R a p p o r t. Draagvlakonderzoek alcohol en jongeren

Transcriptie

1 R a p p o r t Draagvlakonderzoek alcohol en jongeren Telefonisch onderzoek onder ouders en jongeren 2013 In opdracht van Laat ze niet (ver)zuipen Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zeeland november 2013, kenmerk LBru/CdR L.M. de Bruijne Epidemioloog

2 i n h o u d s o p g a v e omschrijving bladzijde 1. Inleiding Belangrijkste conclusies Methode Gegevensverzameling Steekproef Vragenlijst Resultaten Onderzoekspopulatie Jongeren onder de 16 jaar Jongeren van 16 jaar en ouder Ouders Discussie Referenties Bijlagen Bijlage 1 - resultaten Bijlage 2 - vragenlijst... 34

3 1. Inleiding In september 2010 is de Zeeuwse aanpak jeugd en alcohol gestart. In de campagne Laat ze niet (ver)zuipen! (LZNVZ) werken de dertien Zeeuwse gemeenten, de provincie Zeeland, GGD Zeeland, Indigo preventie, de politie Zeeland en andere (maatschappelijke) partners samen aan de alcoholproblematiek onder de jeugd in Zeeland. De Zeeuwse aanpak richt zich vooral op de omgeving van de jongeren zoals ouders, familie, sportverenigingen, scholen, horeca en andere plaatsen waar veel jongeren komen. In februari 2011, aan het begin van het project LZNVZ, heeft de GGD Zeeland een draagvlakonderzoek onder Zeeuwse jongeren en hun ouders uitgevoerd. Om te kijken of de boogde doelstellingen zijn behaald en om de bekendheid van de campagne inzichtelijk te maken heeft LZNVZ in september 2013 de GGD Zeeland opdracht gegeven om dit draagvlakonderzoek nogmaals te herhalen. De resultaten van dit onderzoek kunnen door LZNVZ gebruikt worden in het kader van borging van de Zeeuwse samenwerking ten aanzien van de jeugd en alcoholaanpak richting gemeentebesturen en samenwerkingspartners. Het onderzoek is ingegaan op wat op dit moment het publiek draagvlak is voor de normen geen alcohol onder de 16 jaar en geen overmatig alcoholgebruik door jongeren in de leeftijd van 16 t/m 23 jaar, wat is de mening over de wetaanpassing van 16 jaar naar 18 jaar, wat op dit moment de kennis is over de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door jongeren en wat op dit moment de rol is van de ouders in het drinkgedrag van de jongeren. Aanvullend zijn ook vragen gesteld over de bekendheid van de campagne LZNVZ. 3

4 2. Belangrijkste conclusies Kennis en houding van Zeeuwse jongeren van 12 t/m 15 jaar 52% geeft terecht aan dat alcohol onder de 16 jaar in alle gevallen schadelijk is. 51% stelt de leeftijdsgrens om alcohol te drinken bij 16 jaar en 36% bij 18 jaar. 59% vindt de gevolgen zo ernstig dat er iets aan het probleem van alcoholgebruik onder de 16 jaar gedaan moet worden. 45% heeft wel eens alcohol gedronken. 55% is het (beetje) eens met de leeftijdsverhoging naar 18 jaar per 1 januari Kennis en houding van Zeeuwse jongeren van 16 t/m 18 jaar 36% vindt dat het drinken van minimaal 5 glazen alcohol bij een gelegenheid (binge drinken) nogal tot erg schadelijk is. 77% van de geïnterviewde jongeren heeft recent (in de afgelopen maand) alcohol gedronken. 54% is het (beetje) eens met de leeftijdsverhoging naar 18 jaar per 1 januari % zal zich (waarschijnlijk) niet aan deze leeftijdsverhoging houden. Kennis en houding van ouders van Zeeuwse jongeren van 12 t/m 18 jaar 82% geeft terecht aan dat alcohol door jongeren onder de 16 jaar in alle gevallen schadelijk is. 84% vindt dat er iets gedaan moet worden aan het probleem van alcoholgebruik onder de 16 jaar en 82% vindt dat er iets gedaan moet worden aan het probleem van te vaak en teveel alcohol drinken vanaf 16 jaar. 54% stelt de leeftijdsgrens om alcohol te drinken bij 16 jaar en 23% bij 18 jaar. 68% denkt dat de invloed van vrienden en/of leeftijdsgenoten op het drinkgedrag van hun kind groter is dan hun eigen invloed hierop. 76% is het (beetje) eens met de leeftijdsverhoging naar 18 jaar per 1 januari % vindt het een goede zaak als de gemeente zich met het alcoholgebruik van jongeren bezighoudt. 64% kent de Zeeuwse aanpak Laat ze niet (ver)zuipen. Verschillen tussen 2011 en 2013 Zowel door jongeren (16- en 16+) als hun ouders worden misdragingen/ agressie vaker genoemd als schadelijk gevolg van alcohol. Jongeren onder de 16 jaar noemen nu in vergelijking met 2011 verstoring van hersenontwikkeling/ hersenschade minder vaak spontaan (77% versus 89%). Meer jongeren onder de 16 jaar en meer ouders geven in 2013 aan dat de leeftijdsgrens op 18 jaar zou moeten liggen (respectievelijk 36% en 23%) dan in 2011 (respectievelijk 14% en 15%). De gemiddelde startleeftijd waarop jongeren voor het eerst een glas alcohol dronken is gestegen ten opzichte van 2011; van 14,6 jaar naar 15,1 jaar. In vergelijking met 2011 kennen meer ouders in 2013 de activiteiten die gemeenten uitvoeren rondom alcoholmatiging (31% in 2011 en 57% in 2013). 4

5 3. Methode 3.1. Gegevensverzameling In de laatste twee weken van september 2013 zijn telefonische interviews afgenomen bij Zeeuwse jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar en hun ouders. De interviews werden uitgevoerd door een extern bureau Viavox, gespecialiseerd in secretariaatsdiensten en met ruime ervaring in telefonische interviews. Voor het afnemen van de interviews is gekozen voor tijdstippen waarop de meeste mensen thuis zijn; op doordeweekse dagen, tussen 17 uur en 18 uur en 18:30 uur tot 21:00 uur. De antwoorden op de vragen werden tijdens het interviewen direct ingevoerd in een webenquête (ontwikkeld door data-analiste GGD Zeeland). In het belprotocol is de introductie van het interview opgenomen. Om de respons te verhogen is gebeld namens de gemeente waarin de jongere woonachtig was. De gemeenten zijn daarvan op de hoogte gesteld middels een . Vanwege de minderjarige leeftijd van de jongere werd eerst aan de ouders gevraagd om aan het onderzoek deel te nemen. Na instemming van de ouders kon de vragenlijst voor de ouders afgenomen worden. Wanneer de ouders weigerden, werd de reden daarvan genoteerd. Nadat het interview voor de ouders was afgenomen, werd hen toestemming gevraagd voor deelname van hun kind aan het onderzoek. Als de jongere hiertoe eveneens bereid was, werd afhankelijk van de leeftijd (12 t/m 15 jaar of 16 t/m 18 jaar) de betreffende vragenlijst afgenomen. Het interview voor ouders duurde ongeveer 10 minuten en voor de jongere 5 minuten. Wanneer het tijdstip waarop de ouders en/of jongeren gebeld werden niet uitkwam, werd een afspraak gemaakt om terug te bellen. 5

6 3.2. Steekproef Het steekproefkader dat gebruikt is voor de nulmeting zijn Zeeuwse jongeren die geboren zijn tussen 1 januari 1995 en 1 januari Daarmee zijn de jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar wanneer ze voor de telefonische interviews zijn benaderd. Om betrouwbare uitspraken over de resultaten te kunnen doen, zijn 250 respondenten nodig. Bij het trekken van de steekproef is vooraf rekening gehouden met non-respons. Vaak ligt de respons bij telefonische interviews tussen de 40% en 60%. Daarnaast is rekening gehouden met het aantal waarvoor het telefoonnummer niet via internet te achterhalen is. Zo had de steekproef een omvang van 750 adressen van 12 t/m 18 jarigen. Daarbij is het aantal jongeren per gemeente naar verhouding van het aantal 12 t/m 18 jarigen dat in de desbetreffende gemeente woonachtig is. Van de 750 adressen in de steekproef is van 487 huishoudens het telefoonnummer achterhaald. In tabel 1 zijn de daadwerkelijke aantallen jongeren per gemeente weergegeven, met daarnaast het aantal beschikbare telefoonnummers en het aantal respondenten. Tabel 1. Het aantal 12 t/m 18-jarigen per gemeente en het aantal respondenten Gemeente Bevolking Beschikbare telefoonnummers Respondenten Respondenten leeftijdsgroep jr Leeftijdsgroep jr Ouders Jongeren Aantal Aantal Aantal % Aantal % Borsele , ,6 Goes , ,0 Hulst , ,1 Kapelle , ,0 Middelburg , ,8 Noord-Beveland ,9 2 28,6 Reimerswaal , ,2 Schouwen-Duiveland , ,9 Sluis , ,2 Terneuzen , ,8 Tholen , ,6 Veere , ,4 Vlissingen , ,6 Totaal , ,6 6

7 3.3. Vragenlijst Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen komen in de vragenlijsten de volgende onderwerpen aan de orde (bijlage 2): a. Kennis van de negatieve gevolgen b. Kennis van het probleem en de normen c. Drinkgedrag Onderwerp is alleen van toepassing op de jongeren. Aan de jongeren wordt gevraagd in hoeverre zij weerstand kunnen bieden tegen alcoholgebruik en of ze alcohol drinken. d. Kennis en gedrag binnen de opvoeding Onderwerp is alleen van toepassing op de ouders. Er zijn een aantal uitspraken voorgelegd om na te gaan in hoeverre ouders op de hoogte zijn van de invloed die zij kunnen uitoefenen op het drinkgedrag van hun kind. Om binnen de opvoeding het gedrag van de ouders in relatie tot het alcoholgebruik van hun kind te meten, worden vragen gesteld over: de leeftijd waarop het eigen kind alcohol mag drinken, het eigen kind ervan weerhouden om dronken te worden, het toezicht op het drinken van alcohol door het eigen kind en het zelf drinken van alcohol in het bijzijn van het eigen kind. e. Regels over alcoholgebruik f. Meting bereik voorlichtingsactiviteiten 7

8 4. Resultaten In het volgende hoofdstuk worden achtereenvolgens de resultaten uit 2013 van de jongeren onder de 16 jaar, jongeren van 16 jaar en ouder en de ouders besproken. Daarnaast wordt een vergelijking met het onderzoek in 2011 gemaakt. Alleen significante verschillen (niet berustend op toeval) tussen de jaren worden beschreven. In de bijlagen zijn alle cijfers uit 2013 terug te vinden (bijlage 1) Onderzoekspopulatie Bij 217 jongeren is het interview succesvol afgerond. Dit komt overeen met een respons van 45% (zie tabel 1). Van deze jongeren is 61% in de leeftijd van 12 t/m 15 jaar en 39% is in de leeftijd van 16 t/m 18 jaar. Vrijwel evenveel jongens als meisjes hebben deelgenomen aan het onderzoek. Bij de ouders lag de respons iets hoger dan bij de jongeren. 234 ouders oftewel 48%, heeft meegedaan aan het onderzoek. Bij het onderzoek in 2011 lag de respons veel hoger: 62% bij de jongeren en 76% bij de ouders Jongeren onder de 16 jaar Kennis van negatieve gevolgen Voor jongeren onder de 16 jaar is het drinken van alcohol altijd schadelijk. Van de in 2013 geïnterviewde jongeren onder de 16 jaar geeft 52% aan dat het drinken van alcohol op deze leeftijd in alle gevallen schadelijk is (zie tabel 2). In vergelijking met 2011 geven in 2013 minder jongeren aan dat af en toe een glas alcohol of regelmatig zelfstandig alcoholgebruik geen kwaad kan. Tabel 2. Denk je dat het voor een jongere, jonger dan 16 jaar, schadelijk is om alcohol te drinken (lichamelijk of anders)? Aantal % Aantal % af en toe een slokje alcohol kan geen kwaad 42 29% 44 33% af en toe een glas alcohol kan geen kwaad 35 24% 18 14% regelmatig zelfstandig alcoholgebruik kan geen kwaad 7 5% 1 1% het drinken van alcohol op deze leeftijd is in alle gevallen schadelijk 60 42% 69 52% *vet en cursief is significant verschil (p<0,05) Aan de 12 t/m 15-jarigen is ook gevraagd of voor jongeren onder de 16 jaar de gevolgen van alcohol zo ernstig zijn dat er iets aan gedaan moet worden. Net zoals in 2011 zijn ongeveer zes op de tien jongeren het (een beetje) eens met deze stelling. 8

9 De meest (spontaan) genoemde gevolgen van alcoholschade door jongeren onder de 16 jaar zijn verstoring van hersenontwikkeling/ hersenschade (77%) en gezondheidsproblemen op latere leeftijd (22%). In vergelijking met 2011 wordt hersenschade minder vaak genoemd en misdragingen/agressie vaker (zie figuur 1) verstoring van hersenontwikkeling/hersenschade gezondheidsproblemen op latere leeftijd anders verminderde leerprestaties alcoholverslaving op latere leeftijd sociale problemen op latere leeftijd verminderde fitheid misdragingen/agressie verkeersongevallen onveilige seks schoolverzuim % Figuur 1. Schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door en volgens jongeren onder de 16 jaar in 2011 en 2013 Tot slot is gevraagd of de schadelijke effecten van alcoholgebruik op de gezondheid van jongeren even groot zijn als voor volwassenen. Van de geïnterviewde jongeren denkt 86% dat de gezondheidseffecten voor jongeren schadelijker zijn dan voor volwassenen (dit is het correcte antwoord), 10% denkt even schadelijk, 3% minder schadelijk en 2% weet dit niet. Dit beeld wijkt niet af van dat in Kennis van het probleem en normen Van de 12 t/m 15-jarigen vindt 69% dat jongeren op te jonge leeftijd alcohol drinken (zie tabel 3). Wordt echter gevraagd naar de norm die voor hen geldt dan is een kleinere groep het hier mee eens: 57% vindt dat jongeren onder de 16 jaar helemaal geen alcohol mogen drinken. Tabel 3. Alcoholgebruik jongeren als probleem ervaren door jongeren (16-) en percentage jongeren (16-) dat eens is met de norm alcoholgebruik voor jongeren Probleem % (beetje) mee eens Norm % (beetje) mee eens Jongeren drinken op te jonge leeftijd alcohol: 69% Jongeren onder de 16 jaar zouden helemaal geen alcohol mogen drinken: 57% 9

10 Van de jongeren die het alcoholgebruik onder de 16 jaar als problematisch ervaren (jongeren drinken op te jonge leeftijd alcohol), vindt 51% dat jongeren onder de 16 jaar helemaal geen alcohol mogen drinken. Aan de jongeren onder de 16 jaar is ook gevraagd tot welke leeftijd jongeren volgens hem/haar geen alcohol mogen drinken (zie tabel 4). Van de jongeren stelt 51% de leeftijdsgrens om alcohol te drinken bij 16 jaar. Ten opzichte van 2011 geven nu veel meer jongeren aan dat de leeftijdsgrens op 18 jaar zou moeten liggen. Zeven jongeren noemden spontaan dat de leeftijdsgrens wettelijk verhoogd wordt naar 18 jaar op 1 januari Tabel 4. Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? Aantal % Aantal % maakt niet uit een jongere mag drinken wanneer hij/zij wil 2 1% 2 2% tot zijn/haar 14e 9 6% 3 2% tot zijn/haar 15e 7 5% 8 6% tot zijn/haar 16e 93 65% 67 51% tot zijn/haar 17e 6 4% 8 6% tot zijn/haar 18e 20 14% 47 36% tot andere leeftijd, namelijk.. 7 5% 9 7% *vet en cursief is significant verschil (p<0,05) Drinkgedrag Aan de jongeren van 12 t/m 15 jaar is gevraagd zich voor te stellen dat ze zich hebben voorgenomen geen alcohol te drinken. Het merendeel van de jongeren onder de 16 jaar (83%) geeft aan dat het waarschijnlijk tot zeker wel gaat lukken om geen alcohol te drinken als vrienden wel drinken. Daarnaast zou 83% het lukken om geen alcohol te drinken als vrienden een glas alcohol zouden aanbieden. Dit geldt niet voor alle jongeren. Zo geeft 13% aan dat het waarschijnlijk tot zeker niet lukt om geen alcohol te drinken als vrienden alcohol drinken. Als vrienden een glas alcohol aanbieden, denkt 13% dat het niet zou lukken om nee te zeggen. Hier zijn geen verschillen met de resultaten van 2011 te zien. Aanvullend hebben we in 2013 ook vragen over het drinkgedrag van de jongeren zelf gevraagd. Iets minder dan de helft van de 16-minners (45%) geeft aan wel eens iets met alcohol te hebben gedronken. Ongeveer de helft van deze groep (48%) heeft in de voorgaande vier weken iets met alcohol gedronken. De gemiddelde leeftijd waarop zij voor het eerst een glas alcohol dronken ligt op 13,5 jaar Regels over alcoholgebruik Vanaf 1 januari 2014 gaat de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol van 16 naar 18 jaar. Dit betekent dat er geen alcohol meer verkocht mag worden aan jongeren onder de 18 en dat 10

11 jongeren onder de 18 ook strafbaar zijn als zij in het openbaar in het bezit zijn van alcohol. We hebben de jongeren gevraagd of ze het eens zijn met deze leeftijdsgrens en of ze van plan zijn zich daaraan te gaan houden. Iets meer dan de helft (55%) was het (beetje) eens, 20% neutraal en 24% (beetje) oneens. Bijna acht op de tien jongeren (79%) gaat zich aan deze nieuwe leeftijdsgrens houden. Maar 19% geeft aan dit (waarschijnlijk) niet te doen en 2% weet dit nog niet Jongeren van 16 jaar en ouder Kennis van de negatieve gevolgen Bij jongeren van 16 jaar en ouder is met behulp van drie vragen nagegaan hoe schadelijk zij overmatig drinken van alcohol vinden (zie figuur 2). Bijna alle jongeren (94%) denken dat het drinken van 20 glazen alcohol of meer per week nogal tot erg schadelijk is. Een veel kleiner deel van de jongeren vindt het een keer dronken worden (60%) of het drinken van minimaal 5 glazen bij een gelegenheid schadelijk (37%). Dit beeld is vergelijkbaar met dan van niet schadelijk beetje schadelijk nogal schadelijk erg schadelijk per week 20 glazen alcohol of meer drinken bij een gelegenheid 5 glazen alcohol of meer drinken in afg. maand per maand minimaal een keer dronken of aangeschoten 0% 50% 100% Figuur 2. Schadelijkheid van overmatig alcoholgebruik door en volgens 16 t/m 18-jarigen Ruim de helft (55%) van de jongeren boven de 16 jaar vindt dat de gevolgen van veel en vaak drinken door jongeren vanaf 16 jaar zo ernstig zijn dat er iets aan gedaan moet worden. Een derde (33%) is hier neutraal over en 12% is het hier mee oneens. Ook hier zijn geen verschillen met 2011 in te zien. De meest genoemde gevolgen van alcoholschade door jongeren van 16 t/m 18 jaar zijn verstoring van hersenontwikkeling/ hersenschade (84%) en gezondheidsproblemen op latere leeftijd (42%) (zie figuur 3). In vergelijking met jongeren onder de 16 jaar worden gezondheidsproblemen op latere leeftijd bij oudere jongeren en verminderde fitheid veel vaker genoemd. Ten opzichte van 2011 worden misdragingen/agressie vaker als schadelijk gevolg genoemd. 11

12 verstoring van hersenontwikkeling/hersenschade gezondheidsproblemen op latere leeftijd anders verminderde leerprestaties verminderde fitheid verkeersongevallen alcoholverslaving op latere leeftijd sociale problemen op latere leeftijd misdragingen/agressie onveilige seks schoolverzuim % Figuur 3. Schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door en volgens jongeren van 16 jaar en ouder in 2011 en 2013 Tot slot is ook bij jongeren van 16 jaar en ouder gevraagd of de gevolgen van alcohol drinken voor jongeren even schadelijk zijn als voor volwassenen. In 96% van de gevallen denken jongeren van 16 jaar en ouder dat de gezondheidseffecten van alcohol voor jongeren schadelijker zijn dan voor volwassenen, 1% denkt even schadelijk en 2% denkt minder schadelijk. Dit beeld is vergelijkbaar met dat van Kennis van het probleem en normen Van de 16 t/m 18-jarigen vindt 59% dat jongeren vanaf 16 jaar te vaak en te veel alcohol drinken (zie tabel 5). Als gevraagd wordt naar de norm die voor hen geldt geeft 67% aan dat jongeren in de leeftijd vanaf 16 jaar niet te vaak en te veel alcohol zouden mogen drinken. Tabel 5. Alcoholgebruik jongeren als probleem ervaren door jongeren (16+) en percentage jongeren (16+) dat eens is met de norm alcoholgebruik voor jongeren Probleem % (beetje) mee eens Norm % (beetje) mee eens Jongeren vanaf 16 jaar drinken te vaak en teveel Jongeren in de leeftijd vanaf 16 jaar zouden niet te vaak alcohol: 59% en teveel alcohol mogen drinken: 67% 12

13 Bij de 16 t/m 18-jarigen die het overmatig alcohol drinken vanaf 16 jaar een probleem vinden (jongeren vanaf 16 jaar drinken te vaak en te veel alcohol), ligt het percentage dat het eens is met de norm vanaf 16 jaar op 79% Drinkgedrag Aan de geïnterviewde jongeren van 16 jaar en ouder is gevraagd of ze wel eens alcohol hebben gedronken. Vier procent van de jongeren geeft aan nooit alcohol te hebben gedronken. Het merendeel van de jongeren (77%) heeft recentelijk in de voorgaande maand alcohol gedronken. De jongeren waren gemiddeld 15,1 jaar toen zij voor het eerst een glas alcohol dronken. En een derde (33%) was 16 jaar of ouder. In 2011 lag de gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor het eerst een glas alcohol dronken nog op 14,6 jaar. De verhoging van de startleeftijd is significant toegenomen. Aan de jongeren van 16 t/m 18 jaar is gevraagd zich voor te stellen dat ze zich hebben voorgenomen geen alcohol meer te drinken. Ruim acht op de tien (82%) geeft aan dat het waarschijnlijk tot zeker wel gaat lukken om geen alcohol meer te drinken als vrienden wel drinken en een zelfde aantal zou het lukken om geen alcohol te drinken als vrienden een glas alcohol zouden aanbieden. Dit geldt niet voor alle jongeren. Ongeveer 18% van de 16 t/m 18-jarigen geeft aan dat het waarschijnlijk tot zeker niet lukt om geen alcohol meer te drinken als vrienden alcohol drinken. Als vrienden een glas alcohol aanbieden, denkt eveneens 18% dat het niet zou lukken om nee te zeggen Regels over alcoholgebruik Net zoals bij de jongeren jonger dan 16 jaar is ook aan de oudere jongeren de vraag gesteld hoe zij tegenover de verhoging per 1 januari 2014 van de leeftijdsgrens van 16 naar 18 jaar staan en of zij denken dat ze zich aan deze nieuwe regel gaan houden. De helft (54%) van de 16 t/m 18-jarigen is het (beetje) eens met deze nieuwe leeftijdsgrens, een derde (35%) is het (beetje) oneens en 11% is neutraal. Of ze zich aan deze nieuwe grens gaan houden, geeft 58% aan dit (waarschijnlijk) wel te doen, 36% (waarschijnlijk) niet en 6% weet het nog niet. In vergelijking met de 12 t/m 15-jarigen zijn oudere jongeren het vergelijkbaar eens met de nieuwe leeftijdsgrens (beide ongeveer 54%), maar zijn er echter minder jongeren neutraal over de wijziging (11% vs. 20%) en dus meer oudere jongeren zijn het oneens met de norm (35% vs. 24%). Ook geven meer 16 t/m 18-jarigen aan dat ze zich niet aan deze nieuwe leeftijdsgrens zullen gaan houden. 13

14 Alcoholvrij uitgaansleven? Aan enkele jongeren is de vraag voorgelegd hoe volgens hun een leuk alcoholvrij uitgaansleven eruit zou kunnen zien? Van de 16-plussers waar deze vraag aan is gesteld geeft het merendeel het antwoord dat zo n avond hetzelfde zou zijn als met alcohol en dat alcohol niet persé nodig is om het gezellig te hebben. Enkele jongeren geven aan dat zo n avond zonder alcohol saaier zou zijn, je bent meer ingetogen en minder gek. Specifieke voorbeelden die gegeven worden hoe zo n avond in te vullen: leg de nadruk minder op alcohol en benoem een thema gezellig de film en kletsen met fris leuke gesprekken voeren, pizza eten, niet altijd naar een bar gaan. Bij de jongeren onder de 16 jaar geven veel jongeren aan dat zij dit niet weten, omdat zij nog niet uitgaan. Verder valt op dat zij vaker aangeven dat een uitgaansleven zonder alcohol gezelliger, gezonder en veiliger zou verlopen. Enkele voorbeelden: gezellig en veiliger, als je dronken wordt ga je rare dingen doen iedereen weet dan alles nog, dus kun je nakletsen, geen hoofdpijn veel rustiger op straat, niet zoveel zatte mensen dus minder ruzie en geweld zelfde als met alcohol. het drinken zit tussen je oren, zonder alcohol kan het ook gezellig zijn. 14

15 4.4. Ouders Kennis van de negatieve gevolgen Om de kennis van ouders over de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik op jonge leeftijd te meten, zijn dezelfde vragen gesteld als voor de jongeren. Acht op de tien ouders (82%) geeft terecht aan dat het drinken van alcohol door jongeren onder de 16 jaar in alle gevallen schadelijk is (zie tabel 6). In vergelijking met 2011 zijn er nu minder ouders die af en toe een slokje alcohol geen kwaad vinden kunnen, maar wel meer ouders die af en toe een glas alcohol geen kwaad vinden kunnen. Tabel 6. Denkt u als ouder dat het voor een jongere, jonger dan 16 jaar, schadelijk is om alcohol te drinken (lichamelijk of anders)? Aantal % Aantal % af en toe een slokje alcohol kan geen kwaad 44 17% 22 9% af en toe een glas alcohol kan geen kwaad 9 3% 21 9% regelmatig zelfstandig alcoholgebruik kan geen kwaad 4 2% 0 0% het drinken van alcohol op deze leeftijd is in alle gevallen schadelijk % % *vet en cursief is significant verschil (p<0,05) Van de ouders denkt 84% dat het schadelijk is om per maand minimaal 1 keer dronken of aangeschoten te zijn en 80% denkt dat het drinken van 5 glazen alcohol of meer per gelegenheid in afgelopen maand (binge drinken) schadelijk is. Dit is vergelijkbaar met niet schadelijk beetje schadelijk nogal schadelijk erg schadelijk bij een gelegenheid 5 glazen alcohol of meer drinken in afg. maand per maand minimaal een keer dronken of aangeschoten 0% 50% 100% Figuur 4. Schadelijkheid van overmatig alcoholgebruik door 16 t/m 18-jarigen volgens ouders Het overgrote deel van de ouders is het net zoals in 2011 eens met de aanpak van de alcoholproblematiek, omdat de gevolgen zo schadelijk zijn: 84% vindt dat er iets gedaan moet worden aan het probleem van alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar. 82% vindt dat er iets gedaan moet worden aan het probleem van te vaak en teveel alcohol drinken door jongeren vanaf 16 jaar. 15

16 Uit de volgende figuur blijkt dat met name verstoring van hersenontwikkeling/ hersenschade (85%), gezondheidsproblemen op latere leeftijd (35%) en verminderde leerprestaties (20%) door ouders veelal als schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door jongeren wordt genoemd. In vergelijking met 2011 worden verminderde fitheid en misdragingen/agressie nu vaker genoemd als schadelijke gevolgen verstoring van hersenontwikkeling/hersenschade gezondheidsproblemen op latere leeftijd anders 6 18 verminderde leerprestaties alcoholverslaving op latere leeftijd 7 12 verkeersongevallen 6 8 sociale problemen op latere leeftijd 6 8 misdragingen/agressie 5 12 verminderde fitheid 7 3 schoolverzuim 1 2 onveilige seks 0 % Figuur 5. Schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door jongeren volgens ouders Tot slot denkt 93% van de geïnterviewde ouders dat de gezondheidseffecten van alcoholgebruik voor jongeren schadelijker zijn dan voor volwassenen. Dat de gezondheidseffecten even schadelijk zijn voor jongeren als voor volwassenen denkt 6% en 1% denkt dat deze voor jongeren minder schadelijk zijn Kennis van het probleem en normen Aan de ouders is ook eerst gevraagd of ze het alcoholgebruik door jongeren een probleem vinden, voordat gevraagd wordt of ze het eens zijn met de norm die geldt voor jongeren: geen alcohol onder de 16 jaar en geen overmatig alcoholgebruik door jongeren vanaf 16 jaar. Tabel 7. Alcoholgebruik jongeren als probleem ervaren door ouders en percentage ouders dat eens is met de norm alcoholgebruik voor jongeren Probleem % (beetje) mee eens Norm % (beetje) mee eens Jongeren drinken op te jonge leeftijd alcohol: 88% Jongeren onder de 16 jaar zouden helemaal geen alcohol mogen drinken: 89% Jongeren vanaf 16 jaar drinken te vaak en teveel Jongeren in de leeftijd vanaf 16 jaar zouden niet te vaak alcohol: 85% en teveel alcohol mogen drinken: 93% 16

17 Vergeleken met de resultaten van de jongeren, vinden ouders het alcoholgebruik van jongeren vaker een probleem en zijn zij het ook vaker eens met de bijbehorende normen (zie tabel 7). Van de ouders die het alcoholgebruik onder de 16 jaar als problematisch ervaren, vindt 92% dat jongeren onder de 16 jaar helemaal geen alcohol mogen drinken. Bij de ouders die het overmatig alcohol drinken vanaf 16 jaar een probleem vinden, is 96% het eens met de norm vanaf 16 jaar Kennis en gedrag binnen de opvoeding De ouders is een aantal stellingen voorgelegd over de invloed die de opvoeding kan hebben op het alcoholgebruik door jongeren. Uit figuur 6 blijkt dat 89% van de ouders het eens is met de stelling door open met kinderen over alcoholgebruik en de gevolgen te praten, zullen zij verstandiger met alcohol omgaan. Zes op de tien (60%) denkt dat je als ouder kunt voorkomen dat je kind (veel) alcohol gaat drinken en 58% denkt dat als je kind eenmaal (veel) alcohol drinkt, het als ouder erg moeilijk is daar nog iets aan te veranderen. Opvallend is dat 68% van de ouders aangeeft te denken dat de invloed van vrienden en/of leeftijdsgenoten op het drinkgedrag van hun kind groter is dan hun eigen invloed hierop. (beetje) mee oneens neutraal (beetje) mee eens ik geloof dat de invloed van vrienden/leeftijdsgenoten op het drinkgedrag van mijn kind groter is dan mijn eigen invloed hierop door open met kinderen over alcoholgebruik en de gevolgen te praten, zullen zij verstandiger met alcohol omgaan als je kind eenmaal (veel) alcohol drinkt, is het als ouder erg moeilijk daar nog iets aan te veranderen ik geloof dat je als ouder kunt voorkomen dat je kind (veel) alcohol gaat drinken 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 6. Kennis van de ouders over invloed van opvoeding op het alcoholgebruik door jongeren Het stellen van regels door de ouders Van de ouders geeft 9% aan dat ze geen leeftijdsgrens hebben gesteld aan het alcoholgebruik van hun kind. Van de helft (54%) van de ouders mag hun kind geen alcohol drinken tot hun 16 e jaar. In vergelijking met 2011 zijn er nu meer ouders die de leeftijdsgrens bij 18 jaar 17

18 stellen (23% vs. 15% in 2011). Zes ouders (totaal 234 ouders) geven spontaan aan dat de leeftijdsgrens per 1 januari 2014 wordt verhoogd naar 18 jaar. Op de vraag of ouders denken dat ze hun kind ervan kunnen weerhouden als hij/zij een keer dronken wil worden, antwoordt 28% daarop dat ze dat kunnen. Uit de reacties blijkt dat ouders met name met praten over alcoholgebruik hun kind proberen ervan te weerhouden dronken te worden. Het feit dat de ouders niet altijd zicht hebben op het alcoholgebruik door hun kind wordt het meest genoemd waarom het niet lukt om hun kind ervan te weerhouden dronken te worden. Ook de invloed van vrienden en de groepsdruk wordt vaak genoemd. Het merendeel van de ouders (74%) heeft in het afgelopen half jaar met hun kind gesproken over zijn/haar drinkgedrag (22% 1 of 2 keer, 19% 3 of 4 keer, 12% 5 of 6 keer en 21% 7 keer of vaker). Daarnaast geeft 88% van de ouders aan dat ze toezien op de door hen gestelde regels met betrekking tot het drinken van alcohol. Hier zien we geen verschillen met de resultaten van Het voorbeeldgedrag van ouders Acht op de tien (81%) ouders geeft aan wel eens alcohol te drinken in het bijzijn van hun kind Regels over alcoholgebruik Net zoals bij de jongeren hebben we de vraag over de verschuiving van de leeftijdsgrens van 16 naar 18 jaar ook aan de ouders gesteld. Driekwart van de ouders is het (beetje) eens hiermee, 16% (beetje) oneens en 8% is neutraal. Ouders zijn dus positiever over deze aanpassing van de wet dan de jongeren zelf. We hebben daarnaast nog twee stellingen over alcohol en de regels aan ouders gesteld (zie figuur 7). Veel ouders hebben deze stellingen goed beantwoord maar een deel respectievelijk 26% en 20% weet deze vragen niet goed of niet te beantwoorden. correct antwoord fout antwoord weet het niet Als jongere onder de 16 kun je een boete krijgen als je alcoholische drank bestelt in de horeca (correct antwoord: ja) Een jongere van 17 mag in de slijterij een fles whisky voor zijn/haar vader kopen (correct antwoord: nee) 0% 50% 100% Figuur 7. Kennis van de ouders over de regels rondom alcoholgebruik door jongeren 18

19 Meting bereik voorlichtingsactiviteiten Alle dertien Zeeuwse gemeenten zijn betrokken bij regionale aanpak omtrent het alcoholgebruik door jongeren. Daarnaast zijn lokale activiteiten hier op gericht. Uit de telefonische interviews blijkt dat 90% van de ouders het een goede zaak vindt als de gemeente zich met het alcoholgebruik van jongeren bezighoudt. Daarnaast geeft 7% aan dat ze dit goed vinden, maar niet altijd. Daarbij geven ouders aan dat de bemoeienis van de gemeente niet te groot mag zijn en dat het de verantwoordelijkheid blijft van de ouders. Slechts 3% van de ouders vindt het absoluut niet goed dat de gemeente zich hiermee bezighoudt. Op moment van het onderzoek kent 57% van de ouders de activiteiten die in Zeeland op het gebied van alcoholmatiging voor jongeren worden uitgevoerd. In vergelijking met 2011 kennen veel meer ouders activiteiten die worden uitgevoerd (31% in 2011). Als activiteiten worden nu vaak spontaan door de ouders genoemd: de voorlichting voor jongeren op scholen en de bijeenkomsten georganiseerd voor ouders. Ook de georganiseerde kroegentochten voor ouders, blaastesten, frisfeesten, BOB campagne, boek over alcohol, activiteiten van Indigo, Stichting Voorkom, worden genoemd. Vrijwel alle ouders vinden deze activiteiten die ze kennen goed en belangrijk. Tweederde van de ouders (64%) geeft aan de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen te kennen. 19

20 5. Discussie In dit onderzoek is voor het verzamelen van de gegevens gebruik gemaakt van telefonische interviews. Met deze methode is een respons van 46% bij de jongeren en 48% bij de ouders bereikt. In vergelijking met het onderzoek in 2011 ligt de respons nu lager. We zien in andere enquêtes ook een teruggang in respons en mogelijk kan de uitvoering door een extern bureau ook gevolgen hebben voor de respons. Dit omdat zij bellen met nummer onbekend en veel mensen niet opnemen bij een onbekend nummer. De steekproefsamenstelling is niet helemaal representatief voor de doelpopulatie. Er zijn echter geen verschillen per gemeenten in de beschikbaarheid van de telefoonnummers. De verhouding van de (uiteindelijke) steekproefaantallen klopt nog steeds met de verhouding van de aantallen 12 t/m 18 jarigen die daadwerkelijk in de gemeenten wonen. Kennis van de negatieve gevolgen Zowel het merendeel van de jongeren als de ouders geven aan dat de gevolgen van alcoholgebruik voor jongeren schadelijker zijn dan voor volwassenen. Hersenschade en gezondheidsproblemen op latere leeftijd worden het meest als schadelijke gevolgen van alcoholgebruik genoemd door zowel jongeren als ouders. Opvallend is dat zowel ouders als jongeren in vergelijking met 2011 vaker agressie en misdragingen als schadelijk gevolg van alcohol noemen. Ook verminderde fitheid wordt nu meer genoemd. Schadelijke gevolgen zoals onveilige seks en schoolverzuim worden door zowel jongeren als ouders niet of nauwelijks genoemd. Hieruit kunnen we concluderen dat dit minder bekend is onder de doelgroep. Acht op de tien ouders geeft terecht aan dat alcohol in alle gevallen voor jongeren onder de 16 jaar schadelijk is. Dit percentage ligt een stuk hoger dan wat de jongeren zelf zeggen: 52% van de 12 t/m 15-jarigen vindt alcohol voor jongeren onder de 16 jaar altijd schadelijk. Alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar is in alle gevallen schadelijk. Er zijn nu minder ouders die af en toe een slokje alcohol geen kwaad vinden kunnen, maar toch geeft 9% dit nog aan. Van de jongeren onder de 16 jaar vindt 33% dit. Aan de hand van drie stellingen is nagevraagd in welke hoeveelheden alcoholgebruik door jongeren schadelijk is. Bijna alle jongeren vanaf 16 jaar (94%) vindt dat het drinken van 20 glazen alcohol of meer per week schadelijk is. De percentages voor minimaal één keer dronken zijn per maand en binge drinken (5 glazen alcohol of meer per gelegenheid in de afgelopen maand) liggen een stuk lager. Van de ouders vindt het merendeel (80%) binge drinken schadelijk, terwijl dit bij jongeren maar 37% is. Minimaal een keer dronken zijn per maand vindt 84% van de ouders schadelijk en 60% van de jongeren. Zowel bij ouders als jongeren zien we geen verschillen in deze stellingen in 2013 vergeleken met

21 Draagvlak voor de normen geen alcohol onder de 16 jaar en geen overmatig alcoholgebruik door jongeren in de leeftijd van 16 t/m 23 jaar De gevonden resultaten op de stellingen over in hoeverre jongeren en ouders het eens zijn met het advies/de norm met betrekking tot het alcoholgebruik door jongeren, zouden beïnvloed kunnen worden door de neiging om sociaal wenselijke antwoorden te geven. Toch is met name het percentage 12 t/m 15 jarigen dat het (een beetje) eens is met de stelling jongeren onder de 16 jaar zouden helemaal geen alcohol mogen drinken niet (heel) hoog, namelijk 57%. Het percentage 12 t/m 15 jarigen dat vindt dat jongeren op te jonge leeftijd alcohol drinken (69%) is in vergelijking met het percentage dat het eens is met de norm (57%) een stuk hoger. Jongeren onder de 16 jaar geven wel aan dat het een probleem is, maar zijn het minder eens met de norm geen alcohol onder de 16 jaar. Ook hier zien we geen verschil met Uit de resultaten van de ouders blijkt dat meer ouders (88%) dan jongeren (57%) het (een beetje) eens zijn met de norm geen alcohol onder de 16 jaar. Dit geldt ook voor de norm geen overmatig alcoholgebruik door jongeren in de leeftijd van 16 t/m 23 jaar (67% van de jongeren en 93% van de ouders). Wat wel opvalt, is dat zowel voor jongeren als ouders het draagvlak voor geen alcohol onder de 16 jaar lager ligt dan voor geen overmatig alcoholgebruik door jongeren in de leeftijd van 16 t/m 23 jaar. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met het feit dat in de norm niet wordt aangegeven wat verstaan wordt onder vaak en teveel alcohol drinken. De jongeren en ouders hebben zelf een beeld van welke hoeveelheid alcohol schadelijk is. Nee kunnen zeggen tegen alcohol Merendeel van de jongeren (83% 12 t/m 15-jarigen en 82% 16 t/m 18-jarigen) denkt dat ze nee kunnen zeggen tegen alcohol wanneer vrienden wel alcohol drinken en als vrienden een glas alcohol aanbieden. Drinkgedrag van de jongeren Driekwart van de 16-plussers heeft alcohol gedronken in de voorgaande maand. In vergelijking met 2011 ligt de startleeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol hebben gedronken nu hoger: 15,1 jaar in 2013 en 14,6 jaar in Deze is significant toegenomen. Maar als we aan de jongeren onder de 16 jaar de vraag stellen of ze wel eens alcohol hebben gedronken dan heeft 45% dit wel eens gedaan en van deze groep heeft de helft dit ook recentelijk (in de voorgaande maand) gedaan. Hier liggen dus nog verbeterpunten. Rol van de ouders in het drinkgedrag van de jongeren De vragen met betrekking tot gedrag binnen de opvoeding kunnen sociaal wenselijk beantwoord zijn. De resultaten van dit onderzoek zijn in dat geval een onderschatting van de werkelijkheid. 21

22 Merendeel van de ouders weet dat het praten met hun kind over hun alcoholgebruik en de gevolgen daarvan, van invloed is op het drinkgedrag van hun kind: 89% is het (een beetje) eens met de stelling door open met kinderen over alcoholgebruik en de gevolgen daarvan te praten, zullen zij verstandiger met alcohol omgaan. Het praten over het alcoholgebruik van hun kind en de gevolgen daarvan, wordt ook door de ouders genoemd als manier om het eigen kind ervan te weerhouden om dronken te worden. Opvallend is dat 68% van de ouders aangeeft te denken dat de invloed van vrienden en/of leeftijdsgenoten op het drinkgedrag van hun kind groter is dan hun eigen invloed hierop. Zowel aan jongeren onder de 16 jaar als aan de ouders is gevraagd tot welke leeftijd jongeren geen alcohol zouden mogen drinken. Je ziet hier een duidelijke verschuiving in ten opzichte van Nu geven zowel jongeren als ouders vaker aan dat deze grens bij 18 jaar ligt. Toch stelt nog steeds 9% van de ouders geen leeftijdsgrens. Uit (landelijk) onderzoek blijkt dat wanneer ouders toestaan dat hun kind alcohol drinkt (of er niets van zeggen) de kans vergroot wordt dat hun kind alcohol gaat drinken (1). Regels over alcoholgebruik Vanaf 1 januari 2014 gaat de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol van 16 naar 18 jaar. Dit betekent dat er geen alcohol meer verkocht mag worden aan jongeren onder de 18 en dat jongeren onder de 18 ook strafbaar zijn als zij in bezit zijn van alcohol. Ouders zijn positiever over deze aanpassing dan jongeren. Driekwart van de ouders is het hier mee eens. Maar ook onder de jongeren, zowel 16- als 16+, geeft de helft aan het eens te zijn met deze leeftijdsverhoging. Op de vraag of je denkt je aan deze leeftijdsgrens te houden zien we wel duidelijke verschillen tussen jongeren en geeft 36% van de oudere jongeren aan dit (waarschijnlijk) niet te doen in vergelijking met 19% van de 12 t/m 15-jarigen. Meting bereik voorlichtingsactiviteiten Bijna alle ouders (90%) vinden het een goede zaak dat de gemeente zich met het alcoholgebruik van jongeren bezighoudt. Een klein deel vindt dat de bemoeienis van de gemeente niet te groot moet zijn en dat het de verantwoordelijkheid van de ouders blijft. De voorlichtingsactiviteiten rondom alcohol die in Zeeland worden uitgevoerd zijn nu beter bekend bij ouders dan in 2011 (57% versus 31%). Daarnaast geeft tweederde (64%) aan de Zeeuwse aanpak Laat ze niet (ver)zuipen te kennen. 22

23 6. Referenties 1. Rapportage nulmeting regionaal alcoholproject Think before you drink West-Brabant. GGD West-Brabant, april Rapportage draagvlakonderzoek onder ouders en jongeren. Laat ze niet (ver)zuipen. GGD Zeeland, april

24 7. Bijlagen 7.1. Bijlage 1 - resultaten Jongeren onder de 16 jaar [maakt niet uit, een jongere mag drinken wanneer hij/zij wil] leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? Tot welke [TOT zijn/haar 14e] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [TOT zijn/haar 15e] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [TOT zijn/haar 16e] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [TOT zijn/haar 17e] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [TOT zijn/haar 18e] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [TOT andere leeftijd, namelijk] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? [Jongere weet dat leeftijdsgrens 18 jaar wordt/ wettelijke regeling Aankruisen als jongere dit spontaan noemt.] Tot welke leeftijd mag een jongere volgens jou GEEN alcohol drinken? Aantal % Niet % geselecteerd Ja 2 2% Niet % geselecteerd Ja 3 2% Niet % geselecteerd Ja 8 6% Niet 65 49% geselecteerd Ja 67 51% Niet % geselecteerd Ja 8 6% Niet 85 64% geselecteerd Ja 47 36% Niet % geselecteerd Ja 9 7% Niet % geselecteerd Ja 7 5% Denk je dat het voor een jongere, jonger dan 16 jaar, schadelijk is om alcohol te drinken (lichamelijk of anders)? af en toe een slokje alcohol kan geen kwaad af en toe een glas alcohol kan geen kwaad regelmatig zelfstandig alcoholgebruik kan geen kwaad het drinken van alcohol op deze leeftijd is in alle gevallen schadelijk Aantal % 44 33% 18 14% 1 1% 69 52% [gezondheidsproblemen op latere leeftijd (hart- en vaatziekten,levercirrose, kanker, korsakov, depressie, psychische problemen)] [sociale problemen op latere leeftijd] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [alcoholverslaving op latere leeftijd] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verkeersongevallen] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? 24 Niet geselecteerd Ja Aantal % Aantal % % 29 22% % 1 1% % 8 6% % 5 4%

25 [misdragen/agressie] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [onveilige seks] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [schoolverzuim] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verminderde leerprestaties] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verminderde fitheid] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verstoring van hersenontwikkeling/hersenschade] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [anders ('weet niet' hier invullen)] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? % 12 9% % 0 0% % 0 0% % 19 14% % 8 6% 30 23% % % 15 11% Denk je dat de effecten op de gezondheid voor jongeren meer, minder of even schadelijk zijn als voor volwassenen? De gevolgen van alcoholgebruik door jongeren zijn zo ernstig dat er iets aan het probleem van alcoholgebruik onder de 16 jaar gedaan moet worden: Aantal % even schadelijk 13 10% schadelijker % minder schadelijk 4 3% weet niet 2 2% mee oneens 13 10% beetje mee oneens 0 0% neutraal 40 30% beetje mee eens 3 2% mee eens 75 57% weet niet 1 1% [jongeren drinken op te jonge leeftijd alcohol] [jongeren onder de 16 jaar zouden helemaal geen alcohol mogen drinken] mee oneens beetje mee oneens neutraal beetje mee eens mee eens Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % 16 12% 1 1% 24 18% 5 4% 86 65% 29 22% 7 5% 21 16% 1 1% 74 56% Stel, je hebt je voorgenomen om geen alchohol te drinken. Nu ben je op een feestje, op een gezellige avond of in een jeugdsoos. Lukt het jou om geen alcohol te drinken als al je vrienden wel drinken? Lukt het jou om geen alcohol te drinken als je vrienden je een glas alcohol aanbieden? dat lukt me zeker wel dat lukt me waarschijnlijk wel dat lukt me waarschijnlijk niet dat lukt me zeker niet weet niet Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % 62 47% 47 36% 13 10% 4 3% 6 5% 69 52% 41 31% 13 10% 4 3% 5 4% Aantal % Heb je wel eens iets met alcohol gedronken? ja 60 45% 25

26 Hoe vaak heb je de laatste 4 weken iets met alcohol gedronken? Dan bedoel ik het aantal gelegenheden, zoals een feestje of uitgaan. nee 72 55% 72 55% 0 keer 31 23% 9 keer 0 0% 10 keer 0 0% 11 t/m 0 0% 19 keer 20 keer 0 0% of vaker 1 keer 14 11% 2 keer 8 6% 3 keer 4 3% 4 keer 1 1% 5 keer 1 1% 6 keer 0 0% 7 keer 0 0% 8 keer 1 1% Hoe oud was je toen je voor het eerst een glas alcohol dronk? % % % % % % % Vanaf 1 januari 2014 gaat de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol naar 18 jaar. Dit betekent dat er geen alcohol meer verkocht mag worden aan jongeren onder de 18 en dat jongeren onder de 18 ook strafbaar zijn als zij in het openbaar in het bezit zijn van alcohol. In welke mate ben jij het eens met deze nieuwe grens? Aantal % mee oneens 29 22% beetje mee 3 2% oneens neutraal 27 20% beetje mee 7 5% eens mee eens 66 50% Ga jij je aan deze nieuwe leeftijdsgrens, alcohol vanaf 18 jaar, houden? Ja, zeker wel 54 41% Ja, 50 38% waarschijnlijk wel Nee, 19 14% waarschijnlijk niet Nee, zeker niet 6 5% Weet ik niet 3 2% 26

27 Jongeren van 16 jaar en ouder Hoe schadelijk denk je dat het voor een jongere, vanaf 16 jaar, is om per maand minimaal een keer dronken of aangeschoten te zijn (lichamelijk of anders)? Hoe schadelijk denk je dat het voor een jongere, vanaf 16 jaar, is om per week 20 glazen alcohol of meer te drinken (lichamelijk of anders)? Hoe schadelijk denk je dat het voor een jongere, vanaf 16 jaar, is om bij één gelegenheid 5 glazen alcohol of meer te drinken (lichamelijk of anders)? niet schadelijk beetje schadelijk nogal schadelijk erg schadelijk weet niet Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % 1 1% 32 39% 31 37% 19 23% 0 0% 0 0% 5 6% 18 22% 60 72% 0 0% 13 16% 40 48% 22 27% 8 10% 0 0% [gezondheidsproblemen op latere leeftijd (hart- en vaatziekten, levercirrose, kanker, korsakov, depressie, psychische problemen] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [sociale problemen op latere leeftijd] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [alcoholverslaving op latere leeftijd] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verkeersongevallen] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [misdragen/agressie] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [onveilige seks] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [schoolverzuim] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verminderde leerprestaties] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verminderde fitheid] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [verstoring van de hersenontwikkeling/hersenschade] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? [anders ('weet niet' hier invullen)] Welke schadelijke gevolgen zou je zo spontaan kunnen bedenken? Niet geselecteerd Ja Aantal % Aantal % 48 58% 35 42% 81 98% 2 2% 79 95% 4 5% 81 98% 2 2% 74 89% 9 11% % 0 0% 82 99% 1 1% 74 89% 9 11% 73 88% 10 12% 13 16% 70 84% 80 96% 3 4% Denk je dat de effecten op de gezondheid voor jongeren meer, minder of even schadelijk zijn als voor volwassenen? De gevolgen van veel en vaak drinken door jongeren vanaf 16 jaar zijn zo ernstig dat er iets aan gedaan moet worden: 27 Aantal % even schadelijk 1 1% schadelijker 80 96% minder 2 2% schadelijk weet niet 0 0% mee oneens 10 12% beetje mee 0 0% oneens neutraal 27 33% beetje mee 5 6%

28 eens mee eens 41 49% weet niet 0 0% [jongeren vanaf 16 jaar drinken te vaak en te veel alcohol] Geef voor de volgende uitspraken aan in welke mate je het daarmee eens bent [jongeren in de leeftijd vanaf 16 jaar zouden niet te vaak en te veel alcohol mogen drinken] Geef voor de volgende uitspraken aan in welke mate je het daarmee eens bent mee oneens beetje mee oneens neutraal beetje mee eens mee eens Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % 10 12% 0 0% 24 29% 2 2% 47 57% 12 14% 0 0% 15 18% 1 1% 55 66% Stel, je hebt je voorgenomen om geen alcohol meer te drinken. Nu ben je op een feestje, op een gezellige avond of in een jeugdsoos. Lukt het jou om geen alcohol te drinken als al je vrienden wel drinken? Lukt het jou om geen alcohol meer te drinken als je vrienden je een glas alcohol aanbieden? Aantal % dat lukt me zeker 56 67% wel dat lukt me 12 14% waarschijnlijk wel dat lukt me 10 12% waarschijnlijk niet dat lukt me zeker 4 5% niet weet niet 1 1% dat lukt me zeker 48 58% wel dat lukt me 20 24% waarschijnlijk wel dat lukt me 9 11% waarschijnlijk niet dat lukt me zeker 6 7% niet weet niet 0 0% Aantal % Heb je wel eens iets met alcohol gedronken? Ja 80 96% Hoe vaak heb je de laatste 4 weken iets met alcohol gedronken? Dan bedoel ik het aantal gelegenheden, zoals een feestje of uitgaan. Nee 3 4% 3 4% 9 keer 1 1% 10 keer 1 1% 11 t/m % keer 20 keer of 2 2% vaker 0 keer 18 22% 1 keer 13 16% 2 keer 18 22% 3 keer 6 7% 4 keer 8 10% 5 keer 7 8% 28

29 6 keer 1 1% 7 keer 0 0% 8 keer 1 1% Hoe oud was je toen je voor het eerst een glas alcohol dronk? 0 1 1% % % % % % % % Vanaf 1 januari 2014 gaat de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol naar 18 jaar. Dit betekent dat er geen alcohol meer verkocht mag worden aan jongeren onder de 18 en dat jongeren onder de 18 ook strafbaar zijn als zij in het openbaar in het bezit zijn van alcohol. In welke mate ben jij het eens met deze nieuwe grens? Aantal % mee oneens 26 31% beetje mee 3 4% oneens neutraal 9 11% beetje mee 9 11% eens mee eens 36 43% Ga jij je aan deze nieuwe leeftijdsgrens, alcohol vanaf 18 jaar, houden? Ja, zeker wel 32 39% Ja, 16 19% waarschijnlijk wel Nee, 18 22% waarschijnlijk niet Nee, zeker niet 12 14% Weet ik niet 5 6% 29