Samenvatting door R woorden 23 maart keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer PAR.1

Transcriptie

1 Samenvatting door R woorden 23 maart keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer PAR.1 Politiek: de wijze van het besturen van een land. - onderwerpen van maatschappelijk belang (meestal) - effectief besturen doelmatig resultaat - maximale participatie beslissing wordt democratisch genomen dictatuur: geen gescheiden machten. -beperkte individuele vrijheid -geen politieke vrijheid -vaak overheids geweld -geen onafhankelijke rechtspraak -media onder censuur autocratische dictatuur -1 leider -soms geholpen door een junta (regering bestaande uit militairen) totalitaire dictatuur - ideologische revolutie -volk wordt geindoctrineerd -kan een theocratie zijn: godsdienst is de staatsideologie Democratie: het volk regeert Representatieve democratie -het volk kiest vertegenwoordigers die besluiten gaan nemen, door middel van verkiezingen. Kenmerken democratie: Pagina 1 van 11

2 -Individuele vrijheid - politieke grondrechten -politie en leger hebben beperkte bevoegdheden -onafhankelijke rechtspraak -persvrijheid -trias politica Parlementair of presidentieel stelsel Parlementair: -direct gekozen parlement is het hoogste machtsorgaan. -kabinet -vaak een niet-gekozen staatshoofd met macht die is beperkt door de grondwet -als het een koning(in) heeft heet dit een constitutionele monarchie presidentieel: -bevolking kiest ook een president, die heeft niet in ieder land even veel macht -president is het hoofd van de regering en de uitvoerende macht en mag zelf ministers kiezen en ontslaan. -mist in veel landen ontbindingsrecht (kan de regering niet ontbinden ter beperking van de macht van de president) Nederlandse democratie -grondwet sinds algemeen kiesrecht voor mannen in 1917 en voor vrouwen in 1922 waarden in de grondwet: -taken en bevoegdheden van de trias politica in h. 2,3,5 en 6 -Alle Nederlanders mogen vanaf 18 jaar kiezen of gekozen worden -vastgelegde regels voor politieke besluitvorming -overheid laat media vrij Theorieën over democratie en dictatuur -beiden ontwikkelen tot een oligarchie ( heerschappij van weinigen) -regentencultuur in democratie: politici regelen politieke zaken onderling Pagina 2 van 11

3 andere theorie: -omdat mensen beter worden opgeleid ontstaat er meer democratie -uiteindelijk zullen alle landen een democratie worden PAR. 2 Ideologieën -ideologie: ideeën over de mens en gewenste inrichting van de samenleving. Standpunten uit de ideologie: -normen en waarden (hetzelfde voor iedereen in de samenleving) -gewenste sociaal economische verhoudingen (rechtvaardige verdeling van welvaart) -gewenste machtsverdeling (macht van bijv. Werknemers binnen een bedrijf) Progressief= vooruitstrevend Conservatief=behoudend Reactionair= conservatief maar willen terug naar hoe het vroeger was Links: -voor iedereen gelijke kansen -actief de zwakkeren helpen Rechts: -overheid moet zich passief opstellen, allen optreden als het echt nodig is midden: -benadrukken gezamenlijke verantwoordelijkheid -mensen en instanties zorgen voor zichzelf, als dit echter echt niet lukt helpt de overheid Liberalisme: -vrijheid -individuele verantwoordelijkheid -ontstaan bij Franse revolutie -willen persoonlijke economische vrijheid -meestal conservatief. -vrije markteconomie. Pagina 3 van 11

4 VVD is in NL de grootste liberalistische partij Socialisme -solidair naar andere mensen -ontstaan door arbeiders 19 e eeuw. -kennis, inkomen en macht moeten eerlijk worden verdeeld Grootste partijen in NL zijn groen links, SP en PvdA Confessioalisme: -organische staatsopvatting (alle onderdelen van een staat zijn van elkaar afhankelijk) -meer overlaten aan maatschappelijk middenveld(bijv. Welzijnsinstellingen en schoolbesturen -iedereen heeft rentmeesterschap (zorg goed voor de aarde, die lenen we van god) -naastenliefde: help zwakkeren. Grote partijen: CDA en ChristenUnie Populisme -opkomen voor de eenvoudige burger -politieke kwesties daadkrachtig oplossen (bijv. Criminaliteit neemt toe? Harder afstraffen) -vaak nationalistische standpunten -vaak tegen immigratie grote partij: PVV bekijk: bron 6 blz. 92 PAR. 3 Soorten partijen Ideologische partijen Populistische partijen One-issue partijen (gericht op een aspect van de samenleving) Protestprtijen (ontstaan uit onvrede met bestaande politiek) Functies partijen -integratie van ideeën: opvattingen van mensen gebundeld in een politiek programma -info: standpunten van partijen weten, zodat je een mening kan vormen -selectie van kandidaten: lijsten opgesteld door partijen voor de kiezers, met daarop de verkiesbare mensen. Pagina 4 van 11

5 Partijen e hun achterban In de 1 e helft v/d vorige eeuw stemden mensen hun hele leven het zelfde, meestal wat hun ouders stemden. In de 2 e helft waren er minder christenen en arbeiders, hierdoor werden partijen als de VVD groter, er was namelijk meet welvaart -zwevende kiezers (laten hun stem afhangen van het moment en het karakter van de politieke leiders) Zwevende kiezers werden in de 2 e helft van de vorige eeuw een groter aantal. PAR.4 Hoe kiezen wij? Actief kiesrecht: recht om te kiezen Passief kiesrecht: recht om gekozen te worden Wij kiezen de 2 e kamer, provinciale staten en de gemeenteraad. Wij mogen ook stemmen voor het Europees Parlement. Voorwaarden voor partijen: - op tijd registreren bij de kiezersraad -in elke kieskring een kandidatelijst van 30 steunbetuigingen inleveren. -borgsom van ,- betalen Evenredige vertegenwoordiging Met 3% van de stemmen heb je 3% van de zetels Kiesdeler: hoeveelheid stemmen nodig voor 1 zetel. Er zijn 150 zetels in de 2 e kamer Kiesdrempel: minimum percentage om meet te kunnen delen in de zetels Districtenstelsel -geen evenredige vertegenwoordiging het land is in kiesdistricten verdeeld, ieder kiesdistrict stuurt 1 persoon naar het parlement, dit is bijvoorbeeld in de VS en het Verenigd Koninkrijk. Verkiezingsstrijd Spindoctor: communicatiedeskundige die de partij en lijsttrekker adviseert voor de campagne. Televisie debatten zijn erg belangrijk voor de verkiezingsstrijd, maakt de lijsttrekker 1 fout, dan zal die hoogstwaarschijnlijk meerdere keren worden herhaald in televisie programma s Pagina 5 van 11

6 Opiniepeilingen die elke dag verschijnen zijn ook belangrijk voor de keuze die de kiezers maken. Naar de stembus Punten die meespelen in de keuze -standpunten van een partij -eigen belangen -kans dat de partij belangrijk wordt in het kabinet -aantrekkingskracht lijsttrekker, 50% van de kiezers laat de lijsttrekker meewegen in hun keuze. Mensen die laag op de lijst staan kunnen alsnog veel stemmen krijgen door voorkeursstemmen, je stemt bijvoorbeeld liever op een vrouw, iemand uit je eigen regio of iemand die veel in het nieuws is geweest. Na de verkiezingen Formatie van een nieuw kabinet begint de dag na de verkiezingen, het kabinet moet kunnen reken op steun van de meerderheid van de 2 e kamer. Coalitie: een samenwerking van meerdere partijen in het kabinet. Het kabinet gaat onderhandelen over de hoofdlijnen van het belijd van de komende 4 jaar, die afspraken komen in het regeerakkoord. De formatie het regeerakkoord het regeerakkoord wordt bijgesteld en aangevuld in de troonrede, die wordt voorgelezen door de koning in het begin van een politiek jaar, de 3 e dinsdag van september. Op die dag wordt ook door de minister van financiën de miljoenennota aan de 2 e kamer aangeboden, hierin staat voor alles wat het kabinet wil gaan doen wat het mag kosten. In de algemene beschouwingen wordt over deze dingen gedebatteerd, uiteindelijk stemt de 2 e kamer over alle voorstellen. Gehaktdag In de voorjaarsnota vinden meestal de eerste veranderingen in de miljoenennota plaats, dan moet de regering verantwoording afleggen over het beleid dat in de miljoenennota is vastgelegd, dit vind plaats op de 3 e woensdag van mei. De val van het kabinet Soms is er niet 4 jaar lang het zelfde kabinet, dan valt het kabinet, dit kan meerdere redenen hebben: -de ministers worden het niet eens en besluiten niet gezamenlijk verder te gaan -de meerderheid van de 2 e kamer verwerpt het beleid van het kabinet en de ministers. Pagina 6 van 11

7 Als het hele kabinet zijn ontslag aan biedt komen er vervroegde verkiezingen en blijven de ministers in functie totdat er een nieuw kabinet is. Dit heet een demissionair kabinet, het heeft geen echt doel, het handelsd alleen de oude zaken van het vorige kabinet af. Heel soms laat de 2 e kamer de informateur een nieuw kabinet vormen, in plaats van vervroegde verkiezingen, dat gebeurt als het probleem niet heel groot is. Dit gebeurt echter zelden. PAR 5. Regering: koningin+ ministers Kabinet: ministers+ staatssecretarissen Ministers en staatssecretarissen -ministers worden door de koning benoemd, zei kiest ze niet. -de minister-president houdt de koningin elke week op de hoogt van wat er gebeurt. -premier: minister-president - Ministers en staatssecretarissen kunnen op het matje worden geroepen door de 1 e en 2 e kamer. -elke minister heeft een ministerie met ambtenaren -een minister zonder ministerie in een minister zonde portefeuille Staatshoofd -bij ons een koning of koningin taken: -ceremoniële taken (bijv. Lintjes doorknippen) -ondertekenen alle wetten -voorlezen troonrede -benoemen ministers -overleggen met de premier over kabinetsbeleid De troonrede kijkt terug op het afgelopen regeringsjaar en schetst de hoofdlijden van het beleid van het komende jaar. De koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk, dit staat niet letterlijk in de grondwet maar wordt wel gehandhaafd Het parlement Het parlement bestaat uit de 1 e en 2 e kamer, zij heten samen de Staten-Generaal. De 1 e kamer wordt door de 2 e kamer gekozen, indirect dus. Pagina 7 van 11

8 2 e kamer: -150 leden taken: -samen met de regering wetten maken en controleren - regering controleren Rechten: Voor medewetgeving -stemrecht: wetsvoorstellen aannemen of verwerpen -recht van amendement: wetsvoorstellen aanpassen -recht van initiatief: zelf wetsvoorstellen indienen, dit gebeurt niet vaak. -budgetrecht: een begroting voor een plan van de regering goedkeuren, verwerpen en/of aanpassen voor controle ministers -recht van motie: een uitspraak die een minister of staatssecretaris vraagt om een maatregel. Bij een motie van wantrouwen moet een minister aftreden -vragenrecht: vragen mogen stellen aan de regering -recht van interpellatie: Kamerleden mogen een spoeddebat aanvragen met een minister of staatssecretaris -recht van enquête: zelf onderzoek mogen doen naar het nut van bijvoorbeeld een wetsvoorstel, dit wordt alleen gedaan bij kwesties van groot maatschappelijk belang 1 e kamer senaat: 1 e kamer -75 leden -deeltijdfunctie, geen fulltime baan -geen recht van initiatief en amendement - wel recht van interpellatie en enquête Van wetsvoorstel tot wet -wetsvoorstel gaat voor advies langs Raad van State -gaat naar 2 e kamer, die kan hem nog aanpassen -gaat naar 1 e kamer, die verwerpt hem of neemt hem aan Pagina 8 van 11

9 - koning ondertekent het wetsvoorstel -wetsvoorstel is een wet! Als de regering een besluit neemt zonder de 2 e /1 e kamer heet dit een koninklijk besluit. Een besluit over regels binnen een bestaande wet heet een algemene maatregel van bestuur, dit is een koninklijke maatregel. Verhouding regering en parlement Dualisme: duidelijke taakverdeling tussen regering en parlement. Uiteindelijk heeft de volksvertegenwoordiging het laatste woord. Politieke cultuur Nederland heeft een consumptiepolitiek ook wel poldermodel. LET OP: GEEN PARAGRAAF 6! PAR. 7 Subsidiariteitsbeginsel: bevoegdheden kunnen delegeren aan gemeenten of provincies. Decentralisatie Sommige problemen zijn niet handig om centraal opgelost te worden omdat de omstandigheden op plekken kunnen verschillen, deze problemen worden ge- decentraliseert, oftewel gedelegeerd. De provincie - elk jaar verkiezingen voor de provinciale staten. -de gedeputeerden worden voorgedragen door de partijen van de provinciale staten die samen een coalitie hebben gevormd. -voorzitter: commissaris van de koning, wordt benoemd door de koning maar gekozen door de minister van binnenlandse zaken. De gemeente -door decentralisatie hebben gemeenten meer taken gekregen -gemeenteraad neemt de belangrijkste besluiten. -gemeenteraad wordt elke 4 jaar gekozen. -mensen in de gemeenteraad hoeven geen Nederlandse nationaliteit te hebben, maar moeten wel 5 jaar in Nederland wonen. -dagelijks bestuur is in handen van college van burgemeester en wethouders -burgemeester wordt voor 6 jaar benoemd. - benoeming= hetzelfde als bij de commissaris van de koning. Pagina 9 van 11

10 Gemeentelijke herindeling Steeds meet dorpen fuseren samen tot een gemeente, er zijn nu nog zo n 400 gemeenten in Nederland. Dit zorgt ervoor dat de bestuurskracht van een gemeente groter wordt. De gemeentelijke herindeling zorgt wel voor een grotere kloof tussen burgers en bestuur. Decentraal in de praktijk. Provincies hebben een zekere bestuurlijke autonomie, moeten ze zich wel hoeden aan wat Den Haag beslist. De macht van een minister of een burgemeester staat vrijwel gelijk, wie er meer macht heeft is een machtskwestie. LET OP: GEEN PARAGRAAF 8! PAR. 9 Randvoorwaarden voor een democratie Een democratie is altijd in discussie. Opbouw van democratie In sommige landen zoals Libië en Egypte zijn sommige Randvoorwaarden slecht vertegenwoordigd, er is bijvoorbeeld te veel macht bij de politiek over de militairen of er is veel corruptie. Het Nederlandse democratische stelsel bestaat al lang en is gebaseerd op het huis van Thorbecke. Het is wel aangepast. Goed functioneren van een democratie Nodig: -voldoende participatie van de burgers -de grondrechten worden gerespecteerd -een minimum aan sociale cohesie -de macht van de politici heeft voldoende legitimiteit Wie vertegenwoordigen onze politici eigenlijk? Als de burgers zichzelf niet meer herkennen in wat er gebeurt: De leden van de 2 e kamer vertegenwoordigen ons, maar niet letterlijk de opvattingen van de burgers. Ze zijn dus niet meer representatief voor de meerderheid van het volk. Wensen van de kiezers Liberalen: gekozen vertegenwoordigers hebben een globale opdracht van de kiezer met veel speelruimte Sociaaldemocraten: politici moeten zo goed mogelijk de opdracht van de kiezers uitvoeren. Zijn politici een afspiegeling van hun kiezers? Pagina 10 van 11

11 Er zitten in de 1 e en 2 e kamer en de gemeenteraad vooral hoogopgeleiden, dus nee, het gemiddelde van Nederland is namelijk niet hoogopgeleid. Ze komen vaak niet uit de commerciële factor, waar in Nederland juist veel mensen zitten. Dualisme versus monisme Monisme: wetgevende en uitvoerende macht zijn nauw met elkaar verweven (bijv. Groot-Brittannië). Er is geen duidelijke scheiding tussen uitvoerende en wetgevende macht. Dualisme: regering is deel van het parlement, taken en bevoegdheden zijn goed gescheiden. Nederland heeft een staatsrechtelijk en dualistisch stelsel, maar in praktijk vaak monistisch: regeringspartijen in het parlement stemmen meestal in met het kabinetsbeleid. Hierdoor hebben oppositiepartijen vaak weinig kans in een open debat met andere partijen. Allen bij een minderheidskabinet heeft de oppositie meer macht Politiek dilemma Is politiek een zaak van burgers of van professionals? (voorbeeld) Participatie versus effectiviteit Plato aanhangers zeggen dat meer inspraak ten koste gaat van effectiviteit. Volgens hun denken burgers vooral aan hun eigenbelang. Inspraak vertraagt het politieke en bestuurlijke proces. Voorstanders van meer participatie vinden dat burgers ook wat te zeggen moeten hebben over de besluitvorming. Soms komt er tunnelvisie voor bij politieke leiders: ze negeren de geluiden uit de samenleving. Meer participatie Referendum: het volk mag stemmen over een kwestie. Je kan hiermee meer participatie van de burgers krijgen, dit kan je ook doen door bijvoorbeeld burgemeesters rechtstreeks gekozen te laten worden. Pagina 11 van 11