Samenvatting door M woorden 15 november keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen. H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica

Transcriptie

1 Samenvatting door M woorden 15 november keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica 3.1 De structuur van het Nederlandse stelsel van politieke besluitvorming Koninkrijk der Nederlanden: Nederland + Aruba + Curaçao + Sint Maarten + Antillen Bestuurslagen openbaar bestuur Nederland: EU (Europese Unie) à vastgelegd in verdragen Rijksoverheid Provincie vastgelegd in grondwet Gemeente Decentralisatie: Autonomie: bestuurslagen mogen hun eigen terrein besturen & regelen. Medebewind: rijkswetten worden (gedeeltelijk) uitgevoerd door het eigen district of door indirecte gekozen bestuursorganen. - + punten: Rijkswetten worden beter aangepast aan lokale omstandigheden Bestuursdaden worden uitgevoerd door organen die dichter bij het volk staan. Nederland = gedecentraliseerde eenheidsstaat: regeermacht van de gemeentelijke en provinciebesturen is ontleend aan de centrale overheid. 3.2 De lagere bestuursorganen: gemeente en provincie Gemeenteraad: hoofd van de gemeente à gekozen door kiesgerechtigde gemeente - Leden tussen de 9 en 45; afhankelijk grootte gemeente - Voorzitter: burgemeester College van B&W (burgemeester & wethouders) = dagelijkse bestuur van de gemeente Pagina 1 van 7

2 - Wethouders gekozen door gemeenteraad; hierna geen lid meer van gemeente - Burgemeester benoemd door de Kroon/Regering - Voorzitter: burgemeester Taak gemeentebestuur: - Verantwoordelijkheid voor ordelijk verloop van het openbare leven (ophalen vuil) - Bestemmingsplan opzetten:staat in waar grondgebruik van de gemeente gebruikt voor mag worden De gemeente is volksvertegenwoordiging die het College van B&W controleert Gemeenteraad stelt beleidskaders vast en geeft het budget aan Het is de bedoeling dat er dualisme ontstaat Taken burgemeester (6 jaar): - Voorzitter gemeenteraad en college B&W - Leidt vergaderingen van de gemeenteraad (géén stemrecht!) - Verricht ceremoniële activiteiten Bevoegdheden burgemeester: - Verantwoordelijk voor openbare orde & veiligheid - Is hoofd van de plaatselijke politie en brandweer - Bij ernstige ordeverstoringen heeft hij ingrijpende bevoegdheden De partij die het grootste aantal 2 e Kamerzetels heeft, heeft ook het grootste aantal burgemeestersposten. Provinciale staten: - Hoofd van de provincie - Gekozen door kiesgerechtigde inwoners uit de provincie - Voorzitter: Commissaris van de Koningin Benoemd door regering Voorzitter dagelijks bestuur provincie =college van Gedeputeerde Staten - Benoemen gedeputeerden van college van Gedeputeerde Staten - Geven beleidskaders en budgettaire mogelijkheden aan voor Gedeputeerde Staten à zorgen voor uitvoering Pagina 2 van 7

3 maatregelen Taken provincie: - Ruimtelijke ordening; maken streekplannen: staat in op welke plekken er ruimte is voor landbouw, woningen, natuur etc. - Toezicht houden op lagere overheden College van GS regeert en provinciale staten controleren (dualisme!) Commissaris van de Koningin wordt op zelfde manier gekozen als burgemeester. Taken: - Voorzitter Provinciale Staten en college van GS - Leidt vergaderingen van de Provinciale Staten; géén stemrecht - Wél stemrecht in College van GS - Komt op voor belangen van de provincie 3.3 Het landsbestuur (Staten-Generaal) 2 e kamer = landelijke volksvertegenwoordiging gekozen door burgers. Indirecte verkiezingen = getrapte verkiezingen. 2 e kamer è fulltime baan 1 e kamer è deeltijd baan Staten-Generaal = parlement = volksvertegenwoordiging à 1 e en 2 e kamer Overheid à regering + parlement Pagina 3 van 7

4 Regering Ministerraad Kabinet è staatshoofd+ ministers = uitvoerende macht è ministers + minister-president è ministers + staatsecretarissen verantwoordelijk voor deel van takenpakket van een takenpakket van de ministers Kabinet is verantwoording schuldig aan de Staten-Generaal Minister zonder portefeuille: hebben geen eigen departement Regering is verantwoording schuldig aan Staten-Generaal Taken volksvertegenwoordiging: - Medewetgevend - Controleren van de regering Medewetgevende verantwoordelijkheid ligt bij het parlement. Taken Staten-Generaal Vragenrecht; mondeling of schriftelijk vragen aan ministers stellen Interpellatierecht: minister naar kamer roepen en dan vragen stellen over actuele kwesties (spoeddebat) Moties aannemen; schriftelijke wens die gericht is aan de regering Enquêterecht: zelfstandig buiten regering om een onderzoek in te stellen 2 E KAMER: wetsvoorstellen te aanvaarden of te verwerpen 1 E KAMER: budgetrecht; recht om 1 of meerdere begrotingen te wijzigen of verwerpen Motie van wantrouwen = aangenomen è >50% van de 2 e kamer vertrouwt het kabinet niet. Kabinet moet aftreden à demissionair kabinet; handelt lopende zaken politiek af. 2 e kamer heeft extra middelen tegenover de regering: Recht van amendement: wetsvoorstellen van de regering wijzigen Portefeuillekwestie: minister kan dreigen met opstappen Initiatiefrecht: zelf met wetsvoorstellen komen Pagina 4 van 7

5 Medewetgevende rechten Aanvaarden/verwerpen wetsvoorstellen Recht van amendement Recht van initiatief budgetrecht Controlerende rechten Vragenrecht Recht van interpellatie Recht van aannemen moties Recht van enquête 1 e kamer = Senaat (75 leden) - Gekozen door Provinciale Staten Voorstanders 1 e kamer vinden: 1 e kamer ziet erop toe dat de druk van de 2 e Kamerleden niet leidt tot ondoordachte of onzorgvuldige wetgeving 1 e Kamerleden staan met beide benen in de maatschappij 1 e kamer kijkt naar doelmatigheid; 2 e kamer naar aspect van de politieke gewenstheid Tegenstanders 1 e kamer vinden: Het werk van de 1 e kamer kost veel tijd en levert weinig op 1 e kamer is erg kritisch t.o.v. het kabinet Is het wel gewenst dat er 2x wordt gecontroleerd? 3.4 Kabinetsformatie en coalitiekabinetten Coalitiekabinet: kabinet die uit 2 of meerdere partijen bestaat die met elkaar regeren. Stappen kabinetsformatie: 1) Informateur bepalen op advies van parlement en Raad van State. 2) Koningin benoemt informateur: onderzoekt welke partijen een coalitie kunnen/willen voeren. Streeft meestal naar een meerderheidsregering: regering die kan steunen op meerderheid van de 2 e kamer. 3) Regeerakkoord afsluiten: overeenkomst tussen coalitie over het te voeren beleid in de regeerperiode met de hoofdlijnen van het kabinetsbeleid de komende jaren. Miljoenennota: samenvatting Rijksbegroting. 4) Koningin benoemt formateur: werkt regeerakkoord uit, verdeelt ministers over coalitiepartners en zoekt ministers en staatssecretarissen die het regeerakkoord uit gaan voeren. Hij is meestal ook de toekomstige ministerpresident. Hierna gaat hij terug naar de Koningin en worden de ministers en staatssecretarissen benoemd à constituerend beleid: 1 e bijeenkomst nieuw kabinet à regeringsverklaring: wijze waarop regering 4 jaar van plan is om te regeren met als uitgangspunt het regeerakkoord. Pagina 5 van 7

6 Oppositiepartijen: partijen die niet aan het kabinet deelnemen en het ook niet steunen à hebben weinig in te brengen op het regeerakkoord. Gedoogregering: minderheidskabinet dat verschillende beleidsterreinen wordt gesteund door een partij in de 2 e Kamer waardoor dat kabinet meerderheid heeft in de 2 e Kamer. 3.5 Informele medewetgevende en controlerende middelen Informele middelen parlement: - Lobbyen bij eigen minster: proberen via direct contact het beleid in een voor hen gunstige richting te beïnvloeden - Overleggen met pressiegroepen & ambtenaren à steun bepaalde zaak - Media hanteren als spreekbuis - Eigen bewindslieden onder druk zetten - Dreigen met gebruik van formele middelen (bijv. moties of amendementen) 3.6 dualisme Dualisme: regeringsstelsel waarbij er machtenscheiding is tussen regering en parlement. Ze hebben onderscheidende taken en verantwoordelijkheden (VS). Monisme: regeringsstelsel waarbij meerderheid van het parlement zich neerlegt bij besluiten van de regering of regering is uitvoerder van de wil van de parlementaire meerderheid (Engeland). In Nederland is geen sprake van dualisme, omdat: - Door regeerakkoord verdwijnt speelruimte van het parlement - Parlement laat aantal wetgevende taken over aan de regering à delegatie: wetgever kan regelgevende bevoegdheden overdragen à zo kan de wetgever ervoor kiezen alleen de hoofdlijnen van het beleid in een wet (= raam- of kaderwet) vast te leggen en de nadere invulling daarvan over te laten aan de regering à regering regelt nadere invulling in AMvB (Algemene Maatregel van Bestuur): hoeft niet goedgekeurd te worden door de Staten- Generaal. - Regering beschikt over groot aantal ambtenaren - Minister kan dreigen om af te treden als er een wetsvoorstel niet doorkomt àheeft voor beide kamers gevolgen Pagina 6 van 7

7 In Nederland is wel sprake van dualisme, omdat: - Fracties nemen steeds meer fractiespecialisten: kamerlid dat is ingewerkt op 1 departement) in dienst. - Vaste Kamercommissies: fractiespecialisten van diverse partijen die over beleidsterrein overleg plegen met ministers à niet belangrijk genoeg voor plenaire vergadering: vergadering hele 2 e kamer. - Plannen worden vroegtijdig bekend gemaakt - 2 e kamer beschikt over een kenniscentrum - Invoering Dag der Verantwoording: debat waarbij regering terugkijkt naar begroting van vorig jaar; 3 e woensdag van mei. Dualisering gemeentebestuur 2002: Dualisering van het gemeentebestuur: rollen wethouders en gemeenteraadsleden worden uit elkaar getrokken. Monisme in het gemeentebestuur:collegepartijen in de raad en college B&W spraken in de praktijk met één mond. Veranderingen: - Relatie gemeenteraad en college - Raad controleert college en krijgt bevoegdheden zoals de 2 e kamer die heeft - College krijgt actieve informatieplicht - Raad mag burgemeester en college ontslaan - Raadslid krijgt recht op ambtelijke ondersteuning - Wethouders worden benoemd door gemeenteraad, maar zijn hier geen lid van - Wethouder kunnen geen voorzitter meer zijn van raadcommissies - Wethouders kunnen gerekruteerd worden van buiten de raad - Democratisering van de aanstellingswijze van de burgemeester - Centrale rol van de burgermeester Dualisering gemeentebestuur in Nederlands Trias Politica in de praktijk: - Regering: uitvoerende en wetgevende macht gecontroleerd door parlement. Pagina 7 van 7