Factsheet Veilig Uitgaan = Veilig thuiskomen

Transcriptie

1 Factsheet Veilig Uitgaan = Veilig thuiskomen Achtergrond Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen Onderzoeksdoel en onderzoeksopzet Steekproef Resultaten werkelijk gebruik Resultaten gebruik in verkeer Resultaten kennis Resultaten houding en intentie Resultaten zelfbeeld en assertiviteit Discussie en aanbevelingen 1. Achtergrond Rijden onder invloed van alcohol vormt een ernstige bedreiging voor de verkeersveiligheid. Controle hierop ligt vooral bij de politie, maar zijn zij hier alleen verantwoordelijk voor? Controle kan immers ook uit sociale controle bestaan. Om dit proces op gang te brengen, te stimuleren of gaande te houden, heeft het ZAT Projectenbureau onder de naam Zero Alcomobilisme Trial (ZAT) op gemeentelijk en provinciaal niveau infotainment en edutainment voorlichtingsproducties ontwikkeld. Het doel van deze voorlichtingen is om rijden onder invloed op school bespreekbaar te maken. En de doelgroep op een positieve wijze bewust te maken van de gevaren van rijden onder invloed. 2. Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen De voorlichting 'Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen' richt zich voornamelijk op leerlingen uit de derde klassen van het Voortgezet Onderwijs. De voorlichting richt zich op het tijdig signaleren van rijden (fiets, brommer, scooter en/of auto) onder invloed vanuit de horeca, sportkantine en keet naar huis. Daarnaast richt de voorlichting zich op omgaan met agressie en asociaal gedrag als gevolg van overmatig alcoholgebruik. De voorlichting is een interactieve workshop met een theaterelement. Professionele acteurs betrekken de deelnemers aan de hand van praktijkgerichte scènes actief bij de voorlichting. Iemand in de directe omgeving durven aanspreken op onverantwoord gedrag staat hierbij centraal. 3. Onderzoeksdoel en opzet Het doel van dit onderzoek is om naast de verbetering van kennis, ook het effect op het werkelijke drinkgedrag, het gebruik van alcohol in het verkeer, de intentie om te drinken, de houding ten opzichte van drinken, en de relatie tussen zelfbeeld en assertiviteit bij het omgaan met groepsdruk te onderzoeken n.a.v. de voorlichting Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen Het onderzoek Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen bestond uit een nulmeting en een nameting. De nulmeting en de nameting bestonden beide uit een vragenlijst. Bij de totstandkoming van de vragenlijst is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande vragenlijsten. Indien nodig zijn formuleringen aangepast ten behoeve van de begrijpelijkheid van de deelnemers. Daarnaast zijn nieuwe vragen over kennis, gedrag en gedragsintentie over rijden onder invloed toegevoegd. De 1

2 nulmeting is een week voorafgaand aan de voorlichting door de deelnemers ingevuld. De nameting is direct na de voorlichting afgenomen. Om de resultaten van de nul- en nameting goed te kunnen vergelijken, bestonden beide lijsten uit dezelfde 33 vragen. Bij de nameting zijn nog vier vragen toegevoegd die gericht waren op de procesevaluatie van de voorlichting. 4. Steekproef Deelnemers waren leerlingen uit de derde klas van drie middelbare scholen in Overijssel, in het schooljaar De nulmeting is voltooid door 588 leerlingen. 633 leerlingen hebben de nameting voltooid. Na het uitsluiten van deelnemers die maar één van beide testen hadden ingevuld bleven er 445 leerlingen over die beide testen hebben voltooid (N=445). De gemiddelde leeftijd van de respondenten was jaar % van de deelnemers was van het mannelijk geslacht. Van de respondenten zit 45.62% op het VMBO of MAVO, 26,97% zit op de HAVO en 27,42% volgt het VWO. 5. Resultaten werkelijk gebruik Bijna de helft (48%) van de respondenten heeft nog nooit gedronken. De jongeren die aangeven al wel te drinken hebben gemiddeld op 11 jarige leeftijd hun eerste slokje alcohol gehad. De gemiddelde leeftijd waarop de deelnemers regelmatig en zelfstandig zijn gaan drinken is veertien. Deelnemers hebben bij de nameting meer gedronken dan bij voormeting. Dit kan zijn omdat de respondenten zijn beïnvloed door de vragen van nulmeting, waardoor ze hun feitelijke drinkgedrag zijn gaan overwegen. Dit kan worden verklaard door het feit dat er alleen bij de laatste 7 dagen en de laatste 4 weken een significant verschil is, terwijl er geen significant verschil is bij laatste 12 maanden en tijdens het leven. 6. Resultaten gebruik in verkeer Het aantal glazen waarna respondenten het afkeuren nog te rijden ligt bij de brommer en scooter hoger dan bij de auto. Dat betekent dat het rijden onder invloed met een brommer of scooter als minder gevaarlijk wordt gezien dan het rijden met een auto. Daarnaast zijn jongeren minder voorzichtig als ze met een vriend of vriendin meerijden. Ze staan hun vriend(in) toe om meer alcohol te consumeren dan wanneer ze zelf zouden rijden. Toch is het aantal glazen waarna ze toestaan om nog te rijden (bij zowel zichzelf als wanneer ze met iemand meerijden) afgenomen bij de nameting. Een andere interessante bevinding in de nameting is dat ondanks een toename van de verkeersdeelname in de afgelopen 7 dagen, het gebruik van een BOB ook is toegenomen. Terwijl het aanbieden van een lift door iemand die gedronken heeft en het meerijden met iemand die gedronken heeft is afgenomen. 7. Resultaten kennis De totale kennis is aanzienlijk verbeterd na deelname aan de voorlichting 'Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen'. Van de 18 items hadden leerlingen bij de voormeting gemiddeld 11,28 vragen goed. Bij de nameting is dit verhoogd naar 12,12. Toch wordt er bij acht van de achttien items slechter gescoord in de nameting. Dit kan mogelijk verklaard worden door het opleidingsniveau. Wanneer gekeken wordt naar de afzonderlijke schoolresultaten blijkt dat leerlingen van het Twents Carmel College (VMBO / 2

3 MAVO) op acht stellingen slechter scoren in de nameting en leerlingen van Talentstad (VMBO / MAVO) scoorden slechter op elf stellingen. Terwijl de studenten van het Carmel College Salland (HAVO en VWO) op vijf stellingen slechter scoren in de nameting. Een andere mogelijke verklaring is de discussieleider. Niet in elke workshop en theatervorm is dezelfde discussieleider betrokken. 8. Resultaten houding en intentie De kans dat respondenten gaan drinken tijdens het leven is afgenomen in de nameting. Ook suggereren de resultaten dat het gebruik van een BOB is toegenomen en het gebruikmaken van een lift van een beschonken bestuurder is afgenomen. Daarnaast is het aantal drankjes met alcohol, waarna respondenten het afkeuren om nog te rijden afgenomen in de nameting. Op het gebied van houding ten opzichte van alcoholgebruik zijn nauwelijks statistische verschillen te vinden. Echter, de resultaten laten wel zien dat de respondenten hun gedrag als meer onverantwoord zien bij de nameting. 9. Resultaten zelfbeeld en assertiviteit Zowel assertiviteit als zelfbeeld zijn significante voorspellers van de moeilijkheidsgraad die adolescenten ervaren wanneer ze: hun vrienden aanspreken als zij onder invloed van alcohol willen gaan rijden, een drankje weigeren wanneer deze wordt aangeboden, en om vrienden te benaderen en hen verantwoordelijk te houden voor hun gedrag. Hoe hoger het niveau van assertiviteit en zelfbeeld hoe makkelijker het is om een vriend aan te spreken op het gedrag. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat het een vrije lage variantie betreft. 10. Discussie en aanbevelingen Dit onderzoek geeft een eerste inzicht in de effecten van de voorlichting Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen op kennis, het werkelijke drinkgedrag, het gebruik van alcohol in het verkeer, de intentie om te drinken, de houding ten opzichte van drinken, en de relatie tussen zelfbeeld en assertiviteit bij het omgaan met groepsdruk te onderzoeken. Er zijn verscheidene beperkingen van het onderzoek die moeten worden vermeld. Allereerst maakt de gekozen onderzoeksopzet het moeilijk om te bepalen of de resultaten van de nameting zijn beïnvloed door de vragen uit de nulmeting of door externe omstandigheden als: schoolfeesten of dorpsfeesten. Een tweede beperking zijn de acteurs en discussieleiders. Niet in elke workshop en theatervorm zijn dezelfde acteurs en discussieleider betrokken. Dit kan de perceptie en de geloofwaardigheid van de voorlichting beïnvloeden. Een derde punt is de duur van het onderzoek. Vooral de leerlingen met een lager opleidingsniveau hadden moeite om geconcentreerd te blijven. Ondanks deze beperkingen heeft deze studie belangrijke implicaties voor de preventie van alcoholgebruik onder jongeren. De resultaten tonen aan dat de voorlichting gedragsintentie en houding beïnvloedt. Echter, toekomstig onderzoek is noodzakelijk om te onderzoeken wat de effecten op lange termijn zijn. Daarnaast wordt aanbevolen om hierbij rekening te houden met het opleidingsniveau van de respondenten, de duur van het onderzoek, en het effect van de vragen uit de nulmeting op de resultaten van de nameting. De factsheet Veilig uitgaan = Veilig thuiskomen is een uitgebreide samenvatting van de resultaten van de Master Thesis Home safely after a night out door Corine D. Rodenburg, ter verkrijging van de graad van Master of Science aan de Universiteit Twente onder begeleiding van Dr. J.J. van Hoof en MSc. N. Baas op vrijdag 27 september

4 Bijlagen: Resultaten Algemeen Tabel 1. Demografische kenmerken steekproef M (schaal) of Variabele percentage % Leeftijd, in jaren (12-17) Man 46.29% School Carmel College Salland 54.38% Twents Carmel College 24.94% Talentstad 20.67% Opleidingsniveau VMBO/MAVO 45.62% HAVO 26.97% VWO 27.42% Woonsituatie Beide ouders 81.34% Moeder 9.44% Vader 2.47% Afwisselend vader / moeder 5.39% Anders 1.34% N = 445 Tabel 2. Gemiddelde leeftijd voor het eerste Slokje alcohol (2.08) (2.06) 318 Glas bier (1.63) (1.73) 120 Glas wijn (1.26) (1.48)* 69 Flesje premix (1.20) (1.30) 118 Shotje (1.28) (1.45) 122 Glas sterke drank (1.10) (1.41) 86 Glas zelf gemixte drank (1.13) (1.58) 102 Regelmatig en zelfstandig Gaan drinken (0.92) (1.50)* 74 Dronken geworden (1.12) (1.45) 68 Tabel 3. Alcohol gebruik bij jongeren die drinken Nulmeting Nameting 4

5 Alcoholgebruik Laatste 7 dagen 2.43 (2.07) 4.69 (6.12)** 80 Laatste 4 weken 4.29 (4.01) 6.76 (8.14)** 135 Laatste 12 maanden (11.64) (12.35) 286 Tijdens leven (15.18) (15.19) 220 Alcoholgebruik de laatste dag Bier 2.97 (2.20) 2.99 (2.40) 77 Wijn 2.00 (1.30) 1.98 (1.01) 26 Premix 2.71 (3.00) 3.07 (2.32) 61 Shotje 3.83 (2.64) 3.70 (2.48) 47 Sterke drank 3.56 (2.45) 2.93 (2.32) 41 Zelf gemixte drank 3.42 (2.69) 3.18 (2.52) 59 Totale hoeveelheid laatste dag 6.29 (6.91) 6.60 (8.03) 193 Alcoholgebruik laatste 7 dagen Bier 3.24 (2.73) 3.91 (3.97) 44 Wijn 1.95 (1.01) 4.77 (4.95) 11 Premix 2.18 (1.41) 4.85 (4.75)** 31 Shotje 2.57 (1.87) 4.76 (3.69)** 23 Sterke drank 3.24 (4.58) 4.42 (4.03) 19 Zelf gemixte drank 3.26 (4.07) 5.07 (5.19)* 27 Totale hoeveelheid laatste 7 dagen 6.15 (9.20) (16.25)** 85 Alcoholgebruik laatste 4 weken Bier 5.82 (5.29) 5.71 (5.09) 77 Wijn 2.63 (2.30) 2.87 (3.25) 38 Premix 3.30 (2.59) 4.20 (4.21)* 69 Shotje 4.23 (3.49) 6.12 (5.85)* 56 Sterke drank 4.03 (4.65) 4.10 (4.16) 48 Zelf gemixte drank 5.05 (5.00) 5.27 (5.74) 57 Totale hoeveelheid laatste 4 weken (12.31) (19.76)** 156 Laatste keer alcohol gedronken 2.52 (1.11) 2.35 (1.46)* dagen geleden Vijf of meer drankjes tijdens 1 gelegenheid laatste 7 dagen 2.64 (2.60) 3.37 (3.15) 53 Vijf o meer drankjes tijdens 1 gelegenheid laatste 4 weken 3.75 (3.10) 3.62 (2.81) 82 Hoe vaak dronken Laatste 7 dagen 2.50 (3.61) 3.00 (2.26) 13 Laatste 4 weken 3.22 (2.73) 4.67 (7.85) 27 Laatste 12 maanden 5.91 (7.43) 7.66 (9.21) 52 Tijdens leven 8.02 (10.41) 9.71 (11.76) 70 Opmerking: De gemiddelden van alcoholgebruik laatste dag, alcoholgebruik laatste 7 dagen en alcoholgebruik laatste 4 weken zijn weergegeven in hoeveelheid glazen. Tabel 4. Na hoeveel drankjes keur je het af om nog te rijden? Zelf rijden Fiets 5.27 (2.77) 4.28 (2.67)** 421 Brommer/scooter 2.96 (1.68) 2.58 (1.55)** 420 Auto 2.35 (1.47) 2.11 (1.41)** 422 Met iemand meerijden Fiets 5.00 (2.69) 4.05 (2.58)** 425 Brommer/scooter 3.13 (1.93) 2.59 (1.74)** 425 Auto 2.80 (1.90) 2.30 (1.63)** 424 Opmerking: De gemiddelden zijn weergegeven in het aantal glazen. Tabel 5. Alcoholgebruik en deelname in het verkeer 5

6 Inclusief antwoord nooit Exclusief antwoord nooit M (SD) M (SD) N Deelname in het verkeer Laatste 7 dagen 0.23 (1.01) 0.58 (2.12)** (2.63) 3.80 (5.66) 30 Laatste 4 weken 0.65 (2.39) 0.87 (2.33) (3.85) 4.05 (4.03) 62 Laatste 12 maanden 1.72 (5.36) 1.90 (4.87) (9.47) 7.73 (8.25) 81 Tijdens leven 2.94 (7.89) 3.11 (7.98) (12.48) (12.30) 90 Een lift aangeboden krijgen van iemand die gedronken heeft Laatste 7 dagen 0.17 (1.65) 0.45 (2.53)* (10.47) 4.07 (3.21) 7 Laatste 4 weken 0.27 (1.83) 0.65 (2.69)* (3.49) 4.00 (3.57) 15 Laatste 12 maanden 0.74 (3.47) 1.42 (4.76)** (6.73) (10.63) 29 Tijdens leven 1.52 (5.93) 2.68 (7.74)** (12.33) (14.47) 43 Meerijden met iemand die gedronken heeft Laatste 7 dagen 0.12 (0.65) 0.47 (2.52)** (2.12) 1.81 (0.88) 8 Laatste 4 weken 0.39 (1.58) 0.74 (2.75)* (3.63) 2.82 (2.06) 25 Laatste 12 maanden 1.43 (5.24) 1.57 (4.38) (9.46) 7.60 (7.68) 49 Tijdens leven 2.83 (8.28) 3.44 (8.40) (12.85) (12.08) 88 Gebruikgemaakt van het openbaar vervoer Laatste 7 dagen 0.09 (0.88) 0.29 (2.48) (6.50) 3.00 (3.00) 4 Laatste 4 weken 0.10 (0.84) 0.36 (2.31)* (5.20) 4.17 (1.92) 6 Laatste 12 maanden 0.22 (1.15) 0.63 (3.26)** (3.57) 8.18 (10.13) 14 Tijdens leven 0.44 (2.55) 1.05 (4.86)** (8.86) 9.40 (11.50) 20 Gebruikgemaakt van een BOB Laatste 7 dagen 0.74 (4.54) 0.80 (4.60) (11.50) 8.47 (13.17) 16 Laatste 4 weken 0.97 (4.84) 1.03 (4.73) (10.08) 7.81 (11.50) 27 Laatste 12 maanden 1.88 (6.90) 1.96 (6.67) (12.85) (13.91) 47 Tijdens leven 3.56 (10.24) 3.40 (9.77) (16.56) (16.53) 58 Opmerking: BOB = Bewust Onbeschonken Bestuurder Gepaarde T-Toets Tabel 6. Houding wanneer vrienden alcohol drinken een deelnemen in het verkeer Lopen Vriend aanspreken op gedrag 3.54 (1.16) 3.11 (1.26)** 430 Ouders van vriend bellen 2.29 (1.12) 2.11 (1.09)** 428 Een taxi bellen 2.96 (1.18) 2.64 (1.24)** 430 De politie bellen 1.25 (0.58) 1.52 (0.87)** 429 Fietsen Vriend aanspreken op gedrag 3.73 (1.10) 3.39 (1.20)** 428 Sleutels afpakken 2.85 (1.24) 2.71 (1.16)* 427 Ouders van vriend bellen 2.27 (1.16) 2.20 (1.12) 424 Een taxi bellen 2.85 (1.19) 2.76 (1.19) 427 De politie bellen 1.30 (0.63) 1.58 (0.90)** 426 Brommer / Scooter Vriend aanspreken op gedrag 4.33 (0.93) 3.83 (1.15)** 430 Sleutels afpakken 3.71 (1.24) 3.25 (1.22)** 429 Ouders van vriend bellen 2.69 (1.29) 2.49 (1.25)** 426 Een taxi bellen 3.25 (1.25) 3.11 (1.22)* 430 De politie bellen 1.48 (0.84) 1.71 (0.99)** 429 Auto Vriend aanspreken op gedrag 4.50 (0.90) 4.02 (1.14)** 428 Sleutels afpakken 4.03 (1.20) 3.56 (1.24)** 427 Ouders van vriend bellen 2.96 (1.40) 2.75 (1.33)** 426 Een taxi bellen 3.50 (1.29) 3.41 (1.25) 428 De politie bellen 1.66 (1.02) 1.90 (1.14)** 429 Opmerking: Houding wanneer vrienden drinken en deelnemen in het verkeer is gebaseerd op 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = doe ik zeker niet en 5 = doe ik zeker wel. Gepaarde T-Toets Tabel 7. Kennis 6

7 Variabele % juiste antwoord % juiste antwoord N 1. Alcohol is een drug 45% 75%** Alcohol zorgt ervoor dat je sneller kunt reageren 87% 84% Met alcohol op fietsen op de openbare weg is strafbaar 66% 82%** In een glas bier zit evenveel alcohol als in een glas wijn 22% 30%** Alcohol zorgt voor een beter blikveld 83% 81% In een glas bier zit evenveel alcohol als in een glas sterke drank 11% 21%** Alcohol verbetert het concentratievermogen 88% 82%** ,2 promille = 2 glazen alcohol 30% 43%** Met alcohol op lopen op de openbare weg is strafbaar 43% 58%** Alcohol zorgt ervoor dat je meer risico s durft te nemen 86% 77%** Door het drinken van alcohol kun je je dingen beter herinneren 90% 80%** Koffie en water zorgen ervoor dat alcohol sneller uit je lichaam is 20% 34%** Alcohol zorgt ervoor dat je langzamer reageert 87% 83% Na het drinken van één glas bier blijft alcohol zo n 1 tot 2 uur in je bloed zitten 59% 70%** Alcohol zorgt ervoor dat je minder goed ziet 73% 80%** Het gebruik van alcohol heeft invloed op je stemming 91% 82%** Alcohol zorgt ervoor dat je beter oplet 90% 82%** De meeste slachtoffers in het verkeer zijn 24 jaar of jonger 60% 77%** 434 Totale score M 11,28 M 12,12** 439 Tabel 8. Houding tov alcoholgebruik Houding tov drinken in het algemeen α 0,88 α 0,92 Ik vind het gezelliger met anderen wanneer we alcohol drinken 2.81 (1.30) 2.68 (1.23)* 430 Het drinken van een paar drankjes met alcohol is een leuke manier om iets speciaals te vieren 3.12 (1.22) 2.94 (1.19)** 431 Alcohol maakt het makkelijker voor me om het gezellig te hebben op een feestje 2.65 (1.18) 2.59 (1.12) 429 Het is makkelijker om me open te stellen en mijn gevoelens te uiten, wanneer ik alcohol gedronken heb 2.65 (1.18) 2.67 (1.10) 430 Ik heb meer plezier als ik alcohol heb gedronken 2.65 (1.20) 2.64 (1.16) 430 Door te drinken vergeet ik mijn problemen (1.22) 2.63 (1.14) 430 Totale score 2.75 (0.97) 2.69 (0.97) 431 Houding tov drinken en groepsdruk α 0,75 α 0,87 Niet drinken als mijn vrienden wel drinken 3.58 (1.09) 3.48 (1.11) 433 Een drankje weigeren als ik dat aangeboden krijg 3.74 (1.03) 3.55 (1.10)** 430 Een niet-drinker blijven (of worden) 3.15 (1.08) 3.12 (1.17) 429 Uitleggen waarom ik geen alcohol wil drinken 3.70 (1.00) 3.57 (1.03)** 430 Mijn vrienden aanspreken op hun gedrag als ze teveel alcohol gedronken Hebben 3.42 (1.13) 3.40 (1.05) 431 Mijn vrienden aanspreken als met teveel alcohol op willen gaan rijden 4.02 (0.99) 3.62 (1.09)** 432 Total score 3.53 (0.69) 3.46 (0.85)* 435 Houding over eigen Alcoholgebruik laatste 7 dagen 4.35 (1.15) 3.92 (1.45)** 432 Alcoholgebruik laatste 4 weken 4.25 (1.14) 3.98 (1.36)** 427 Alcoholgebruik laatste 12 maanden 4.15 (1.20) 3.93 (1.35)** 427 Alcoholgebruik tijdens leven 4.17 (1.17) 3.93 (1.34)** 426 Houding tov alcoholgebruik als je nu Elke dag zou drinken 1.38 (0.76) 1.50 (0.89)* 432 Een keer per week zou drinken 2.93 (1.26) 2.80 (1.26)* 433 Twee keer per week zou drinken 2.65 (1.24) 2.62 (1.21) 429 Een keer per 4 weken zou drinken 3.79 (1.27) 3.58 (1.28)** 432 Twee keer per 4 weken zou drinken 3.68 (1.28) 3.58 (1.29) 433 Opmerking: Houding tov drinken in het algemeen is gebaseerd op een 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = zeer mee oneens en 5 = zeer mee eens. Houding tov drinken en groepsdruk is gebaseerd op een 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = erg moeilijk en 5 = erg makkelijk. Houding tov eigen gebruik en houding tov alcoholgebruik als je nu is gebaseerd op een 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = zeer onverantwoord en 5 = zeer verantwoord. 7

8 Tabel 9. Gedragsintentie Waarschijnlijkheid Relaxed voelen 3.20 (1.22) 3.30 (1.19) 433 In problemen komen met politie 1.69 (0.96) 2.00 (1.05)** 434 Mijn gezondheid schaden 2.46 (1.28) 2.57 (1.21) 430 Vrolijk voelen 3.53 (1.21) 3.47 (1.16) 431 Mijn problemen vergeten 2.85 (1.33) 2.93 (1.18) 428 Niet kunnen stoppen met drinken 1.83 (1.00) 2.07 (1.06)** 432 Een kater krijgen 2.50 (1.28) 2.58 (1.18) 433 Me vriendelijker voelen 2.76 (1.20) 2.99 (1.10)** 433 Iets doen waar ik spijt van krijg 2.40 (1.21) 2.44 (1.14) 434 Veel lol hebben 3.66 (1.27) 3.54 (1.19)* 433 Me ziek voelen 2.35 (1.18) 2.57 (1.13)** 434 Waarschijnlijkheid om te gaan drinken De komende 7 dagen 1.97 (1.36) 1.93 (1.28) 432 De komende 4 weken 2.18 (1.42) 2.22 (1.41) 432 De komende 12 maanden 2.89 (1.53) 2.85 (1.49) 432 Tijdens mijn leven 4.14 (1.23) 3.92 (1.35)** 432 Opmerking: Waarschijnlijkheid is gebaseerd op een 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = zeer onwaarschijnlijk en 5 = zeer waarschijnlijk. Tabel 10. Zelfbeeld en assertiviteit Zelfbeeld 3.76 (0.50) 3.56 (0.53)** 435 Assertiviteit 3.01 (0.77) 2.94 (0.89)** 427 Opmerking: Zelfbeeld is gebaseerd op een 4-punt Likert schaal, waarbij 1 = zeer mee oneens en 4 = zeer mee eens. Een hoge score betekent een hoog zelfbeeld. Assertiviteit is gebaseerd op een 5-punt Likert schaal, waarbij 1 = doe ik zeker niet en 5 = doe ik zeker wel. Een hoge score betekent een frequenter gebruik van deze vaardigheden. 8