Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5 Samenvatting door Joris 2529 woorden 12 april keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Politieke stromingen Er zijn 3 belangrijke ideologische, politiek stromingen: het liberalisme, het confessionalisme en het socialisme. Een ideologie is een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. Standpunten die uit ideologieën voortkomen hebben drie aspecten. -Normen en waarden die voor iedereen in de samenleving zouden moeten gelden. Dat gaat vooral over de grenzen van individuele vrijheid -De gewenste sociaaleconomische verhoudingen voor de samenleving Wat is een rechtvaardige verdeling van welvaart -De gewenste machtsverdeling in de samenleving. Politieke indelingen Politiek indelingen kan je gebruiken om standpunten van partijen beter te begrijpen. -Progressief Houd in vooruitstrevend, veranderingsgericht en gericht op de toekomst. Als oplossing voor bijv. fossiele brandstoffen kun je van uit hun ogen het best op zon en wind energie investeren. -Conservatief Houd in behouden en is gericht op het heden en verleden: houden wat je hebt -Reactionair Dat houd in dat conservatieven soms de vervanging van regels weer terug draaien. -Links Pagina 1 van 8

2 Gaat uit van het principe gelijkwaardigheid en wil dat iedereen gelijke kansen heeft en vindt daarom dat de overheid actief de zwakkeren moet beschermen. -Rechts Legt nadruk op de vrijheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers -Midden Bij het politieke midden hoort het benadrukken van de gezamenlijk verantwoordelijkheid van burgers en de overheid Stromingen Meestal wordt voor het indelen van de politiek de ideologieën van de partijen gebruikt. -Liberalisme Volgens het liberalisme is de samenleving er het meest bij gebaat als ieder individu zich zo optimaal mogelijk kan ontplooien: wat goed is voor het individu, is goed voor de maatschappij. Nu: Ook in onze tijd vinden de liberalen vrijheid belangrijk. Volgens hen is een vrijemarkteconomie het beste voor het land en moet de overheid zich beperken tot kerntaken -Socialisme Het socialisme gaat ervan uit dat de mogelijkheden voor elk individu om zich te ontplooien ongelijk verdeeld zijn Nu: ze zijn niet tegen de vrijemarkteconomie maar vinden nog steeds dat kennis, inkomen en macht eerlijker verdeeld moeten worden -Confessionalisme (Christendemocraten) In het confessionalisme baseren mensen hun politieke opvattingen op hun geloofsovertuigingen. Hier gaat men uit van een organische staatsopvatting: de samenleving is vergelijkbaar men een menselijk lichaam waarin alle onderdelen van elkaar afhankelijk zijn en ook alleen in onderlinge samenhang kunnen functioneren. Nu: Ze streven naar een samenleving waarin rentmeesterschap, solidariteit, harmonie en gespreide verantwoordelijkheid belangrijke waarden zijn. De overheid moet zo veel mogelijk aan het maatschappelijke middenveld overlaten en het rentmeesterschap betekent dat de mens de taak heeft om goed voor de door god aan ons toe vertrouwde aarde te zorgen. -Populisme Het populisme is meer een bepaalde stijl van politiek bedrijven dan een echte ideologie. Het populisme wil opkomen voor het volk en de eenvoudige burger. Om het volk te bereiken het populisme de neiging politieke kwesties te versimpelen en er daadkrachtige oplossing voor aan te dragen ook zijn populisten vaak erg nationalistisch Pagina 2 van 8

3 -One-issuepartijen Die richten zich alleen op 1 aspect van de samenleving -Protestpartijen Deze partijen ontstaan uit onvrede met de bestaande politiek Functies politieke partijen -Integratie van ideeen -Informatie -participatie -Selectie van kandidaten Politieke partijen Actie-/ Belangroepen -hebben ideeen over de samenleving als geheel -hebben ideeen op 1 specifiek terrein -wegen verschillende belangen van groepen af -komen op voor belangen van 1 groep -willen politieke macht en bestuurlijke -willen wel politieke invloed, maar geen verantwoordelijkheid bestuurlijke verantwoordelijkheid -doen mee aan verkiezingen -doen niet mee aan de verkiezingen -zijn vertegenwoordigd in politieke organen -zijn hooguit vertegenwoordigd in advies organen Partijen en hun achterban In de 2e helft van de vorige eeuw veranderde de maatschappij sterk. Mensen gingen de kerk en het geloof minder strikt nemen en de bevolking als geheel kreeg het een stuk beter: meer welvaart, minder zwaar werk en meer vrije tijd, goed onderwijs voor iedereen. Deze ontwikkelingen hadden flinke gevolgen voor de politieke partijen vooral voor Pagina 3 van 8

4 de grote drie(cda, PvdA & VVD). -Bij de CDA leidde de daling van het aantal christenen tot een flinke inkrimping van de achterban -Ook de PvdA zag een deel van hun achterban verdwijnen omdat de werkende mensen het steeds beter kregen en dus niet meet op een sociaaldemocratische partij hoefden te stemmen. -De VVD zijn achterban werd juist groter door de individualisering en de het grotere aantal zelfstandige ondernemers in de maatschappij Partijen -SP De socialistische partij is de meest linkse partij en wil vooral armoede bestrijden. Uit solidariteit storten SPvolksvertegenwoordigers een flink deel van hun salaris in de partijkas. -GroenLinks is een sociaaldemocratische partij met enkele liberale standpunten. De partij is voor duurzame energie en een milieuvriendelijke samenleving. -De Partij voor de Dieren is in 2002 opgericht door een groep dierenbeschermers. De partij is een typische one-issuepartij. -PvdA de Partij van de Arbeid vindt dat er een eerlijke verdeling moet van macht kennis en inkomen. De PvdA behoort tot de sociaaldemocratische stroming. -D66 Democraten 66 werd in 1966 opgericht uit protest tegen de bestaande partijpolitiek. De partij is een links-liberale partij met veel aandacht voor democratische besluitvorming en onderwijs. -De ChristenUnie is in 2002 ontstaan uit 2 kleinere christelijke partijen en ziet zichzelf link van het CDA als christelijke sociale partij met veel aandacht voor het gezin. -CDA Het Christendemocratisch Appél is een christendemocratische partij uit het politieke midden die veel waarde hecht aan harmonie en onderlinge verbondenheid. -VVD De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie is een rechts-liberale partij die benadrukt dat het goed voor een samenleving is als het individu zich zo goed mogelijk kan ontplooien. -SGP De Staatkundig Gereformeerde Partij is een kleine, rechtse partij en heeft conservatieve standpunten. De partij vindt dat Bijbelse waarden en normen goed zijn voor iedereen. -PVV De Partij voor de Vrijheid is opgericht n 2006 door Geert Wilders die bekend werd door zijn anti-islam houding. De PVV heeft populistische en nationalistische standpunten. Pagina 4 van 8

5 Hoe kiezen wij Alle Nederlandse staatsburgers vanaf 18 jaar hebben actief (dat je mag kiezen) en passief (dat je gekozen kan worden) kiesrecht. Wettelijk is vastgesteld dat stemmingen geheim zijn zodat het niet na te gaan is wat iemand gestemd heeft. We kiezen vertegenwoordigers op verschillende niveaus: Het Rijk(2 e kamer), De provincie, De gemeente & de waterschappen(die zorgen voor de waterhuishouding in Nederland). Om je passief verkiesbaar te stellen moet je om te voorkomen dat mensen het voor de grap doen aan de volgende eisen voldoen -zich op tijd registreren bij de kiesraad -in elke kieskring een kandidatenlijst en dertig steunbetuigingen inleveren -een borgsom van euro betalen Het Nederlandse kiesstelsel is gebaseerd op evenredige vertegenwoordiging. Dit betekent dat alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het beschikbare aantal zetels. Een partij die 3% van de stemmen krijgt, krijgt ook 3% van het aantal zetels. Bij de berekening wordt uitgegaan van de kiesdeler, de hoeveelheid stemmen die je nodig hebt om 1 zetel te krijgen. Er zijn 150 zetels. Sommige landen hebben een kiesdrempel om te voorkomen dat er teveel partijen in de kamer komen waardoor er teveel partijen met spreektijd zouden kunnen zijn. Landen als de VS en de UK hebben een districten- of meerderheidsstelsel. Hierbij wordt het land verdeeld in een aantal districten. Per district is er 1 afgevaardigde in het parlement. Dat is de kandidaat die in het district de meerderheid van de stemmen haalt. Waarom stemmen mensen op een partij?! 36% Eens met partijprogramma 9% Partij doet het goed 36% Eens met de ideologie van partij 8% Stem uit gewoonte op partij 34% Eens met standpunt over specifiek thema 7% Omdat het strategisch slim is 29% Partij komt op voor mijn groep 3% Partij staat hoog in de peilingen 24% Niet eens met andere partijen 2% Omgeving stemt ook op deze partij 13% Advies Stemwijzer/Kieskompas 1% Partij staat laag in de peilingen 3% Anders Meteen de dag na de 2 e kamer verkiezingen begint de formatie van een nieuw kabinet, dat uit ministers en Pagina 5 van 8

6 staatssecretarissen bestaat. Omdat de 2 e kamer beslist over alle wetsvoorstellen, moet een kabinet kunnen rekenen op steun van de meerderheid in de 2 e kamer. Als de meerderheid van het parlement over een (groot) aantal zaken fundamenteel anders zou denken dan het kabinet, halen veel wetsvoorstellen de eindstreep niet en wordt het land onbestuurbaar. Een coalitie is een combinatie van verschillende partijen die samenwerken op bestuurlijk niveau. Als er een combinatie van partijen is gevonden, dan moeten deze partijen met elkaar onderhandelen over de hoofdlijnen van het te voeren beleid. De afspraken hierover komen in het regeerakkoord te staan, dit regeerakkoord wordt elk jaar bijgesteld en aangevuld in de troonrede. Op dezelfde dag biedt de minister van financiën de miljoenennota aan de 2 e kamer aan. Hierin zijn de plannen concreet gemaakt en wordt aangegeven hoeveel geld ervoor beschikbaar is. Na de bekendmaking debatteert de 2 e kamer over de plannen in de algemene beschouwingen. In de voorjaarsnota vind meestal de eerste bijstelling plaats. Een kabinet regeert in principe 4 jaar tot er nieuwe verkiezingen komen. Maar de meeste kabinetten halen de eindstreep niet. Dat komt omdat regeren met coalities in de praktijk meestal de eindstreep niet halen dit kan komen door -De ministers worden het niet eens over 1 of meerdere kwesties en de regeringspartijen besluiten daarom gezamenlijk dat het niet meer gaat -Een meerderheid in de 2 e kamer verwerpt het beleid van het kabinet en de ministers zijn niet bereid hun beleid te wijzigen Als de 2 e kamer het beleid van 1 minister afkeurt in een motie van afkeuring of een motie van wantrouwen, kan alleen die minister aftreden en het kabinet doorregeren. Die minister wordt dan uiteraard vervangen. Biedt het hele kabinet zijn ontslag aan dan komen er vervroegde verkiezingen en blijven de oude ministers in functie totdat er een nieuw kabinet gevormd is. Je noemt dit een demissionair kabinet. Het kabinet bestaat uit ministers en staatssecretarissen. De regering bestaat uit de koning(in) en de ministers De regering is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van ons land. De koning(in) bemoeit zich niet actief met het beleid maar wordt wel wekelijks dor de minister-president op de hoogte gehouden. Elke minister heeft een bepaald onderdeel. De voorzitter van de ministerraad is de minister-president, ofwel de premier. Voor onderdelen van het tekenpakket van een minister kunnen staatssecretarissen aangesteld worden. Zowel de ministers als de staatssecretarissen kunnen op het matje bij de 2 e en 1 e kamer worden geroepen voor verantwoording. Soms hebben ministers geen eigen ministerie dat zijn dan ministers zonder portefeuille. Naast ceremoniële taken(lintjes doorknippen) heeft de koning(in) ook politieke taken -ondertekenen van alle wetten Pagina 6 van 8

7 -voorlezen van de troonrede op Prinsjesdag -benoemen van ministers -overleg met de minister-president over het kabinetsbeleid De troonrede kijkt terug op het afgelopen regeringsjaar en schetst de hoofdlijnen van het beleid voor komend jaar. Elke minister levert de tekst van het beleid waarvoor hij of zij verantwoordelijk voor is. De koning(in) is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de wetten en de troonrede. In artikel 53 van de grondwet staat de koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk. Dit geldt voor alle leden van het Koninklijk Huis. De 150 leden van de 2 e kamer hebben een full-time baan aan hun lidmaatschap. Hun 2 taken zijn -samen met de regering wetten maken en die goedkeuren -de regering controleren Om de taak als medewetgever te kunnen vervullen heeft de 2 e kamer een aantal rechten: -Stemrecht de 2 e kamer kan wetsvoorstellen aannemen of verwerpen. -Recht van amendement de 2 e kamer kan wetsvoorstellen wijzigen en daarna pas aannemen. De wijzigingen heten amendementen. -Recht van initiatief de 2 e kamer kan zelf wetsvoorstellen indienen. In de praktijk gebeurt dit niet zo vaak omdat het veel juridische kennis vergt om een goed wetsvoorstel uit te werken. Ministers en staatssecretarissen hebben ambtenaren die dat dat voor hen doen. Kamerleden hebben die vanzelfsprekende steun niet. -Budgetrecht de plannen van de regering moeten altijd financieel verantwoord worden in de begroting van de ministeries. Deze rijksbegroting wordt in de vorm van een wet door de regering ingediend. De 2 e kamer heeft het recht om de begroting goed te keuren of te verwerpen of er wijzigingen in aan te brengen. Om het beleid van de ministers te kunnen controleren, heeft de 2 e kamer de volgende rechten -Recht van motie een motie is een uitspraak van de 2 e kamer waarmee zij een minister of staatssecretaris oproept om maatregelen te nemen of eventueel met een wetsvoorstel te komen. Er zijn 3 gradaties moties de lichtste is een motie van treurnis gevold door een motie van afkeuring en tot slot een motie van wantrouwen dan kan een minister nog maar 1 ding doen aftreden -Vragenrecht de 2 e kamer heeft het recht om vragen te stellen aan de regering, naast schriftelijke vragen is er op dinsdag een wekelijks vragenuurtje Pagina 7 van 8

8 -Recht van interpellatie dit recht betekent dat Kamerleden een spoeddebat aan mogen vragen met een minister of staatssecretaris als zij zich ernstig zorgen maken over een onderwerp -Recht van enquête dit recht geeft de 2 e kamer de mogelijkheid zelf een onderzoek in te stellen naar de rol van regering en overheid in een bepaalde kwestie. De kamer gebruikt dit recht als zij vind dat ze onvoldoende informatie heeft om het gevoerde beleid te beoordelen of denkt dat de regering feiten en (verkeerde) beslissingen heeft verzwegen De 1 e kamer ook wel de Senaat, heeft 75 leden. Ze vergaderen maar 1 keer per week en daarom hebben de meeste leden daar ook een baan naast. Hun deskundigheid op dat werkgebied is vaak de reden waarom zij op de kandidatenlijst zijn geplaatst. Zij worden gekozen door leden van de Provinciale Staten. De 1 e kamer heeft verder geen rechten ze mogen alleen wetten aannemen of verwerpen (een laatste controle dus) Van wetsvoorstel tot wet Een wet begint altijd bij een initiatief daar word dan een ontwerp van gemaakt over dat ontwerp wordt advies gegeven door de Raad van State dan word de wet behandeld in de 2 e Kamer dan wordt de wet behandeld in de 1 e Kamer dan wordt de wet ondertekent dan wordt de wet gepubliceerd in het Staatsblad Soms neemt de regering besluiten zonder dat de 2 e en 1 e kamer zich erover uitspreken. Dit is het geval bij Koninklijk Besluiten bijv. bij het aanstellen van een burgemeester en bij een zogenaamde Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Dit laatste is een besluit van de regering over specifieke regels binnen een al bestaande wet. Dualisme in de politiek betekent dat er een duidelijke taakverdeling is tussen de regering en parlement die voortvloeit uit het principe van de trias politica, ook wel machtenscheiding genoemd. De taakverdeling tussen wetgevende en uitvoerende macht is voor alle bestuurslagen landelijk, regionaal en lokaal dezelfde: de wetgevende macht stelt wetten en regels vast, de uitvoerende macht voert ze uit. Uit eindelijk hebben de volksvertegenwoordiger het laatste woord. De consensuspolitiek is door de eeuwen heen kenmerkend geweest voor de Nederlandse manier van bedrijven. Dit wordt ook wel het poldermodel genoemd wat inhoudt dat er compromissen werden gesloten waarin iedereen wat inleverde en er wat voor terug kreeg in een onderhandelingssfeer. Dat is polderen Pagina 8 van 8