4.5. Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april keer beoordeeld Vak Geschiedenis 4e eeuw voor Christus: Aristoteles -> heeft staatsinrichting gemaakt (Athene) drie hoofdvormen: - monarchie: een persoon heeft de macht. Mono= een, alleen. Archein = regeren - aristocratie: een kleine groep heeft de macht. Aristos = aanzienlijke, edele. Kratein = besturen. - Democratie: alle burgers (het volk) hebben de macht. -> tot de 20e eeuw waren dit mannen. Demos = volk. Kratein = besturen. Regeren(archein) -> je hebt wel de verantwoordelijkheid maar je kan het zelf niet allemaal uitvoeren dus andere mensen doen dit voor je. Bij besturen (kratein) heb je zelf de verantwoordelijkheid en je doet het ook zelf. De macht hebben is: alle mensen doen wat jij (of groepje of volk) wil. Je geeft regels oftewel de wetgevende macht. Wetten uitvoeren = uitvoerende macht. Mensen die niet willen kan je dwingen door de rechterlijke macht. 18e eeuw na chr.: Montesquieu -> verlichte denker die schreef het boek: l esprit des bis. (ong. 1750) dit betekend: over de geest van de wet. Vraag in het boek: wat is de meest verlichte (ideale) staatsvorm? = - volkssoevereiniteit = volk heeft het hoogste gezag (volk-> alle mannen) - wetgevende macht democratie - uitvoerende macht monarchie - rechterlijke macht aristocratie nog geen 30 jaar daarna werd USA onafhankelijk. Die staatsindeling is model geworden voor veel landen in Europa. De uitwerking die het heeft en de achtergrond die het heeft -> de geest van de wet. USA is democratie omdat wet gevende macht het belangrijkst is. 3 vormen democratie directe democratie -> mensen hebben zelf de macht indirecte democratie -> het volk kiest volksvertegenwoordigers. Samen vormen die volksvertegenwoordigers de volksvertegenwoordiging of het parlement. -> komt van parle = spreken. Onze volksvertegenwoordiging heet de 2e en 1e kamer der staten generaal. In 1815 koninkrijk der Nederlanden. 1e koning = koning willem I. -> zn pa was stadhouder Willem 5. Willem I regeerde tot hij regeerde alleen -> verlicht absolutisme -> de koning heeft alle macht omwille van zijn volk. Pagina 1 van 5

2 De staten generaal had weinig te vertellen. Ze proberen steeds meer macht te krijgen. Dat lukt ook. (het aantal macht blijft het zelfde maar de staten generaal krijgt meer dus de koning minder.) 1848 revolutiejaar (heel europa) in europa veel geweld maar bij ons niet. Ze waren er wel bang voor. De belangrijkste leider van de liberalen was prof. Mr. JR Thorbecke. Liberalen -> groep die macht bij het volk willen leggen (aanhangers franse revolutie) Koning heeft geen macht meer maar invloed ( is soort macht) Koning willem II draagt thorbecke op om de grondwet te wijzigen in liberale zin. Er komt dus geen nieuwe grondwet!!! Opmerking over de grondwet wijziging van thorbecke. 1 wijziging -> geen nieuwe grondwet. Hij legde een nieuw fundament onder de grondwet. Het is heel anders maar het lijkt hetzelfde. 2 nieuw fundament -> volkssoevereiniteit het hoogste gezag. 3 bestaande instituties en organen blijven bestaan. Ze krijgen echter andere functies en betekenis. 4 driedeling van montesquieu. 3 machten. Wetgevende macht democratie/ volk Uitvoerende macht monarchie Rechterlijke macht aristocratie Thorbecke: dit systeem toepassen op de 3 bestuurslagen rijk provincies gemeenten het land word dus op 3 lagen geregeerd. Het huis van thorbecke rijk provincie Gemeente Wetgevende macht Tweede en eerste kamer der staten generaal Provinciale staten Gemeente raad Uitvoerende macht Regering = koningin + kabinet College van gedeputeerde staten( gedeputeerde staten van de commissaris des konings) College en burgemeesters en wethouders (BeW) Rechterlijke macht *) Raad van state hoge raad der Nederlanden( dit klopt nog wel) gerechtshof Kantongerecht Arrondissementsrechtbank *) dit is nu helemaal anders raad van state = publiek recht door de overheidshande of bestemmingsplan. Hoge raad der Nederlanden privaat recht tussen 2 mensen. Raad van state heeft nog een functie hoogste advies college van de regering. ook ongevraagd. De voorzitter van de raad van state is de koningin. Praktijk: de vice voorzitter is de leider van de vergadering. Pagina 2 van 5

3 Hokjes van huis van thorbecke bespreken. 1 de wetgevende macht 1e en 2e kamer der staten generaal. Is het beginsel van de volkssoevereiniteit. - wetgeven - controleren (vd uitvoerende macht) rechten van de 2e kamer - recht van initiatief is het recht om een wetsvoorstel te maken en die voor te leggen aan de tweede kamer. Als de helft =1 (heel is 150) het er mee eens is dan gaat het naar de 1e kamer. - Recht van amendement recht om artikelen van wetsvoorstellen(!!!) te wijzigen. Als je een artikel van een bestaande wet wil veranderen moet je een nieuwe wet schrijven. - Recht van interpellatie recht om vragen te stellen aan 1 of meer ministers het is verplicht om volledig en naar waarheid te antwoorden behalve bij gewichtige redenen van staatsbelang. - Recht van enquête recht om onderzoek in te stellen buiten ministers om. - Recht van motie motie is uitspraak vd 2e kamer. Er zijn 3 soorten moties. 1 motie van treurnis -> als ministers niet blij het gedrag van een minister zijn = waarschuwing. 2 motie van afkeuring. 3 motie van wantrouwen. Dan word je ontslagen dit gaat over de persoonlijke verhoudingen. - Budgetrecht/ recht van begroting (in boeken over staatsinrichting is dit ondergebracht bij wetgevende macht) de begroting moet worden ingediend in vorm van een wetsvoorstel dus heeft de 2e kamer het recht van amendement = apart recht gaat over geld. Rechten van de 1e kamer Wetgevende macht -> wetsvoorstel alleen goed of afkeuren Controlerende macht -> recht van enquête en van motie en recht van interpellatie (alleen goed of afkeuren) Budgetrecht -> begroting (alleen goed of afkeuren) Controlerende macht word zelden gebruikt in de eerste kamer dat gebeurt in de tweede kamer (politiek primaat) De eerste kamer is chambre de reflection het denkt er opnieuw over na en kijkt er kritisch naar. Over het nut en noodzaak van de eerste kamer wordt alle jaren door gediscusieerd. Kabinet = de ministers Soms staatssecretaris erbij als: 1) de minister afwezig is 2) als een bepaald agendapunt dat bij zijn/haar portefeuille hoort word behandeld. Hoe komt het kabinet tot stand? Het wordt vernoemd en beëdigd door de koningin. Als minister zit je nooit in de 1e of 2e kamer omdat kabinet de 1e en 2e kamer controleren. Je kan wel minister worden maar dan ben je geen 1e of 2e kamerlid meer. Probleem is de koningin mag zich niet met praktische politiek bemoeien. Hoe kan dat nou? Elke kabinetsformatie is anders dit is een soort gemiddelde 1 verkiezing voor de 2e kamer - uitslag 2 koningin moet rekening houden met uitslag. Koningin vraagt advies (verplicht) aan vice-voorzitter van de raad van state, voorzitter dan de 2e kamer, voorzitter van de 1e kamer, fractie voorzitter van de 2e Pagina 3 van 5

4 kamer en voor de rest wie ze wil. 3 koningin benoemt een informateur om te onderzoeken welke partijen willen samenwerken in kabinet onder welke voorwaarden? Rapport voor de koningin. 4 koningin benoemt een of meer formateurs ze krijgen de opdracht om te onderzoeken welke partijen bij elkaar passen. A voorwaarden voor samenwerking moeten compromissen gesloten worden B plannen voor de kabinetsperiode = 4 jaar C poppetjes de personen die minister moeten worden Als ze het bij C niet eens worden gaat het hele verhaal niet door. Zijn ze het wel eens? Dan schrijven ze een regeerakkoord. Daar staan de voorwaarden en de plannen in. De poppetjes staan er ook in dus welke partij krijgt welke ministersposten. 5 rapport voor de koningin 6 zij vernoemt en beëdigt het kabinet 7 eerste kabinetsvergadering is het constituerend beraad dat is de taakverdeling en de werkafspraken regeringsverklaring word afgelegd in de tweede kamer -> theoretisch motie van wantrouwen. Taken van het kabinet. 1 uitvoerende macht. Het dagelijks bestuur. Per departement 2 a) deel van de wetgevende macht. In de regel maakt het kabinet (in de praktijk de ambtenaren) in wetsvoorstellen. b) als de 3e en 1e kamer het wetsvoorstel hebben aangenomen is het nog geen wet. Er moeten handtekeningen op de wat van: behandelde ministers aan de ene kant (l) rechts moet de contraseign (soort handtekening) van de minister van Justitie -> als hij weigert gaat de wet niet door. Over met midden van de wet tekent de koningen die handtekening heet de koninklijke sanctie als de koningin niet tekent gaat het ook niet door. Vraagje: Waarom tekenen ministers de wet terwijl de 1e en 2e kamer wetgevende macht heeft? - de ministers laten hiermee zien dat ze het uitvoeren. Ze stemmen dus in met die wet. - Formeel is de koningin het symbool van de Nederlandse staat uit naam van de tweede kamer tekent de voorzitter. Het volk is soeverein en het symbool van het volk is de koningin. En de koningin tekent. Dus eigenlijk tekent het volk! - De ministers zijn verantwoordelijk voor het wetsvoorstel en daarom moeten die ook tekenen. De koningin tekent voor iedereen ofdat je er nu voor of tegen bent. De koningin is het symbool van de eenheid. Wetsvoorstel gaat door in 2e kamer als 76 voor en 74 tegen -> dit is haast de helft. En als in de eerste kamer 38 voor zijn en 37 tegen dan gaat het ook door. De koningin is het symbool van de eenheid -> staatshoofd. Ditzelfde systeem in wetgevende en uitvoerende macht geld voor provincie en gemeente. Provinciale verordening. Pagina 4 van 5

5 Dit mag niet tegen of in plaats komen van een (rijks) wet. Provincie moet streekplannen maken -> ruimtelijke ordening gemeenten binnen die streek moeten zich daar aan houden. De provincie houd toezicht op gemeenten. Gemeente ( gemeentelijke) verordeningen mogen niet ingaan tegen (rijks) wet en provinciale wet. De gemeente moet verplicht APV = algemene plaatselijke verordening maken De gemeente moet bestemmingsplannen maken (begroting en rekening) Historisch kader 19e eeuw grondwetwijzigingen van thorbecke (zie eerder) Nederland werd een constitutionele(constitutie of grondwet) parlementaire( sinds 1848 volksvertegenwoordiging) monarchie (koninkrijk) De koning(in) is onschendbaar de ministers zijn verantwoordelijk koninklijke kabinetten. (eerst bemoeide de koning zich er nog wel mee) vanaf 1868 parlementaire kabinetten. Er kwam een ruzie tussen willem III en 2e en 1e kamer. Ze keurden de begroting van willem III niet goed en de koning kreeg dus geen geld. Dit hield hij 2 jaar vol maar toen was zijn geld op en toen had hij geen inspraak meer. Er waren toen nog geen politieke partijen Conservatieven en liberalen dat waren de rijken want alleen de rijken mochten stemmen. Zij moesten ook belasting betalen. Ze hadden dus rechten en plichten. Wat zijn liberalen en socialisten? 19e eeuw: grootste deel geen pol partijen. Tot 1879 waren er 2 groepen. De conservatieven (die wilden een geleidelijke heilsstaat) en de liberalen (ze wilden ook een heilsstaat alleen dan sneller dus door in te grijpen) ze wilden dus eigenlijk hetzelfde. Alleen de rijken waren lid van deze groepen. Toen kwam de emancipatie van de kleine luijden -> hervormden en gereformeerden ze hadden 2 partijen de antirevolutionaire partij en de christelijke historische unie Ook de emancipatie van de rooms katholieken. Iedereen had een eigen zuil met daarin zijn eigen krant radioprogramma s verenigingen etc. Andere emancipatie was die van de arbeiders. Dat waren socialisten ze volgden karl marx. Die wilde dat rijke mensen vernietigd werden en alles moest van de arme mensen worden. Dan kwam er ook een heilsstaat. In het begin van de 20e eeuw gaan de conservatieven op in de liberale partijen. De liberalen werden dus conservatiever. Hun doelstelling was nogsteeds alles moet welvarend worden maar dan geleidelijk aan (door die conservatieven moest het dus geleidelijker) De radicalere liberalen en socialisten kome op voor de armen en de armen moesten alleen overblijven. In 1918 was de laatste revolutiepoging daarna is de doelstellig een rechtvaardige verdeling van kennis en inkomen en macht. De partij van hen was de SDAP. Sociaal democratisch arbeiders partij. Pagina 5 van 5