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. In 2009 is een grote reorganisatie binnen JWA in de steigers gezet die uitmondde in een nieuwe manier van werken vanaf 1 april We gaan hier dieper op in in hoofdstuk 3 rond het aanbod van de trajectbegeleiders (domein welzijn). Onderwijscoördinator Vanuit het consortium volwassenenonderwijs is een onderwijscoördinator tewerkgesteld in de gevangenis. Hij heeft als taak een behoeftedekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt hij nauw samen met de andere diensten en de directie in de gevangenis. Hij onderzoekt en verzamelt ook de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, hij geeft informatie over het aanbod, hij onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt hij de gedetineerden bij hun zelfstudie, helpt hen bij hun vragen, geeft steun wanneer het moeilijker loopt. Ook neemt de onderwijscoördinator een deel van de extra administratieve last op zich: de rapportering aan de verschillende overheden, de registratie van deelname, de zorg voor de logistiek, enz. Begin 2009 is een nieuwe onderwijscoördinator (1 VTE) gestart en in mei 2009 ook een administratieve kracht die als onderwijsondersteuner werkt (0,50 VTE). Er is geëvolueerd naar een echte dienst onderwijs. Voor 2010 kan gezegd worden dat de dienst onderwijs ten volle gedraaid heeft. Sportfunctionaris Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten, streeft de sportfunctionaris van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportmonitoren, ) en externe partners staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwde sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur.

13 13 In 2010 zijn er geen wijzigingen op dit vlak. Eén sportfunctionaris werkt 0,50 VTE voor de mannenafdeling en de andere 0,80 VTE voor de vrouwenafdeling en de annex. Sociaal-cultureel werker De sociaal-cultureel werker van De Rode Antraciet begeleidt binnen de gevangenis de ontwikkeling van een evenwichtig en gediversifieerd sociaal cultureel aanbod. Binnen deze sociaal-culturele werking gaat speciale aandacht naar cursuswerk, sociaal-artistieke projecten, bibliotheekwerking, enzovoort. In 2009 gebeurde reeds de verkenning in welke mate de sociaal-cultureel werker kon evolueren naar een domeinverantwoordelijke scw. Hier werd vanuit De Rode Antraciet niet op ingegaan. In tegendeel, de sociaal cultureel werker heeft gevraagd naar een afbakening van zijn taken. Bovendien was reeds in 2010 voelbaar dat men vanuit De Rode Antraciet eerder in de richting van het wegtrekken van de zogenaamde verankerde sociaal cultureel werker aan het denken was, dan aan het verfijnen van zijn opdracht. Het gegeven dat de sociaal-cultureel werker maar 0,30 VTE werkte voor de gevangenis van Antwerpen en het feit dat nieuwe groepsactiviteiten niet mogelijk waren op de mannenafdeling omwille van het sociaal akkoord met de vakbonden, heeft deze beslissing vanuit De Rode Antraciet mogelijks mee beïnvloed. De uitdaging voor 2011 ligt in het levendig houden van het domein scw zonder scw er. De scw er blijft wel betrokken bij de professionalisering van de bibliotheekwerking.

14 14 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod. Dit aanbod wordt getoetst aan de volgende kwaliteitscriteria: toegankelijk, kwaliteitsvol, continu (voor, tijdens en na detentie), laagdrempelig en op maat van de gedetineerde. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. 1. Welzijn Onder het domein welzijn valt volgend aanbod: trajectbegeleiding (JWA), slachtofferdaderbemiddeling (Suggnomè), TOPcoaching (CAW Metropool), sociaal infopunt (stad Antwerpen) en de begeleiding van de kinderbezoeken door Crefi, de Tuimel en the Lion Brothers. Zoals eerder gezegd zal in 2011 binnen de her op te richten werkgroep welzijn bekeken worden welk aanbod nog (extra) aangetrokken moet worden naar de gevangenis en zal ook de afstemming van het hierboven opgesomd aanbod op een meer structurele wijze gebeuren. Trajectbegeleiding door Justitieel Welzijnswerk Antwerpen (CAW Metropool) In 2009 werd er na overleg tussen het departement WVG afdeling Welzijn en Samenleving, het inrichtingshoofd van de gevangenis, de beleidsmedewerker van de Vlaamse overheid, het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, de directie van CAW Metropool en JWA, beslist om de werking van JWA te optimaliseren en een grondige reorganisatie door te voeren. Er werd een concepttekst ontwikkeld over de richting en het doel van een reorganisatie binnen JWA.

15 15 Volgende doelstellingen werden hierin opgenomen: Een consensus en een breed draagvlak bereiken voor een nieuwe taakinvulling voor trajectbegeleiders. Ontwikkelen en ondersteunen van één optimaal functionerend team trajectbegeleiders met hetzelfde vernieuwd functieprofiel. Een proactief individueel onthaal ontwikkelen voor een realistisch aantal beklaagden. Dit onthaal inhoudelijk en methodisch afstemmen op de werkcontext en de diensten in de gevangenis Antwerpen. Een geschikte onthaalprocedure en onthaalmethodiek ontwikkelen die een vergelijkbare kwaliteitsvolle benadering door verschillende trajectbegeleiders mogelijk maakt. Een heldere communicatie over de reorganisatie en de nieuwe werkmethoden van JWA voeren met de leiding, de werkcontext en de diensten in de gevangenis Antwerpen en afspraken over samenwerking op punt stellen. Een heldere communicatie over de reorganisatie en nieuwe werkmethoden van JWA voeren met de leiding en de andere deelwerkingen van CAW-Metropool en de afspraken over samenwerking op punt stellen. Een heldere communicatie over de reorganisatie en nieuwe werkmethoden van JWA voeren naar het breder welzijnswerk en de afspraken over samenwerking op punt stellen. Een heldere communicatie over de reorganisatie en nieuwe werkmethoden van JWA voeren naar de Vlaamse overheid. Aan de hand van een stappenplan werd in de loop van de voorbereiding van deze reorganisatie verder uitgewerkt en op 1 april 2010 werd er effectief van start gegaan met de vernieuwde werking. Concreet wil dit zeggen dat er geen onderscheid meer is tussen trajectbegeleiders en hulpverleners, er wordt gewerkt vanuit één team trajectbegeleiders. JWA voorziet een proactief onthaal voor alle beklaagden, binnen de 24 uur na binnenkomst. Via dit onthaal en individuele trajectbegeleiding wordt de gedetineerde gemotiveerd voor en wegwijs gemaakt in het aanbod hulp-en dienstverlening in de gevangenis. Er wordt informatie gegeven over het justitieel verloop en er wordt samen met de cliënt bekeken wat zijn directe noden en behoeften zijn. JWA geeft informatie en advies, doet aan vraagverheldering, bekijkt directe noden en behoeften, biedt sociaaladministratieve hulp, praktische dienstverlening, crisishulp, doet aan belangenbehartiging en zorgt voor toeleiding en doorverwijzing. JWA voorziet ook de nodige opvolggesprekken en begeleiding waar nodig. Aangezien er geen apart team hulpverleners meer bestaat, is het de trajectbegeleider die in het onthaal afcheckt in welke mate er een nood leeft bij de naastbestaanden en die desgevallend contact opneemt met de familie. Door het aanbieden van een proactief onthaal bereikt JWA heel wat gedetineerden die ze anders niet zouden bereiken. Het werken met de naastbestaanden wordt nu ook opgenomen door de trajectbegeleiders. Hierdoor krijgen de TB ers informatie uit eerste hand en verloopt het contact met de naastbestaanden makkelijker en efficiënter. Als naastbestaanden een hulpvraag hebben die niet gelinkt is aan de gevangeniscontext, wordt doorverwezen naar onze partners binnen en buiten CAW Metropool.

16 16 Om een proactief onthaal te kunnen aanbieden aan alle beklaagden is er voor gekozen om geen permanenties meer te voorzien in de wachtkamer. Dit is ondervangen door een aantal nieuwe instrumenten, zoals affiches en folders. Het optimaliseren hiervan zet zich verder in Het hulpverleningsaanbod aan naastbestaanden van personen die verschijnen voor het Hof van Assisen is nu anders ingevuld. Er wordt in dit kader nog wel informatie, advies en ondersteuning geboden, maar in overleg met de cliënt wordt bekeken of de aanwezigheid van een trajectbegeleider op de zitting nodig is. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer er geen sociaal netwerk is. Het blijft moeilijk werken met gedetineerden in een precaire verblijfssituatie. Hun vooruitzichten zijn vaak beperkt. Het is opvallend dat binnen de doelgroep illegalen heel wat gedetineerden niet openstaan voor samenwerking met de hulpverlening en terugvallen op een eigen circuit. In samenspraak met de directie, PSD en zorg werd beslist dat JWA geen geïnterneerden meer ziet. Dit wordt o.a. ondervangen door het zorgteam, het CGG VAGGA en het sociaal infopunt van de stad. Er blijft een tekort aan hulpverleningsmogelijkheden in en buiten de gevangenis. Vooral de link tussen binnen en buiten vraagt om meer aandacht, de hulpverlening moet meer aansluiten als gedetineerden vrij komen. De trajectbegeleiders richten zich hoofdzakelijk op onthaal en in mindere mate op een integrale individuele begeleiding. Dit is enerzijds eigen aan de context van een arresthuis en anderzijds is er de hoge caseload door het proactief onthaal die de mogelijkheden tot opvolging beperkt. Heel wat anderstaligen kunnen enkel geholpen worden met een medegedetineerde als tolk. Dit beperkt uiteraard de mogelijkheden in een gesprek. De overbevolking in de gevangenis blijft een ernstig probleem. Met de huidige personeelsbezetting is het voor JWA onmogelijk om - zoals voorzien in het strategisch plan - aan alle gedetineerden een proactief onthaal aan te bieden en waar nodig integraal op te volgen. Inhoud van het onthaalgesprek door een trajectbegeleider Afhankelijk van de situatie van de beklaagde komen alle zaken in een eerste gesprek aan bod of volgt er nog een opvolggesprek. Standaard ziet het onthaalgesprek er als volgt uit: 1. Voorstelling van zichzelf (TB/JWA) + reden van oproep (met name: cliënt wegwijs maken in de gevangenis + dringende vragen bekijken). 2. Beroepsgeheim (belang van samenwerking met PSD, informatieuitwisseling met akkoord cliënt). Meldingsplicht: bij gevaar voor fysieke integriteit van betrokkene zelf of derden, ontsnappingsgevaar, GOS-dossier 3. Aanhoudingsmandaat: zijn hier nog vragen over? 4. Uitleg raadkamer: verloop, beroepsmogelijkheden, 5. Advocaat: heeft hij advocaat? Is pro deo aangevraagd op niveau van onderzoeksrechter? Moet een pro deo aangevraagd worden? In dat geval aanvraag doen bij het bureau voor juridische bijstand.

17 17 6. Overlopen vijf mogelijk dringende vragen: -woonst (huur, nutsvoorzieningen, post, ) -gezinssituatie in kaart brengen + nagaan of er hulp nodig is -noodnummer (indien dit in de gsm zit die gedeponeerd is, doorverwijzen naar directie) -inkomen: moet iemand verwittigd worden (werkgever, ziekenkas,.) -dringende betalingen (lening, ). 7. Hulp- en dienstverlening in de gevangenis -check op TOPcoach: indien hij volgens objectieve criteria in aanmerking komt (-25 jaar, eerste detentie, bij vrijgaan wonen in groot-antwerpen, vermoedelijk geen assisen): opnemen in het gesprek en desgevallend doorverwijzen -check op onderwijs (gaat hij nog naar school, volgt hij opleiding, ): desgevallend doorverwijzen naar onderwijscoördinator -kort overlopen aanbod hulp- en dienstverlening in de gevangenis aan de hand van het krantje waar het aanbod in beschreven staat, het zogenaamde nulnummer krant x. Dit nulnummer mag de beklaagde meenemen op cel. Cijfers van 1/04/2010 t.e.m. 31/12/2010: 1523 onthaalgesprekken in de gevangenis, waarvan 1488 beklaagden en 35 veroordeelden opvolggesprekken, 26 huisbezoeken, 81 gesprekken op JWA. 143 gesprekken met medegedetineerde als tolk. Slachtoffer-daderbemiddeling (vzw Suggnomè) Inhoudelijk is dit aanbod in 2010 niet gewijzigd. Op vraag van dader of slachtoffer of na verwijzing door de onderzoeksrechter neemt de bemiddelaar contact op met de andere partij en bemiddelt indien beide partijen hiermee instemmen - in eerste instantie zonder rechtstreeks contact tussen beide partijen. Indien beide partijen dit wensen, kan na grondige voorbereiding - een gezamenlijk gesprek georganiseerd worden en/of een overeenkomst opgemaakt worden. In 2010 werden vijf ontmoetingen tussen dader en slachtoffer in de gevangenis georganiseerd. We stellen vast dat vanuit de gevangenis van Antwerpen 66 aanvragen tot bemiddeling werden voorgelegd aan de bemiddelingsdienst. Dit is veel in vergelijking met andere diensten. Deze aanvragen leiden niet steeds tot effectieve bemiddelingen vermits elke aanvraag wordt voorgelegd aan de onderzoeksrechter met de vraag of de bemiddeling niet interfereert met het gerechtelijk onderzoek. Vervolgens wordt het aanbod bekend gemaakt aan het slachtoffer die kan kiezen om al dan niet op het aanbod in te gaan. Wat uniek is aan dit aanbod, is het feit dat de bemiddeling kan opstarten voor, tijdens of na detentie en dat de bemiddelaar een constante blijft. Hier is dus de brug tussen binnen en buiten van het aanbod maximaal gerealiseerd. TOPcoaching (CAW Metropool) TOPcoaching werd in 2008 opgestart en is dus nog een vrij nieuw en in ontwikkeling zijnd aanbod, betaald door de stad Antwerpen. De typische TOPcoachmethodieken werden in 2010 verder verfijnd. In het najaar van 2010, n.a.v. het vervroegd vertrek van de coördinator van de TOPcoaches, die verbonden was aan vzw De8, werd beslist om een freelancer van De8 voor 4 maanden de opdracht te geven om deze typische TOPcoachmethodieken, samen met een kwalitatieve evaluatie, uit te schrijven. Dit zal resulteren in een brochure die in 2011 verspreid zal worden naar alle diensten die interesse hebben in dit aanbod.

18 18 Andere gevolgen van het vervroegd vertrek van de coördinator zijn enerzijds dat de coördinatiefunctie overgeheveld werd naar CAW Metropool en anderzijds dat een medewerker van De8 die gespecialiseerd is in een aanklampende toeleiding naar de arbeidsmarkt van ethnisch culturele minderheden in 2011 halftijds zal worden vrijgesteld om de TOPcoaches te ondersteunen in het luik tewerkstelling (expertiseoverdracht). Het belangrijkste knelpunt waar de TOPcoaches op blijven botsen, is huisvesting na detentie. Sociale huisvesting is lastig want lange wachttijden, opvangtehuizen zijn vaak niet mogelijk want de datum van vrijstelling is onvoorspelbaar, private huurmarkt is vaak moeilijk omdat de huurprijzen hoog liggen en veel huisbazen liever geen OCMW-waarborg hebben. Er is een beperkt perspectief vanuit Wonen en Welzijn die projecten mogelijk maken binnen de regelluwe zones. Zo wordt gedacht aan twee (leegstaande sociale) appartementen om voor te behouden aan cliënten van de TOPcoaches als tijdelijke woonst. Dit zal echter pas in 2011 concreet worden. Het probleem van huisvesting na detentie overstijgt natuurlijk het project TOPcoaching en zal ook binnen de werkgroep welzijn in 2011 bekeken worden. Tenslotte is het belangrijk te vermelden dat de stad Antwerpen aan de universiteit van Gent gevraagd heeft om een recidivemonitor uit te werken voor verschillende projecten waar de stad in investeert, o.a. de TOPcoaches. Op vraag van deze projecten is het criterium recidive uitgebreid met evoluties op andere levensdomeinen (werk, financiële situatie, schulden, administratie, huisvesting, alcohol- en druggebruik, fysieke en verbale agressie, geestelijke gezondheid, psychiatrische problematiek, vrije tijd en vrienden...). Bedoeling is dat in de toekomst de TOPcoaches gaan registreren op al deze domeinen, om het nut van dit project in cijfermateriaal te kunnen omzetten. TOPcoaching in cijfers: In 2010 waren er in totaal 45 actieve dossiers, waarvan er 30 werden opgestart in 2010 zelf. De 15 overige zijn opgestart in 2008 of De lange duur van de begeleidingen en het feit dat een dossier nooit definitief wordt afgesloten, kleuren deze cijfers. Op 31 december 2010 waren er nog 20 dossiers actief. 25 dossiers werden in de loop van 2010 afgesloten. Team TOPcoaches: eind 2009 heeft de stad op vraag van de TOPcoaches beslist om een uitbreiding van het team TOPcoaches met 1 VTE te realiseren. Een derde TOPcoach is effectief gestart op 1 februari Het team is in september terug op 2 TOPcoaches gevallen, maar heeft eind 2010 het perspectief dat een derde TOPcoach op 1 maart 2011 zal starten. Sociaal infopunt Het aanbod van het sociaal infopunt is in 2010 inhoudelijk niet gewijzigd. Het blijft in principe hetzelfde aanbod als buiten de gevangenis. Wel stellen de medewerkers van het sociaal infopunt vast dat de meeste vragen ondertussen via rapportbriefje van de gedetineerden zelf komen en in mindere mate van de doorverwijzers. Anderzijds blijven ook in 2010 de meeste vragen gerelateerd aan de dienst bevolking. In totaal kwamen er 271 aanvragen bij het Sociaal Infopunt terecht, waarvan 85 gedetineerden niet gezien zijn wegens vrij of transfer of omdat ze niet komen opdagen. 186 gedetineerden hebben hun vraag aan het Sociaal Infopunt kunnen stellen. De medewerkers van het Sociaal Infopunt geven informatie, o.a. over hulp- en dienstverlening waar familie of ex-gedetineerden terecht kunnen en verwijzen gepast door, zowel naar diensten binnen de gevangenis als buiten de gevangenis.

19 19 Kinderbezoek Kinderbezoek is een bezoekmodaliteit die tot 2009 door de culturele dienst van Justitie werd georganiseerd. Deze dienst had drie organisaties aangetrokken om de kinderbezoeken te begeleiden: Crefi, De Tuimel en the Lion Brothers. Elke maand vonden drie kinderbezoeken plaats, telkens onder begeleiding van één van de genoemde organisaties. In 2009 kwam de vraag van de directie om te bekijken in welke mate de kinderbezoeken, als vallend onder het domein welzijn, georganiseerd kan worden door de organisatieondersteuners van JWA. Een verkenning is gebeurd eind 2009 begin 2010 en vanaf april 2010 worden de kinderbezoeken georganiseerd door de organisatieondersteuner. Deze heeft eerst de procedure vereenvoudigd en verbeterd en een nieuw electronisch registratiesysteem werd ontwikkeld. Na evaluatie werd beslist de samenwerking met the Lion Brothers stop te zetten en verder te werken met Crefi en de Tuimel. Aan deze organisaties werd gevraagd om de invulling van de kinderbezoeken aan te passen. Zij moeten niet de kinderen 'bezig houden', maar papa's en de mama's stimuleren om met hun kinderen bezig te zijn. Beide organisaties zijn graag in deze nieuwe manier van werken mee gestapt. In 2011 zal deze inhoudelijke aanpassing nog verder uitgewerkt worden en zal ook de link met de werkgroep welzijn gelegd worden. Een knelpunt bij de kinderbezoeken blijft de ongeschiktheid van de ruimte waarin dit plaats heeft. Het is de theaterzaal waar rijen klapstoelen staan die niet aan de kant gezet kunnen worden. Voorlopig is hier geen oplossing voor, maar hebben we wel het perspectief dat in de nabije toekomst met de verbouwing van de nieuwe bezoekzaal (de huidige griffie) dit knelpunt opgelost zal worden. Kinderbezoek in cijfers: In 2010 werden 36 kinderbezoeken georganiseerd. 542 gedetineerden en 1008 kinderen kwamen naar deze bezoeken. Over hoeveel verschillende gedetineerden en kinderen het gaat, hebben we geen cijfers. Wel weten we dat in gedetineerden kinderbezoek gevraagd hebben, waarvan er 25 geweigerd werden. Gemiddeld waren er 50 actieve dossiers, dit wil zeggen dossiers waar een goedkeuring van directie was en waarvan de gedetineerde aanvraag kan doen voor een concreet kinderbezoek. 2. Gezondheid Onder dit domein valt het aanbod van CGG VAGGA en het centraal aanmeldingspunt (CAP) drugs. Een verkenning van wat nog meer onder het domein gezondheid van de Vlaamse overheid valt, zal in 2011 gebeuren. We denken bijvoorbeeld aan bepaalde preventieve gezondheidszorg. Therapie door CGG VAGGA Er werd gestart in 2009 en inhoudelijk is aan het aanbod niet veel veranderd. Wel is het op vraag van PSD en directie sinds juni 2010 ook mogelijk om vragen zuiver rond verslavingsproblematiek door te verwijzen, daar waar dit voorheen niet mogelijk was. Dubbeldiagnose (verslaving gekoppeld aan andere problemen) was voordien al mogelijk. Van juni tot 31 december waren er 14 doorverwijzingen om (enkel) rond verslaving te werken, waarvan er 3 effectief zijn opgestart. Reden waarom de 11 andere dossiers niet zijn opgenomen: vrij, transfer, geen hulpvraag, vraag voor behandeling na detentie. In 2010 is ook de doelgroep in beperkte detentie duidelijk in beeld gekomen. De PSD en de

20 20 directie gaven aan dat zij vermoeden dat er een hoge nood is bij de gedetineerden in beperkte detentie om te kunnen praten met een hulpverlener zonder rapportageverplichting. Sinds het najaar 2010 worden ook die aanvragen opgenomen door VAGGA. In 2010 is beslist dat gedetineerden zich ook zelf rechtstreeks via een rapportbriefje kunnen aanmelden. 53 van 147 aanmeldingen gebeurden op die manier. Er is ook een aanmelding via het CAP gekomen. De overige aanmelders waren PSD, JWA en zorg. Begeleidingen door CGG in cijfers: In 2010 waren er 147 aanmeldingen, waarvan er 95 effectief een intake gekregen hebben en er op 31 december 2010 nog 25 intakes gepland stonden. 11 gedetineerden waren nog in 2009 aangemeld, maar werden pas gezien in In totaal zijn er in 2010 dus 106 gedetineerden gezien op intake. 27 gedetineerden zijn uiteindelijk niet gezien omdat ze vrij of op transfer waren vooraleer ze gezien konden worden. Van de 106 gedetineerden die gezien zijn op intake, is in 59 gevallen een behandeling opgestart. In 2010 zijn 39 behandelingen gestopt wegens vrij/transfer. Drie zijn gestopt in onderling overleg en één om veiligheidsredenen. 16 dossiers zijn lopende op 31 december In 45 gevallen is geen behandeling opgestart na intake. In 29 gevallen was dit omdat er geen echte hulpvraag was van de cliënt voor VAGGA. We vermoeden dat er een verband is met het feit dat gedetineerden zich sinds 2010 ook rechtstreeks konden aanmelden bij VAGGA en dit misschien niet goed konden inschatten met welke vraag men bij VAGGA terecht kon. De andere redenen voor niet-opstart waren: vrij, transfer, vraag voor behandeling na detentie, consultatie volstond, aanbod is ontoereikend. Centraal aanmeldingspunt drugs (CAP drugs) Inhoudelijk is aan dit aanbod in 2010 niets gewijzigd. Een halve dag per week komt een intaker van de V.V.B.V. naar de gevangenis gesprekken doen met gedetineerden die vragen hebben m.b.t. drughulpverlening na detentie. Wel leefde in 2010 permanent de vraag wanneer het nieuwe project met een vaste intaker (i.p.v. een maandelijkse beurtrol) van start zou gaan. Dit was reeds in 2008 aangekondigd. De uitvoering van deze plannen zullen echter pas in 2011 gerealiseerd worden. CAP in cijfers: In 2010 hebben 182 gedetineerden een vraag gesteld voor het CAP. 131 werden effectief gezien. De grootste redenen van uitval zijn: transfer, vrijgaan of gedetineerde weigert te komen. Met iets minder dan de helft van de gedetineerden gebeurden twee of meerdere gesprekken voor een adequate doorverwijzing of oriëntatie kon plaatsvinden. In het totaal werden 205 gesprekken georganiseerd.

21 21 Aantal gedetineerden met een vraag voor CAP 131 Doorverwijzing ambulante begeleiding 22 Doorverwijzing residentiële hulpverlening Doorverwijzing andere setting (AA, Altox, Doorverwijzing Franstalige drughulpverlening 4 Enkel vraag naar informatie 60 Vrij voor suggestie gegeven kon worden 1 Transfer voor suggestie gegeven kon worden 2 Lopend op 31 december > 18 binnen vvbv-centra --> 8 naar psychiatrie 3. Onderwijs In 2010 kreeg de onderwijscoördinator de opdracht een opleidingsplan op te maken. Zij heeft er voor gekozen om dit samen met de werkgroep onderwijs te doen. Een heel proces werd gegaan om uiteindelijk te komen tot vier strategische en acht operationele doelstellingen (zie bijlage 1). De groepslessen zijn maar één luik van het aanbod. Ook het werken rond individuele leervragen valt hieronder. Sterk uitgebouwd zijn echter ook de screeningen. Hieronder volgt een korte toelichting bij deze deelluiken van onderwijs. Het gecertificeerd groepsaanbod In 2010 werden 20 modules gecertificeerd onderwijs georganiseerd. 14 modules Nederlands voor anderstaligen, vijf modules ICT en één module handverzorging (vrouwenafdeling). Naam module Nederlands tweede taal 5 x Richtgraad 1.1 School Centrum Basiseducatie 5 x Richtgraad 1.1 CVO Antwerpen-Zuid 2 x Sociale redzaamheid 2 x PAV3 functionele taalvaardigheid ICT 2 x tekstverwerking 1 1 x rekenblad 1 2 x functionele informatieverwervingen -verwerking Handverzorging (vrouwen) CVO Antwerpen-Zuid CVO Antwerpen-Zuid 1 x handverzorging SCVO SIVO Elk van deze modules is voorafgegaan door een grondige screening, die in 2010 nog verder verfijnd is. Voor de modules Nederlands tweede taal gebeurt deze screening samen met de medewerkers van het Huis van het Nederlands. Deze kunnen direct een attest afleveren van

22 22 niveau, hetgeen in keer gebeurd is. Op jaarbasis zijn er 613 aanvragen gekomen voor Nederlandse les, waarvan 234 gedetineerden (38,17%) effectief in de gevangenis gescreend zijn. 214 gedetineerden (34,91%) waren reeds gescreend door het Huis van het Nederlands op een eerder moment. 117 gedetineerden waren vrij of op transfer voor ze gescreend konden worden en 48 gedetineerden zijn niet komen opdagen op de screening. Wat opvalt, maar ons niet verwondert, is dat van de 448 gescreende gedetineerden 274 gedetineerden (61%) CVO-profiel hadden en dus schoolervaring in land van herkomst hadden. Slechts 174 gedetineerden (38,84%) hadden CBE-profiel. Spijtig genoeg hebben we geen hard cijfermateriaal over hoe deze groepen in de totale populatie van de gevangenis van Antwerpen vertegenwoordigd zijn, maar we hebben het gevoel dat we deze doelgroep met de gebruikte toeleidingskanalen maar beperkt bereiken. Dit is dan ook een van de doelstellingen voor 2011 om hier verder rond te zoeken. Vanuit de vaststelling dat de behoeften bij de cursisten vaak grote verschillen vertonen, werd er voor geopteerd om te experimenteren met modules die meer individueel maatwerk mogelijk maken, waardoor de lesgever meer een coach wordt dan een klassikaal lesgever. Dit is gebeurd bij de module sociale redzaamheid en functionele taalvaardigheid en bij ICT. Dit zal zeker ook in 2011 nog verder verkend en verfijnd worden. Tenslotte willen we nog aangeven dat de scholen bij slagen voor de proef deelcertificaten aflevert en bij niet slagen attesten van deelname. Groepslessen in cijfers: In totaal zijn er 348 cursisten gestart waarvan er 160 een deelcertificaat hebben gekregen en 13 een attest van deelname. 75 cursisten zijn tijdens de module vrij of op transfer gegaan. Een 100-tal cursisten hebben de module niet afgemaakt omdat ze zelf gestopt zijn of omdat ze in overleg met de lesgever geschrapt werden. Sinds september wordt er aan afhakers gevraagd om een evaluatieformulier in te vullen. Zo trachten we te weten te komen waarom cursisten tijdens de module stoppen. We stellen vast dat de bereidheid om dit formulier in te vullen er alleen maar is wanneer het formulier mondeling wordt overhandigd met een woordje uitleg. Begeleiding van individuele leervragen Naast de inschrijvingen voor het groepsonderwijs komen nog heel wat andere leervragen bij de dienst onderwijs terecht. Niet onbelangrijk in dit verband is de verkenning die er gebeurd is bij de trajectbegeleiders van JWA die sinds 1 april alle beklaagden onthalen en die een belangrijke rol spelen in het detecteren van (individuele) leervragen. Nadruk werd in 2010 gelegd op de scholieren (secundair onderwijs) en op de gedetineerden die op het ogenblik van de aanhouding al in een leertraject zit. Hier probeert de dienst onderwijs om deze leertrajecten te laten continueren tijdens detentie, voor zover dit haalbaar is. In 2011 zal worden verkend of de trajectbegeleiders ook een rol kunnen spelen in het detecteren van de anderstaligen met basiseducatie-profiel (zie hoger). Daarnaast komen ook vele andere vragen terecht bij de dienst onderwijs: vragen naar informatie over onderwijs tijdens of na detentie, maar ook vragen voor het volgen van een bepaalde cursus of opleiding. Hiervoor bestond tot eind 2009 het centrum zelfstandig leren, dat begeleid werd door twee vrijwilligers en waar er gewerkt werd met de BIS-cursussen. In 2010 werd gezocht naar een nieuwe vrijwilliger om het CZL open te houden. Die startte in mei, maar gaf na drie maanden aan dat het niet zijn ding was. Een nieuwe zoektocht door de dienst onderwijs resulteerde in drie nieuwe vrijwilligers die in 2011 het CZL nieuw leven zullen inblazen.

23 23 Eind 2010 is de Vlaamse overheid gestopt met de BIS-cursussen, hetgeen de heropstart van het CZL zeker bemoeilijken zal. Toch is vanuit de werkgroep onderwijs in het kader van het opgemaakte opleidingsplan duidelijk de keuze gemaakt om het CZL terug op te starten, om te exploreren wat de mogelijkheden zijn om een professioneel begeleid Open Leercentrum te organiseren. De financiering van een dergelijk OLC blijft een moeilijkheid. Toch lijkt het voor een gevangenis als Antwerpen een niet te lossen piste. We gaan ons in dit kader in 2011 zeker kandidaat stellen voor een project e-learning, zoals dit in 2010 in Ruiselede heeft plaatsgevonden. Individuele leervragen in cijfers: In 2010 zijn 226 vragen m.b.t. onderwijs gesteld aan de dienst onderwijs. Hiervan zijn er 144 beantwoord met info en advies. 28 zijn een BIS-cursus gestart en in 54 gevallen ging het over lopende leertrajecten, waarvan 37 scholieren secundair onderwijs en 17 cursisten volwassenenonderwijs. Van deze 226 gedetineerden zijn er 40 niet verder ingegaan op het aanbod en 23 waren al vrij of op transfer voor de vraag behandeld kon worden. 41 werden er doorverwezen naar het CZL en 63 werden door de onderwijscoördinator zelf begeleid. Deze cijfers zijn sterk gekleurd door het feit dat het CZL maar drie van de twaalf maanden open geweest is. 4. Tewerkstelling Onder dit domein valt het individueel aanbod van de detentieconsulent en het groepsaanbod loopbaanoriëntatie, beiden van de VDAB. Eind 2010 komt hier een nieuwe partner in het zicht. Vzw De Ploeg heeft interesse om een project uit te werken voor een afgebakende doelgroep gedetineerden met een arbeidshandicap. Deze vzw wil graag samen en op maat een project uitschrijven. Dit zal in 2011 verder geconcretiseerd worden. Detentieconsulent Inhoudelijk is aan dit aanbod in 2010 niets gewijzigd. Wel is n.a.v. een personeelswissel op deze post de taakafbakening naar geïnterneerden verengd. Gaan solliciteren zal niet langer gebeuren onder begeleiding van de detentieconsulent. Het aanbod van de detentieconsulent situeert zich vooral op basisdienstverlening: informatie geven, veel meer dan trajectbegeleiding. In 2010 had de detentieconsulent van de VDAB 962 gesprekken met 612 verschillende gedetineerden. Loopbaanoriëntatiecursussen We onderscheiden de cursus voor Nederlandstaligen, gegeven door de medewerkers van oriëntatiecursus (OC) en de cursus voor anderstaligen die weliswaar wel een woordje Nederlands kunnen, gegeven door de medewerkers van de dienst Inwerking. Inhoudelijk worden er andere accenten gelegd omdat bepaalde maatregelen of papieren voor de ene doelgroep relevant zijn en voor de andere niet. In 2010 werden de cursussen inhoudelijk nog verfijnd en nog meer afgestemd op de doelgroep. Zo werd via de laagdrempelige methode van een monopolyspel een herhalingsles uitgewerkt voor de OC voor Nederlandstaligen. De medewerkers van de dienst Inwerking hebben hun volgorde omgegooid en met succes.

24 24 In 2010 vonden twee Oriëntatiecursussen en twee cursussen Kiezen plaats, telkens een voor de zomer en een na de zomer. 53 gedetineerden startten de cursus, 40 gedetineerden konden de cursus volledig afmaken. Wat opvalt is dat gedetineerden zich ook inschrijven voor de cursus voor de andere taalgroep, ondanks het feit dat duidelijk op de folder vermeld staat voor wie de cursus bedoeld is. Zo zijn er bij de cursus voor Nederlandstaligen heel wat anderstaligen gescreend, die doorverwezen konden worden naar de cursus Kiezen, omdat die eerder toevallig net nadien geprogrammeerd stond. Bij de screening van de cursus Kiezen kwamen ook heel wat Nederlandstaligen opdagen, die in de mate van het mogelijke doorverwezen werden naar de detentieconsulent. Er stond immers geen oriëntatiecursus meer gepland. Er werd voor elk van de vier cursussen vlot een groep samengesteld. Er waren weinig afhakers, wel een aantal die vrij of op transfer gingen tijdens de cursus. Een belangrijke wijziging is dat de brochure die uitgewerkt werd door de lesgevers en die vooral informatie bevat over wat te doen m.b.t. tewerkstelling na detentie, al bij de screening werd meegegeven. Zo kregen ook de gedetineerden die niet in de cursus konden instappen deze informatie mee en hadden ook degenen die tijdens de cursus vrij of op transfer gingen, deze info. In 2009 werd deze brochure op het einde van de cursus meegegeven. De vaststelling dat men tijdens de screening ook heel wat cliënten van de andere doelgroep te zien krijgt, heeft gemaakt dat men voor 2011 voorziet om beide brochures te bundelen tot één brochure die aan iedereen meegegeven kan worden. Nieuw N.a.v. de vaststelling dat de gevangenis door de overbevolking aan zijn grenzen zit qua aantal cursussen en de anderstaligen minder instromen bij de detentieconsulent, werd op de stuurgroep VDAB gevraagd of er nagedacht kon worden over een tussentijds aanbod voor anderstaligen dat minder intensief is voor de lesgevers. Een experimenteerruimte werd gecreëerd. De lesgevers werkten een infosessie uit. Overleg werd gepleegd met JWA en de afspraak werd gemaakt dat de trajectbegeleiders gedurende enkele weken alle inkomende anderstaligen die een woordje Nederlands kunnen, zouden oplijsten. Deze gedetineerden zouden een uitnodiging krijgen voor de infosessie waar ze zich niet meer expliciet voor moesten inschrijven. Twee infosessies vonden plaats, één in november en één in december. De eerste keer werden 12 namen doorgeven, waarvan er zeven gekomen zijn. Niemand van hen kon ook maar iets Nederlands, wat maakt dat de lesgevers de uitleg in vijf talen zijn beginnen geven. Dit was niet de bedoeling. De tweede infosessie waren er maar drie gedetineerden aanwezig, elk in staat om een beetje Nederlands te spreken/verstaan. Een lesgever inzetten voor drie gedetineerden doet echter vragen rijzen bij efficiëntie. In 2011 zullen deze infosessie geëvalueerd worden en zal bekeken worden hoe we dit verder gaan aanpakken.

25 25 5. Sport Voor het domein sport is de grootste realisatie de overgang van twee naar vier nieuwe sportmonitoren van justitie (sportpba s). Hierdoor is het mogelijk om elke dag een sportmonitor in te zetten, maar de communicatie loopt wel stroever. Het sportaanbod zelf is op de mannenafdeling niet echt gewijzigd in Het sociaal akkoord bepaalt immers dat er geen nieuw aanbod geprogrammeerd kan worden. Het doorlopend aanbod bestaat enerzijds uit fitness en buitensport (conditietraining, voetbal, ). Cursus rugscholing, cursus gezonde voeding en cursus gezondheid bleven in de pijplijn zitten. Streetdance i.k.v. Zomer van Antwerpen kon niet doorgaan omwille van de overbevolking. Het voetbalproject i.s.m. Germinal Beerschot en Royal Antwerp Football blijft omwille van het sociaal akkoord bij enthousiaste intenties. Op de vrouwenafdeling is er conditietraining, volleybal en zumba opgestart. Dit laatste onder begeleiding van een externe begeleider. Zumba heeft veel succes, maar is omwille van de begeleiding een duur aanbod. Op de annex blijfven tai chi, yoga en relaxatieoefeningen mogelijk. Dit wordt vanuit het zorgteam georganiseerd. De sportfunctionaris heeft enkel een ondersteunende rol. Daarnaast kunnen geïnterneerden van de annex natuurlijk deelnemen aan fitness en buitensport. 6. Cultuur Het domein cultuur bestaat uit twee delen: de zuivere culturele activiteiten en de sociaalculturele vormingen. Culturele activiteiten: algemeen Het zijn vooral de culturele activiteiten die in 2010 wegens het sociaal akkoord van juni 2008 op een laag pitje stonden: de theaterzaal mag niet gebruikt worden, behalve voor kinderbezoeken. Er zijn in 2010 dan ook geen concerten, theatervoorstellingen of films vertoond in groep. De Zomer van Antwerpen, dat traditioneel in augustus met Muziek in de Wijk naar de gevangenis van Antwerpen komt, is om dezelfde reden niet kunnen doorgaan. Ook andere culturele activiteiten waarvoor gedetineerden in groep moeten samenkomen, konden niet worden georganiseerd op de mannenafdeling. In 2010 is vanuit de werkgroep scw het initiatief gekomen om opnieuw een gevangeniskrant te maken, maar zonder groepsbijeenkomst van gedetineerden. Gedetineerden konden schrijven/tekenen op cel en via de organisatieondersteuner hun bijdrage bezorgen. De werkgroep scw fungeerde als redactieraad. Een eerste exemplaar van de krant werd verspreid in juli Een tweede versie werd nooit gemaakt omdat de scw er in september is uitgevallen wegens ziekte. Met het wegvallen van een verankerde scw er ziet het er ook niet naar uit dat dit nog een vervolg gaat krijgen. In 2010 is de culturele dienst van justitie opgehouden te bestaan. De organisatie van de kinderbezoeken is zoals reeds aangehaald overgegaan naar de organisatieondersteuner. De creasessies op de annex die gegeven werden door een PBA zijn overgenomen door het zorgteam en ook op de vrouwenafdeling geeft een medewerker van het zorgteam crea aan

26 26 de geïnterneerde vrouwen. De vraag naar creasessies op de vrouwenafdeling blijft groot. We hebben een reeks van vijf sessies kunnen organiseren, gegeven door De Rode Antraciet, maar dit kent geen vervolg. Het blijft zoeken naar freelancers of vrijwilligers om een wekelijks of tweewekelijks aanbod te kunnen verzorgen. Bibliotheek In 2010 werd de afsprakennota met de engagementen van de betrokken partners (openbare bibliotheek en stad Antwerpen, gevangenisdirectie, beleidsmedewerker, De Rode Antraciet, provincie Antwerpen) getekend en startte de uitvoering ervan. Een projectmedewerker niveau B werd aangeworven en een stuurgroep werd opgericht om de uitvoering van de afsprakennota op te volgen. In 2010 werd vooral geïnvesteerd in het actualiseren van de collectie (afvoer oude en versleten boeken, aankoop nieuwe boeken, cd s, dvd s,..). Een project werd ingediend bij de provincie om deze collectieaankopen te kunnen realiseren. De stad en de gevangenis investeerde mee. Organisaties en een school werden aangesproken om hun licht te laten schijnen over de herinrichting en een verkenning voor een professioneel bibliotheeksoftware werd opgestart door de IT-verantwoordelijke van de stad. Een apart jaarverslag over de uitvoering van de afsprakennota werd opgemaakt. Cijfers over bibliotheekbezoekers en uitleningen zijn voor 2010 maar beperkt voor handen. Meerdere keren waren er problemen bij het computerprogramma dat gebruikt wordt om de ontleningen te registreren. Het enige dat we kunnen meegeven, is dat er bezoekers geweest zijn in 2010, hetgeen een lichte stijging is t.o.v We hopen in de toekomst met een professioneel bibliotheeksoftwareprogramma beter zicht te krijgen op de ontleningen, wat ons aankoopbeleid ongetwijfeld zal beïnvloeden. Sociaal-culturele vormingen In 2010 vonden 10 cursussen van De Rode Antraciet plaats, met name twee keer Overleven op Cel, twee keer Vader/moeder in de gevangenis, twee keer Omgaan met Lastige Situaties, een keer Slachtoffer in Beeld, twee keer Kom op voor Jezelf (een keer op de vrouwenafdeling en een keer op vleugel F) en ten slotte een creareeks van vijf sessies op de vrouwenafdeling. Deze cursussen zijn ondertussen in Antwerpen goed ingebed. Behalve voor Slachtoffer in Beeld, lukte het telkens vlot om een groep samen te stellen. Op zich is dit niet zo vreemd omdat Slachtoffer in Beeld een hoogdrempelig aanbod is. Herstelgerichte activiteiten In 2010 werd buiten Slachtoffer in Beeld geen herstelgerichte activiteit georganiseerd. De workshop Imaginaire Reizen werd in 2010 niet herhaald. Een nieuwe activiteit ter vervanging van Imaginaire Reizen rond het werkboek Herstel Vanuit de Cel bleef bij vage plannen. Dit wordt opgepikt in 2011.

27 27 Hoofdstuk 4: profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. Het is kunstmatig, maar voor de duidelijkheid maken we een onderscheid tussen de geschreven manieren van profilering en de mondelinge. Deze laatste worden natuurlijk vaak ondersteund door de geschreven manieren en omvatten naast het informeren ook het adviseren, sensibiliseren en motiveren. 1. Geschreven bekendmaking van het aanbod Van infokanaal naar teletekst In 2009 is een grondige verkenning gebeurd door de organisatieondersteuner hoe de geplande teletekst er best kon uitzien. Hij heeft gedetineerden bevraagd en een voorstel uitgewerkt. Dit voorstel heeft in 2010 concreet vorm gekregen. Naast de informatie van justitie (diensten van justitie, kantine, bezoekregelingen,...) is er ook een deel voorbehouden voor informatie over het aanbod van Vlaamse Gemeenschap. Dit deel is in 2010 ingevoerd. Vanaf 2011 zal deze informatie enkel up to date gehouden moeten worden. Nulnummer krant x Vanuit de Vlaamse overheid is de kans gegeven om een lokaal nulnummer van de krant x te maken, met hierin een overzicht van het aanbod vanuit de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis van Antwerpen. Dit nummer is in samenwerking met alle partners uitgewerkt en wordt sinds 1 april door de trajectbegeleiders meegegeven bij het onthaal van beklaagden (zie reorganisatie JWA bij hoofdstuk 2 aanbod). Ook de PSD, die de veroordeelden en geïnterneerden onthaalt, heeft exemplaren van het nulnummer ter beschikking om mee te geven bij hun onthaal. Het nulnummer krant x vind je in bijlage 2. Folders en affiches Er bestaan heel wat folders. Sommige folders zijn bestemd voor gedetineerden. Andere folders zijn bestemd voor doorverwijzers. Soms worden affiches opgehangen ter ondersteuning van de folders of los van folders. We geven een overzicht.

28 28 Domein Aanbod Folder gedetineerden Arbeid Individueel vdab-consulent Groepslessen loopbaanoriëntatie Folder doorverwijzer Affiche Opmerking / / X Doorverwijzing vooral door PSD en TB X / X Gezondheid Therapie CGG X X / CAP drugs / / / Doorverwijzing vooral door PSD en TB Onderwijs Onderwijs brochure Zelfde brochure / Bevat heel het aanbod van onderwijs per schooljaar Nederlands les en computerles X X CZL / / / Individueel aanbod / / / Handverzorging X X X / X Folder bij opstart module + folder voor Nederlands door TB Scw Cursussen DRA X Enkel bij SIB X Bij SIB bovendien nog een folder voor penitentiair personeel Sport Bibliotheek / / / Vermeld in onthaalbrochure van de gevangenis Doorlopend aanbod / / X Modulair aanbod / / X Welzijn Kinderbezoek X / X Folder is algemeen, niet over concrete data. Trajectbegeleiding JWA / / / Proactief onthaal van beklaagden en doorverwijzing door PSD van veroordeelden TOPcoach X X / Sociaal infopunt X / / Bemiddeling X / /

29 29 Wat opvalt is dat hier geen eenvormige huisstijl bestaat. Elke dienst of organisatie geeft er de voorkeur aan om de eigen huisstijl te gebruiken. Onze hypothese is dat dit voor- maar ook nadelen heeft. Er is enkele jaren geleden een oefening gebeurd om een specifieke huisstijl te ontwikkelen per domein, maar deze oefening heeft niet geleid tot concrete resultaten. Wel proberen we meer en meer te werken met folders waar een inschrijvingsrapportbriefje in verwerkt is. Een nog belangrijkere vaststelling m.b.t. de geschreven kanalen is dat we eigenlijk weinig zicht hebben op wat werkt en wat niet. Dit wordt wel enigszins bevraagd in de evaluatieformulieren op het einde van de lessen, maar toch blijft er nood aan een bevraging bij de gedetineerden. Kijken ze naar teletekst voor de informatie? Zijn de folders voldoende duidelijk en aantrekkelijk? Vallen de affiches voldoende op, gezien het grote aantal posters en affiches die her en der ophangen? Dit is zeker een werkpunt voor Mondelinge bekendmaking van het aanbod We hebben de ervaring dat de mondelinge bekendmaking, die ook het motiveren, het sensibiliseren en het adviseren kan inhouden, belangrijker of anders gezegd beter werkt dan enkel het verspreiden van folders/affiches/... We merken dat gedetineerden vaak een drempel ervaren om zich voor een bepaald aanbod in te schrijven, al hebben we enkel hypotheses wat die drempels zijn. Onthaal door JWA van alle beklaagden binnen de 24u Sinds 1 april 2010 gebeurt de mondelinge bekendmaking van het aanbod al binnen de 24u na binnenkomst. De trajectbegeleiders onthalen immers de beklaagden de dag na de opsluiting. De bekendmaking van het aanbod is een standaard onderdeel van dit onthaal. Ter ondersteuning van deze mondelinge toelichting, krijgen de beklaagden het nulnummer van krant x mee naar hun cel. Voor de veroordeelden gebeurt dit door de medewerkers van de PSD. De geïnterneerden worden mondeling op de hoogte gebracht door de medewerkers van de PSD, maar zeker ook door de medewerkers van het zorgteam, die natuurlijk ook een groot eigen aanbod hebben. Uit de evaluatie van de reorganisatie van JWA blijkt, en dat hoeft ons niet te verrassen, dat deze informatie zo snel na binnenkomst grotendeels verloren gaat. De gedetineerden zitten enerzijds op dat moment vaak nog in crisis en anderzijds vaak met de veronderstelling dat ze binnen de vijf dagen (bij de eerste raadkamer) terug vrij gaan zijn. Niet elke beklaagde gedetineerde komt nog een tweede keer in gesprek bij de trajectbegeleider om het aanbod opnieuw te bespreken. Enkel zij die zelf de vraag stellen en zij waarvan de trajectbegeleider bij het onthaal inschat dat de cliënt weinig zelfredzaam is, wordt een tweede keer gezien. Idealiter gebeurt er na de eerste raadkamer standaard een tweede gesprek. Dit is echter niet haalbaar met de bestaande middelen, wetende dat er gemiddeld 40 beklaagden per week binnenkomen. Dit maakt dat we in 2011 verder zoeken hoe die informatie over het aanbod op een andere manier na de eerste raadkamer nog eens herhaald kan worden. Mondelinge toeleiding naar mekaars aanbod In 2010 is sterk geïnvesteerd in de zogenaamde kruisverwijzingen. Elke medewerker die in de gevangenis een aanbod komt doen, wordt actief op de hoogte gebracht van het andere aanbod. Wanneer men dus een bepaalde nood vaststelt bij een gedetineerde waar men zelf niet aan tegemoet kan komen, kan men de gedetineerde actief vragen of hij/zij interesse heeft in een aanbod dat mogelijks tegemoet kan komen aan deze nood.

30 30 We stellen vast dat dit meer en meer gebeurt. Medewerkers geven ook aan dat het voldoening geeft als men een gedetineerde kan helpen door hem/haar naar het juiste aanbod actief door te verwijzen. Toch kunnen we ook hier nog een tandje bijsteken. Wanneer medewerkers elkaar persoonlijk ontmoeten en leren kennen, blijkt de doorverwijzing naar elkaar nog vlotter te lopen. We denken al heel lang aan het organiseren van een teamdag voor hulp- en dienstverleners, maar dit is er nog niet van gekomen. Het gaat ook over veel medewerkers die bovendien zich soms moeilijk kunnen vrijmaken voor een extra bijeenkomst. In elk geval zullen ze elkaar in 2011 ontmoeten op de grote PMDvergadering, waar ze allemaal op uitgenodigd zullen worden. Infosessies voor doorverwijzers Regelmatig organiseren we een infosessie voor doorverwijzers, om hen te informeren over een bepaald aanbod, maar zeker ook om hen te enthousiasmeren. Dit laatste blijkt cruciaal. Het blijft bij de doorverwijzers veel meer hangen wanneer ze zelf enthousiast geraakt zijn. Dit zou misschien niet mogen, maar zo werkt het wel. We hebben op dit vlak in 2010 een aantal goede, maar zeker ook een aantal minder goede ervaringen. Onze actieradius van wie we beschouwen als doorverwijzers is in 2010 al verruimd, maar ook hier is nog ruimte om verder te gaan. Directie, PSD, TB en zorg zijn de binnenste cirkel. Daarrond zit de cirkel met de diensten van Vlaamse Gemeenschap, zoals CGG VAGGA, dienst onderwijs, VDAB,... In 2010 hebben we eerste prille stappen gezet om ook de geestelijke verzorgers en het penitentiair personeel naar deze cirkel te halen. Ze werden dit jaar 2 keer uitgenodigd op zo'n infosessie: een infosessie rond het cursusaanbod van De Rode Antraciet en een infosessie specifiek rond Slachtoffer in Beeld (ook van De Rode Antraciet). Op de eerste bijeenkomst is er niemand gekomen vanuit deze twee hoeken. Op de tweede bijeenkomst rond Slachtoffer in Beeld waren er twee geestelijke verzorgers en de ad interim coördinator van de ploegchefs aanwezig. In 2011 zullen we verder zoeken hoe we deze twee groepen actiever kunnen betrekken. 3. Besluit We hebben belangrijke stappen gezet in Teletekst als nieuw infokanaal heeft zijn intrede gedaan, doorverwijzers zijn actief aangesproken, folders zijn verbeterd. Toch moeten we toegeven dat we de gedetineerden zelf in dit verhaal niet of amper betrokken hebben. Hier gaan we zeker mee aan de slag, al dan niet binnen de contouren van het op te richten overlegorgaan gedetineerden van Justitie. Wat de doorverwijzers betreft, zullen we nog actiever aan de slag gaan en een instrument uitwerken dat doorverwijzers helpt om het bos door de bomen te blijven zien. Hier ligt een belangrijke opdracht voor de organisatieondersteuner.

31 31 Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die de Vlaamse partners ondernemen om deze 4 e strategie te realiseren. In de opdracht van het Strategisch Plan staat dat het draagvlak verkregen en vergroot moet worden bij de actoren van Vlaamse Gemeenschap, bij Justitie en bij de samenleving. Dat is dus heel ruim. We halen hier de belangrijkste acties aan die in 2010 ondernomen zijn, wetende dat een aantal acties vanuit een andere focus georganiseerd werd (bijvoorbeeld in het kader van profilering (strategie 2) of HRM (strategie 5)), maar waar het bekomen van draagvlak een belangrijk (neven)effect geweest is. 1. Folder sleutelfiguren N.a.v. het signaal van het penitentiair personeel dat men eigenlijk niet wist wie wat doet van de Vlaamse Gemeenschap en dit natuurlijk het vertrekpunt is van een draagvlak, hebben we het initiatief genomen om een folder met de sleutelfiguren te ontwikkelen. Bedoeling was om geen uitgebreide tekst te maken, maar een overzicht met foto's en heel kort in welke richting men de medewerkers van Vlaamse Gemeenschap moet situeren. Deze folder, opgenomen in bijlage 3, is in juni verspreid naar het volledige personeel, samen met een begeleidend schrijven en een exemplaar van het nulnummer van krant x met het aanbod van Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis van Antwerpen. We hebben hier veel positieve reacties op gekregen. Daarom hebben we beslist dat we deze folder blijvend zullen actualiseren en ook aan nieuwe personeelsleden (zowel van Justitie als Vlaamse Gemeenschap) zullen bezorgen. Verder zullen we nog bekijken in welke mate we deze folder gaan uitbreiden met bijvoorbeeld de medewerkers van CGG VAGGA, de TOPcoaches, de medewerkers van het Sociaal Infopunt, PMD 2010 Zoals in het stuk rond het organogram vermeld staat, is de jaarlijkse grote PMD-vergadering uitgegroeid tot een draagvlakvergadering waar alle partners die van kortbij of veraf betrokken zijn bij de hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen op worden uitgenodigd. Deze partners enthousiasmeren en inspireren en ruimte creëren om elkaar te leren kennen, zijn de belangrijkste doelstellingen van deze bijeenkomst. Ook hier hebben we heel positieve reacties gekregen. De ontmoeting tijdens de receptie heeft direct concrete gevolgen gehad, zoals de coördinator van de TOPcoaches die het project TOPcoaching is gaan voorstellen tijdens de cursus Overleven Op Cel van De Rode Antraciet.

32 32 3. Samenwerking in het kader van het optimaliseren van de oproepprocedure We zijn er van overtuigd dat draagvlak creëren bij penitentiair personeel de samenwerking ten goede komt. Enerzijds krijgen we dit draagvlak door het personeel te informeren over wie we zijn en wat we doen (cf. folder sleutelfiguren). Anderzijds vergroten we dit draagvlak door samen te zoeken hoe we ons zo goed mogelijk kunnen organiseren om het oproepen van gedetineerden zo vlot mogelijk te kunnen laten verlopen. We merken dat communicatie hier een belangrijke schakel is. In 2010 zijn we aan de slag gegaan rond het oproepen van groepen. Dit gaat enerzijds over de groepen onderwijs (Nederlands, computerles en centrum zelfstandig leren) en anderzijds over de cursussen van De Rode Antraciet en de VDAB. De eerste groepen worden georganiseerd door de dienst onderwijs, de tweede door de organisatieondersteuners. We hebben samen met de coördinator van de centrumequipe gezocht naar een gezamenlijke procedure die duidelijk en efficiënt is. Bij een eerste evaluatie blijkt het een grote vooruitgang te zijn, al blijven we vaststellen dat het moeilijk is om het betrokken personeel volledig te bereiken. Het ophangen van de afgesproken procedure is niet voldoende. Het is een kwestie van blijvend te verwijzen naar de gemaakte afspraken. Dit alles was de impuls voor de directie om het optimaliseren van zowel het individueel als in groep oproepen van gedetineerden op te nemen in het operationeel plan van de gevangenis en een werkgroep wordt opgestart in Stappentellerproject voor het personeel Vanuit de directie en vanuit de sportfunctionarissen leefde in 2010 parallel een gelijkaardig idee. De sportfunctionarissen starten in 2011 met Het Gezonde Net België-project waarbij gedetineerden een conditietest doen, dan een persoonlijk trainingsprogramma krijgen en dan een hertest doen om te zien of hun conditie verbeterd is. De sportfunctionarissen wilden dit project ook voor personeel toegankelijk maken, in combinatie met het stappentellerproject. Vanuit de directie werd gezocht naar een project om rond gezondheid van het personeel te werken. Het ene vloeide naadloos in elkaar met het andere. In samenwerking en met middelen van LOGO (lokaal gezondheidsoverleg) werd het project vormgegeven. Maar liefst 114 personeelsleden schreven in op het project waarvan er in getest zijn. Dit project loopt verder in 2011 en zal ook in 2011 geëvalueerd worden. 5. Music for life Een ander project waar de sportfunctionarissen een trekkende rol gespeeld hebben, was Music for life. Het glazen huis van Studio Brussel stond eind 2010 op de Grote Markt in Antwerpen. Heel Antwerpen werd gemobiliseerd om iets te doen, iets groots of iets kleins. De gevangenis kon niet achterblijven. Een gemengde werkgroep van personeel werd door de directie opgericht om ideeën te verzamelen en te screenen op haalbaarheid. Volgende projecten werden weerhouden: fietsen op rollen, foto's van personeel op de werkvloer, verkopen van gebakjes en koekjes,... Het fietsen op rollen werd georganiseerd door de sportfunctionarissen. 53 gedetineerden deden mee euro (van 3 395,43 euro totaalbedrag) werd er mee verdiend. Een artikel over deze actie verscheen in 'den Antwerpenaar', wat bereik heeft naar elke burger in Antwerpen. Op die manier werd de samenleving geïnformeerd over een positieve actie vanuit de gevangenis, hetgeen hopelijk een stuk draagvlakvergroting tot gevolg heeft.

33 33 6. Sociaal artistiek project op de vrouwenafdeling in 2011 In de gevangenis van Antwerpen was er de traditie om om de twee jaren een sociaal artistiek project (SAP) te organiseren, dat als belangrijke insteek had om de samenleving te betrekken of op zijn minst te bereiken. Het laatste SAP vond plaats in In 2009 was het geplande SAP omwille van het sociaal akkoord niet mogelijk. In 2010 kregen we echter het aanbod vanuit Vormingplus Antwerpen om aan te sluiten bij het SAP 'Van Warmte Weten' dat in verschillende wijken in Antwerpen en met verschillende doelgroepen werd opgezet rond 'duurzaamheid'. Idee is om op de vrouwenafdeling, waar de beperking van het sociaal akkoord niet geldt, een workshop te organiseren rond het thema warmte. Uitkomst zijn producten (kunstwerkjes) die tentoongesteld kunnen worden tijdens de theatervoorstelling die vanaf april tot november 2011 rond zal reizen in de betrokken wijken. De concrete uitwerking van dit project is voor Studenten Ook via het betrekken van studenten bij onze werking, werken we aan draagvlak. In 2010 zijn er bij JWA twee stagiaires begonnen als stagiaire-trajectbegeleider. Vanuit De Rode Antraciet is een stagiaire meegekomen tijdens de cursus Vader/moeder zijn in de gevangenis en is er een stagiaire van ROC Tilburg bij de sportfunctionarissen. Daarnaast hebben we ook verschillende studenten informatie gegeven, per mail of mondeling. Een stage vanuit Buurtsport werd niet goedgekeurd door Justitie. Wel moeten we toegeven dat we niet op elke vraag van studenten kunnen ingaan. Het aantal vragen is te groot en bij de selectie van de aanvragen waar we wel op in gaan, is de meerwaarde voor ons of onze werking een duidelijk criterium. Het vraagt een investering langs onze kant, die helaas wegens werkdruk niet altijd haalbaar is. 8. Sensibiliseren van diensten die te maken krijgen met ex-gedetineerden We merken dat het zinvol is om diensten die te maken krijgen met ex-gedetineerden naar de gevangenis te halen voor informatie, rondleiding en uitwisseling. Zo werden de andere (dan JWA) deelwerkingen van CAW Metropool voor de derde keer uitgenodigd op de dag van Metropool in oktober. Ook werden de werkwinkels van de VDAB uitgenodigd omdat de lesgevers van de loopbaanoriëntatiecursussen moeilijkheden vaststelden bij de overdracht van exgedetineerden naar deze werkwinkels. Met positief effect. Een derde groep die uitgenodigd werd, bestond uit hulpverleners uit de tweejarige opleiding tot hulpverlener bij alcohol- en drugproblemen van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD). Zij krijgen in hun praktijk te maken met ex-gedetineerden en vonden het verhelderend om kennis te maken met de gevangenis. Het spreekt voor zich dat we dit niet te vaak kunnen organiseren. De overweging welke doelgroep van professionelen we naar de gevangenis uitnodigen, is dan ook iets dat samen

34 34 met de directie bekeken wordt en waarbij de potentiële meerwaarde voor de gedetineerden een belangrijk criterium is. 9. En verder... Niet nieuw, maar toch het vermelden waard zijn volgende acties: Informele contacten met personeel blijven natuurlijk een belangrijke weg naar draagvlak. PBA's die hun stage doen, moeten huiswerk maken over de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis. Dit wordt gekoppeld aan een gesprek met de beleidsmedewerker, die gericht informatie geeft en vooral de boodschap geeft dat ze met vragen bij ons terecht kunnen. Teamdag PSD-TB-zorg vond ook dit jaar plaats. Bezoek aan Hotel Min in combinatie met een gezellige namiddag in park Spoor Noord, komt de samenwerking zeker ten goede.

35 35 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap te motiveren, te ontplooien en efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulp- en dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. 1. Functiebeschrijving Het HRM-beleid start met een goede functiebeschrijving. We zoeken namelijk de juiste man/vrouw op de juiste plek via een uitnodigende en duidelijke functiebeschrijving. In 2010 zijn er aanwervingen geweest van een nieuwe TOPcoach, twee nieuwe trajectbegeleiders, een tijdelijke vervanging van de organisatieondersteuner, een nieuwe organisatieondersteuner en een nieuwe VDAB-detentieconsulent (in concreto 2 x 0,50 VTE). De bestaande functiebeschrijving van TOPcoach werd bekeken en behouden. De functiebeschrijvingen van trajectbegeleider en organisatieondersteuner werden in 2010 verder uitgewerkt (cf GPA tussen beleidsmedewerker en CAW Metropool) en gebruikt voor de aanwerving van de nieuwe trajectbegeleider en de nieuwe organisatieondersteuner. De functiebeschrijving van VDAB-detentieconsulent werd intern binnen VDAB opgesteld, aangezien het over een interne vacature ging. We maken hier een onderscheid tussen de functies die voor 100% aan het Strategisch Plan gelinkt zijn en functies die een ruimere opdracht inhouden, die slechts gedeeltelijk binnen de gevangenis ingezet worden. Bij deze tweede groep functies zijn wij minder betrokken. Bijvoorbeeld bij de aanwervingen voor het sociaal infopunt. Binnen de dienst onderwijs is een functiebeschrijving voor vrijwilliger onderwijs uitgewerkt in 2010 en gebruikt bij de aanwerving van de eerste nieuwe vrijwilliger die vanuit het consortium is aangeworven. Vóór 2010 waren deze vrijwilligers binnen CAW Metropool onder gebracht. 2. Aanwervingen Nog steeds in het kader van de juiste man/vrouw op de juiste plaats zetten, is geïnvesteerd in de selectieprocedure. Een verfijning van de bevraging, het werken met opdrachten op voorhand of ter plaatse, het voorzien van een eventuele tweede ronde en het betrekken van de beleidsmedewerker bij de gesprekken zijn de belangrijkste stappen die in dit kader gezet zijn. 3. Onthaalprocedure nieuwe medewerkers Deze onthaalprocedure is niet nieuw. Ze is wel verder verfijnd en ook meer afgestemd op de onthaalprocedures in andere gevangenissen. De onthaalmap is o.a. uitgebreid met de folder sleutelfiguren en het nulnummer krant x. De medewerkers die in 2010 zijn aangeworven en

36 36 zijn begonnen (cf. functiebeschrijving), hebben allemaal een introductiegesprek gehad, evenals de nieuwe coördinator van de TOPcoaches en de nieuwe coördinator van de jongerencoaches. Het onthaalgesprek gebeurt in principe door de beleidsmedewerker, behalve voor het domein onderwijs. Daar gebeurt het onthaal door de onderwijscoördinator en volgt er enkel een kort gesprek met de beleidsmedewerker, waar vooral de gedragscode, de goede samenwerking en het feit dat de deur altijd open staat bij vragen/bedenkingen benadrukt wordt. 4. Verdere opvolging Een goed HRM-beleid stopt natuurlijk niet bij een goede introductie. Het is belangrijk dat ook nadien voldoende zorg geboden wordt, dat medewerkers vlot ergens met hun vragen terecht kunnen, dat ze nuttige opleiding krijgen, dat ze op de hoogte gehouden worden van belangrijke evoluties,... Wanneer we het hebben over de medewerkers van Vlaamse Gemeenschap, dan hebben we het over een groep van een 80-tal medewerkers die op één of andere manier meewerken aan de hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen. Sommigen van hen werken dagdagelijks in de gevangenis, anderen wekelijks en nog anderen nog veel minder, bijvoorbeeld door twee keer per jaar een korte cursus te geven. Het is dan ook niet evident om de nodige verdere opvolging goed te organiseren. Sommige organisaties nemen dit zelf op zich. JWA en de dienst onderwijs bijvoorbeeld. Voor andere organisaties ontbreekt een structurele opvolging, zoals bijvoorbeeld voor de medewerkers van het sociaal infopunt die beurtelings op maandagvoormiddag spreekuur komen houden. Hier blijft het bij de korte informele contacten die er eerder toevallig zijn. Dat het wat dit betreft beter kan, hoeft geen betoog. Het is alleen niet zo makkelijk te organiseren omdat deze tweede groep van medewerkers het grootste deel van hun job buiten de gevangenis uitoefent. Het enige structurele dat hen wordt aangeboden, is een uitnodiging voor de jaarlijkse grote PMD-vergadering. De beleidsmedewerker heeft bij informele contacten zeker geprobeerd de nodige zorg en interesse aan de dag te leggen en heeft af en toe een mail verstuurd naar alle medewerkers met belangrijke nieuwe informatie, zoals een mogelijke nakende staking. 5. Vormingen en studiedagen die het werken in de gevangenis bevorderen Ook hier maken we onderscheid tussen de diensten en medewerkers die enkel in de gevangenis werken en deze die maar voor een beperkt percentage in de gevangenis werken. Voor de eerste groep zijn alle vormingen en studiedagen die gevolgd zijn in principe in functie van het werk in de gevangenis. Voor de tweede groep geldt dit enkel voor de specifieke vormingen m.b.t. de gevangeniscontext. Vanuit het team van de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis van Antwerpen is er in 2010 geen specifieke studiedag of vorming georganiseerd. Wel waren er de infosessies m.b.t. een bepaald aanbod (zoals cursussen De Rode Antraciet), maar dit valt eerder onder profilering/toeleiding (strategie 2). Ook was er op vraag

37 37 van de medewerkers van CGG VAGGA een uitleg door de coördinator van PSD over internering, waar naast de medewerkers van VAGGA ook een TOPcoach, een trajectbegeleider en de nieuwe vdab-detentieconsulent aanwezig was. Er was een themanamiddag voor PSD, zorg en TB over reclassering Nederland. Tenslotte waren er ook twee bovenlokale initiatieven waar medewerkers aan hebben deelgenomen: de introductiecursus van WEVO en de viering van 10 jaar Strategisch Plan. 6. Logistieke ondersteuning Zich goed voelen in zijn job, heeft soms ook te maken met logistieke omstandigheden, waarvoor we vaak dankbaar beroep doen op de logistiek van Justitie. Om een voorbeeld te geven: JWA had geen eigen bureel in de gevangenis. Hier is op 1 april 2010 verandering in gekomen. Hierdoor is men letterlijk een 'dienst van het huis' geworden. De ligging van het bureel, dicht bij de PSD is een enorm pluspunt! Toch zijn hier nog enkele belangrijke uitdagingen. Momenteel kunnen de trajectbegeleiders op hun bureel in de gevangenis niet aan hun eigen dossiers op de computer, waardoor zij voor bureauwerk steeds naar de Tolstraat moeten. Eind 2010 is het perspectief (zowel vanuit Justitie als van CAW Metropool) dat ze eigen computers krijgen, waar ze wel op hun eigen netwerk kunnen, concreet geworden en hopelijk wordt dit de eerste helft van 2011 gerealiseerd. Zodra dit in orde is, wordt bekeken met JWA of er een permanentiesysteem opgezet kan worden, waardoor JWA voor personeel in de gevangenis altijd bereikbaar is. Een ander knelpunt is dat de trajectbegeleiders, wanneer zij gesprekken hebben met gedetineerden, telefonisch niet bereikbaar zijn. Dit geeft ergernissen bij het personeel, die JWA soms moet kunnen bereiken. Het is nog af te wachten of dit probleem opgelost geraakt, aangezien het niet evident is om extra telefoonlijnen te installeren. Een andere vooruitgang in logistiek is de verhuis van de beleidsmedewerker, de organisatieondersteuners en de dienst onderwijs naar aanpalende bureelruimtes, met een tussendeur. Zo is er veel meer contact dan vroeger, wat zowel de samenwerking als de efficiëntie ten goede komt. Een vlotte toegang tot de gevangenis is ook een belangrijk gegeven. Medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap krijgen toelating van de directie voor een groene badge, waardoor men via de personeelsingang binnen kan en men dus niet bij de bezoekers moet aanschuiven. Langs onze kant proberen wij nieuwe medewerkers zo goed mogelijk te informeren over de procedure om binnen te komen, wat mag en wat niet, en hoe men best reageert op bepaalde situaties. Ook het feit dat er sleutelkastjes zijn voor ons, waar we gsm en andere verboden voorwerpen kunnen laten en waardoor de portier niet telkens onze groene badge moet zoeken, is tijdsbesparend. 7. Veiligheidsrisico's De preventieadviseurs van de gevangenissen hebben een brief opgemaakt om zogenaamd 'extern personeel' (wij dus) te informeren over de veiligheidsrisico's in de gevangenis. Naast brandveiligheid en het beleid rond roken, wordt hierbij vooral geadviseerd dat er een jaarlijkse controle is op TBC en dat medewerkers best ingeënt worden tegen hepatitis A en B.

38 38 Het blijft echter de arbeidsgeneesheer van de eigen organisatie die bepaalt wat er op dit vlak moet gebeuren. Voor sommige organisaties is het werken in de gevangenis nieuw en/of heel beperkt in het geheel van de totale opdracht, denk maar aan de VDAB en het CGG. Toch is het niet onbelangrijk dat hier de nodige aandacht naar gaat. Hier volgt een overzicht van de betrokken organisaties en wat voorzien wordt. Organisatie Functie Jaarlijkse TBC-controle Dep. WVG beleidsmedewerker Ja Ja CAW Metropool trajectbegeleiders Ja Ja organisatieondersteuners Ja Ja Terug op Pad-coaches Ja Ja Consortium vol-ant onderwijscoördinator Ja Ja administratief medewerker onderwijs De Rode Antraciet sportfunctionarissen Ja Ja sociaal cultureel werker Ja Ja cursusgevers DRA Ja Ja VDAB detentieconsulent Ja Ja cursusgevers VDAB Ja Nee CVO Antwerpen-Zuid lesgevers Ja Ja Basiseducatie lesgevers Ja Ja SCVO SIVO lesgever Ja Ja Suggnomè bemiddelaars Ja Ja Vzw de Tuimel begeleiders kinderbezoek?? Vzw Crefi begeleiders kinderbezoek?? Stad Antwerpen medewerkers sociaal infopunt Nee Nee projectwerker bibliotheek Ja Nee CGG VAGGA therapeuten Ja Ja CAP drugs intakers Ja Ja Ja Inenting hepatitis A en B We merken dat deze preventiemaatregelen door meer en meer partners overgenomen worden, wat we alleen maar kunnen toejuichen. Ja

39 39 Hoofdstuk 7: algemene conclusie In 2010 werd op de mannenafdeling omwille van het sociaal akkoord - vooral gewerkt aan het bestaande aanbod verder te verfijnen en te verbeteren. Denken we maar aan de werkzaamheden rond het evaluatieformulier dat gebruikt wordt bij de groepslessen van onderwijs, VDAB en De Rode Antraciet en aan de bevraging van de afhakers binnen onderwijs. Op de vrouwenafdeling is er heel wat sport bijgekomen (fitness, zumba, volleybal). Ook onderwijs heeft nu een vast aanbod op de vrouwenafdeling, met name handverzorging. Op vleugel F hebben wij geen specifiek aanbod, maar geïnterneerden kunnen wel deelnemen aan ons aanbod op de mannenafdeling. Zij nemen natuurlijk vooral deel aan de activiteiten die door het zorgteam georganiseerd worden. Er is sterk geïnvesteerd in de samenwerking met het penitentiair personeel op sectie. Een uniforme oproepprocedure voor de groepslessen van onderwijs, VDAB en De Rode Antraciet werd uitgewerkt en positief geëvalueerd. Samen met het signaal dat het oproepen van individuele gedetineerden vaak moeizaam verloopt, is dit de aanleiding geweest van de werkgroep oproepprocedure die begin 2011 zal opstarten en zijn mandaat in het operationeel plan van justitie vindt. Ook de opmaak en verspreiding onder het personeel van de folder sleutelfiguren en het nulnummer van krant x kadert binnen de samenwerking met het penitentiair personeel. In 2011 zullen we ook nog een nieuwsbrief uitwerken voor personeel, samen met een website hulp- en dienstverlening. Binnen het domein welzijn is er vooral de reorganisatie van JWA die in het oog springt. Sinds 1 april onthaalt JWA elke inkomende beklaagde de dag na binnenkomst. Gemiddeld zijn dat zo n 40 inkomenden per week. In 2011 zal de werkgroep welzijn het bestaande aanbod van welzijn beter verankeren en ontbrekend aanbod proberen binnenhalen. Voor onderwijs is sterk geïnvesteerd in een goed doordacht, gedragen opleidingsplan , waar een goed onderbouwd behoefteonderzoek, de uitbouw van leertrajectbegeleiding en e-learning de grote actiepunten voor 2011 zijn. Binnen het domein arbeid zijn de groepscurussen nu echt goed ingebed en komt er vooral een nieuwe impuls vanuit vzw De Ploeg om te werken met gedetineerden met een arbeidshandicap. Een project zal in 2011 uitgewerkt worden. Het aanbod van CGG VAGGA is verder verfijnd, o.a. rond verslaving en rond de doelgroep beperkte detentie. Wat het Centraal Aanmeldingspunt Drugs betreft, blijven we wachten op de nieuwe werking met een vaste intaker. Dit zal iets voor de eerste helft 2011 zijn. Sport heeft vooral een nieuwe aanbod op de vrouwenafdeling uitgewerkt. Veel tijd en energie is ook gegaan naar de overgang van twee naar vier nieuwe sport-pba s. Het stappentellerproject voor personeel was een groot succes en ook het fietsen op rollen in het kader van de actie van Music For Life kende grote bijval. Perspectief is dat in 2011 het Personal Fitplan op vleugel F opgestart kan worden. Voor het domein sociaal cultureel werk was 2010 een moeilijk jaar. Het sociaal akkoord beperkt de mogelijkheden van de uitbouw van sociaal-culturele activiteiten en de sociaal cultureel werker was het laatste kwartaal afwezig wegens ziekte. De Rode Antraciet besliste niet langer met verankerde sociaal cultureel werkers te werken. Hoe het verder moet met dit domein is nog onduidelijk. Gesprekken met De Rode Antraciet zullen worden gevoerd. Wel positief was de bibliotheekwerking, met de komst van de projectmedewerker van de

40 40 openbare bibliotheek. Ook het feit dat Vormingplus Antwerpen ons uitgenodigd heeft om met de vrouwenafdeling in een sociaal artistiek project te stappen dat buiten de muren wordt georganiseerd, is motiverend. De brug tussen binnen en buiten blijft een heel belangrijke peiler van ons aanbod. Belangrijk is dat we ons de vraag blijven stellen: is wat we aanbieden hetgeen we moeten aanbieden en doen we dit op een efficiënte manier? We zullen in 2011 dan ook enerzijds werken rond een wetenschappelijk onderbouwd behoeftenonderzoek en anderzijds rond de visie op wat hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen moet zijn. Graag wil ik alle medewerkers en alle partners van Justitie bedanken voor de fijne samenwerking! Inge Vandeurzen Beleidsmedewerker Vlaamse overheid Gevangenis Antwerpen April 2011

41 41 Bijlage 1: mindmap strategische en operationele doelstellingen opleidingsplan onderwijs

42 42 Bijlage 2: nulnummer krant x

43 43

44 44

45 45

46 46 Bijlage 3: folder sleutelfiguren