Samenvatting door E woorden 5 april keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer: parlementaire democratie.

Transcriptie

1 Samenvatting door E woorden 5 april keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: parlementaire democratie 1 wat is politiek Politiek: manier waarop een land bestuurd wordt Politici hebben veel invloed op leven Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen Infrastructuur realiseren deze plannen: burgers betalen belasting Welvaart Welzijn Onderwijs Democratie: staatsvorm waarbij bevolking (in)direct invloed uitoefent op politieke besluitvorming Directe democratie: bevolking directe zeggenschap Indirecte democratie: volk niet zelf beslissenàoverlaten aan gekozen vertegenwoordigers Parlementaire democratie: parlement neemt belangrijkste beslissingen Kenmerken democratie Politieke grondrechten Kiesrecht 18+ Iedereen politieke partij/vereniging oprichten Demonstreren / mening uiten mag Politieke besluitvorming 1 e & 2 e kamer anoniem gekozen Wetten vastgesteld door regering en Staten-Generaal samen Vrije media Geen toestemming nodig bij publicaties / uitzending Overheid zelf voor zorgen dat media over juiste info kan beschikken Dictatuur/autocratie: alle macht in handen van 1 / kleine groep mensen Fascisten: zijn zeer nationalistisch, wijzen democratie af Religieuze dictatuur: gebaseerd op geloof Militaire dictatuur: leger heeft de macht Kenmerken: Politieke macht in handen van kleine groep Grondrechten niet beschermd Geen vrije pers Oppositiepartijen verboden Grote politieke rol voor militairen Verkiezingsfraude 2 politieke stromingen Pagina 1 van 7

2 Ideologie: samenhangend geheel van ideeën over mens & gewenste inrichting van samenleving Waarden en normen Sociaaleconomische verhoudingen Machtsverdeling in samenleving Progressief: vooruitstrevend, maatschappij willen veranderen Conservatief: behoudend, benadrukken wat al is bereikt en alles bij het oude houden Reactionair: nog verder gaan en regels van vroeger terug Links Gelijkwaardigheid, iedereen gelijke kansen op onderwijs, inkomen, werk Zwakkeren beschermen à overheid actief optreden PvdA, SP, GroenLinks Rechts Eigen verantwoordelijkheid, vrijheid mensen Overheid rust en orde handhaven, niet veel bemoeien alleen als het echt nodig is PVV, VVD Liberalisme persoonlijke en economische vrijheid overheid kleine rol spelen en beperken tot kerntaken 3 voorwaarden: Vrijemarkteconomie niet in gevaar komen Mensen dragen zelf verantwoordelijkheid Uitkeringen zo laag mogelijk VVD, D66, GroenLinks, PVV Socialisme Sociaaldemocraten: meedoen met verkiezingen om zo te zorgen voor goede sociale wetgeving Niet tegen vrijemarkteconomie Overheid actie Eerlijke verdeling verzorgingsstaat PvdA, GroenLinks, SP Confessionalisme Baseert zich op geloof: christendom Iedereen samenwerken Iedereen elkaar helpen Zorgen voor milieu CDA, SGP, ChristenUnie 3 politieke partijen Politieke partijen: groep mensen met dezelfde ideeën over manier waarom samenleving beste bestuurd wordt Verschillen tussen actiegroepen en belangenorganisaties Actiegroep: bezig me 1 bepaalde doelstelling en voeren actie als het nodig is Belangenorganisatie: behartigen belangen van 1 bepaalde groep mensen 5 soorten: Partijen basis van ideologie Voortgekomen uit de 3 stromingen One-issuepartijen Pagina 2 van 7

3 Richten zich op 1 aspect en hebben daar een duidelijke standpunt over Protestpartijen Ontstaan uit onvrede met bestaande politiek Populistische partijen Protest en opkomen voor stem v/d zwijgende massa Niet-democratische partijen Rechts-extremistische partijen, sterkt nationalistisch gericht Functies: Intergratiefunctie Basis wensen en eisen à logische samenhangend geheel van programmapunten Informatiefunctie Politieke partijen informeren kiezers over standpunten à burgers krijgen mening Participatiefunctie Politieke partijen proberen burgers te stimuleren actief deel te nemen Selectiefunctie In politiek? Via bestaande partij / zelf oprichten 4 verkiezingen Nederlands 18+ Actief kiesrecht: mogen stem uitbrengen Passief kiesrecht: recht om je verkiesbaar te stellen Politieke partij plaatst je op kieslijst Eigen partij oprichten ß steunbetuigingen inleveren en euro Buitenlands paspoort & >5 jaar in Nederland: kiesrecht in gemeenteraadsverkiezingen Verkiezingsprogramma Zitten standpunten van de partij is en ze bedenken een verkiezingsleus Bekendste kandidaat van partij staat op nr. 1 en is de lijsttrekker Partij kiezen overeenstemmende standpunten partij let op jouw belangen strategisch: welke maakt kans op in de regering te komen aantrekkingskracht v/d lijsttrekker zetelverdeling worden gehouden volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging = elke partij krijgt aantal zegels dat in verhouding is met totaal uitgebrachte stemmen Voorkeursstemmen je stemt op persoon, niet partij à kamerlid als persoon gekozen mag hij blijven zitten als hij uit de partij stapt Pagina 3 van 7

4 verkiezingscampagne campagneteam: partijleiders met spindoctors (adviseren partij en lijsttrekkers) bepalen verkiezingsstrategie commentatoren analyseren de debatten: wie doet het goed? Opiniepeilingen gehoudenß invloed op de uitslag Media speelt grote rol: tv-debat bijv. ß doel om zwevende kiezers te winnen (kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen) Tv- en internetdemocratie 5 de regering Regering: koning(in) + ministers Kabinet: ministers + staatssecretarissen Kabinetsformatie doel: kabinet te vormen van bekwame ministers en staatssecretarissen die: Samen eens zijn over toekomstig beleid Samen steun hebben van meerderheid van de 2 e kamer (helft + 1) Verloop 1. Adviezen 2. Koning benoemt informateur door te kijken met anderen welke partijen het beste een kabinet kunnen vormen 3. De informateur begint 4. Welke combi van partijen is het beste? 5. Compromissen sluiten door de verschillende standpunten Lukt? à coalitie mogelijk (samenwerkingsverband van 2> partijen) Regeerakkoord op: hoofdlijnen van beleid voor komende jaren 6. De formateur maakt het af 7. Coalitie gevormdàkoningin noemt formateurßgeschikte ministers & staatsec. zoekt 8. Formateur meestal minister-president, rest evenwichtig over partijen verdeeld 9. Op het bordes 10. Koningin benoemt ministers en staatssec. à foto Regering Iedereen houd zich aan grondwet à constitutionele monarchie ( taken en bevoegdheden v/h staatshoofd grondwettelijk vastgelegd) Taken koningin: Handtekening plaatsen onder wetten Troonrede voorlezen Prinsjesdag 3 e dinsdag in sept. Kabinet presenteert plannen voor komende jaar in troonrede Minister van Financiën biedt Rijksbegroting aan in vorm van samenvatting: miljoenennota Ministers en (in)formateurs benoemen Regelmatig overleg met minister-president Taken ministers: Opstellen wetsvoorstellen Uitvoeren van aangenomen wetten Jaarlijks opstellen van rijksbegroting à aanbieden aan parlement Ministeriële verantwoordelijkheid: koningin is onschendbaar, maakt deel uit van regering maar ministers zijn verantwoordelijk Ministers ook politiek verantwoordelijk voor ambtenaren Pagina 4 van 7

5 Minister en staatssec. Elke minister eigen portefeuille & veel ambtenaren werken voor hem Ambtenaren bereiden wetsvoorstellen voor en geven adviesen Minister zonder portefeuille: geen eigen ministerie Minister heeft ½ staatssec. Verantwoordelijk voor deel van beleidsterrein Kabinet 4 jaar lang Kabinet ontslag nemen: vervroegde verkiezingen Demissionair kabinet zodat land niet onbestuurt blijft Kabinetscrisis: problemen dat bestaan van kabinet in gevaar komt Ministers onderling oneens over kwestie(s) Meerderheid v/d 2 e kamer kabinet iet meer steunt 6 het parlement Politieke cultuur: manier waarom regering en parlement met elkaar omgaan Bijv. poldermodel: overleg en sluiten van compromis Parlement wordt gekozen 1 e en 2 e kamer = Staten-Generaal Parlementsleden = volksvertegenwoordigers ß worden door bevolking bekozen Behalve 1 e kamerß indirect door leden van Provinciale Staten 1 e kamer (Senaat) 2 e kamer 75 leden 150 leden voor 4 jaar Keurt wetvoorstel pas goed/af na 2 e kamer (extra controle) Behandelt wetvoorstel à afwijzen/goedkeuren Minder macht Meer macht Fractie alle Kamerleden worden door partij gekozen à behoren tot fractie (groep vertegenwoordigers van politieke partij in gekozen orgaan) onder leiding van fractievoorzitter politieke partijen in 1 e en 2 e kamer: regeringsfractie: partijen met ministers in regering, steunt voorstellen van regering oppositiefractie: alle partijen die niet in de regering zitten, vaak niet eens met ze ministers parlement: wetgevende macht wetgeving en controle ministers regering: uitvoerende macht wetgevende taak 1 e en 2 e kamer rechten: Stemrecht bij wetsontwerpen: wetvoorstel afwijzen/goedkeuren Budgetrecht: rijksbegroting wel/niet goedkeuren Pagina 5 van 7

6 2e kamer extra rechten: Recht van initiatief: wetsontwerpen in dienen Recht van amendement: wijzigingen in wetvoorstel aanbrengen Controlerende taak Controleren ministers werk doen 1 e & 2 e kamer rechten om info: Schriftelijke vragen stellen aan ministers / staatssec. Recht van interpellatie: minister ter verantwoording roepen Parlementaire enquête: gedetailleerd onderzoek Recht om motie: verzoek aan minister om iets wel/niet te doen Afkeuring Wantrouwen 7 gemeente en provincie Rijksoverheid doet de grote lijnen, details door lagere overheden à gedecentraliseerde eenheidsstaat Lagere overheden: Beter op hoogte van situatie à beter oordelen Dichter bij burgers à die kunnen bestuur makkelijker aanspreken Volksvertegenwoordiging Gemeentebestuur Gemeenteraad: neemt belangrijke besluiten en controleert College van B&W College van B&W: bereidt plannen voor & voert Dagelijks bestuur het beleid uit Voorzitter Burgemeester: vorzitten van College van B&W en van de gemeenteraad Provinciaal bestuur Provinciale staten: neemt belangrijke besluiten en controleert Gedeputeerde Staten Gedeputeerde Staten: bereidt plannen voor & voert het beleidt uit Commissaris van de Koning: is voorzitten van Provinciale en Gedeputeerde Staten 8 politiek in de praktijk Politieke besluitvorming: Invoer: burgers en organisaties brengen eisen en wensen Omzetting: kwestie kwam op politieke agendaà beleidsvoorbereiding à overleg Uitvoer: wetsvoorstel aangenomen à ambtenaren zorgen voor uitvoering Terugkoppeling: politici ziet effect van maatregelen à veranderen of niet? Als burger invloed uitoefenen op politiek: Stemmen Lid worden van politieke partij Contact opnemen met politici Verzoek indienen Media benaderen Aansluiten bij actiegroep Bezwaarschrift indienen of naar rechter Burgerlijke ongehoorzaamheid Pressiegroep: groep die invloed probeert uit te oefenen op politieke besluitvorming Lobbyen: persoonlijk contact zoeken met politici Ambtenaren: doen beleidsvoorbereiding en -uitvoering Pagina 6 van 7

7 Voorbereiden: werken op ministerie Topambtenaren hebben veel macht, werken langer op ministerie dan minister à meer kennis en ervaring à 4 e macht genoemd Media Informatiever functie Onderzoekende / agendafunctie Commentaarfunctie Spreekbuisfunctie Controlerende functie Voorwaarde voor goeie media: persvrijheid 9 internationale politiek Bestuur Europese Unie Gevormd door Europese Commissie Uitvoerende macht, 1 eurocommissaris per lidstaat (27) Nieuwe wetvoorstellen indienen & na goedkeuring uitvoeren Raad van Ministers: regeringen van alle EU-landen tegenwoordig Stemt over hele voorstel à goed/afkeuren Europees parlement vertegenwoordigen alle Europese burgers Wetvoorstel wijzigen & na uitvoering Europese Commissie controleren Hof van Justitie: rechtsprekende macht Onafhankelijke rechterlijke macht Europese Centrale Bank: stabiliteit op financieel gebied Verenigde Naties: onafhankelijke staat (eigen grondgebied, bevolking en overheid die lang bestuurt) Secretaris-generaal: hoogste ambtenaar Leiding aan VN en voorzitter van Algemene Vergadering (vergadering van alle leden) Resoluties: uitspraken waarin bepaald gedrag van land wordt veroordeeld Verklaring: standpunt innemen over omstreden onderwerp Orgaan: veiligheidsraadà verantwoordelijk voor internationale veiligheid en vrede 15 landen en 5 permanente leden met vetorecht(recht om uitvoering te verbieden) Rusland VS China Frankrijk Engeland Pagina 7 van 7