HAPPY FRIS?! TWENTSE OUDERS EN HUN KINDEREN OVER ALCOHOLGEBRUIK.

Transcriptie

1 HAPPY FRIS?! TWENTSE OUDERS EN HUN KINDEREN OVER ALCOHOLGEBRUIK. Onderzoek van: In samenwerking met: In opdracht van:

2 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E

3 Copyright 010. Universiteit Twente Uit deze uitgave mag niets worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto offset, microfilm, of welk ander medium dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de Universiteit Twente. Titel: Happy Fris?! Twentse ouders en hun kinderen over alcoholgebruik. Auteurs: Jordy Gosselt, Marcel Pieterse en Joris van Hoof. Enschede: Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen Trefwoorden: alcohol, jongeren, Twente

4 4 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Happy Fris?! Twentse ouders en hun kinderen over alcoholgebruik. Jordy Gosselt Marcel Pieterse Joris van Hoof September 010 Universiteit Twente Faculteit Gedragswetenschappen

5 5 VOORWOORD Het alcoholgebruik door jongeren in Nederland is hoog, zo ook in de regio Twente. Dit was aanleiding voor de veertien gemeentes in deze regio om dit probleem aan te pakken. Eind 006 namen ze het initiatief om gezamenlijk de alcoholproblematiek bij jongeren te bestrijden. In een vijfjarig project zijn vervolgens onder de naam Happy Fris?! uiteenlopende maatregelen getroffen om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. Eind 009 is de Universiteit Twente gevraagd ondersteuning te bieden op het gebied van onderzoek. In dit kader is in april 010 een onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de mening van ouders en jongeren over het uitgevoerde alcoholbeleid en haar effecten. Bij dit onderzoek stonden vier onderwerpen centraal: Draagvlak voor het voorgestane beleid van het project Happy Fris; Het alcoholgebruik van jongeren en de mate waarin ouders hiervan op de hoogte zijn; Bekendheid met het project Happy Fris en de uitgevoerde activiteiten; De relatie tussen alcoholgebruik en opvoeding. De opvattingen van de ouders en hun kinderen zijn onderzocht door middel van een online vragenlijst onder 1.15 ouders en 1.41 jongeren in Twente. In dit rapport worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. Speciale aandacht is er voor de vergelijking tussen de opvattingen van de ouders en die van jongeren. Onze dank gaat uit naar de GGD Regio Twente, in het bijzonder naar Jan Roorda en Kees Smit. Marijke Spoolder bedanken wij voor haar bijdrage namens Happy Fris?!. Speciale dank gaat uit naar Saskia van Doren voor haar bijdrage aan dit onderzoek. Enschede, september 010 Jordy Gosselt, Marcel Pieterse en Joris van Hoof

6 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E 6

7 7 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 1. INTRODUCTIE EN METHODE VAN ONDERZOEK 1.1 Aanleiding 1. Alcoholgebruik in Nederland 1. Alcoholgebruik in Twente 1.4 Happy Fris?! 1.5 Methode van onderzoek 1.6 Achtergrondkenmerken van de deelnemende respondenten 1.7 Opzet van dit rapport. ALCOHOLBELEID.1 Inleiding. Resultaten. Conclusies. ALCOHOLGEBRUIK.1 Alcoholgebruik jongeren en projectdoelen Happy Fris?!. Inschattingen ouders t.a.v. alcoholgebruik jongeren. Alcoholgebruik ouders.4 Conclusies 4. HAPPY FRIS?! 4.1 Inleiding 4. Conclusies 5. DE ROL VAN OPVOEDING 5.1 Samenhang tussen opvoedpraktijken en steun voor beleid 5. Overige risicofactoren ouders 5. Conclusies 6. CONCLUSIES 6.1 Conclusies 6. Aanbevelingen

8 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E 8

9 9 SAMENVATTING In april 010 is een onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de mening van ouders en jongeren over het uitgevoerde alcoholbeleid en haar effecten. Bij dit onderzoek stonden vier onderwerpen centraal: Draagvlak voor het voorgestane beleid van het project Happy Fris; Het alcoholgebruik van jongeren en de mate waarin ouders hiervan op de hoogte zijn; Bekendheid met het project Happy Fris en de uitgevoerde activiteiten; De relatie tussen alcoholgebruik en opvoeding. De mening van ouders en jongeren ten aanzien van deze onderwerpen is geïnventariseerd door middel van een online vragenlijst die door 1.15 ouders en 1.41 jongeren werd ingevuld. Alcoholbeleid Verschillende onderwerpen zijn aan de ouders en jongeren voorgelegd om inzicht te krijgen in het draagvlak voor regionaal alcoholbeleid door de Twentse gemeenten. Het blijkt dat ouders en, in mindere mate, jongeren de norm geen alcohol onder de 16 jaar steunen. Een meerderheid bij zowel ouders als de jongeren legt de startleeftijd waarop alcoholgebruik verantwoord is, hoger dan de huidige wettelijke grens. Ouders zijn zich duidelijk bewust van problemen en overlast als gevolg van alcoholgebruik door minderjarigen, sterker dan de jongeren zelf. Bij een meerderheid van de jongeren zelf is draagvlak aanwezig voor diverse (striktere) beleidsmaatregelen om de alcoholproblematiek regionaal aan te pakken. Onder ouders is dit draagvlak in nog sterkere mate aanwezig. Alcoholgebruik Iets meer dan driekwart (79%) van de 10-jarigen geeft aan nog nooit alcohol te hebben gedronken. Dit percentage neemt af naarmate de jongeren ouder worden (76% bij 11 jaar, 68% bij 1 jaar, 56% bij 1 jaar, 5% bij 14 jaar, 1% bij 15 jaar en 14% bij 16 jaar). Op weekdagen wordt door de bevraagde

10 10 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E jongeren nagenoeg niet gedronken, alleen van de 15- en 16-jarige jongens drinkt een enkeling door de week alcohol. Het alcoholgebruik vindt dus vooral in het weekend plaats. Voor de jongeren die drinken begint dit met gemiddeld 0,0 glas in een weekend door de 10-jarigen en loopt op tot bijna vijf glazen per weekend door de 16-jarigen. Driekwart van alle ondervraagde jongeren geeft aan nog nooit aan bingedrinken te hebben gedaan en 89% doet niet aan indrinken voor het uitgaan. Ouders blijken het alcoholgebruik van hun eigen kind systematisch te onderschatten met tenminste een factor drie ten opzichte van wat hun kind rapporteert. Dit is met name het geval als het gaat om de iets oudere jeugd (15- en 16-jarigen). Happy Fris?! Ongeveer een kwart van de Twentse ouders kent het Happy Fris project en ongeveer één op de vijf ouders heeft concrete voorbeelden in de media gezien. Voor jongeren ligt dit percentage lager; 8% zegt Happy Fris te kennen en 5% kent concrete voorbeelden. Veel Ouders hebben gemerkt dat hun gemeente bezig is met afspraken rondom keten en hokken (45%), weten van gemeentelijke voorlichtingsavonden op scholen (4%) en hebben een andere manier gezien dat aandacht wordt besteedt aan het thema (40%). Van de ouders geeft 57% aan dat ze weten dat de Twentse ziekenhuizen speciaal letten op jongeren die als gevolg van alcoholmisbruik worden binnengebracht. Van genoemde activiteiten kennen jongeren met name het feit dat hun school alcoholvrije schoolfeesten organiseert (91%) en dat er tijdens de lessen op school aandacht wordt besteed aan het onderwerp (47%). Alcohol en opvoeding De opvoedstijl van ouders met betrekking tot alcoholgebruik van hun kinderen is op drie aspecten onderzocht: het toezicht houden, de kwaliteit van de communicatie en het stellen van regels. Het blijkt dat alleen het stellen van alcoholspecifieke regels aantoonbaar samenhangt met het drinkgedrag van de jongeren. Hoe meer restricties ouders toepassen, hoe minder hun kinderen drinken. Voorts zijn er aanwijzingen dat opvoedstijl ook samenhangt met de

11 11 steun die ouders hebben voor alcoholbeleid. Met andere woorden: overheidsbeleid en gezinsbeleid lijken elkaar te versterken. Tot slot suggereert dit onderzoek dat wat oudere kinderen uit gebroken gezinnen een kwetsbaardere groep vormen als het gaat om het ontwikkelen van riskant alcoholgebruik.

12 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E 1

13 1 1. INTRODUCTIE EN METHODE VAN ONDERZOEK 1.1 Aanleiding Jongeren zijn volop in de groei en de hersenen, maar ook andere organen, zijn extra vatbaar voor de schadelijke invloed van alcohol. Regelmatig alcoholgebruik kan letterlijk de groei vertragen. Ook kan gebruik van teveel alcohol resulteren in verkeersongevallen, agressie en ongeplande of onbeschermde seks. Eind 006 werd door het regionaal college in Twente een stuurgroep Jeugd en Alcohol in het leven geroepen. Directe aanleiding daartoe waren de verontrustende signalen over de toename van alcoholgebruik door (zeer) jeugdigen en het inzicht hoe schadelijk alcoholgebruik op jonge leeftijd is. De stuurgroep wilde komen tot een integrale Twentse aanpak van het probleem jeugd en alcohol. Om de effectiviteit van de aanpak van dit probleem in Twente te onderzoeken is de Universiteit Twente in 009 benaderd om een onderzoek uit te voeren onder ouders en jongeren binnen de regio over het onderwerp alcohol en jongeren. 1. Alcoholgebruik in Nederland Er is een groeiend maatschappelijk bewustzijn dat alcoholgebruik onder jongeren tot problemen kan leiden. Zo kan overmatig alcoholgebruik door jongeren diverse vormen van overlast tot gevolg hebben. Daarnaast maakt wetenschappelijk onderzoek duidelijk dat het voorkómen van gezondheidsschade bij jongeren als gevolg van alcoholgebruik prioriteit verdient, omdat alcoholgebruik op jonge leeftijd ernstige gezondheidsrisico s met zich meebrengt. De hersenen van jongeren zijn namelijk nog niet volgroeid en alcoholgebruik kan tot blijvende schade leiden 1. Jongeren die veel alcohol drinken presteren slechter op geheugentesten dan niet-drinkers. Ook wordt de kans op alcoholverslaving aanzienlijk verhoogd als jongeren 1 Tapert, S.F., Cheung, E.H., Brown, G.G., Frank, L.R., Paulus, M.P., Schweinsburg, A.D., Meloy, M.J. & Brown, S.A. (00). Neural Response to Alcohol Stimuli in Adolescents With Alcohol Use Disorder. Archives of General Psychiatry 60 (7),

14 14 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E voor hun 15e levensjaar beginnen met het drinken van alcohol. Op korte termijn verhoogt alcoholgebruik het risico op verkeersongelukken, betrokkenheid bij vechtpartijen 4, ongelukken 5, onveilig vrijen 6 en alcoholvergiftigingen 7. Concluderend kan gezegd worden dat ieder jaar uitstel van alcoholgebruik een belangrijke (gezondheids)winst in fysieke, cognitieve en gedragsmatige zin oplevert. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 007) blijkt dat 81% van de Nederlanders alcohol drinkt. Als het gaat om jongeren van 15 tot 5 jaar, dan heeft 86% ooit alcohol gedronken (in 004 was dat 84%). Bijna een kwart (1%) van hen is een zware drinker (een persoon die minstens één keer per week zes of meer glazen alcohol op een dag drinkt). In dezelfde leeftijdsgroep drinkt 10% per dag gemiddeld drie of meer glazen alcohol. Uit cijfers van het Peilstationonderzoek van het Trimbos-instituut (008) blijkt dat van alle leerlingen van het voortgezet onderwijs (1-18 jaar) 79% ooit alcohol heeft gedronken: ongeveer evenveel meisjes (77%) als jongens (81%). Verder blijkt dat in groep 7 en 8 van de basisschool ruim een derde van de leerlingen (6%) al eens gedronken heeft. Jongens op de basisschool drinken vaker dan meisjes (4% versus 8%). Het totale aantal middelbare scholieren dat ooit alcohol heeft gedronken is in 007 gedaald ten opzichte van 00 (79% tegenover 85%), met name bij de meisjes (van 8% in 00 naar 77% in 007). Ook de lifetime prevalentie van dronkenschap (ooit dronken geweest) nam in deze jaren af (van 47% naar 4%). De maandprevalentie van het drinken van vijf of meer glazen bij één Ellickson, P.L., Tucker, J.S. & Klein, D.J. (00). Ten Year Prospective Study of Public Health Problems Associated with Early Drinking. Pediatrics 111 (5), Sindelar, H.A., Barnett, N.P. & Spirito, A. (004). Adolescent Alcohol Use and Injury. A Summary and Critical Review of the Literature. Minerva Pediatric 56, Macdonald, S., Cherpitel, C.J., Borges, G., DeSouza, A., Giesbrecht, N. & Stockwell, T. (005). The Criteria for Causation of Alcohol in Violent Injuries Based on Emergency Room Data from Six Countries. Addictive Behaviours 0 (1), Harnett, R., Herring, R., Thom, B. & Kelly, M. (1999). Exploring Young Men s Drinking Using the AUDIT Questionnaire. Alcohol and Alcoholism 4, Sen, G. (00). Does Alcohol Increase the Risk of Sexual Intercourse among Adolescents? Evidence from the NLSY97. Journal of Health Economics 1, Wilsterman, M.E.F., Dors, N., Sprij, A.J. & Wit, J.M. (004). Kliniek en beleid bij jongeren met alcoholintoxicatie op de afdelingen spoedeisende hulp in de regio Den Haag, Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde 148 (0),

15 15 gelegenheid (bingedrinken) is in vergelijking met 00 nagenoeg gelijk gebleven. In de periode zijn er weinig veranderingen opgetreden in de maandprevalentie van dronkenschap bij de 1-18 jarigen: van 1% in 00 naar % in Alcoholgebruik in Twente 8 In het najaar van 007 heeft de GGD Regio Twente, samen met bijna alle andere GGD-en in Gelderland en Overijssel, een grootschalig onderzoek gedaan naar de gezondheidstoestand en leefstijl van jongeren in het voortgezet onderwijs, genaamd EMOVO (Elektronische Monitor en Voorlichting). EMOVO is een onderzoek dat is gehouden bij leerlingen van de klassen en 4 van het voortgezet onderwijs. Uit dit onderzoek blijkt dat tweederde van de Twentse jongeren (65%) ooit alcohol heeft gedronken en 5% heeft de afgelopen vier weken alcohol gedronken. In de tweede klas ligt dit lager (0%) dan in de vierde klas (76%). Het alcoholgebruik is significant gedaald ten opzichte van 00. Ook het achter elkaar nuttigen van vijf of meer drankjes bij één gelegenheid (bingedrinken) is significant afgenomen ten opzichte van 00. Op het VMBO (45%) komt bingedrinking vaker voor dan op HAVO/VWO (8%). Steeds vaker drinken jongeren in voordat ze uitgaan. Vierentwintig procent van de Twentse jongeren drinkt weleens alcohol voor het uitgaan. Dit indrinken gebeurt meestal bij vrienden of thuis. Volgens de meeste leerlingen vinden hun ouders het goed dat ze alcohol drinken (48%). Opvallend is dat in tegenstelling tot 00 meer ouders drinken afraden (10% in 00, 0% in 007). 1.4 Happy Fris?! Eind 006 werd door het regionaal college in Twente een stuurgroep Jeugd en alcohol in het leven geroepen. Directe aanleiding daartoe waren de verontrustende signalen over de toename van alcoholgebruik door (zeer) jeugdigen en het inzicht hoe schadelijk alcoholgebruik op jonge leeftijd is. Voorafgaand aan het project is in verschillende Twentse gemeenten het een en ander uitgevoerd op het gebied van alcoholpreventie; zo wordt er

16 16 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E voorlichting gegeven binnen het onderwijs, is er een convenant met de horeca en controleert de politie op wetsovertredingen. Dit alles levert alleen nog niet het gewenste resultaat op. Het project Happy Fris streeft naar een samenhangende aanpak, waarbij handhaving van wet- en regelgeving hand in hand gaan met voorlichtingsactiviteiten en andere ondersteunende maatregelen. Het project richt zich op verschillende leefgebieden. De eerste jaren is aandacht besteed aan keten- en hokken, handhaving bestaande regelgeving door de politie (Alcohalt) en sportkantines. De komende jaren gaat de belangstelling vooral uit naar de rol die ouders spelen bij het alcoholgebruik van hun kinderen. 1.5 Methode van onderzoek Om de mening van ouders en jongeren te meten over het onderwerp alcohol en jongeren is een onderzoek uitgevoerd door middel van een online vragenlijst. Achtereenvolgens zal nu worden ingegaan op de opzet van de vragenlijst, op de steekproef en worden de demografische kenmerken van de respondenten besproken. De vragenlijst In samenwerking met de GGD Regio Twente heeft de Universiteit Twente twee vragenlijsten ontwikkeld, die grotendeels dezelfde inhoud kenden; één voor ouders en één voor hun kinderen. De vragenlijst bestond uit vier (ouderversie) of drie (kind-versie) thema s die verschillende aspecten rondom de thematiek van alcohol en jongeren belichten, zie tabel 1.1. Ook zijn er vragen opgenomen over de achtergrond van de respondent, waaronder demografische variabelen en vragen over de gezinssituatie. Steekproef GGD Regio Twente is geautoriseerd voor het gebruik van het GBA voor het uitvoeren van publiekrechtelijke taken, waaronder het uitvoeren van 8 Bron: Gezondheidsatlas GGD Regio Twente, 007

17 epidemiologisch onderzoek ten behoeve van lokaal gezondheidsbeleid. Het onderzoek werd uitgevoerd als een eenmalig dwarsdoorsnede-onderzoek. 17 T1.1 ONDERWERPEN VAN DE VRAGENLIJST Ouderenquete Kindenquete A. Draagvlak alcohol beleid (algemeen) 1 De norm <16 jaar geen alcohol X X Verantwoorde startleeftijd X X Probleemperceptie van alcoholgebruik X X 4 Gevolgen van alcoholgebruik X X 5 Draagvlak beleidsmaatregelen X X B. Lokale activiteiten 1 Blootstelling aan specifieke activiteiten X X Bekendheid Happy Fris?! X X C. Alcoholgebruik 1 Alcoholgebruik kind X X Alcoholgebruik ouder X X D. Gezinsfactoren 1 Opvoedstijl X Alcoholgerelateerde communicatie ouder-kind X Alcoholspecifieke regels X Ouders is gevraagd om mee te werken door het zelf invullen van een online vragenlijst en door hun kind een online vragenlijst te laten invullen. Voor het onderzoek werden alle jongeren die in een van de Twentse gemeenten woonden en geboren zijn tussen 1994 en 1999 (en dus ten tijde van het onderzoek tussen de 10 en 16 jaar waren) geselecteerd uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Personen met een indicatie geheimhouding (n=47) werden uit de selectie verwijderd. De totale selectie omvatte jongeren. Uit de geselecteerde groep jongeren is een enkelvoudige a-selecte steekproef getrokken van jongeren. Bij het trekken van de steekproef is ervoor gezorgd dat een gezin slechts één keer in de steekproef voorkwam. Zodoende bestond de steekproef uit jongeren (en hun ouders) en omvatte daarmee ongeveer 10% van de totale onderzoekspopulatie. Wat betreft de geografische spreiding is het aantal verstuurde vragenlijsten verdeeld over alle veertien gemeenten in de regio, waarbij gelet is op het aantal jongeren (0-18 jaar) per gemeente.

18 18 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Uitnodigingen Per post ontvingen ouders een uitnodiging om aan het onderzoek mee te doen. In deze brief werd tevens de medewerking gevraagd voor deelname van de zoon of dochter van de aangeschreven ouder of verzorger. In de brief werd beschreven dat er via internet ( alcoholonderzoek) een oudervragenlijst en een jongerenvragenlijst kon worden ingevuld. Toegang tot deze vragenlijsten vond plaats door middel van een deelnemersnummer, dat voor ieder ouder-kindpaar uniek was. Dit nummer is uitsluitend gebruikt om antwoorden van ouders en jongeren met elkaar te vergelijken en om eventueel een herinnering te sturen om aan het onderzoek mee te doen. Er werd geen beloning voor deelname gegeven. Ongeveer twee weken na de eerste verzending is een herinnering gestuurd aan niet-respondenten. 1.6 Achtergrondkenmerken van de deelnemende ouders en jongeren In totaal zijn.76 vragenlijsten online ingevuld; 1.15 door ouders en 1.41 door jongeren. Dit komt neer op een gemiddelde respons van 0,4% (ouders: 9,%; jongeren: 1,4%). Van alle ouders was 0,4% man en 79,6% vrouw. De leeftijd van de ouders varieerde van 1 tot en met 65 jaar met een gemiddelde leeftijd van 44, jaar (mannen: 46,0 en vrouwen: 4,6 jaar). Van alle deelnemende jongeren was 51,9% jongen en 48,1% meisje. De leeftijd van de jongeren varieerde van 10 tot en met 16 jaar (de gemiddelde leeftijd was 1,9 jaar), zie tabel 1.. T1. LEEFTIJD KIND (%) 10 jaar 9 14 jaar jaar jaar 17 1 jaar jaar 4 1 jaar 18 In de tabellen 1. tot en met 1.9 wordt een gedetailleerder overzicht gegeven van de overige demografische variabelen met betrekking tot de ouders (O) en de kinderen (K).

19 T1. WOONPLAATS (%) O K Gemeente Almelo 8 10 Gemeente Hof van Twente 6 5 Gemeente Borne 4 4 Gemeente Losser Gemeente Dinkelland 6 5 Gemeente Oldenzaal 5 6 Gemeente Enschede 18 0 Gemeente Rijssen Holten 7 8 Gemeente Haaksbergen 6 7 Gemeente Tubbergen 5 Gemeente Hellendoorn 6 Gemeente Twenterand 7 6 Gemeente Hengelo Gemeente Wierden De meeste respondenten (zowel ouder als kind) zijn afkomstig uit de gemeente Enschede (respectievelijk 18% en 0%). Daarna volgen de andere grote gemeenten uit de regio; Hengelo (14% en 16%) en Almelo (8% en 10%). De verdeling over de overige gemeenten is redelijk gelijk (tussen de % en 8%). T1.4 OPLEIDINGSNIVEAU OUDERS (%) Geen opleiding 1 MBO/MTS/MEAO, BOL/BBL lager onderwijs (basisschool) 1 HAVO, VWO, HBS, MMS 1 LTS, LEAO, LHNO of VMBO 9 HBO, HTS, HEAO 5 MAVO, (M)ULO, of VMBO-t 1 Universiteit 6 De meeste respondenten zijn gemiddeld (%) tot hoog (44%) opgeleid. Een kleiner deel van de ouders (1%) heeft een LBO-opleiding als hoogste opleiding of MAVO (zie tabel 1.4). % van de deelnemende ouders volgde geen opleiding of alleen het basisonderwijs. T1.5 OPLEIDINGSNIVEAU JONGEREN (%) Basisschool 5 Basisv./brugkl.VMBO/HAVO 7 Basisvorming/brugklas Alg. VMBO TL 1 Praktijkonderwijs 1 Basisv. HAVO/VWO/Gymn. 9 VMBO (GL/KBL/BBL) 8 HAVO 1 VWO 14 Iets meer dan een derde van de jongeren volgt op het moment van invullen van de vragenlijst het basisonderwijs. Het overige deel volgt middelbaar onderwijs op laag (9%), middelbaar (19%) of hoog (5%) niveau. Vergeleken met de landelijke verdeling ten aanzien van het opleidingsniveau (54% vmbo en 46% havo/vwo) zijn de hoogopgeleide jongeren oververtegenwoordigd in de steekproef.

20 0 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E T1.6 CULTURELE ACHTERGROND (%) Nederlands 97 Marokkaans Surinaams 0 Suryoye 0 Antilliaans 0 Duits 1 Turks 0 Verreweg de meeste ouders die meededen aan het onderzoek hebben een Nederlandse culturele achtergrond (tabel 1.6). Andere culturele achtergronden zijn weinig genoemd. T1.7 RELIGIE OUDERS/KIND O K Rooms-katholiek 41 5 Hindoe 0 0 Moslim Joods 0 0 Boeddhist 0 0 Syrisch-orthodox 0 1 Protestant 4 17 Geen 44 Wat betreft religie (tabel 1.7) is het merendeel van de respondenten Rooms- Katholiek (41% van de ouders, 5% van de jongeren), en niet-gelovig (% van de ouders, 44% van de jongeren). Het protestantisme werd door 4% van de ouders en 17% van de jongeren genoemd als religie. Andere genoemde religies zijn Moslim en Syrisch-orthodox. T1.8 LEEFSITUATIE OUDERS Gehuwd, samenwonend 87 Ongehuwd, niet samenw. 1 Gehuwd, niet samenwonend 1 Weduwe, weduwnaar 1 Ongehuwd, samenwonend 5 Gescheiden 5 De meest voorkomende leefsituaties zijn Gehuwd, samenwonend, gevolgd door Ongehuwd, samenwonend en Gescheiden. De overige leefsituaties komen relatief weinig voor (zie tabel 1.8). T1.9 LEEFSITUATIE KIND Ik woon samen met mijn vader 69 Met pleegvader 0 Met mijn moeder 75 Met pleeg moeder 0 Met stiefvader of stiefmoeder 4 Met andere familieleden 1 Met andere kinderen 68 In een Internaat of tehuis 0 Helft vader, helft moeder Ik woon zelfstandig 0

21 1 In tabel 1.9 staan de gezinssituaties van de jongeren. Er waren hier meerdere antwoorden mogelijk. Jongeren wonen voornamelijk samen met moeder en/of vader en broertje(s) en/of zusje(s). Een enkeling woont samen met een stiefvader of stiefmoeder of voor de helft van de tijd bij vader of moeder. De enigszins verschillende antwoorden gegeven door de ouders (tabel 1.8) en de jongeren (tabel 1.9) betreffende de gezinssituatie zijn toe te schrijven aan het feit dat er ook jongeren deelnamen aan het onderzoek zonder dat hun ouders participeerden en vice versa. 1.7 Opzet van het rapport Dit onderzoeksrapport bestaat uit meerdere hoofdstukken. Allereerst zal de mening van de ouders en de jongeren over alcoholbeleid worden besproken in hoofdstuk. In hoofdstuk komt het alcoholgebruik van de ouders en jongeren aan bod, waarna in hoofdstuk 4 de meningen en ervaringen ten aanzien van het regionale alcoholproject Happy Fris?! worden uiteengezet. Hoofdstuk 5 gaat dieper in op de diverse risicogroepen die kunnen worden onderscheiden. Dit rapport eindigt met de belangrijkste conclusies en de daaruit afgeleide aanbevelingen in hoofdstuk 6.

22 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E

23 . ALCOHOLBELEID.1 Inleiding Twentse ouders van kinderen in de leeftijd van jaar en jongeren in de leeftijd van jaar is gevraagd hun mening te geven ten aanzien van diverse onderwerpen die te maken hebben met het gebruik van alcohol op jonge leeftijd. Een belangrijk onderdeel van de vragenlijst betrof de vragen met betrekking tot het bestaan van draagvlak onder ouders en jongeren om dit onderwerp aan te pakken. In dat draagvlak zijn verschillende aspecten te onderscheiden. Ruwweg gaat het hierbij om de vraag in hoeverre de ouders en jongeren de norm geen alcohol onder de 16 onderschrijven. Een ander aspect van draagvlak is in hoeverre zij van mening zijn dat er in de huidige situatie sprake is van een probleem als het gaat om het alcoholgebruik van jongeren en welke overlast zij ervaren na het gebruik van alcohol door jongeren. Ten slotte gaat het om de vraag of ouders en jongeren zich kunnen vinden in (geïntegreerde) overheidsmaatregelen om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen.. Resultaten Alle vragen die voorkwamen in de vragenlijst zijn ondergebracht in een aantal samenvattende maten (constructen) per thema ( draagvlak voor alcoholbeleid, alcoholgebruik van jongeren, bekendheid met Happy Fris?! en de relatie tussen alcoholgebruik en opvoeding ). Er zijn in totaal vier constructen samengesteld om het thema draagvlak voor alcoholbeleid te meten, die hierna zullen worden benoemd en besproken. Daarnaast is er ook gevraagd naar startleeftijden waarop ouders en kinderen van mening zijn dat alcoholgebruik geschikt is. In tabel.1 wordt een overzicht gegeven van de vier constructen, de Cronbach s alpha 9 (α), het aantal vragen (#), het aantal verwijderde vragen ( #) en het aantal respondenten (N). In Tabel.1 is te 9 De Cronbach s alpha geeft aan in hoeverre alle items in een bepaald construct daadwerkelijk hetzelfde meten. Een Cronbach s alpha van 0,65 of hoger duidt op een voldoende betrouwbare schaal. In de vragenlijst waren diverse vragen negatief geformuleerd. Om de Cronbach s alpha te bepalen zijn deze vragen omgecodeerd. De gerapporteerde alpha s in tabel.1 duiden op een voldoende betrouwbare schaal.

24 4 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E zien dat de constructen betrouwbaar zijn en geschikt zijn voor verdere analyses. T.1 ALCOHOLBELEID # # N 1 De norm <16 jaar geen alcohol 0, Probleemperceptie van alcoholgebruik 0, Overlast n.a.v. alcoholgebruik 0, Draagvlak beleidsmaatregelen 0, De resultaten per afzonderlijke vraag van de verschillende constructen volgen hieronder. In de tabellen worden telkens de scores van zowel de ouders als de jongeren weergegeven. Daarbij staat per vraag de ouderscore bovenaan en de kindscore daaronder. Wanneer er in dit rapport wordt gesproken over verschillen (bijvoorbeeld tussen ouders en jongeren) dan gaat het om statistisch significante verschillen (dat zijn verschillen die niet aan toeval zijn toe te schrijven). Norm onder de 16 geen alcohol De scores op de vragen van het eerste construct zijn te vinden in tabel.. De antwoordschalen liepen van 1 (zeer mee oneens) tot 5 (zeer mee eens). De gemiddelde totaalscore van ouders op dit construct is 4,08 (SD=0,49) en van jongeren is de score,77 (SD=0,69). Daarmee zijn ouders een grotere voorstander (t=-1,6; p=0,000) van de norm om jongeren geen alcohol te laten drinken voor hun 16 e levensjaar (88% is het daarmee eens tot zeer eens) dan jongeren (66%). Ouders zijn het eens met de stellingen Jongeren onder de 16 jaar zouden geen alcohol moeten drinken (90% is het daarmee eens, tot zeer mee eens), Ik vind het verkeerd als ouders alcohol kopen voor hun kinderen onder de 16 jaar (77%) en Ik vind het niet goed als jongeren onder de 16 drinken op schoolfeesten (86%). Ouders waren het minder eens met stellingen als Iemand van 1 jaar mag best af en toe wijn, bier of een mixdrankje proberen (%) en Het is prima als jongeren onder de 16 jaar alcohol consumeren in keten en hokken, mits ze elkaar in de gaten houden (4%) en Het is geen

25 probleem als jongeren onder de 16 jaar na een sportwedstrijd een glas bier drinken in de kantine (6%). 5 T. ONDER DE 16 GEEN ALCOHOL Frequentieverdeling (%) van ouders (O) en kinderen (K) Ik heb er problemen mee wanneer jongeren onder de 16 jaar alcohol drinken. Jongeren onder de 16 jaar zouden geen alcohol moeten drinken. Ouders mogen hun kinderen onder de 16 best een glas alcohol laten drinken in huis. Het is geen probleem als jongeren onder de 16 jaar na een sportwed-strijd een glas bier drinken in de kantine. Ik vind het verkeerd als ouders alcohol kopen voor hun kinderen onder de 16 jaar Iemand van 1 jaar mag best af en toe wijn, bier of mixdrankjes proberen Het is prima als jongeren onder de 16 jaar alcohol drinken in keten en hokken, als ze elkaar maar in de gaten houden. Ik koop zelf wel eens alcohol voor mijn kind(eren), terwijl zij nog geen 16 jaar zijn. Mijn ouders kopen wel eens alcohol voor mij. Ik vind het niet goed als jongeren onder de 16 jaar drinken op schoolfeesten. Op een jongerenfeest op de sportclub mag alcohol geschonken worden. Jongeren onder de 16 jaar mogen experimenteren met alcohol. O K O K O K O K O K O K O K O K O K O K O K Zeer mee oneens Mee oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens Jongeren zijn het over het algemeen eens met dezelfde stellingen als de ouders, maar zijn, in vergelijking met hun ouders, minder streng als het gaat het consumeren van alcohol door jongeren onder de 16 in sportkantines (15% is het hiermee eens), keten en hokken (15% is het hiermee eens) of schoolfeesten (4% is het hiermee eens). Zowel ouders als jongeren (90%) geven aan dat er bij hen thuis geen alcohol wordt gekocht voor jongeren jonger dan 16 jaar.

26 6 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Mening over de startleeftijd In aanvulling op de vraag naar de norm is de ouders ook gevraagd een verantwoorde startleeftijd te noemen voor het eerste slokje alcohol, het eerste glas, een verantwoorde startleeftijd voor regelmatig, zelfstandig alcoholgebruik en, tot slot, een verantwoorde leeftijd om voor de eerste keer aangeschoten te zijn. Startleeftijden in de vragenlijsten 100 jaar of meer zijn geclusterd als Nooit en wanneer startleeftijden als 1 jaar werden aangegeven dan zijn deze verwijderd. In tabel. volgen de gemiddelden voor de voorgestelde leeftijden door ouders en jongeren, eerst als gemiddelden (+ standaarddeviatie) en vervolgens als Mediaanscore en als categorieën (jonger dan 1 jaar, tussen de 1 en 15 jaar, tussen de 16 en 18 jaar en 18+). T. VOORGESTELDE STARTLEEFTIJD Gemiddelde leeftijd Ouders Jongeren Verschil* Eerste slok 17, (1,67) 15,8 (,) Ja Eerste glas 18,0 (1,45) 17, (1,98) Ja Regelmatig gebruik 19,7 (,01) 19,0 (,78) Ja Beetje dronken 0,4 (4,47) 0,1 (,79) Nee Mediaan Ouders Jongeren Eerste slok Eerste glas Regelmatig gebruik Beetje dronken Categorieën (in jaren) Ouders Jongeren < < Eerste slok (in%) Eerste glas (in%) Regelmatig gebruik (in%) Beetje dronken (in%) * Statistisch significant verschil. Independent sample T-test: p < 0,05 Over het algemeen stellen ouders significant hogere startleeftijden voor (bij het eerste slokje, eerste glas en bij regelmatig gebruik) dan jongeren. De voorgestelde startleeftijd om voor de eerste een beetje dronken te zijn is bij beide respondentgroepen nagenoeg gelijk. Bij de startleeftijd voor het eerste slokje werd 7 keer de leeftijd 1 jaar ingevuld en 1 keer de leeftijd 100 jaar. Bij de overige startleeftijden was dit als volgt: eerste glas: 4 keer 1 jaar, 1

27 keer 100 jaar ; regelmatig gebruik: 107 keer 1 jaar, keer 100 jaar ; en een beetje dronken: 695 keer 1 jaar, 16 keer 100 jaar. 7 Probleemperceptie In tabel.4 staan de resultaten die betrekking hebben op het tweede construct: de vraag in hoeverre respondenten vinden dat er sprake is van een probleem met het alcoholgebruik van jongeren. Net als bij de norm onder de 16 geen alcohol, zijn ouders het meer eens met de stellingen (t=5,5; p=0,000) dan jongeren (ouders:,75, SD=0,48; jongeren:,8, SD=0,55). De gemiddelde waarden geven aan dat beide groepen daadwerkelijk een probleem percipiëren aangaande jongeren en alcoholgebruik, maar dat de gepercipieerde problemen groter zijn bij ouders dan bij de jongeren. T.4 PROBLEEMPERCEPTIE Ik denk dat er in cafés en restau-rants ook alcohol wordt geschonken aan dronken jongeren. Jongeren beginnen op te jonge leeftijd met het drinken van alcohol. Nederlandse jongeren onder de 16 jaar drinken niet teveel alcohol. Jongeren onder de 16 jaar kunnen in cafés en restaurants makkelijk aan alcohol komen. Ouders doen er te weinig aan om hun kind onder de 16 van de alcohol af te houden. Het alcoholgebruik van ouders is van invloed op het latere drinkgedrag van jongeren. Ondernemers (cafés en restaurants, supermarkten, drankwinkels) nemen voldoende verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat jongeren onder de 16 geen alcohol kunnen kopen. Geld dat uitgegeven wordt met als doel jongeren minder te laten drinken is weggegooid geld.* Wanneer jongeren alcohol drinken, dan drinken ze teveel glazen achter elkaar. Vroeger dronken jongeren minstens net zoveel alcohol als nu.* Zeer mee oneens Mee oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens * Deze stellingen vormen geen onderdeel van het totale construct Probleemperceptie en zijn uit het construct verwijderd om de betrouwbaarheid te verhogen. Concreet betekent dit dat de antwoorden op deze stellingen niet zijn meegeteld bij de totaalscore van het construct

28 8 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Over het algemeen gesproken: 67% van de ouders is het eens tot zeer eens, bij jongeren is dit 6%. Ouders waren het vooral eens met de stellingen Jongeren beginnen op te jonge leeftijd met het drinken van alcohol (9%) en Het alcoholgebruik van ouders is van invloed op het latere drinkgedrag van jongeren (79%). Jongeren zijn hierin minder stellig (respectievelijk 71% en 65%). Ook is er een verschil in de meningen ten aanzien van de stelling Nederlandse jongeren onder de 16 drinken niet teveel alcohol (76% van de ouders is het hiermee oneens tegenover 5% van de jongeren). Overlast naar aanleiding van alcoholgebruik De resultaten ten aanzien van de algemene perceptie van overlast door alcoholgebruik van jongeren, staan weergegeven in tabel.5. De ouders uit Twente geven aan dat er in hun beleving sprake is van overlast door drinkende jongeren (gemiddelde score =,85, SD=0,67; 70% is het eens tot zeer eens), vooral op het gebied van geluidsoverlast en diverse vernielingen. T.5 OVERLAST N.A.V. ALCOHOLGEBRUIK Zeer mee Jongeren die alcohol drinken veroorzaken geen overlast. Jongeren die alcohol drinken veroorzaken vernielingen aan algemeen bezit (bv. straatlantaarns of bushokjes). Jongeren die alcohol drinken veroorzaken vernielingen aan persoonlijke eigendommen (bijv. fietsen, auto s). Jongeren die alcohol drinken vertonen onfatsoenlijk gedrag. Jongeren die alcohol drinken veroorzaken dat mensen zich onveilig voelen. Jongeren die alcohol drinken veroorzaken geluidsoverlast. oneens Mee oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens Bij jongeren is de gepercipieerde overlast iets lager (gemiddelde score =,60, SD=0,7, 5% is het eens tot zeer eens). Ouders ervaren dus significant (t=17,7; p=0,000) meer overlast dan de jongeren. De meest

29 9 ervaren overlast door ouders is vooral geluidsoverlast, gevolgd door algemene vernielingen, onfatsoenlijk gedrag, persoonlijke vernielingen en gevoelens van onveiligheid. Jongeren ervaren vooral onfatsoenlijk gedrag, gevolgd door geluidsoverlast, algemene vernielingen, gevoelens van onveiligheid en vernielingen aan persoonlijke eigendommen. Draagvlak voor beleidsmaatregelen T.6 BELEIDSMAATREGELEN Dat de gemeenten binnen Twente gezamenlijk de alcoholproblematiek in de regio aanpakken vind ik een goed idee. Het is goed dat de gemeenten meer samenwerken om ervoor te zorgen dat jongeren onder de 16 jaar minder gaan drinken Toezicht vanuit de gemeente op het alcoholgebruik van jongeren in keten en hokken is niet nodig. Toezicht vanuit de gemeente op het alcoholgebruik van jongeren onder de 16 jaar in jongerencentra, sportkantines en buurthuizen is niet nodig. De politie mag harder optreden tegen dronken jongeren op straat. Verkopers van alcohol die doorschenken aan dronken mensen hiervoor beboeten is een goede zaak. Ondernemers (cafés en restaurants, supermarkten en drankwinkels) die alcohol verkopen aan jongeren onder de 16 jaar moeten hiervoor worden beboet. Het is een goed idee om mixdrank-jes (bijv. Bacardi Breezer of Smirnoff Ice) uit de supermarkt te halen, en alleen nog via drankwinkels te verkopen. Een algeheel alcoholverbod op schoolfeesten is een slecht idee. Een algeheel alcoholverbod op straat vind ik een slecht idee. Jongeren zouden eigenlijk pas vanaf 18 alcohol moeten kunnen kopen. Teveel verschillende organisaties houden zich bezig met het onder-werp alcohol en jongeren, dit zou beter gebundeld kunnen worden. Zeer mee oneens Mee oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens

30 0 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Tabel.6 geeft een overzicht van het draagvlak onder de respondenten voor diverse maatregelen om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. Er bestaat bij de ouders draagvlak voor beleid gericht op alcohol en jongeren (score:,98, SD=0,47; 85% is het eens tot zeer eens met alle vragen uit tabel.6 die beleidsmaatregelen ondersteunen). Ouders vinden het een goed idee dat gemeenten binnen Twente de alcoholproblematiek gezamenlijk aanpakken (95% is hier voorstander van) en dat de gemeenten samenwerken om jongeren onder de 16 minder te laten drinken (95%). Verder geven ze aan dat verstrekkers van alcohol moeten worden beboet in geval van een overtreding (verkoop van alcohol aan een te jonge klant: 90% of doorschenken aan dronken mensen: 88%). Het draagvlak onder jongeren is significant (t=1,9; p=0,000) lager in vergelijking met ouders (score:,51, SD=0,66; 50% is het eens tot zeer eens met alle vragen uit tabel.6 die beleidsmaatregelen ondersteunen), maar nog wel steeds overwegend positief. Ook jongeren vinden het een goed idee dat gemeenten binnen Twente de alcoholproblematiek gezamenlijk aanpakken (75% is hier voorstander van) en dat de gemeenten samenwerken om jongeren onder de 16 minder te laten drinken (80% is het hiermee eens). Vergeleken met ouders is er minder draagvlak voor het beboeten van verstrekkers van alcohol in geval van een overtreding (verkoop van alcohol aan een te jonge klant: 67%, of doorschenken aan dronken mensen: 64%). Ouders en jongeren zijn het oneens over de verkoop van mixdrankjes via supermarkten: 77% van de ouders vindt dat deze alleen nog via drankwinkels mogen worden verkocht, bij jongeren is hier bij slechts 41% draagvlak voor. Hetzelfde geldt voor de leeftijd waarop jongeren alcohol zouden mogen kopen: 78% van de ouders vindt dat dit 18 jaar zou moeten zijn tegenover 45% van de jongeren. Anderzijds moet ook worden geconstateerd dat slechts een minderheid van de jongeren zich uitspreekt tegen deze beide maatregelen. Circa 5% is het oneens, terwijl 0% tot 4% neutraal is.

31 1. Conclusies Een meerderheid van zowel de ouders als de jongeren steunt de norm onder de 16 jaar geen alcohol. De voorgestelde, gemiddelde verantwoorde startleeftijden die ouders en jongeren aangeven zijn, in het licht van de wettelijke leeftijdsgrens van 16 jaar, relatief hoog: een verantwoorde startleeftijd voor het eerste slokje alcoholische drank vinden zij 17, (=ouders) en 15,8 (=jongeren) jaar; voor het eerste glas alcoholische drank 18,0 en 17, jaar; voor regelmatig, zelfstandig alcoholgebruik 19,7 en 19,0 jaar en voor een eerste keer aangeschoten zijn 0,4 en 0,1 jaar. De jongeren hanteren daarbij startleeftijden die gemiddeld bijna een jaar lager liggen dan de ouders. Hoewel dit een bescheiden verschil lijkt, kunnen we constateren dat waar 9% van de ouders vindt dat jongeren hun eerste glas pas vanaf hun 16 e zouden moeten drinken, dit slechts voor 64% van de jongeren geldt. Ouders, maar ook jongeren, vinden dat het alcoholgebruik van jongeren (onder de 16 jaar) problematisch is. Zo drinken jongeren volgens hen te veel, te vaak en te vroeg alcohol. Dit geldt ook voor de ervaren overlast. De ouders ervaren vooral overlast op het gebied van vernielingen en geluidsoverlast. De overlast bij jongeren is iets minder. Jongeren, maar vooral ouders zijn het eens met een gezamenlijke aanpak van deze problematiek en vinden dat er ook gecontroleerd en gesanctioneerd dient te worden.

32 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E

33 . ALCOHOLGEBRUIK In dit hoofdstuk wordt het alcoholgebruik van de ondervraagde jongeren weergegeven, hierbij zal ook worden aangegeven in hoeverre het huidige alcoholgebruik van de Twentse jeugd is veranderd ten opzichte van het begin van het Happy Fris?! project en in welke mate dit gebruik is verschoven richting de projectdoelen van Happy Fris?!. Ook zal worden gekeken wat de verschillen zijn tussen dat alcoholgebruik en de inschatting van ouders aangaande het alcoholgebruik van hun eigen kind. Tot slot wordt het alcoholgebruik van ouders (en de inschatting van de jongeren hiervan) gerapporteerd..1 Alcoholgebruik jongeren en projectdoelen Happy Fris?! Zoals ook is weergegeven in tabel.1 geeft 5% van de ondervraagde jongeren aan nog nooit alcohol te hebben gedronken. Voor meisjes is dit percentage hoger (55%) dan voor jongens (49%). Dit percentage neemt af naarmate de leeftijd toeneemt. Van de 10-jarigen heeft 79% nog nooit gedronken, van de 16-jarigen uit het onderzoek heeft 14% nog nooit gedronken. Degenen die al wel hebben gedronken deden dat voor het eerst op een leeftijd van gemiddeld 11,6 jaar. Jongens begonnen gemiddeld eerder (11, jaar) dan meisjes (1,0 jaar). Jongeren die al drinken doen dat het vaakst in het weekend en drinken dan ook het meest. Duidelijke kantelpunten zijn de leeftijden 14, 15 en 16 jaar. Jongeren van 14 jaar drinken gemiddeld 0,7 glazen alcohol per weekend, bij de 15-jarigen is dat gemiddeld,5 en bij 16-jarigen is dat gestegen tot bijna 5 per weekend. De complete consumptie per leeftijdsjaar is terug te vinden in tabel.1. Een kwart van de ondervraagde jongeren heeft de afgelopen maand bij 1 gelegenheid 5 drankjes of meer gedronken (bingedrinken) en 11% van de jongeren drinkt in voordat ze uitgaan.

34 4 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E T.1 ALCOHOLGEBRUIK JONGEREN Jongens Meisjes Gemiddeld Leeftijd kind eerste alcoholgebruik 11, 1,0 11,6 Nog nooit gedronken (% in leeftijdsgroep) 10-jarigen 11-jarigen 1-jarigen 1-jarigen 14-jarigen 15-jarigen 16-jarigen Gemiddeld aantal glazen door de week* 10-jarigen (n=14 / n=8) 11-jarigen (n= / n=14) 1-jarigen (n=4 / n=5) 1-jarigen (n=57 / n=45) 14-jarigen (n=87 / n=67) 15-jarigen (n=8 / n=9) 16-jarigen (n= / n=18) Gemiddeld aantal glazen in het weekend* 10-jarigen (n=14 / n=8) 11-jarigen (n= / n=14) 1-jarigen (n=4 / n=5) 1-jarigen (n=56 / n=45) 14-jarigen (n=87 / n=67) 15-jarigen (n=8 / n=9) 0,04 0,00 0,00 0,00 0,04 0,00 0,08 0,15 1,08 0,04 0,00 0,00 0,1 0,55,17 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 1,5 0,00 0,04 0,16 0, 0,90,85 0,0 0,00 0,00 0,00 0,0 0,01 0,05 0,09 1,8 0,0 0,01 0,07 0, 0,70,5 4,9 16-jarigen (n= / n=18) 5,54 4,14 Bingedrinken afgelopen maand Nooit 77% 74% 75% 1x 15% 1% 14% x 4% 6% 5% of 4x 1% 7% 4% 5 of 6x % 0% 1% 7 of 8x 1% 0% 0% 9 of > 1% 1% 1% Indrinken? Nee, ga(at) nooit uit 6% 51% 57% Nee, niet indrinken 9% 5% % Ja, wel indrinken 9% 15% 11% Plaats indrinken? Aantal keren** 0x 1x x x 4x 5+ -thuis (in%) schuur/keet (in%) bij vrienden (in%) op straat (in%) * Alleen kinderen die al drinken. Vier respondenten met een extreme waarde op alcoholgebruik zijn uit de dataset verwijderd bij deze analyse (afwijking t.o.v. gemiddelde meer dan x standaarddeviatie). ** Percentages gebaseerd op jongens en meisjes samen. In het projectplan van Happy Fris?! zijn de projectdoelen als volgt geformuleerd. Om de alcoholproblematiek in Twente te keren is een breed en

35 5 samenhangend pakket aan meetregelen ingevoerd met het doel om binnen 1 jaar na toepassing van deze maatregelen - de toename van het alcoholgebruik onder de groepen jongeren onder de 1 jaar en onder de 16 jaar te hebben gestopt en - binnen vier jaar aantoonbaar het gebruik van alcohol onder jongeren < 1 jaar met 50% te hebben teruggebracht - en bij de jongeren tussen 1 en 16 jaar met 5%. In 007 heeft de GGD het zogenaamde EMOVO onderzoek uitgevoerd onder tweede- en vierdeklassers (de leeftijd van de ondervraagden is voornamelijk 1 (5%), 14 (17%), 15 (8%) en 16 jaar (16%); afkomstig van 7 schoollocaties in Twente). Hieruit blijkt dat 65% van de jongeren op dat moment ooit alcohol heeft gedronken en 5% de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken. In de tweede klas ligt dit percentage lager (0%) dan in de vierde klas (76%). Het alcoholgebruik blijkt daarmee in 007 significant gedaald te zijn ten opzichte van vier jaar eerder. Uit het huidige onderzoek (010) blijkt dat het percentage drinkers onder 1-jarigen 44% is, onder 14-jarigen is dat 65% en 79% van de 15-jarigen geeft aan ooit alcohol te hebben gedronken. De jongeren uit het EMOVO onderzoek die al alcohol drinken, drinken gemiddeld,4 glazen door de week. Hierbij drinken de tweedeklassers gemiddeld minder dan de vierdeklassers (-VMBO gemiddeld 1,9 per week en -HAVO/VWO gemiddeld 1,6 en 4-VMBO gemiddeld,9 en 4- HAVO/VWO gemiddeld,4 glazen). In het weekend drinken de jongeren uit het EMOVO onderzoek gemiddeld 5,0 glazen. Ook hier drinken de tweedeklassers minder dan de oudere jongeren uit de vierde klas (-VMBO gemiddeld,8 per weekend en -HAVO/VWO gemiddeld,1 en 4-VMBO gemiddeld 6,8 en 4-HAVO/VWO gemiddeld 5, glazen). De Twentse jongeren die hebben aangegeven hoeveel ze drinken in dit onderzoek geven aan minder te drinken dan destijds is aangeven in het EMOVO onderzoek.

36 6 ALCOHOLONDERZOEK U N I V E R S I T E I T T W E N T E T W E N T E Uit het EMOVO onderzoek blijkt verder dat in 007 ook het achter elkaar nuttigen van vijf of meer drankjes bij één gelegenheid ( bingedrinken ) significant is afgenomen ten opzichte van 00. Op het VMBO (45%) komt dit vaker voor dan op HAVO/VWO (8%). 5% van de jongeren geeft in 010 aan wel eens te doen aan bingedrinken. In het EMOVO onderzoek in 007 geeft 4% van de Twentse jongeren aan wel eens alcohol te drinken voor het uitgaan. Dit indrinken gebeurt meestal bij vrienden of thuis. Volgens de meeste leerlingen vinden hun ouders het goed dat ze alcohol drinken (48%). In dit onderzoek (010) bedraagt het percentage indrinkers over alle leeftijden (10-16 jaar) 11%. Van de jongeren van 14 tot en met 16 jaar in dit onderzoek (zelfde leeftijdsgroep als EMOVO 007) geeft 17% aan wel eens aan indrinken te doen. Uit het Trimbos Peilstationonderzoek Jongeren 007 (Monshouwer et al., 008) blijkt dat ruim een derde (6%) van de Nederlandse kinderen in groep 7 en 8 van de basisschool al eens heeft gedronken; jongens meer dan meisjes (4% versus 8%). In dit onderzoek uitgevoerd in Twente heeft 9% van de jongens van 10 en 11 jaar wel eens gedronken tegenover 15% van de meisjes van 10 en 11. Bij deze groep jongeren lijkt het beeld daarmee in Twente in 010 beter te zijn in vergelijking met landelijke cijfers uit 007. Van de 1-jarigen heeft 6% van de jongens en 48% van de meisjes wel eens gedronken in 007 volgens het Peilstationonderzoek. In dit onderzoek geeft 5% van de 1 jarige jongens aan wel eens gedronken te hebben. Voor de meisjes is dat 6%. Ook onder de 1-jarigen is het beeld anno 010 in Twente dus gunstiger dan het landelijke beeld in Inschattingen ouders t.a.v. alcoholgebruik jongeren Tijdens het huidige onderzoek is ook aan de ouders gevraagd hoeveel zij denken dat hun eigen jongeren drinken. Een aanzienlijke groep ouders van zowel jongens als meisjes schatten het alcoholgebruik van hun kinderen te laag in. Wanneer we kijken naar alleen de jongeren die al drinken en ook

37 7 alleen de ouders van die jongeren, dan drinken deze jongeren twee tot vier keer meer dan hun ouders schatten. Met name als de jongeren 15 en 16 zijn en de aantallen zelfgerapporteerde glazen alcohol stevig stijgen, is dit onderschattingeffect in aantal glazen groot. Ouders van 15-jarige jongeren denken dat hun zonen en dochters gemiddeld minder dan 1 glas drinken in het weekend (0,97 en 0,9), terwijl dit beduidend meer is, namelijk,5 glazen (zie ook tabel.1). Bij 16-jarigen is contrast nog duidelijker; volgens ouders drinken zonen gemiddeld 1,8 glazen en dochters 1,7 glazen in het weekend. In de praktijk zijn het meer dan vijf glazen voor jongens en meer dan vier voor meisjes. T. ALCOHOLGEBRUIK JONGEREN* Jongens Meisjes Gemiddeld Gemiddeld aantal glazen door de week Zelfrapportage jongeren Inschatting ouders 0,04 0,01 0,01 0,00 0,0 0,01 Gemiddeld aantal glazen in het weekend Zelfrapportage jongeren Inschatting ouders 1,08 0,40 1,5 0,4 1,8 0,41 * In deze analyses zijn alleen de jongeren meegenomen die al drinken en ook alleen de ouders van de jongeren die al drinken. Maar ook als we alle jongeren in deze analyse betrekken, dus inclusief de kinderen die nog nooit hebben gedronken, is er sprake van een aanzienlijke onderschatting wat betreft alcoholgebruik vanaf de leeftijd van 1 jaar. Gemiddeld rapporteren de kinderen van 1 jaar en ouder (n=747) een wekelijkse consumptie van 1,1 glazen (SD=,), terwijl de ouders dit schatten op 0,4 glazen (SD=1,05; t=7,9; p<,001). Gemiddeld is het verschil tussen deze ouder-kind paren 0,89 glazen. Dit verschil komt voor rekening van een minderheid van de ouders: in 6% (n=184) van de gevallen onderschat de ouder het drankgebruik van het eigen kind en daarbij gaat het om een verschil van gemiddeld,6 glazen per week (na verwijdering van tien extreme waarden). Van de overige ouders schat 71,8% correct en,% overschat het drankgebruik. Ook hier geldt dat met een stijgende leeftijd van de kinderen, de onderschatting toeneemt: onder ouders van de 15- en 16-jarigen (n=1,