Over de gevangenis. Inhoud. Gebouw. Afdelingen. Populatie. bouwjaar 1855 verbouwingen 439 plaatsen

Transcriptie

1 Gevangenis Antwerpen JAARVERSLAG 2015

2 Over de gevangenis Gebouw bouwjaar 1855 verbouwingen 439 plaatsen Afdelingen grote mannenafdeling plaatsen vrouwenafdeling - 48 plaatsen psychiatrische annex - 51 plaatsen beperkte detentie - 26 plaatsen Populatie 80% mensen in voorlopige hechtenis 10 % veroordeelden 10 % geïnterneerden grote overbevolking (28,6%) grote in-, door- en uitstroom (3001 burgers werden opgesloten (=instroom) en 1537 gedetineerden werden vrijgelaten (= uitstroom) in 2015) Inhoud Over de gevangenis p. 2 Over de hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen p. 3 Organisatie hulp- en dienstverlening p. 11 Vooruitblik op 2016 p. 11 2

3 Over de hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen Inleidend In 2015 hebben we naar aanleiding van het actieplan verder ingezet op visieontwikkeling over het aanbod hulp- en dienstverlening (HDV). Er is geen nieuw structureel aanbod bijgekomen. Het bestaande aanbod is stevig verankerd en heeft een logische opbouw. Het is op maat van deze specifieke gevangenis: grote in-, door,- en uitstroom van gedetineerden, voornamelijk mensen in voorlopige hechtenis met een gemiddelde verblijfsduur van 3 tot 6 maanden. Het afgelopen jaar ontwikkelden we een nieuwe presentatievorm voor ons aanbod. De indeling in domeinen wordt losgelaten, wat veel meer strookt met hoe we in de realiteit werken. We lichten toe hoe we na het behoefteonderzoek van aan de slag gegaan zijn met de aanbevelingen rond permanente behoeftedetectie. Dat is een stevige pijler van ons aanbod geworden. In 2015 hebben we ook intensief de opstart van het project Brug Binnen Buiten voorbereid. We geven in een notendop de krachtlijnen weer. De hulp- en dienstverlening: het aanbod Sinds 2015 leggen we de focus op domeinoverstijgend werken. We splitsen het aanbod niet langer op in de zes domeinen (welzijn, onderwijs, sport, tewerkstelling, cultuur en gezondheid), en per domein in groepsaanbod versus individueel aanbod. Voor gedetineerden is het immers weinig relevant om te weten tot welk domein een aanbodverstrekker behoort. Het aanbod wordt nu als volgt ingedeeld: algemeen individueel aanbod specifiek individueel aanbod groepsaanbod * doorlopend open groepsaanbod * modulair groepsaanbod * weerkerende themagerichte cursussen * doelgroepwerking * ad hoc/projectmatig groepsaanbod 3

4 1. Algemeen individueel aanbod, breed toegankelijk voor (quasi) alle gedetineerden 1. Trajectbegeleiding door JWA, CAW Antwerpen Proactief onthaal + verdere trajectbegeleiding van alle beklaagden Begeleiding veroordeelden op vraag/ doorverwijzing Contacten met familie Wat 2015 onthaalgesprekken van beklaagden weigeringen onthaalgesprek 31 opvolggesprekken in de gevangenis Psychische ondersteuning door CGG VAGGA Behandeling van gedetineerden met ernstige psychische klachten Wat 2015 aantal begeleidingen Basisdienstverlening VDAB door de VDAB-consulent Administratieve hulp m.b.t. VDAB-dossier Info en advies over werk of beroepsopleiding na detentie werkloosheidsuitkering Wat 2015 gesprekken basisdienstverlening Leertrajectbegeleiding door de dienst onderwijs Voortzetting onderbroken traject Info en advies Administratieve begeleiding Er zijn geen cijfers beschikbaar. 5. Bibliotheekbezoek door bibpba in samenwerking met de projectmedewerker van de openbare bibliotheek Wekelijks bibliotheekbezoek waarbij gedetineerden boeken, cd s en/of dvd s kunnen ontlenen Wat 2015 aantal bezoekers Fitness door sportmonitor justitie in samenwerking met de sportfunctionaris van De Rode Antraciet Wekelijks fitnessmoment Aparte momenten voor Mannen Vrouwen Geïnterneerden Gedetineerden met depressieve klachten Wat 2015 mannen 300 vrouwen niet gekend geïnterneerden 56 gedetineerden met depressieve klachten 14 4

5 2. Specifiek individueel aanbod, waarbij gewerkt wordt rond een specifiek thema of met een specifieke doelgroep Specifiek Thema Sociaal infopunt door het sociaal infopunt, stad Antwerpen Informatie op basis van sociale vragen Voornamelijk (maar niet alleen) vragen gerelateerd aan loketwerking districten Slachtoffer-daderbemiddeling door vzw Suggnomè Gesprekken met daders en slachtoffers apart Gezamenlijke gesprekken Opvoedingsondersteuning door CKG Zon en Hei Opvoedingsondersteuning Voor moeders en/of vaders in detentie én de achterblijvende ouder Centraal aanmeldingspunt drugs door VVBV Specifieke doelgroep TOPcoaching door team TOPcoach, CAW Antwerpen Coaching na detentie op alle levensdomeinen, met opstart tijdens detentie Doelgroep jaar Eerste detentie Wonen in Antwerpen Handicapspecifieke begeleiding voor gedetineerden met een (vermoeden van) beperking door Otwee, Openluchtopvoeding Integrale ondersteuning van gedetineerden met een handicap Individuele activiteiten en gesprekken Doelgroep Gedetineerden met een erkenning van een beperking door het VAPH Gedetineerden met een vermoeden van een beperking Ondersteuning aan gedetineerden met een verslavingsproblematiek in hun zoektocht naar drughulpverlening na detentie Geven van informatie over drughulpverlening, motiveren en doorverwijzen 5

6 3. Het groepsaanbod Doorlopend open groepsaanbod Groepssport (conditietraining, voetbal, volleybal, zumba, tai chi, yoga) Kinderbezoek Open leercentrum (ICT, Frans, Engels) --> niet in schoolvakanties Modulair groepsaanbod Nederlands tweede taal (11 modules in 2015, niet in schoolvakanties) Weerkerende themagerichte cursussen (2 à 3 keer per jaar) Solliciteren Ouderschap in detentie Omgaan met verslaving Omgaan met agressie Omgaan met stress Doelgroepwerkingen Handicapspecifieke groepsactiviteiten Creasessies vrouwenafdeling Ad hoc/projectmatig aanbod Project kinderboek Project thriller/beeldverhaal Project Lichtkracht Volgende organisaties verzorgen het groepsaanbod: team sportmonitoren van justitie, freelancers (zumba, yoga en tai chi), Buurtsport, Crefi, De Tuimel, De Speelvijver, CVO Antwerpen, Open School Antwerpen, Huis van het Nederlands, VDAB, De Rode Antraciet, CGG VAGGA, Openluchtopvoeding, Vormingplus Antwerpen. 6

7 Permanente behoeftedetectie Naar aanleiding van het behoefteonderzoek en de daaruit volgende visieontwikkeling werd (permanente) behoeftedetectie een belangrijke pijler van het aanbod. Dat doen we op verschillende manieren: proactief onthaal doorverwijzing naar mekaars aanbod screening groepsaanbod folder na 1ste raadkamer bevragen op cel wisselwerking individueel aanbod en groepsaanbod Proactief onthaal Sinds 2010 onthalen de trajectbegeleiders van JWA alle beklaagden binnen de 24 uur na opsluiting. Tijdens dat onthaalgesprek wordt naast crisisopvang al een eerste (directe) behoeftedetectie gedaan. De gedetineerden krijgen informatie over alle diensten van de Vlaamse overheid die een aanbod hebben in de gevangenis. Er kan op vraag dan al doorverwezen worden naar één of meerdere van deze diensten. De (Nederlandstalige) gedetineerden krijgen de folder hulp- en dienstverlening mee. Daarin staat het aanbod en de manier waarop ze een beroep kunnen doen op de verschillende diensten. Folder na 1ste raadkamer Beklaagden verblijven de eerste vijf dagen van hun opsluiting op de onthaalsectie (4de sectie). Bij verdere aanhouding, na het verschijnen voor de 1ste raadkamer, verhuizen ze naar een verblijfsectie. Sinds oktober 2015 bezorgen wij deze gedetineerden bij hun verhuis naar een verblijfsectie een folder op naam waarop ze kunnen aankruisen over welk aanbod ze meer informatie willen: VDAB, onderwijs, CGG VAGGA en/of JWA. Daarna volgt een gesprek met de aangekruiste diensten. 7

8 Doorverwijzing naar mekaars aanbod Een lesgever die een psychische nood merkt bij een cursist, een VDAB-medewerker die een anderstalige motiveert om Nederlandse les te volgen, een bemiddelaar die een gedetineerde doorverwijst naar de bibliotheek Permanente behoeftedetectie en (kunnen) doorverwijzen naar het gepaste aanbod is een opdracht van elke medewerker. Vanuit de ervaring dat onderlinge doorverwijzingen veel vlotter verlopen als medewerkers elkaar kennen, heeft een ad hoc werkgroep in 2015 een toeleidersbijeenkomst georganiseerd. Daar bespraken medewerkers hoe ze elkaar kunnen helpen om goed door te verwijzen. Met de resultaten van deze bijeenkomst gaan we verder aan de slag om hulpmiddelen te ontwerpen om doorverwijzingen tussen de verschillende aanbodverstrekkers gemakkelijker te maken. Bevragen op cel Het groepsaanbod wordt steeds bekendgemaakt via folders. Voor de Nederlandse les worden de folders ook in het Engels en het Frans verdeeld. Er is echter een grote groep anderstaligen die geen Engels of Frans spreekt en/of leest. Die bereiken we dus niet met deze vorm van bekendmaking van het aanbod. Daarom deden we in oktober een experiment. Na de verspreiding van de folders voor de Nederlandse les, op naam aan alle gedetineerden, brachten we in kaart welke anderstaligen niet gereageerd hadden. Die anderstaligen spraken we persoonlijk aan: 50 gedetineerden van de 108 reageerden positief. Deze vorm van behoeftedetectie is weliswaar tijdsintensief, maar garandeert wel dat ook de meest zwakke gedetineerden geïnformeerd worden over het aanbod. Screening groepsaanbod Elke gedetineerde krijgt een gepersonaliseerde folder van de themagerichte cursussen (solliciteren, ouderschap in detentie, omgaan met verslaving, omgaan met agressie en omgaan met stress). De geïnteresseerde gedetineerden bezorgen ons een ingevuld antwoordbriefje of laten via een andere dienst (bv. via de trajectbegeleiders) weten dat ze interesse hebben. Tijdens een screening, voorafgegaan aan de effectieve start van de lessen, krijgen alle geïnteresseerden individueel uitleg over de inhoud van de cursus. De cursusgever toetst af of de vraag en de verwachting van de gedetineerde in overeenstemming is met de inhoud van de cursus. Indien dat niet zo is, bevraagt de lesgever of de gedetineerde graag een gesprek heeft met de individuele aanbodverstrekker die rond hetzelfde thema werkt. Ook de kandidaten die niet kunnen deelnemen aan de cursus omdat hij volzet is, worden actief bevraagd op interesse in het individuele aanbod. Tegelijk kan er ook naar andere behoeften gepeild worden (bv. bij anderstalige kandidaten voor de cursus Solliciteren wordt gelijktijdig hun interesse voor de Nederlandse les gepolst). 8

9 thema groepsaanbod individueel aanbod solliciteren curus solliciteren VDAB-consulent ouderschap in detentie cursus vader/moeder in de gevangenis opvoedingsondersteuning CKG verslaving cursus omgaan met verslaving therapie rond verslaving CGG agressie cursus omgaan met agressie therapie rond agressie CGG stress curus omgaan met stress therapie rond stress of toeleiding naar sport Wisselwerking groepsaanbod individueel aanbod Er is - zoals hierboven omschreven - een actieve wisselwerking tussen het groepsaanbod en het individueel aanbod bij de bekendmaking van een lessenreeks en bij de screening. Ook wanneer gedetineerden tijdens een groepsaanbod om welke reden dan ook uitvallen, wordt bij hen actief gecheckt of ze interesse hebben in een gesprek met de individuele aanbodverstrekker. Tenslotte wordt ook op het einde van het groepsaanbod aan de deelnemende gedetineerden gevraagd of ze verder rond dit thema willen werken tijdens een individueel aanbod. 9

10 bekendmaking groepsaanbod toeleiding van geïnteresseerden vanuit individueel aanbod doorlopend individueel aanbod screening idem voor wie groepsaanbod heeft beëindigd idem voor wie uitvalt toeleiding naar individueel aanbod voor wie niet terecht kan in groepsaanbod Project Brug Binnen Buiten Het project Brug Binnen Buiten is gegroeid uit het behoefteonderzoek van Uit dat onderzoek blijkt dat 50% van de respondenten een ondersteuningsnood heeft rond het leven na een detentie. De onderzoekers deden de aanbeveling om die ondersteuningsnoden verder te exploreren met als doel hierop een antwoord te kunnen bieden. In 2015 werkten we een projectplan uit. We zochten en vonden financiële middelen. Enerzijds kunnen we daarmee in 2016 een onderzoek starten om de ondersteuningsnoden precies in kaart te brengen en om de drempels te onderzoeken die gedetineerden ervaren in hun zoektocht naar hulp. Anderzijds kunnen we een projectmedewerker aanwerven die als opdracht heeft een vrijwilligerspool op te richten. Die vrijwilligers zullen de gedetineerden bij hun vrijlating ondersteunen in het vinden van aansluiting bij de reguliere hulpverlening en in het aanspreken en versterken van het eigen netwerk van de cliënt. De focus van het project ligt dan ook op de eigen kracht van de cliënt en het netwerkversterkend werken. Via een intensieve wisselwerking tussen de onderzoekers en de projectmedewerker worden een theoretisch kader, methodieken en de praktijk met elkaar verbonden. Het streefdoel is het verankeren van de vrijwilligerspool. 10

11 Organisatie hulp- en dienstverlening Bovenstaand hulp- en dienstverleningsaanbod wordt ondersteund door een team van medewerkers die op een verschillende wijze bij de hulp- en dienstverlening betrokken worden. Het beleidsteam voerde in 2015 het actieplan verder uit en maakte een nieuw actieplan op. De doelstellingen en acties bestaan uit vier clusters: permanente behoeftedetectie (als vorm van aanbod), Brug Binnen Buiten, samenwerking en communicatie. Het coördinatieteam volgt het aanbod op een praktisch-operationeel niveau op. Dit is geen overlegorgaan dat met een zekere regelmaat samenkomt. De leden bespreken continu met elkaar wat zich dagdagelijks aandient. Het systematisch bijhouden en structureren van een aantal (knel)punten resulteerde midden 2015 in een nieuw samenwerkingsmodel. Nota minimale dienstverlening: de leden van het coördinatieteam zijn doorgaans aanwezig in de gevangenis. Zij zijn dan ook het aanspreekpunt voor wie een vraag heeft over het brede aanbod. Het is niet nodig dat justitiepersoneel en anderen precies weten tot wie/welke dienst ze zich voor wat moeten richten. Als ze de weg naar het coördinatieteam kennen, worden ze verder geholpen. Vertrekkend vanuit dat idee werkte het coördinatieteam in 2015 aan een nota minimale dienstverlening. Ad hoc werkgroepen: in 2015 waren er twee actief. De werkgroep toeleiders en de werkgroep nulnummer. Resultaten waren de toeleidersbijeenkomst op 4 juni 2015 en de nieuwe folder HDV (opvolger van het voormalige nulnummer). Vooruitblik op 2016 In 2016 gaan we aan de slag met de doelstellingen uit het nieuwe actieplan. Het project Brug Binnen Buiten, zal daarbij prioritaire aandacht krijgen. Maar ook op de samenwerking met justitiepersoneel en permanente behoeftedetectie zetten wij actief verder in. 11

12 Layout en vormgeving: afdeling Algemeen Coördinerende Diensten Centrale redactie: Inge Vandeurzen Foto s: gevangenis Antwerpen Verantwoordelijke uitgever: Marijke Enghien, afdeling Welzijn en Samenleving, Koning Albert II-laan 35, bus 30, 1030 Brussel