FACTSHEET ALCOHOLINTOXICATIES

Transcriptie

1 FACTSHEET ALCOHOLINTOXICATIES REGIO ZAANSTREEK - WATERLAND 1

2 Colofon: Joris van Hoof (Universiteit Twente) T: (053) Fieke Franken (Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid) T: (030) Nico van der Lely (kinderarts, Reinier de Graaf Groep) T: (015)

3 INLEIDING Sinds 2007 verzamelen het Nederlands Signaleringscentrum Kindergeneeskunde (NSCK), de Universiteit Twente, STAP en de Reinier de Graaf Groep gegevens van kinderen die met een alcohol-gerelateerd probleem door een kinderarts in een Nederlands ziekenhuis worden behandeld. Ongeveer 90% van de Nederlandse kinderartsen participeert in dit systeem. In het NSCK signaleringssysteem zijn jaarlijks tien tot twaalf ziektebeelden, aandoeningen of behandelingen opgenomen (en vanaf 2007 dus ook alcohol) die een kinderarts in de dagelijkse praktijk kan tegenkomen. Bij melding van een dergelijk geval wordt er een vragenlijst naar de betreffende kinderarts, of afdeling, gestuurd die deze invult en terugstuurt naar de onderzoekers. Ondanks dat alle kinderen (0 t/m 17 jaar) met alcohol in het bloed (BAC > 0) worden geregistreerd betreft het nagenoeg altijd jongeren van 12 t/m 17 jaar, met als primaire reden van opname een alcoholintoxicatie (c.q. alcoholvergiftiging, alcoholcoma); de behandelde jongeren zijn verminderd bewust door het drinken van (grote hoeveelheden) alcohol en zijn bijvoorbeeld niet aan een fractuur behandeld waarbij ze ook nog gedronken hadden. Intoxicaties in Nederland In 2007 tot en met 2012 zijn in totaal 3286 jongeren met een alcohol-gerelateerd probleem door kinderartsen behandeld in een ziekenhuis in Nederland (dit is het aantal meldingen). In ongeveer 90% van de gevallen betreft dit een jongere die verminderd bewust is ten gevolge van alcoholgebruik, ongeveer 7% betreft een (verkeers-)ongeval en de overige gevallen zijn geweldsincidenten en suïcidepogingen. In Tabel 1 staat het aantal meldingen en de respons (het aantal daadwerkelijk ingevulde vragenlijsten) per jaar vermeld. De gemiddelde respons bedraagt 3

4 85%. Voornamelijk door de hectiek in het ziekenhuis is er soms onvoldoende tijd om een vragenlijst in te vullen. Tabel 1: Overzicht aantal meldingen en aantal verwerkte rapportages Aantal meldingen Stijging t.o.v. voorgaand jaar - 13% 48% 37% 11% -7% Verwerkte rapportages Respons 78% 85% 88% 83% 83% 90% Het aantal jongeren dat met een alcohol gerelateerd probleem door een kinderarts in een ziekenhuis in Nederland is behandeld, is tot 2011 gestegen. In 2012 was het aantal jongeren licht gedaald en zijn 706 kinderen en pubers behandeld door een kinderarts met een alcohol gerelateerd probleem. Jongeren zijn afkomstig uit alle provincies, maar er zijn geen gebieden die significant over- of ondervertegenwoordigd zijn. 4

5 REGIO ZAANSTREEK - WATERLAND Totale gegevens: jongeren afkomstig uit postcode gebied 15 Voor deze factsheet is gekeken naar de jongeren afkomstig uit postcodegebied 15 die zijn behandeld door een kinderarts voor een alcohol-gerelateerd probleem in 2011 en Jongeren uit postcodegebied 15 zijn afkomstig uit de regio Zaanstreek-Waterland (ZW). Van de jongeren die in het ziekenhuis komen met alcoholgerelateerde problemen wordt alleen postcode 2 ( de eerste 2 cijfers van de postcode) vrijgegeven. In eerdere verslaglegging ( 2007 tot en met 2010) is afgesproken Zaanstreek Waterland (ZW) te definiëren als postcodegebied 11, 14 en 15. Gebied 11 en 14 omvatten echter ook grote delen van Amsterdam, Amstelveen, Haarlemmermeer etc. Gebied 15 valt volledig binnen ZW. Het betreft delen van Wormerland, heel Zaanstad en heel Oostzaan. Om deze reden is er voor 2011 en 2012 voor gekozen alleen verslag te doen van de jongeren met postcode 15. In de jaren 2011 en 2012 zijn in totaal 16 jongeren uit het postcodegebied 15 in een Nederlands ziekenhuis behandeld door een kinderarts voor een alcohol-gerelateerd probleem. Van deze jongeren zijn 14 jongeren opgenomen vanwege een intoxicatie, één vanwege een ongeval en van één jongere is de reden onbekend (zie tabel 2). Tabel 2: Reden van behandeling van de jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland Intoxicatie Ongeval Onbekend Aantal behandelde jongeren

6 Deze jongeren zijn in 2011 en 2012 opgenomen in 9 verschillende ziekenhuizen in Nederland, het merendeel (6 in totaal) in het Zaans Medisch Centrum. De andere acht ziekenhuizen zijn: Kinderkliniek Kennemergasthuis (Haarlem) Meander Medisch Centrum (Amersfoort) Rode Kruis Ziekenhuis (Beverwijk) St. Lucas Ziekenhuis (Winschoten) 't LangeLand ziekenhuis (Zoetermeer) Ziekenhuis De Sionsberg (Dokkum) Ziekenhuis Rijnstate (Arnhem) Kinderkliniek VUMC (Amsterdam) De 16 behandelde jongeren afkomstig uit postcodegebied 15 variëren in leeftijd van 13 t/m 17 jaar (zie Tabel 3). De gemiddelde leeftijd van de behandelde jongeren is 14,9 jaar, dit is lager dan het landelijke gemiddelde van 15,5 jaar. Van de 16 jongeren die zijn behandeld zijn 11 een jongen en 5 een meisje. Tabel 3: Leeftijd behandelde jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar Aantal behandelde jongeren De vraag waar de jongeren de alcohol vandaan haalden is in 2011 en 2012 slechts bij 1 van de 16 behandelingen ingevuld en dat was via vrienden. 6

7 Daarnaast is gekeken naar achtergrondkenmerken van deze 16 jongeren uit postcodegebied 15. Van de 16 behandelde jongeren volgen 2 jongeren het speciaal onderwijs, 11 het VMBO/MAVO, 1 de HAVO en 2 het VWO (zie tabel 4). Tabel 4: Opleidingsniveau van de behandelde jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland Speciaal VMBO/ HAVO VWO onderwijs MAVO Aantal behandelde jongeren Van de 16 behandelde jongeren komen 10 jongeren uit een traditioneel gezin, 1 uit een pleeggezin, 3 uit een vervangend tehuis en 1 jongere heeft gescheiden ouders (zie tabel 5). Van één jongere is zijn gezinssituatie niet bekend. Tabel 5: Gezinssituatie van de behandelde jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland Traditioneel Pleeg Vervangend Gescheiden gezin gezin tehuis ouders Aantal behandelde jongeren De kinderartsen hebben de culturele achtergrond van de 16 behandelde jongeren geregistreerd. In totaal hebben 12 jongeren een Nederlandse achtergrond, 2 jongeren een Turkse achtergrond, 1 jongere een Antilliaanse achtergrond en 1 jongere een Surinaamse achtergrond (zie tabel 6) Tabel 6: Culturele achtergrond van de behandelde jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland Nederlands Turks Antilliaans Surinaams Aantal behandelde jongeren

8 Van de 16 behandelde kinderen zijn de religies geregistreerd. In totaal hebben 9 jongeren aangegeven geen religie te hebben. Van de jongeren is één Rooms Katholiek, één is Protestants Christelijk en 3 zijn Moslim. Van twee jongeren is religie niet geregistreerd. Tabel 7: Religie van de behandelde jongeren uit de regio Zaanstreek-Waterland Geen Rooms Protestants Moslim religie Katholiek Christelijk Aantal behandelde jongeren VERGELIJKING Totale gegevens: jongeren afkomstig uit postcode gebied 15 Uit postcodegebied 15 zijn jaarlijks 10 tot 12 jongeren behandeld door een kinderarts vanwege een alcohol-gerelateerd probleem, waarbij dit aantal in 2012 was gedaald tot 4 (zie tabel 8.) Tabel 8: Aantal verwerkte rapportages van jongeren uit postcodegebied 15 Verwerkte rapportages Gebied Gegevens ziekenhuizen: Zaans Medisch Centrum en het Waterland ziekenhuis Wanneer wordt gekeken naar de jongeren uit heel Nederland die zijn opgenomen in de regio Zaanstreek-Waterland (Zaans Medisch Centrum en het Waterland Ziekenhuis) is te zien dat het 8

9 aantal intoxicaties sinds 2007 ongeveer gelijk is gebleven (zie tabel 9). Tabel 9: Aantal verwerkte rapportages van jongeren opgenomen in Zaans Medisch Centrum en het Waterland Ziekenhuis Verwerkte rapportages In de achtergrondgegevens van deze jongeren (opgenomen in Zaans Medisch Centrum en het Waterland Ziekenhuis), zoals geslacht of leeftijd, hebben in vergelijking met de factsheet over geen veranderingen plaatsgevonden. Het enige verschil met de meting over is dat de jongeren die zijn opgenomen in het Zaans Medisch Centrum in Zaandam en het Waterland ziekenhuis te Purmerend in 2011 en 2012 uit meer verschillende postcodegebieden afkomstig zijn. In 2007 t/m 2010 kwamen de jongeren uit zes verschillende postodegebieden en in 2011 en 2012 kwamen ze uit 18 verschillende postcodegebieden. DISCUSSIE EN CONCLUSIE De Nederlandse en regionale aantallen zijn een onderschatting. Het werkelijke aantal jongeren dat in Nederland per jaar een alcoholintoxicatie oploopt ten gevolge van excessief alcoholgebruik is hoger dan de aantallen gerapporteerd in deze factsheet, omdat: - niet alle ziekenhuizen (en kinderartsen) participeren in het TNO-NSCK systeem, - niet alle jongeren die met alcohol-gerelateerde zaken in het ziekenhuis komen, een kinderarts zien (deze gevallen worden daarom niet in het TNO-NSCK systeem meegenomen), - niet alle alcohol-gerelateerde gevallen als zodanig worden herkend, - niet alle jongeren met een alcohol-gerelateerd ziektebeeld een ziekenhuis bezoeken (maar bijvoorbeeld een huisartsenpost). 9

10 De belangrijke conclusies uit deze factsheet zijn: Het aantal intoxicaties is in 2012 landelijk licht gedaald In 2011 en 2012 zijn er 16 jongeren, afkomstig uit postcodegebied 15, behandeld voor een alcoholgerelateerd probleem door een kinderarts (in 2011 zijn 12 jongeren en in 2012 zijn 4 jongeren behandeld) De meeste van deze jongeren (6) zijn opgenomen in het Zaans Medisch Centrum De gemiddelde leeftijd van deze behandelde jongeren is 14,9 jaar en ligt daarmee iets lager dan het landelijk gemiddelde van 15,5 jaar De meeste jongeren uit postcodegebied 15 die zijn behandeld voor een alcoholgerelateerd probleem door een kinderarts: zijn jongens, hebben een opleidingsniveau vmbo/mavo, komen uit een traditioneel gezin, hebben een Nederlandse achtergrond en hangen geen religie aan. Het aantal jongeren dat in het Zaans Medisch Centrum en het Waterland Ziekenhuis is opgenomen met een alcoholgerelateerd probleem is sinds 2007 ongeveer gelijk gebleven AANBEVELINGEN De nieuwe Drank- en Horecawet geeft gemeenten sinds 1 januari 2013 meer mogelijkheden om de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren te beperken en daarmee het aantal alcoholintoxicaties te doen verminderen. De gemeente heeft zelf de bevoegdheid gekregen om toezicht te houden op de naleving van de Drank en horecawet en daarmee te controleren op de naleving van de leeftijdsgrenzen en het doorschenken van alcohol. De gemeenten weten vaak waar de hotspots (alcoholverkooppunten waar veel jongeren komen en waar mogelijk aan minderjarigen wordt geschonken) zitten. Op deze verkooppunten kan de regio zich focussen en daarmee het doorschenken en het verkopen aan minderjarigen aanpakken. 10

11 Het wetsvoorstel zorgt er ook voor dat jongeren die alcohol in hun bezit hebben in een openbare ruimte, strafbaar zijn. Jongeren die nog geen 18 jaar zijn en alcohol kopen of drinken in een horecagelegenheid zijn volgens dit artikel ook strafbaar. De leeftijdsverhoging naar 18 jaar die vanaf 1 januari 2014 is ingegaan voor de verkoop van zwak-alcoholhoudende dranken is ook een onderdeel van de oplossing. Daarnaast is het van belang om ouders te betrekken bij het beperken van het alcoholgebruik van jongeren. De jongeren die zijn opgenomen met een alcoholintoxicatie hebben ook thuis hun alcohol verkregen. Er bestaat een duidelijk verband tussen de regels die de ouders ten aanzien van alcoholgebruik hanteren en het aantal glazen alcohol dat jongeren drinken: hoe meer regels ouders hanteren, hoe minder glazen alcohol jongeren drinken. 1 Strenge regels stellen blijkt het meest effectief. 2 Daarnaast blijkt er een verband te bestaan tussen de blootstelling van jongeren aan alcoholhoudende drank thuis en het aantal glazen alcohol dat het kind drinkt. Hoe meer een kind thuis wordt blootgesteld aan alcoholhoudende drank, hoe meer glazen alcohol het kind drinkt. De ouders hebben een belangrijke rol bij het tegengaan van overmatig alcoholgebruik. Een alcoholvrije omgeving draagt bij aan minder alcoholintoxicaties. 3 Het advies voor de regio en gemeenten is om de naleving van de leeftijdsgrenzen en het doorschenken in de horeca met regelmaat te monitoren. Een aantal van de gemeenten zoals Zaanstad en Edam-Volendam hebben dat eerder al in kaart gebracht. Deze onderzoeken geven een goed beeld van de verkooppunten die zich niet aan de wet houden, waar (minderjarige) jongeren alcohol kunnen kopen en waar ze zich een coma kunnen drinken. Op deze manier weet 1 Vet R & van den Eijnden R (2007) Alcoholgebruik door jongeren en de rol van hun ouders, resultaat van twee metingen. IVO reeks 51. Rotterdam: IVO. 2 Mares, S.H.W, (2014) A sip off the old block: Empirical and prevention insights into the role of parents in the development of alcohol use in children. Radboud Universiteit. Nijmegen

12 de regio op welke type verkooppunten ze zich meer moeten focussen (bijvoorbeeld horeca, sportkantines, supermarkten, jongerencentra etc.). WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES Meer informatie met betrekking tot de Nederlandse alcoholintoxicaties is na te lezen in de gepubliceerde onderzoeksrapporten alsmede in de onderstaande publicaties. Van Hoof, J. J., Van der Lely, N., Rodrigues Pereira, R. & Van Dalen, W. E. (2010). Adolescent alcohol intoxication in the Dutch hospital Departments of Pediatrics. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 71, Van Hoof, J. J., Van der Lely, N., Bouthoorn, S. H., Rodrigues Pereira, R. & Van Dalen, W. E. (2011). Adolescent alcohol intoxication in the Dutch hospital departments of pediatrics; A two-year comparison study. Journal of Adolescent Health, 48, Bouthoorn, S. H., Van Hoof, J. J., Van der Lely, N. (2011). Adolescent alcohol intoxication in Dutch hospital centers of pediatrics: characteristics and gender differences. European Journal of Pediatrics, 170, Van Zanten, E., Van der Ploeg, T., Van Hoof, J. J., & Van der Lely, N. (2013). Gender, age, and educational level attribute to blood alcohol concentration in hospitalized intoxicated adolescents; a cohort study. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 37, Van Hoof, J. J., Boeynaems, G., & Van der Lely, N. (2014). Compliance with the legislation on alcohol serving and selling and alcohol intoxications in adolescents. Journal of Substance Abuse and Alcoholism (2)1,