Samenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:

Transcriptie

1 Samenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen Infrastructuur Welvaart Welzijn Onderwijs Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. Nederland heeft een indirecte democratie beslissingen laten we over aan gekozen vertegenwoordigers. Ofwel: parlementaire democratie omdat parlement belangrijkste beslissingen neemt. Kenmerken parlementaire democratie: Burgers hebben politieke grondrechten Politieke besluitvorming grondwettelijk vastgelegd Vrije media Dictatuur: alle macht in handen van één persoon of een kleine groep mensen. Autocratie: alle macht in handen van één persoon Er zijn ook dictaturen op basis van een ideologie facisten zeer nationalistisch en wijzen democratie af. (sterke leiders nemen besluiten) religieuze dictaturen op basis van een geloof militaire dictatuur leger alle macht Kenmerken dictatuur: Grondrechten niet beschermd Geen vrije pers Oppositiepartijen zijn verboden Verkiezingsfraude Grote politieke rol voor militairen Maatschappijleer H2 Pagina 1 van 5

2 Bijna alle politieke partijen ontstaan vanuit een politieke stroming of ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. Iedere ideologie heeft ideeën op het gebied van: Waarden en normen De ideale sociaaleconomische verhoudingen De ideale machtsverdeling in de samenleving Drie grootste ideologieën zijn: Liberalisme/liberalen: Vrijheid / vrijemarkteconomie / overheid moet op sociaaleconomisch vlak een kleine rol spelen en zich beperken tot kerntaken / mensen dragen zelf verantwoordelijkheid voor hun situatie / uitkeringen zo laag mogelijk / VVD / PVV / D66 Socialisme/sociaaldemocraten: Niet tegen vrijemarkteconomie maar willen dat overheid actief de zwakkeren in de samenleving beschermt / eerlijkere verdeling van kennis, inkomen en macht / voor de verzorgingsstaat / PVDA / SP Confessionalisme/christendemocraten: Harmonie / gespreide verantwoordelijkheid / naastenliefde / rentmeesterschap / zorgzame samenleving / overheid moet zoveel mogelijk overlaten aan maatschappelijk middenveld / overheid doet alleen wat niet door maatschappelijke organisaties kan worden gedaan / CDA / ChristenUnie Maatschappijleer H3 Politieke partij: groep mensen met dezelfde ideeën over de manier waarop onze samenleving het beste bestuurd kan worden. Actiegroepen: houden zich bezig met één bepaalde doelstelling en voeren actie wanneer nodig Belangenorganisaties: behartigen de belangen van één bepaalde groep mensen Politieke partijen kijken nadrukkelijker naar het algemeen belang. Soorten partijen: Op basis van een ideologie One-issuepartijen (richten zich op één aspect van de samenleving) Protestpartijen (onvrede met bestaande politiek) Populistische partijen (opkomen voor zwijgende massa) Niet-democratische partijen (nationalistisch) Functies politieke partijen: Integratiefunctie (programmapunten die in beleid omgezet kunnen worden) Informatiefunctie (informeren kiezers) Participatiefunctie (burgers stimuleren om actief deel te nemen aan politiek) Selectiefunctie Maatschappijleer H4 We kiezen politici op verschillende niveaus: Europees parlement Tweede kamer Provinciale staten Gemeenteraad Pagina 2 van 5

3 Actief kiesrecht: het mogen uitbrengen van een stem voor achttien jaar of ouderen. Passief kiesrecht: het recht om je verkiesbaar te stellen. Buitenlanders die langer dan vijf jaar in Nederland wonen hebben alleen passief en actief kiesrecht bij gemeenteraadverkiezingen. Lijstrekker: nummer één op kandidatenlijst / verwoordt standpunten in debatten / gezicht vd partij In het verkiezingsprogramma staan de standpunten van de partij. Evenredige vertegenwoordiging: elke partij krijgt het aantal zetels dat in verhouding is met het totaal aantal geldig uitgebrachte stemme. JE STEMT NIET OP EEN PARTIJ MAAR OP ÉÉN PERSOON VAN DIE PARTIJ: Omdat een kamerlid als persoon is gekozen, mag hij blijven zitten als hij uit de partij stapt. Opiniepeilingen: analytische verslagen van welke partij er volgens commentatoren het er best voor staat en meeste kans heeft om te winnen. Zwevende kiezers: kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen. Maatschappijleer H5 Regering: koning + ministers Kabinet: ministers + staatssecretarissen Verloop van de kabinetsformatie: Koning ontvangt vice-president van de Raad van State, voorzitters 1 e en 2 e kamer en de fractievoorzitters van de tweede kamer. Zij adviseren elk welke partijen het best een kabinet kunnen vormen. Op basis hiervan benoemt koning een informateur. Informateur onderzoekt welke combi van partijen de hoogste slagingskans heeft. De coalitiepartijen stellen dan een regeerakkoord op. Informateur brengt verslag aan de koning. Is er een coalitie gevormd, dan benoemt de koning een andere informateur die geschikte ministers en staatssecretarissen bij elkaar zoekt. (meestal minister-president) Bordesfoto Constitutionele monarchie: staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd grondwettelijk zijn vastgelegd. Taken van de koning: Handtekening plaatsen onder wetten Troonrede voorlezen Ministers en informateurs benoemen Overleggen met minister-president Taken ministers: Opstellen wetsvoorstellen Uitvoeren van aangenomen wetten Jaarlijks opstellen van de rijksbegroting en deze aanbieden aan parlement Troonrede: derde dinsdag in september presenteer kabinet plannen voor komende jaar. Pagina 3 van 5

4 Miljoenennota: zelfde dag biedt minister van financiën miljoenennota aan in 2 e kamer. Ministeriële verantwoordelijkheid: koning is onschendbaar, ministers verantwoordelijk. Het kabinet is verantwoordelijk voor inhoud wetten, troonrede en gedragingen leden koninklijk huis. Ministers zijn ook verantwoordelijk voor hun ambtenaren. De ambtenaren bereiden wetsvoorstellen voor en geven adviezen aan minister in hun eigen portefeuille. Demissionair kabinet: oude ministers blijven in functie als kabinet is gevallen totdat er een nieuwe is gevormd. Dit handelt alleen de nog lopende zaken af. Maatschappijleer H6 Politieke cultuur: de manier waarop de regering en het parlement met elkaar omgaan Poldermodel: bereidheid tot overleg en het sluiten van compromissen Parlement/Staten Generaal: 1 e en 2 e kamer Senaat: 1 e kamer Eerste kamer wordt indirect gekozen door leden van de provinciale staten getrapte verkiezingen Tweede kamer behandelt als eerste elk wetvoorstel en mag een voorstel afwijzen of veranderen. Pas hierna bespreekt 1 e kamer het voorstel af- of goedkeuren Regeringsfracties: de partijen die ook ministers in de regering hebben zitten Oppositiefracties: gevormd door alle partijen die niet in de regering zitten Ministers hebben zowel uitvoerende: zij bepalen hoe wetten worden uitgevoerd en wetgevende macht: wetvoorstellen worden ontworpen door ministers maar het parlement stemt er uiteindelijk over. 1 e en 2 e kamer samen: Stemrecht bij wetsontwerpen Budgetrecht Recht om schriftelijke vragen te stellen aan ministers of staatssecretarissen Recht van interpellatie (minister ter verantwoording roepen al het steun heeft van minimaal 30 Kamerleden Recht op een parlementaire enquête (gedetailleerd onderzoek naar een onderdeel van het regeringsbeleid) Recht om motie in te dienen (verzoek aan minister of iets wel of niet te doen Recht om motie van afkeuring in te dienen (afkeuren beleid minister) Recht om motie van wantrouwen in te dienen (vertrouwen opzeggen in minister Alleen 2 e kamer: Recht van initiatief (wetsontwerpen indienen) Recht van amendement (wijzigingen in een wetsvoorstel aanbrengen) Maatschappijleer H7 Gedecentraliseerde eenheidsstaat: besluitvorming bij voorkeur op een zo laag mogelijk niveau, zo dicht mogelijk Pagina 4 van 5

5 bij de betrokkenen plaats laten vinden. Structuurvisie: visie waarin precies staat aangegeven welke activiteiten in een gebied passen. (alleen als rijksoverheid besluit dat iets wel of niet moet/ mag gebeuren dan moet de provincie zich bij dit besluit neerleggen) Provincie Belangrijkste taken: Ruimtelijke ordening Milieu Provinciale staten: elke vier jaar gekozen vertegenwoordigers Gedeputeerden: soort minister op provinciaal niveau Commissaris van de koning: voorzitter van zowel Gedeputeerde Staten als van Provinciale Staten. Deze wordt door koning benoemd, maar in praktijk door minister Binnenlandse Zaken. De Provinciale Staten geven in profielschets hun mening wat voor soort bestuurder ze willen vertrouwenscomissie voert gesprekken met kandidaten die zijn geselecteerd door minister Binnenlandse Zaken minister BZ neemt eindbeslissing. Gemeente Door decentralisatie kan gemeente beter werk leveren aan burgers. Elke gemeente krijgt ook een vast bedrag voor bijstandsuitkeringen. Als er meer werk gecreëerd wordt is er meer financiële speelruimte voor andere dingen. Gemeenteraad: neemt belangrijkste besluiten / leden worden per 4 jaar gekozen College van Burgemeester en Wethouders: dagelijks bestuur van de gemeente wethouders worden voorgedragen door de partijen in de gemeenteraad die samen het B&W vormen. Burgemeester: voor 6 jaar benoemd / gemeenteraad stelt vertrouwenscommissie in en maakt profielschets Comissaris van de Koning selecteert aantal kandidaten en vertrouwenscommissie doet voordracht Commissaris draagt 1 kandidaat voor aan minister BZ die beslissing neem Pagina 5 van 5