Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2, paragraaf 4 t/m 6

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2, paragraaf 4 t/m 6 Samenvatting door een scholier 1797 woorden 14 december ,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Paragraaf4: Prinsjesdag derde dinsdag in september. Nederland parlementaire democratie en een monarchie (koningin erfelijk staatshoofd); macht koningin is beperkt. Constitutionele monarchie, taken van koningin staan in de grondwet, vooral symbolische en ceremoniële functie. (geen politieke beslissingen) Ministers voor koningin verantwoordelijk. Troonrede = plannen van regering voor komend jaar. Elke 4 jaar kunnen Nederlanders stemmen voor: - 2e kamer: volksvertegenwoordiging en belangrijkste onderdeel van parlement. - provinciale staten: volksvertegenwoordiging in elk van de 12 provincies. - gemeenteraad: volksvertegenwoordiging in elk van ong. 550 gemeenten. - Europees parlement: volksvertegenwoordiging in Europese Unie (een in de 5 jaar) - deelgemeenteraden: voor grote wijken zoals Rotterdam. De eerste kamer vormt samen met de tweede kamer het parlement en de 1e kamer word indirect gekozen door de provinciale staten. Actief kiesrecht=18 jaar en ouder kunnen stem uitbrengen. Passief kiesrecht= kunnen worden gekozen als lid van 2e kamer of andere vertegenwoordigende lichamen. Mensen buiten EU hebben op gemeenteniveau stemrecht als ze 5 jaar in NL zijn. Met deelgemeenteraden kunnen mensen ook lid worden als ze in NL wonen maar een nationaliteit van 1 van de landen van de EU. Bovenste naam op stemlijst = lijsttrekker. Verkiezingscampagne om propaganda te maken. Zwevende kiezers= per verkiezing bepalen wat ze stemmen. Stemmen is niet verplicht. Na verkiezingen word er een regering gevormd( al er 76 of meer zetels zijn in de 2e kamer. In NL nooit een partij meer dan 76 zetels dus grootste partijen onderhandelen=kabinetsformatie, koningin heeft hierbij een actieve rol, zij benoemt een informateur en als de partijen dan samen willen werken, benoemd de koningin een formateur die stelt de nieuwe regering samen en kijkt wie er minister word en hoeveel ministers iedere partij krijgt. Formateur wordt meestal de minister president of de premier. Pagina 1 van 5

2 2e kamer heeft 150 zetels/stoelen te verdelen. Om 1 zetel te winnen heb je 1/150 = 0,67 stemmen nodig. Het is betrekkelijk makkelijk om de 2e kamer in te komen als klein of nieuwe partij. Regeerakkoord=belangrijke plannen voor 4 jaar. Coalitie= een regering die bestaat uit verschillende partijen en word coalitieregering genoemd. Sinds 1998 regeert paarse kabinet(paars kabinet: Kabinet zonder confessionele leden. Termen zoals regering, kabinet, ministerraad worden vaak door elkaar gebruikt, het betekend het kleine gezelschap mensen dat in NL de dagelijkse leiding heeft. Parlement: Eerste Kamer +Tweede Kamer Regering: 15 ministers en de koningin. Coalitieregering: Regering die bestaat uit verschillende partijen. Ministerraad: de 15 ministers Kabinet:15 ministers +14 staatssecretarissen. (onderministers)kabinet wordt geleid door ministerpresident(premier) Staatssecretarissen: Onderministers die verantwoordelijk zijn voor een deel van het beleidsterrein van een ministerie. Bij departement/ministerie werken ambtenaren die het beleid uitvoeren. Regeerakkoord= in grote lijnen maakt de regering plannen voor 4 jaar bekend in regeerakkoord.(word uitgewerkt tot miljoenennota en troonrede) Miljoenennota: Hierin staan de concrete plannen, een begroting en waar de overheid het benodigde geld vandaan denkt te halen. Staten-Generaal: Volksvertegenwoordiging, Parlement, Eerste- en Tweede Kamer. Het gaat om de 150 direct gekozen leden van 2e kamer en 75 indirect gekozen leden van 1e kamer. In NL duidelijk onderscheid tussen regering en parlement. Oppositiepartijen: Niet-regeringspartijen. Oppositie probeert de regering hun fouten of de uitvoering daarvan aan de kaak stellen, ze willen aan de ene kant regeringsbeleid bijstellen en verbeteren en aan de andere kant met de boodschap tegen de kiezers: stem volgende keer niet op de regeringspartijen maar op ons! Fractie: De leden van een partij in de Tweede Kamer, gemeenteraad enz. Leden van 1 partij in de 2de kamer -> fractie -> geleid door fractievoorzitter -> minder belangrijk = fractiespecialist Parlement 2 belangrijke taken: 1. Wetgeving, alle wetten moeten door parlement worden goedgekeurd; eerst door de 2de kamer, dan door de 1e kamer 2. Controleren van de regering Voor de wetgeving heeft het parlement een aantal rechten 1. begrotingsrecht -> moet worden goedgekeurd 2. 2de kamer recht van amendement; de kamerleden kunnen bij meerderheid van stemmen veranderingen aanbrengen in wetsvoorstellen 3. 2de kamer recht van initiatief; als kamerleden vinden dat er nieuwe wet moet komen, maar regering Pagina 2 van 5

3 doet er niets aan, kunnen zij wetsontwerp indienen Van wetsontwerp tot wet 1. Regering maakt wetsontwerp(praktijk ambtenaren) 2. Regering zendt ontwerp naar tweede kamer -> fractiespecialisten bekijken het, specialisten discussiëren ook met minister Tweede kamer oordeel over wetsontwerp, eerst stemmen leden over ingediende amendementen (wijzigingen) -> daarna wetsontwerp als geheel 3. Meerderheid 2de kamer vóór -> wetsontwerp naar 1e kamer (deze mag geen wijzigingen meer aanbrengen, alleen ja of nee) 4. Minister + koningin handtekening onder wet -> gepubliceerd in staatsblad Om regering te controleren -> 2de en 1e kamer beschikken over: 1. mondelinge en schriftelijke vragen (700 vragen) 2. interpellatie ( spoeddebat waarbij minister uitleg aan kamer moet geven) 3. enquête (als parlement vind dat op belangrijk punt veel is misgegaan) Kamerleden vormen onderzoekscommissie -> kunnen mensen verplichten om voor commissie te verschijnen Als kamerleden vinden dat minister, staatssecretaris of hele kabinet grote fouten heeft gemaakt -> motie van wantrouwen indienen -> werkt alleen als meerderheid leden regeringsfractie vóór stemmen -> minister aftreden, soms hele kabinet -> dan is er een kabinetscrisis! -> nieuwe vervroegde verkiezingen ->oude kabinet blijft tot er een nieuwe regering is om lopende zaken af te handelen maar ze mogen geen belangrijke politieke besluiten meer nemen Waarom mag er pers zijn bij debatten en vergaderingen openbaar? Omdat niet alleen het parlement maar ook burgers en media de regering moet controleren. Paragraaf 5 Om duidelijk te maken hoe de besluitvorming verloopt, maken we gebruik van twee modellen. - Politiek systeemmodel: midden in dat model zien we het politiek systeem:regering en parlement (functioneert in omgeving: nationale en internationale samenleving) Uit de omgeving komen de eisen van de burgers en organisaties(bv. nieuwe wet). Deze eisen behoren tot invoer(input). De poortwachters (media en politieke partijen) maken een selectie van alle eisen omdat het politieke systeem onvoldoende geld en menskracht heeft om al die eisen te voldoen. Als er genoeg aandacht voor de eis is komen ze op de politieke agenda: lijst van onderwerpen waarover de politiek waarschijnlijk binnenkort een besluit gaat nemen. Er kan ook steun komen uit de samenleving, de burgers stemmen in meerderheid op de regeringspartijen. Dan komt er een faseomzetting: de eisen zijn de poortwachters gepasseerd, en komen de abtenaren aan te pas. Deze omzetting leidt uiteindelijk tot een besluit en dat word uitvoer(uitput) genoemd. Terugkoppeling is dat de eis met het bepaalde besluit word gewijzigd. - In het barrièremodel ligt de nadruk op de hindernissen die genomen moeten worden om wensen om te zetten in besluiten. 1e barrièremodel= (h)erkennen van problemen. 2e barrière= afweging, 3e barrière= Pagina 3 van 5

4 besluitvorming, 4e barrière= uitvoering. In beide modellen zie je dat alleen in de laatste fase van besluitvorming het met algemeen kiesrecht gekozen parlement een rol speelt. Bij voorbereiding van besluiten spelen ambtenaren een centrale rol, ze worden ook wel genoemd: bureaucratie of vierde macht ( naast de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht). De 15 ministers en 150 tweede kamerleden kunnen niet op alle terreinen deskundig zijn en ze hebben er ook geen tijd voor, ambtenaren kunnen dat wel.(daardoor veel invloed op wetsontwerpen) ambtenaren en politici worden vaak benaderd door pressiegroepen. (burgers proberen druk uit te oefenen op de overheid) pressiegroepen verschillen op 2 punten van politieke patijen: 1pressiegroepen richten zich op een deel van het overheidsbeleid(economie, milieu, kunnen alleen hun eigen onderwerp boven alles laten gaan) terwijl partijen zich richten op het hele overheidsbeleid en ze moeten verschillende belangen afwegen. 2: pressiegroepen doen niet mee aan verkiezingen voor vertegenwoordigende lichamen, partijen wel. voor een groot deel zijn pressiegroepen belangengroepen die opkomen voor bv. werkgevers en werknemers. kleine actiegroepen:daarin hebben burgers zich vaak tijdelijk verenigd om het beleid te beïnvloeden. lobbyen: groepen(werkgeversorganisaties en individuele grote bedrijven) die regelmatig met ministers, kamerleden en ambtenaren over hun wensen praten.(bv. over financiële steun voor hun bedrijf) veel belangenengroepen praten mee over het beleid in adviesorganen van de regering. De belangrijkste is de Sociaal-Economische Raad(SER) die telt elf vertegenwoordigers van grote en kleine ondernemers en boeren, elf van de werknemers en elf van door de regering benoemde kroonleden. planbureaus=doen onderzoek en voorzichtige voorspellingen over wat er de komende jaren kan gebeuren en wat voor beleid dan gevoerd kan worden. massamedia= aan de ene kant proberen zij de politiek kritisch te volgen en fouten van politici en ambtenaren aan het licht te brengen. Aan de andere kant kunnen de media zoveel aandacht aan bepaalde zaken besteden dat de politici zich gedwongen voelt om zich er mee bezig te houden terwijl ze het helmaal niet belangrijk vinden. de kamerleden vinden dat de media te veel invloed hebben op de besluitvorming en zelf te weinig ruimte hebben om zelfstandig tot besluiten te komen.(opgesloten in een ijzeren ring bestaande uit het regeerakkoord, ambtenaren, belangengroepen en adviesorganen) bij besluitvorming staat de regering meestal sterker dan het parlement. het parlement kan moeilijk op tegen de regering met haar uitgebreide ambtenaren. bovendien willen de regeringspartijen in het parlement geen kabinetscrisis. daardoor kan de regering haar wil soms doorzetten, terwijl de meerderheid van het parlement het er niet mee eens is. in de politiek zijn de vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd, al is er in de afgelopen jaren veel veranderd. In NL vormen ruim een kwart van de leden van de 2e kamer, provinciale Staten en gemeenteraden. Paragraaf6 Actiegroep is niet eens met een beslissing bv. van de gemeente bv. een snelweg lang hun dorp) en gaan brieven schrijven en interviews geven. Als dit niet lukt, kunnen ze verschillende maatschappelijke organisaties benaderen. Als dit ook geen effect en blijkt dat de meerderheid van de landelijke politiek voor is maken ze een alternatief plan:dan kan het Rijk een inspraakavond organiseren voor de bewoners. Die Pagina 4 van 5

5 mogen daar hun mening geven. de actiegroep vertelt alles en de bestuurders gaan niet in discussie. daarna maken ze een bezwaarschrift en er worden handtekeningen verzameld. Er kan ook nog daarna een demonstratie gevoerd worden. Als hun bezwaren dan nog afgewezen worden willen ze harde actie. Ze maken een blokkade.(hoop op publiciteit) Zo n blokkade is een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid, burgers overtreden dan de wet omdat zij hun doel belangrijker vinden dan de wet. Daarna kunnen ze in beroep gaan tegen het afwijzen van het bezwaarschrift. Om succes te hebben heb je nodig: doorzettingsvermogen, organisatie, kennis van zaken. NL is een representatieve democratie= regering die altijd coalitie is van 2 of meer partijen. daardoor kunnen kiezers nooit rechtstreeks een beslissing nemen over een belangrijke kwestie. Volkstemming of referendum misschien de oplossing. Referendum= bij bepaalde belangrijke kwesties word aan iedereen gevraagd zich voor of tegen uit te spreken. Correctief referendum= als je met een wet oneens bent moet je een bepaald aantal handtekeningen verzamelen in korte tijd en als vervolgend de meerderheid tegen de nieuwe wet is gaat die wet niet door. Kenmerk van parlementaire democratie= gekozen vertegenwoordigers en bestuurders besluiten nemen. Pagina 5 van 5