Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer Thema 3 Hoofdstuk 1-6 en 8

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer Thema 3 Hoofdstuk 1-6 en 8 Samenvatting door M woorden 12 februari ,5 10 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer 3.1 Politiek: De manier waarop een land bestuurd wordt. Besluiten van politici hebben veel invloed op het leven van burgers, voornamelijk zaken als; - Openbare orde en veiligheid (meer politie op straat) - Buitenlandse betrekkingen (uitzenden van militairen) - Infrastructuur (aanleg van spoor-, auto- en waterwegen) - Welvaart (voldoende werkgelegenheid voor jongeren) - Welzijn (wegwerken van wachtlijsten in ziekenhuizen) - Onderwijs (aanpassen van exameneisen voor havo en vwo) Belastingplicht» Wij mogen stemmen en wij krijgen een uitkering als we werkloos of arbeidsongeschikt worden. Democratie: Een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. - Directe democratie: een bestuursvorm waarbij burgers zelf direct wetsvoorstellen kunnen indienen en erover stemmen - Indirecte democratie/parlementaire democratie: een bestuursvorm waarbij burgers niet zelf beslissingen neemt, maar dit overlaat aan gekozen vertegenwoordigers. Burgers hebben politieke grondrechten (Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten) De regels voor de politieke besluitvorming zijn wettelijk vastgelegd (De wetten worden vastgesteld door de regering en de Staten-Generaal samen) Er zijn vrije media (De overheid moet er zelf voor zorgen dat de media over de juiste informatie kan beschikken) Dictatuur/autocratie: Alle macht is in handen van één persoon of een kleine groep mensen. Fascisten: zijn zeer nationalistisch en wijzen de democratie af. Religieuze dictatuur: Religie als enige autoriteit die de samenleving/cultuur bepaalt, dicteert en bestuurt. Militaire dictatuur: Het leger heeft alle macht. Kenmerken van een dictatuur (komen tot stand na een staatsgreep/revolutie) zijn: De gehele politieke macht is in handen van een kleine groep. Grondrechten worden niet beschermd. Er bestaat geen vrije pers. (censuur) Oppositiepartijen zijn verboden. Er is een grote politieke rol voor militairen. Er is sprake van verkiezingsfraude. Pagina 1 van 6

2 3.2 Ideologie: Een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. - waarden en normen - de ideale sociaaleconomische verhoudingen - de ideale machtsverdeling in de samenleving Sociaaldemocratie Christendemocratie Liberalisme Gelijkwaardigheid Harmonie Vrijheid Eerlijke verdeling van inkomen, kennis en macht. Bescherming van de zwakkeren. Benadrukt de rol van de overheid op sociaaleconomisch terrein. Sturende overheid om sociale gelijkheid tot stand te brengen. Gespreide verantwoordelijkheid. Zorgzame samenleving. Benadrukt de verantwoordelijkheid van burgers voor elkaar. Aanvullende rol van de overheid ter ondersteuning van particuliere organisaties. Persoonlijke vrijheid. Economische vrijheid. Benadrukt de belangen van het individu en het bedrijfsleven. Terughoudende overheid die orde en gezag handhaaft. Progressief: vooruitstrevend» Conservatief: behoudend» reactionair: regels van vroeger terug willen Links: gelijkwaardigheid» Rechts: eigen verantwoordelijkheid en vrijheid» Midden: partijen met linkse en rechtse punten Liberalisme (VVD, D66, GL, PVV) Sociaaldemocratie (PvdA, GL, SP) Christendemocratie (CDA, SGP, CU) Vrijemarkteconomie Verzorgingsstaat Harmonie Eigen verantwoordelijkheid Zwakkeren beschermen Gespreide verantwoordelijkheid Zo laag mogelijke uitkeringen Kennis, inkomen en macht eerlijk verdeeld Naastenliefde - Rentmeesterschap 3.3 Politieke partij: Een groep mensen met dezelfde ideeën over de manier waarop onze samenleving het beste bestuurd kan worden. Pagina 2 van 6

3 Politieke partijen Hebben ideeën over de samenleving als geheel Wegen verschillende belangen van groepen af Willen politieke macht én bestuurlijke verantwoordelijkheid Doen mee aan verkiezingen Zijn vertegenwoordigd in politieke organen Actie-/belangengroepen Hebben ideeën op één specifiek terrein Komen op voor belangen van één groep Willen wel politieke invloed, maar geen bestuurlijke verantwoordelijkheid Doen niet mee aan verkiezingen Zijn hooguit vertegenwoordigd in adviesorganen Vijf soorten partijen; Partijen op basis van een ideologie. One-issuepartijen. Protestpartijen. Populistische partijen. Niet-democratische partijen. Functies politieke partijen; Integratiefunctie: maken vanuit hun ideologie een logisch samenhangend geheel van programmapunten. Informatiefunctie: informeren de kiezers over hun standpunten ten aanzien van verschillende kwesties. Participatiefunctie: proberen burgers te stimuleren om actief deel te nemen aan de politiek. Selectiefunctie: mensen die in de politiek willen worden eerst gemeenteraadslid, dan Kamerlid en uiteindelijk fractievoorzitter of minister. 3.4 Actief kiesrecht: Nederlands ouder dan achttien jaar mogen hun stem uitbrengen bij verkiezingen. Passief kiesrecht: Nederlanders ouder dan achttien jaar mogen zichzelf verkiesbaar stellen. Mensen met een buitenlands paspoort die langer dan vijf jaar in Nederland wonen hebben alleen kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen. De meeste partijen hebben een verkiezingsprogramma met daarin de standpunten van de partij. De bekendste kanditaat van de partij heet de lijsttrekker. Om kiezers te winnen beloven lijsttrekkers dat ze van alles zullen veranderen. Waarom stem je op een bepaalde partij? De standpunten van de partij komen overeen met jouw ideeën. De partij let goed op jouw belangen. Je stemt strategisch. Aantrekkingskracht van de lijsttrekker. Evenredige vertegenwoordiging: Elke partij krijgt het aantal zetels dat in verhouding is met het totaal aantal geldig uitgebrachte stemmen. Spindoctors: Communicatiedeskundigen die de partij en de lijsttrekker adviseren (voor de verkiezingen) Tv-debat: De avond voor de verkiezingen wordt een groot tv-debat georganiseerd tussen de belangrijkste lijsttrekkers. Doel hiervan is om zwevende kiezers te winnen (kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen) Tv- en internetdemocratie: De grote rol van media tijdens de verkiezingen. De uitslag van de verkiezingen bepaalt welke partijen samen het nieuwe kabinet kunnen vormen. Pagina 3 van 6

4 3.5 Regering: Koning(in) en ministers» Kabinet: Ministers en staatssecretarissen Kabinetsformatie: een kabinet vormen van bekwame ministers en staatssecretarissen die; - het samen globaal eens zijn over het toekomstige beleid. - samen de steun hebben van de meerderheid van de Tweede Kamer. Verloop kabinetsformatie; 1. De koningin benoemt een informateur op basis van het advies (welke partijen kunnen het beste een kabinet vormen?) 2. Informateur onderzoekt welke combinaties van partijen de meeste kans van slagen heeft. Compromissen vanwege verschillende standpunten. -> Coalitie: Een samenwerkingsverband van twee of meer verschillende partijen. -> Regeerakkoord. 3. Informateur brengt verslag uit aan koningin. Formateur zoekt meest geschikte ministers en staatssecretarissen bij elkaar. 4. Nadat de formateur klaar is, benoemt de koningin de ministers en staatssecretarissen en volgt de foto op het Koninklijke bordes. Constituele monarchie: Een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd grondwettelijk zijn vastgelegd. Belangrijkste taken koningin; - handtekening zetten onder wetten - troonrede voorlezen op Prinsjesdag - ministers en (in)formateurs benoemen - regelmatig overleggen met de minister-president. Belangrijkste taken minister -> voorbereiding/uitvoering overheidsbeleid - opstellen van wetsvoorstellen - uitvoeren van eenmaal aangenomen wetten - jaarlijks opstellen van de rijksbegroting en deze aanbieden aan het parlement Troonrede: plannen voor het komend jaar» Miljoenennota: Rijksbegroting als samenvatting Ministeriële verantwoordelijkheid: Ministers zijn verantwoordelijk, koning(in) is onschendbaar. Ministers zijn ook politiek verantwoordelijk voor hun ambtenaren. Portefeuille: Eigen beleidsterrein van een minister. Minister zonder portefeuille: Ministers zonder eigen ministerie. (Minister voor Immigratie en Asielzaken -> Binnenlandse Zaken) Minister heeft een of twee staatssecretarissen onder zich: zij zijn verantwoordelijk voor een deel van zijn beleidsterrein. Kabinet moet vier jaar lang blijven tot de nieuwe verkiezingen, maar dit kan soms misgaan. Kabinetscrisis: Soms lopen de problemen zo hoog op, dat het bestaan van het hele kabinet in gevaar komt. De ministers zijn het onderling oneens over een of meer kwesties. De meerderheid van de Tweede Kamer steunt het Kabinet niet meer. Kabinet neemt ontslag -> vervroegde verkiezingen. Om het land niet onbestuurbaar te maken, blijven de oude ministers meestal in functie totdat er een nieuw kabinet is gevormd: demissionair kabinet (heeft geen eigen missie meer en handelt alleen de lopende zaken af) 3.6 Politieke cultuur: De manier waarop de regering en het parlement met elkaar omgaan. Pagina 4 van 6

5 Poldermodel: De bereidheid van de Nederlandse politieke cultuur tot overleg en het sluiten van compromissen. Staten-Generaal/parlement: Eerste en Tweede Kamer. De Tweede Kamer wordt direct gekozen, de Eerste Kamer wordt indirect gekozen door leden van de Provinciale Staten. ( getrapte verkiezingen) Tweede Kamer: 150 leden, behandelen elk wetsvoorstel als eerste en mag een voorstel afwijzen of veranderen.» Eerste Kamer/Senaat: 75 leden, mag een wetsvoorstel alleen goed- of afkeuren, extra controle op de Tweede Kamer. Fractie: De groep vertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan. Regeringsfracties: De partijen die ook ministers in de regering hebben zitten. Oppositiefracties: Alle partijen die niet in de regering zitten. (zijn het vaak niet eens met de regering) Trias politica: Scheiding tussen machten. Ministers en het parlement: wetgevende macht. Ministers: uitvoerende macht. De macht van het parlement vind je terug in zijn belangrijkste taken; (mede)wetgeving Controle van de ministers Wetgevende rechten van de Eerste en Tweede Kamer; Stemrecht bij wetsonderwerpen. Budgetrecht. Recht van initiatief. Recht van amendement. Controlerende rechten van de Eerste en Tweede Kamer; Het recht om schriftelijke vragen te stellen aan ministers of staatssecretarissen. Het recht van interpellatie. (minister ter verantwoording roepen) Het recht op een parlementaire enquête. (gedetailleerd onderzoek naar een onderdeel van het rechtsbeleid) Het recht om een motie in te dienen. (verzoek aan de minister om iets (niet) te doen) Afkeuring: Beleid van een minister wordt afgekeurd. Wantrouwen: Vertrouwen in de minister zelf wordt opgezegd. 3.8 Politieke besluitvorming; systeemmodel Fase Invoer -> Omzetting -> Uitvoer Actoren Inhoud Burgers Pressiegroepen Massamedia Politici Eisen Wensen Behoeften Ambtenaren Adviesorganen Regering Parlement Agendavorming Beleidsvoorbereiding Beleidsbepaling <- TERUGKOPPELING <- Ministers Ambtenaren Besluiten Wetten Maatregelen Pagina 5 van 6

6 Als inwoner van ons land kun je op verschillende manieren invloed uitoefenen op de politiek: Stemmen Lid worden van een politieke partij Contact opnemen met politici Een verzoek indienen De media benaderen Je aansluiten bij een actiegroep Een bezwaarschrift indienen Overgaan tot burgerlijke ongehoorzaamheid Pressiegroepen: groepen die proberen invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming -> lobbyen: persoonlijk contact zoeken met politici Ambtenaren houden zich bezig met beleidsvoorbereiding en beleidsuitvoering. Ambtenaren hebben veel macht, kennis en ervaring, en worden dus de Vierde Macht genoemd. Media (voor een goed functionerende media is persvrijheid nodig) vervullen vijf politieke functies; Informatieve functie. Onderzoekende functie. Commentaarfunctie. Spreekbuisfunctie. Controlerende functie. De politieke functies van media dragen bij aan meningsvorming. Voorwaarde is dat er een pluriform aanbod van media is. Door te luisteren naar burgers en pressiegroepen legitimeren politici hun macht. Dit vergroot de betrokkenheid van burgers. Pagina 6 van 6