Democratie = Een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.

Transcriptie

1 Samenvatting door Chi 2891 woorden 19 juni ,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer H Wat is politiek Politiek = de manier waarop een land bestuurd wordt. De besluiten van politici hebben veel invloed op het leven van burgers, bijvoorbeeld: - Openbare orde en veiligheid Bv. inzet meer politieagenten. - Buitenlandse betrekkingen Bv. uitzenden militairen vredesmissie. - Infrastructuur Bv. aanleg spoor-, auto- en waterwegen. - Welvaart Bv. voldoende werkgelegenheid voor jongeren. - Welzijn Bv. wegwerken wachtlijsten ziekenhuizen. - Onderwijs Bv. veranderen exameneisen Havo/Vwo. Om dit te kunnen doen, betalen burgers belasting. In ruil daarvoor krijgen wij stemrecht. Democratie = Een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. Directe democratie = Bv. Athene, zelf mening geven op een groot plein. Indirecte democratie = Het volk neemt zelf niet de beslissingen, maar laat dit over aan de gekozen vertegenwoordigers. Parlementaire democratie = Het parlement neemt de belangrijke beslissingen. Pagina 1 van 9

2 Regels zijn vastgelegd in de grondwet. - Politieke grondrechten. Bv. Kiesrecht en iedereen mag demonstreren. - Politieke besluitingsvormen. De leden van de Staten-Generaal worden gekozen door een geheime stemming. - Vrije media. De media heeft geen toestemming nodig voor publicaties. Dictatuur = Alle macht in handen van één persoon of een kleine groep mensen autocratie. Fascisten = Zeer nationalistisch en wijzen de democratie af. Liever kiezen zij voor sterke leiders die zelfstandig, zonder democratie, besluiten nemen. Religieuze dictatuur = Bv. Iran, is gebaseerd op de Islamitische wetgeving. Militaire dictatuur = Leger heeft de macht. Kenmerken dictatuur: 1. De gehele politieke macht is in handen van 1 persoon of een kleine groep. Burgers kunnen hierdoor niet naar een onafhankelijke rechter stappen. 2. Grondrechten worden niet beschermd. Burgers hebben geen recht op vrije meningsuiting en mogen niet demonstreren. 3. Geen vrije pers. Publicaties van de zogenaamde vrije pers moeten vooraf door dit ministerie worden goedgekeurd Deze controle door de overheid op alles wat de media uitbrengen noemen we censuur. 4. Oppositiepartijen zijn verboden. 5. Er is een grote politieke rol voor de militairen. 6. Er is sprake van verkiezingsfraude. In dictaturen legitimeren de leiders hun macht met de verkiezingsuitslag Politieke stromingen Ideologie = een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. Iedere ideologie heeft ideeën op het gebied van: Waarden en normen. Bv. hoeveel persoonlijke vrijheid moeten we toestaan? De ideale sociaaleconomische verhoudingen. Anders gezegd: wat is een rechtvaardige verdeling van welvaart? Is het goed dat een chirurg 10x zoveel verdient als een verpleegster? Of moeten de inkomsten verschillen? De ideale machtsverdeling in de samenleving. Moeten werknemers meer te zeggen hebben in hun bedrijf? Pagina 2 van 9

3 Progressief = in de politiek vooruitstrevend, de maatschappij wilt veranderen. Conservatief = behoudend, benadrukken vooral datgene wat al is bereikten houden graag alles bij het oude. Reactionair = Regels van vroeger terug willen. Bij links en rechts gaat het vooral om de visies op de rol van de overheid binnen de sociaaleconomische verhoudingen. Rechts benadrukt de eigen verantwoordelijkheid en de vrijheid van mensen. Burgers en bedrijfsleven moeten zo veel mogelijk hun eigen zaakjes regelen. Om dit te kunnen garanderen moet de overheid rust en orde handhaven, maar zich verder volgens rechts passief (=zonder zelf actief te zijn) opstellen en alleen optreden wanneer dit echt nodig is. Links gaat uit van gelijkwaardigheid en wil dat iedereen gelijke kansen heeft op onderwijs, inkomen en werk. Om de zwakkeren te beschermen moet de overheid dus actief optreden. Politieke midden = Zowel rechtse als linkse standpunten binnen een parij. Nederland kent 3 grote ideologieën/stromingen: het liberalisme, het socialisme en het confessionalisme. Liberalisme (Bv. VVD) Oud liberalen Ideaal: persoonlijke en economische vrijheid en tegen hoge belastingen. Toen de liberalen meer macht kregen werden ze ook steeds conservatiever. Liberalen nu Vrijheid belangrijk, voor vrijemarkteconomie. De overheid moet op sociaaleconomisch gebied een kleine rol spelen en zich beperken tot kerntaken als defensie, onderwijs en de bescherming van de rechtstaat en de klassieke grondrechten. Liberalen accepteren de verzorgingsstaat onder 3 voorwaarden: De vrijemarkteconomie komt niet in gevaar. Mensen dragen zelf verantwoordelijkheid voor hun situatie. De uitkeringen blijven zo laag mogelijk. Socialisme (Bv.PvdA) Pagina 3 van 9

4 Oud socialisme 19e eeuw door slechte werkomstandigheden van de arbeiders. De socialisten wilden een einde maken aan deze armoede en ongelijkheid, maar verschilden over de vraag hoe ze het doel van gelijkheid het beste konden bereiken: Communisten, of marxisten wilden dat arbeiders door een revolutie alle macht zouden overnemen. Sociaaldemocraten wilden meedoen met de verkiezingen om zo te zorgen voor goede sociale wetgeving. Sociaaldemocraten nu De hedendaagse socialisten noemen we sociaaldemocraten. ze zijn niet tegen vrijemarkteconomie, maar willen wel dat de overheid actief de zwakkeren in de samenleving beschermt. Verder vinden ze kennis, inkomen en macht eerlijker verdeeld moeten worden. daarom zijn ze voor de verzorgingsstaat omdat daarin sociale grondrechten als het recht op gezondheidszorg en onderwijs wettelijk zijn vastgelegd. Confessionalisme (Bv. CDA) Confessie = Geloofsovertuiging Het confessionalisme als politieke stroming baseert zich op het geloof. In Nederland is dat het christendom. Aan het eind van de negentiende eeuw vormden rooms-katholieken, hervormden en gereformeerden elk hun eigen politieke partij. Christendemocraten Voor het huidige christendemocraten betekent: Harmonie dat organisaties, burgers en overheid moeten samenwerken Gespreide verantwoordelijkheid dat mensen verantwoordelijk zijn voor elkaars welzijn. Naastenliefde dat we moeten zorgen voor de kwetsbaren in de samenleving. Rentmeesterschap dat de mensen goed moeten zorgen voor de aarde. Christendemocraten streven naar een zorgzame samenleving, waarin de overheid zoveel mogelijk overlaat aan het maatschappelijk middenveld, zoals welzijnsinstellingen/ schoolbesturen. De overheid doet datgene wat niet door maatschappelijke organisaties kan worden gedaan, zoals ordehandhaving en financiering Politieke partijen Politieke partij = Een groep mensen met dezelfde ideeën over de manier waarop onze samenleving bestuurd kan worden. Actiegroepen = Houden zich bezig met één bepaalde doelstelling en voeren actie als ze dat nodig vinden. Bv. demonstraties en handtekeningenacties (door bv. milieudefensie) een politieke partij probeert zijn doelen juist te bereiken via het parlement. Belangenorganisaties = behartigen de belangen van 1 bepaalde groep mensen. Bv. AWNB Politieke partijen lijken soms op belangenorganisaties Pagina 4 van 9

5 Soorten partijen: Ideologie Hun mening kan je vaak beter begrijpen als je iets weet over de stroming waar ze bijhoren One-issuepartijen Richten zich op één aspect van de samenleving en hebben daar een duidelijk standpunt over. Bv. partij voor de dieren. Protestpartijen Ontstaan uit onvrede met de bestaande politiek. Populistische partijen ontstaan deels uit protest, maar hebben vooral de bedoeling op te komen voor de stem van de zwijgende massa. Niet-democratische partijen zoals fascistische of rechts-extremistische partijen doen nauwelijks mee aan verkiezingen. Rechts extremisten zijn sterk nationalistisch gericht. Politieke partijen hebben een aantal belangrijke taken in onze democratie, zij hebben een: Integratiefunctie wensen en ideeën samenvoegen en selecteren aan de hand van hun stroming ideologie, en uiteindelijk kom je tot partijstandpunten Informatiefunctie partijprogramma bekend maken aan kiezer; Participatiefunctie meedoen, burgers stimuleren Selectiefunctie partij als trappetje naar bestuurlijke functie. Steeds hogerop komen in de politiek verkiezingen Politici zijn er op verschillende niveaus: - Het Europees Parlement. - De Tweede Kamer. - De Provinciale Staten. - De gemeenteraden. Actief kiesrecht = is het recht om te stemmen. passief kiesrecht = is het recht om je kiesbaar te stellen. Als een partij mee wilt doen moet deze: 1. Zich officieel laten registreren bij de Kiesraad; 2. In alle 19 kiesdistricten een kandidatenlijst en een ondertekende steunbetuiging van 30 personen inleveren; 3. Een borgsom van ,- betalen. De partij krijgt deze terug als ze 75% van de stemmen haalt die nodig is om één zetel te krijgen. Een verkiezingsprogramma is een programma waarin de standpunten van een partij staan. De lijsttrekker is de bekendste kandidaat van de partij. Pagina 5 van 9

6 Je kunt de volgende redenen hebben om te stemmen: 1. De standpunten van de partij komen overeen met jouw ideeën; 2. De partij let goed op jouw belangen. 3. Je stemt strategisch. 4. Aantrekkingskracht van de lijsttrekker Lijsttrekkers doen mee aan talkshows waar ze hun standpunten kunnen uitleggen. En ze communiceren via internet met hun volgers. Evenredige vertegenwoordiging = dat elke partij het aantal zetels krijgt dat in verhouding is met het totaal aantal geldig uitgebrachte stemmen. Verkiezing worden gehouden volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Bij die berekening wordt uitgegaan van de kiesdeler, d.w.z. de hoeveelheid stemmen die een partij nodig heeft voor één zetel. Als je gaat stemmen stem je op een persoon. Als je stemt op iemand die laag op de lijst staat en toch gekozen kan worden, is dit een voorkeursstem. Zwevende kiezers = kiezers die niet op een vaste partij stemmen, maar makkelijk van partij wisselen. Door de grote rol van de media rondom de verkiezingen wordt er wel gesproken van een tv- en internetdemocratie. Spindoctors = communicatiedeskundigen die de partij en de lijsttrekker adviseren De regering De regering bestaat uit de koningin en ministers. De ministers en staatssecretarissen vormen het kabinet. Alleen de ministers vormen de ministerraad. Bij de formatie van het kabinet wordt gekeken of ministers en staatsecretarissen: Het samen globaal eens zijn over het toekomstige beleid; Samen de steun hebben van de meerderheid van de Tweede Kamer, dus minstens 76 leden. Pagina 6 van 9

7 De kabinetsformatie verloopt meestal als volgt: 1. Adviezen De koningin ontvangt de vice-president van de Raad van State, de voorzitters van de 1e en 2e kamer en de fractievoorzitters van de politieke partijen in de Tweede Kamer. Zij adviseren haar welke partijen de beste regering kunnen vormen. 2. Informateur De informateur kijkt welke partijen het best bij elkaar passen, laat ze allerlei compromissen sluiten en de coalitiepartijen stellen een regeerakkoord op. 3. Formateur De formateur zoekt de geschikte ministers en staatssecretarissen bij elkaar. 4. Op het bordes Nadat de formateur klaar is, benoemt de koning(in) de minister en staatssecretarissen en volgt de bekende foto op het bordes. Het is de bedoeling dat een kabinet vier jaar aanblijft tot de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen. Als dit niet zo is, spreken we van een kabinetscrisis. Dit kan op twee manieren worden veroorzaakt: 1. De ministers zijn het onderling oneens over een aantal kwesties. 2. De meerderheid van de Tweede Kamer steunde het kabinet niet meer. Als een kabinet ontslag neemt, zijn er meestal vervroegde verkiezingen. Om het land niet onbestuurbaar te maken is er een demissionair kabinet, dit zijn oude ministers die in functie blijven totdat er een nieuw kabinet is gevormd. Een constitutionele monarchie = is een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd grondwettelijk zijn vastgesteld. De belangrijkste taken van de koningin zijn: - Haar handtekening plaatsen onder alle wetten; - De troonrede voorlezen op Prinsjesdag; - Ministers en (in)formateurs benoemen; - Regelmatig overleg voeren met de minister-president. De ministers zijn het dagelijks bestuur van ons land. Hun belangrijkste taken zijn vooral: - Het opstellen van wetsvoorstellen; - Het uitvoeren van eenmaal aangenomen wetten; Pagina 7 van 9

8 - Het jaarlijks opstellen van de rijksbegroting en deze aanbieden aan het parlement. - De koningin is onschendbaar, dit betekend dat het kabinet verantwoordelijk is voor de inhoud voor de wetten en troonrede, en voor alle gedragingen van alle leden van het Koninklijk Huis. 3e dinsdag van september Prinsjesdag Kabinet presenter de plannen voor het komende jaar in de troonrede. De ministeriële verantwoording houdt in dat de minister politieke verantwoording neemt voor zijn ambtenaren. Het beleidsterrein van een minister wordt ook wel een portefeuille genoemd. Soms hebben ministers geen eigen ministerie, dit is dan een minister zonder portefeuille Het parlement De politieke cultuur = de manier waarop de regering en het parlement met elkaar omgaan. In de Nederlandse politieke cultuur is de bereidheid tot overleg en het sluiten van compromissen kenmerkend, wat ook wel het poldermodel wordt genoemd. Het parlement bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer, ook wel de Staten-Generaal genoemd. Het verschil tussen de 2 Kamers is dat de Tweede Kamer direct wordt gekozen en de Eerste Kamer indirect (door de Provinciale Staten). De Eerste Kamer wordt ook wel de Senaat genoemd. De Eerste Kamer is een soort controle van de Tweede Kamer. Een fractie = de groep vertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan. De politieke partijen kunnen worden onderverdeeld in regeringsfracties en oppositiepartijen. Regeringsfracties zijn de partijen die ook ministers in de regering hebben zitten. De oppositiepartijen zijn alle partijen die niet in de regering zitten. Trias politica = scheiding tussen de wetgevende en uitvoerende macht. De trias politica wordt in Nederland niet helemaal juist uitgevoerd, omdat de ministers zowel wetgevende als uitvoerende macht hebben. Pagina 8 van 9

9 De belangrijkste taken van het parlement zijn (mede)wetgeving en controle van de ministers. De Eerste en Tweede Kamer hebben twee rechten om hun taak als (mede)wetgever uit te voeren: Stemrecht bij wetsontwerpen Beide Kamers hebben het recht om een wetsvoorstel te aanvaarden of te verwerpen; Budgetrecht Beide Kamers hebben het recht om de rijksbegroting wel of niet goed te keuren. De Tweede Kamer heeft ook nog twee andere rechten om hun taak als (mede)wetgever uit te voeren: Recht van initiatief De Tweede Kamerleden hebben de mogelijkheid om wetsontwerpen in te dienen; Recht van amendement De Tweede Kamer heeft het recht om wijzigingen in een wetsvoorstel aan te brengen. Ook hebben de Eerste en Tweede Kamer rechten om informatie te verkrijgen: Recht om schriftelijk vragen te stellen ->Ministers of staatssecretarissen moeten hier binnen drie weken antwoord op geven; Recht van interpellatie -> De Kamerleden mogen ministers ter verantwoording roepen; Recht op een parlementaire enquête -> Kamerleden mogen een onderzoek doen naar een onderdeel van het regeringsbeleid, hier wordt een speciale commissie van Kamerleden benoemd; Recht om een motie in te dienen -> Een motie is een verzoek aan een minister iets wel of niet te doen. Je hebt twee moties: Motie van afkeuring -> Motie waarin het beleid van een minister wordt afgekeurd; Motie van wantrouwen -> Als een meerderheid van de Kamer geen vertrouwen meer heeft in een minister. Pagina 9 van 9