Samenvatting Maatschappijleer Parlementaire democratie (H2)

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Parlementaire democratie (H2) Samenvatting door een scholier 2282 woorden 12 januari ,3 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 2: parlementaire democratie Hoofdstuk 2.1: politiek Besluiten in ons land worden genomen door regering en parlement. Door de politieke macht van de burgers, media en ambtenaren kun je die besluiten beïnvloeden. Politiek: de manier waarop een land bestuurd word. Waar nemen politici in ons land allemaal besluiten over? - Bewaren orde en veiligheid - Buitenlandse betrekkingen - Infrastructuur - Welvaart - Welzijn - Onderwijs Doordat wij belasting betalen mogen wij ook invloed uitoefenen op de politiek. Dit kan door: - Stemmen - Lid worden van een politieke partij - Contact opnemen met politici - Een verzoek indien - De media benaderen - Aansluiten bij een actiegroep - Bezwaarschrift indienen of naar de rechter stappen als je het niet eens bent met een besluit - Over gaan tot burgerlijke ongehoorzaamheid, vaak een gewetenskwestie. Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking invloed heeft op de politieke besluitvorming. Directe democratie: volk heeft direct zeggenschap. In nederland is er sprake van indirecte democratie: het volk laat beslissingen over aan gekozen volksvertegenwoordigers, er is een parlementaire democratie. Dictatuur: als alle macht in handen van een persoon of een kleine groep mensen ligt. Soorten dictatuur: - Autocratie: alleen heerschappij - Communistisch: samenleving waar alle mensen in gelijkheid zouden leven. Bijv. Karl Max. Pagina 1 van 7

2 - Fascisten: nationalisten, bijv. Hitler. - Religieuze dictatuur: een bepaalde godsdienst. Bijv. Iran. Dictatuur ontstaat meestal na een revolutie. Kenmerken van een dictatuur zijn: - Geweld en onderdrukking - Grondrechten worden niet beschermd. - Geen vrijheid van meningsuiting - Grote politieke rol voor militairen - Schijnverkiezingen naar de buitenwereld toe Hoofdstuk 2.2: politieke stromingen Een ideologie is een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. Indeling: in Nederland is er sprake van progressief, vooruitstrevend en de maatschappij willen veranderen en van conservatief, behoudend. Als conservatieven zo behoudend zijn dat ze de regels van vroeger terug willen noem je dat reactioneel. Bijv. als euthanasie, prostitutie verboden wordt en alleen toestaan huwelijk man-vrouw. Verder heb je links en rechts: bij rechts legt de politiek de bnadruk op de eigen verantwoordelijkheid en de vrijheid van mensen. Partijen: VVD,PVV. Links gaat uit van het principe gelijkwaardigheid. En wil dat iedereen gelijke kansen heeft op onderwijs inkomen en werk. Partijen: SP, PVDA. Bij het midden gat het er vooral om dat een partij zowel linkse als rechtse standpunten heeft. D66, CDA. Liberalisme vroeger: ontstond vroeger aan het eind van de 18e eeuw na Franse revolutie. - Ideaal van de burgers was persoonlijke en economische vrijheid. Liberalisme nu: - Vrijheid - Vrije markeconomie - Overheid moet zich beperken tot kerntaken als defensie onderwijs en bescherming van de rechtstaat en de klassieke grondrechten. - VVD, PPV, revolutionair- progressief is D66. Socialisme vroeger: - ontstond als reactie op de slechte werkomstandigheden van de arbeiders in de 19e eeuw. - Tegen vrije markteconomie en kapitalisme. Die waren de oorzaak van het ellendige bestaan van de werknemers. - Einde aan armoede en ongelijkheid. - Om gelijkheid t6e krijgen in een land zijn er 2 mogelijkheden: of het communisme of sociaal democratisch. Socialisme nu: - Beschermen van de zwakke in de samenleving voor de vrije markteconomie. - Eerlijke verdeling van kennis inkomen en macht. - Voorstanders verzorgingsstaat. - PVDA beetje links midden. Echt links zijn SP en GL. Confessionalisme vroeger en nu: - Politieke opvatting gebaseerd op het christelijke geloof. Pagina 2 van 7

3 - Christen democraten streven naar een samenleving met een christelijke grondslag. Belangrijke waarden zijn: Rentmeesterschap. Goed voor de aarde zorgen Solidariteit, naastenliefde Harmonie, goede samenwerking tussen werknemers en werkgevers. Gespreide verantwoordelijkheid, zorgzame samenleving waarbinnen verantwoordelijk voor elkaar. - Partijen: CDA midden, Cu links midden, SGP rechts midden. Hoofdstuk 2.3: politieke partijen Een politieke partij: een groep mensen met dezelfde ideeën over een ideale samenleving. Actiegroepen: deze houden zich bezig met een bepaalde doelstelling. Zij houden zich voornamelijk demonstratief, blokkades en handtekeningacties. Belangenorganisaties: behartigen de belangen van een groep mensen. Bijvoorbeeld consumentenbond en vakbond. Verschil met politieke partij en een actie groep en belangorganisatie is dat politieke partij hun doelen nastreven via het parlement. Belangorganisaties en actiegroepen proberen hun doelen te bereiken buiten het parlement om. Soorten partijen: - Partijen op basis van een ideologie, gewenste manier van invullen van de samenleving. - One-isue partijen. Deze richten zich op een aspect van de samenleving en hebben daar een duidelijk standpunt over. - Protest partijen. Ontstaan uit onvrede over de politiek. - Niet democratische partijen, zoals fascisten en rechts-extremisten. Ze zijn sterk nationalistisch. Wij hebben die niet in het parlement. Functies van de politieke partijen: - Integratie functie. Door middel van hun partijprogramma maken zij hun standpunt bekend aan het volk. - Informatie functie. Politieke partijen informeren de burger over bepaalde standpunten. - Participatie functie. Burgers actief deel laten nemen aan de politiek bijv. door stemmen. - Selectie functie. Alleen de grootste en gekozen partijen komen in de regering. Hoofdstuk 2.4: verkiezingen Er worden in Nederland beslissingen genomen door de overheid op verschillende niveaus. Zo kiezen wij een europeesparlement, tweede kamer de provinciale staten en de gemeenteraden. Elke Nederlander van 18 jaar en ouder mag zichzelf verkiesbaar stellen en een partij oprichten, het passieve kiesrecht. Daarvoor zijn regels: - Officieel registreren bij de kiesraad. - In alle 19 kiesdistricten een kandidatenlijst en een ondertekend steunbetuiging van 30 personen. - Borgsom van euro die je terug krijgt als je 75% van de stemmen voor een zetel hebt. Je hebt actief kiesrecht, het recht om te kiezen, in Nederland: - Vanaf 18 jaar - Mensen met een buitenlands paspoort die langer dan 5 jaar in Nederland wonen mogen alleen actief en passief kiesrecht bij gemeenteraden. Pagina 3 van 7

4 - Kiesrecht kan ontnomen worden door de rechter bij geestelijke stoornis. Verkiezingsprogramma s bestaan uit: standpunten van de partij, leuzen en lijsttrekker, de eerste man op de partij. Voor welke partij kiezen mensen? Daarvoor kijken ze naar: - De standpunten - Of de partij aansluit bij jouw belangen - Strategisch, welke partij komt er in de regering. - Aantrekkingskracht van de lijsttrekker. Evenredige vertegenwoordiging: dat alle zetels eerlijk verdeeld worden op basis van alle geldig uitgebrachte stemmen. Kiesdeler: de hoeveelheid stemmen die en partij nodig heeft voor een zetel. Zwevende kiezers: dit zijn kiezers die niet op een vaste partij stemmen maar makkelijker van een partij wisselen. Kabinet: alle ministers en staatsecretarissen. De regering bestaat uit ministers en koningin. Hoofdstuk 2.5: de regering. Verloop kabinetsformatie: - De vicepresident van de Raad van State adviseert de koningin welke partijen het beste de regering kunnen gaan vormen. - Dan benoemd de koningin een informateur. - De informateur gaat dan onderzoeken welke combinatie van partijen de meeste kans van slagen hebben. Dat doet hij op basis van het aantal zetels en ze moeten ook inhoudelijk goed kunnen samenwerken. - De informateur sluit compromissen met coalitiepartijen. Coalitie is een samenwerkingsverband tussen twee of meer partijen. - Onder leiding van de informateur stellen ze een regeerakkoord op. - Informateur brengt verslag uit bij de koningin. - Is coalitie gevormd, dan benoemd de koningin een formateur. - Formateur gaat geschikte ministers en staatsecretarissen uitzoeken. - Formateur is meestal de minister president. - Formateur klaar dan benoemd de koningin de ministers en staatsecretarissen en dan de foto op bordes. Als de problemen zo hoog oplopen kan een kabinetscrisis ontstaan. Twee manieren: - Ministers zijn het onderling oneens voer bepaald kwestie. - Meerderheid van de tweede kamer stemt het kabinet niet meer. Demissionair kabinet, het gevallen kabinet mag alleen nog noodzakelijke beslissingen nemen. Hoofdstuk 2.6: het parlement In Nederland is er sprake van een politieke cultuur. De manier waarop de regering en het parlement met elkaar omgaan. Poldermodel, het sluiten van compromissen met elkaar. Parlement: 1e + 2e kamer, staten generaal. Parlementsleden: volksvertegenwoordigers Tweede kamer wordt gekozen door volk, de eerste kamer werd gekozen door de prov. Staten. Tweede kamer: 150 zetels, 4 jaar zitten, behandeld wetsvoorstellen en kan die afwijzen of veranderen. Pagina 4 van 7

5 Daarna bespreken de 1e kamer het voorstel. De tweede kamer heeft meer macht dan de eerste kamer. De tweede kamer vergaderd en bestuurd en is live te volgen. De eerste kamer heeft 75 zetels en kan alleen af- of goedkeuren. Parlement heeft 2 hoofdfuncties: wetgeving en controleren. Minister en 1e controleert 2e kamer. Fractie: een groep vertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan. Regeringsfractie: fractie van partijen die ook ministers in de regering hebben zitten. Oppositiepartijen: partijen die niet in de regering zitten. Minister hebben wetgevende en uitvoerende macht. Wetgevende taak: vaststelling van wetten geschiedt door de regering en de staten generaal. Rechten van de staten generaal zijn: budgetrecht en stemrecht bij wetsonderwerpen. Recht van de 2e kamer: recht van initiatief, recht van amendement: recht om wetsvoorstellen te wijzigen. Controlerende taak: om te controleren of ministers hun werk goed doen hebben de staten generaal een aantal rechten om informatie te verkrijgen: - Schriftelijk vragen stellen, dinsdagmiddag is het vragenuurtje. - Recht van interpellatie, een minister ter verantwoording roepen, spoeddebat. - Recht van parlementaire enquête. Een verzoek aan de ministers om iets te doen of niet. - Recht op een motie van afkeuring, beleid van een minister wordt afgekeurd. - Recht van wantrouwen, geen vertrouwen meer in het kabinet, ontslag ministers of kabinet. Hoofdstuk 2.7: gemeente en provincie Drie niveaus van besluitvorming: rijk, provincie en gemeente. De grote lijnen beslist de overheid, verdere invullingen worden geregeld door de provincie of gemeente. Dit noem je dan een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Dat betekend dus da teen hoger orgaan bevoegdheden en taken geeft aan een lager orgaan. Taken van de provincie zijn: - Terrein van de ruimtelijke ordening. - Milieu - Maatschappelijke streekplannen, dingen die gaan gebeuren in een bepaalde streek. De burgers kiezen eens in de vier jaar de provinciale staten. De provinciale staten kiezen het dagelijks bestuur dat noem je de gedeputeerde staten. De voorzitter van de provinciale staten is de gedeputeerde staten, de commissaris van de koningin. Belangrijk schema blz. 97 tekstboek. Taken van de gemeente zijn: - Verantwoordelijk voor een ordelijk verloop in de gemeente - Van alles valt er onder hun taken: politie, huisafval, beveiligingsachtig, huwelijk en parkonderhoud. - Bij het verlenen van een bouwvergunning kijkt de gemeente naar het bestemmingsplan van de provincie. - Uitvoeren van beleidstaken. Dagelijks bestuur van een gemeente: burgemeester en wethouders. Indircet gekozem omdat er eens in de vier jaar de gemeenteraad wordt gekozen die de wethouders kiezen. Iemand van binnenlandse zaken benoemd de burgemeester. Hoofdstuk 2.8: internationale politiek 2 redenen voor een samenwerkingsverband: - Landen zijn voor het oplossen van een probleem van elkaar afhankelijk Pagina 5 van 7

6 - Het is efficiënter om een probleem of initiatief gezamenlijk aan te pakken. Soevereiniteit: het recht om zelf te bepalen welke regels worden vastgesteld. Na de tweede wereldoorlog werd er serieus gedacht over de samenwerking van wegen drie reden: - Men wilde voorkomen dat er een Europees land ooit een oorlog zou beginnen. - Ze wilde op economisch gebied beter concurreren met de VS. - Ze wilde zich beschermen tegen het opkomende communisme van Rusland. Beginpunt was de EGKS in De EU kent de scheiding van de macht. De raad van ministers keurt de wetten goed of af, de Europese commissie voert het uit, het Europees Parlement controleert en het hof van justitie is de onafhankelijke macht. - Dagelijks bestuur is de Europese commissie. Doet voorstellen en voert deze na de goedkeuring van het EP in. Wetgevende en uitvoerende macht. - In de Raad van Ministers zijn de regeringen van elke lidstaat vertegenwoordigd. Heeft overwegend macht. - EP wordt gekozen door de burgers, heeft bijna geen wetgevende macht. - Hof van justitie de rechterlijke macht doe top basis van EU wetten een uitspraak. Er is enige kritiek op het functioneren van EU: - Weinig democratie - Verlies nationale soevereiniteit - Verlies werkgelegenheid Staat: eigen grondgebied, een bevolking, een overheid die het land bestuurd, erkend door omliggende landen. De secretaris generaal is de hoogste ambtenaar van de VN. Geeft leiding aan de Algemene Vergadering. Een resolutie is een soort uitspraak waarin een bepaald gedrag van een land wordt veroordeeld. In de Veiligheidsraad zitten 15 leden: 5 permanente leden, nl. Frankrijk, China,Rusland, VS, Engeland. Die hebben vetorecht, het recht op de uitvoering van een resolutie te verbieden. Als de veiligheidsraad de resolutie wel aanneemt wordt er een VN vredesmissie gehouden. Hoofdstuk 2.9:politiek in de praktijk. Bestuurlijke processen lopen via vier fasen: - Invoer -> Groepen uit de samenleving brengen eisen en wensen naar voren, een onderwerp komt in de politieke agenda terecht; - Omzetting -> Er wordt onderzoek gedaan naar de zaak(beleidsvoorbereiding), en de wethouder of minister kan daarna met een verordening of wetsvoorstel komen; - Uitvoer-> Het aangenomen (wets)voorstel wordt uitgevoerd; - Terugkoppeling-> Kijken of het (wets)voorstel goed is uitgevoerd, zo niet wordt het hele besluitvormingsproces herhaald. Politieke actoren zijn alle burgers, groepen, bestuursorganen en instanties die betrokken zijn bij het politieke besluitvormingsproces. Beleidsvoorbereiding is de zaakonderzoeken, beleidsuitvoering is het uitvoeren van een (wets)voorstel. De media vervult in een democratie vijf politieke functies: - Informatieve functie -> berichten over politieke discussie, belangrijke debatten uitzenden; - Onderzoekende of agendafunctie -> de problemen in de samenleving signaleren en dit in de politiek Pagina 6 van 7

7 agenda laten krijgen; - Commentaarfunctie -> dagelijks commentaar geven op politieke kwesties; -Spreekbuisfunctie -> politici, actiegroepen en burgers ruimte geven om hun zegje te doen; - Controlerende functie -> ministers kritisch volgen en kijken of ze doen wat ze beloven. Persvrijheid betekent dat de media recht heeft om dingen te zeggen. Pluriformiteit is ook belangrijk, d.w.z. dat je uit verschillende media-instellingen kunt kiezen. Pressiegroepen zijn groepen die proberen invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming. Er is een kloof tussen burger en politiek. Om die kloof te verkleinen zijn er de afgelopen jaren diverse voorstellen gedaan: - Direct kiezen van de minister-president en burgemeester -> burgers krijgen meer invloed; - Het referendum -> een volksstemming, kiezers kunnen zo direct hun mening geven over politieke kwesties; - Een andere politieke cultuur -> politieke besluiten openbaar nemen Pagina 7 van 7