Samenvatting Maatschappijleer Politiek H3 H4 H5 H6

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Politiek H3 H4 H5 H6 Samenvatting door een scholier 2516 woorden 8 november keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3.1 Nederland is een staat. Er is pas een onafhankelijk staat als: Er is vast grondgebied of territorium Op grondgebied woont een bevolking Gezag wordt uitgeoefend De soevereiniteit (hoogste macht) wordt uitgeoefend door de overheid. Gezag betekent dat je iemand belangrijk vindt of accepteert dat iemand boven je staat. Gezag lijkt op macht. Macht is het vermogen om je wil aan anderen op te leggen. Een staat waarin alle politieke macht in handen is van één persoon of een kleine groep mensen noemen we een dictatuur. In en democratisch land, hebben ook de burgers iets te zeggen. De overheid moet zich aan 3 dingen houden: Ze moeten zich houden aan de Grondwet Bij het kiezen legt het volk het vertrouwen bij de volksvertegenwoordiging. De overheid wordt gevolgd door de media. Een land waarin de macht van de overheid beperkt wordt en de verhouding tussen de overheid en de burgers wettelijk is vastgelegd, noem je een rechtsstaat. 3.2 Een rechtsstaat is een staat waarin de overheid is gebonden aan wettelijke regels en waarin de bevolking beschikt over politieke en sociale rechten. Een rechtsstaat heeft de volgende kenmerken: Er is een Grondwet Burgers hebben grondrechten Er is en scheiding tussen de verschillende machten. Er zijn verschillende rechten: Vrijheidsrechten -> mensen mogen binnen de geldende wetten + regels hun eigen godsdienst hebben en hun mening mogen uiten. Politieke grondrechten -> burgers kunnen invloed uitoefenen Sociale grondrechten -> geven iedere burger recht op woonruimte, werk, medische hulp, voedsel enz. Politieke macht betekent het vermogen om invloed en controle uit te oefenen op politieke besluiten. Trias politica -> de scheiding der machten. Het idee was om de politieke macht op te splitsen in drie onderdelen: Pagina 1 van 7

2 wetgevende macht -> stelt wetten vast uitvoerende macht -> voert goedgekeurde wetten uit rechterlijke macht -> beoordeeld of wetten goed worden nageleefd 3.3 Democratie betekent staatsvorm waarbij de bevolking invloed heeft op de politieke besluitvorming. Een referendum is een volksstemming over een wetsvoorstel. Zo heb je direct invloed. Voordelen: Bevolking wordt meer betrokken Politici beter op de hoogte van de mening van het volk. Nadelen: Het is erg moeilijk om en duidelijke en volledige vraagstelling op te stellen waarop alleen met ja of nee geantwoord kan worden Het is duur en organisatorisch veel werk Sommige onderwerpen kun je niet voor een referenda houden Indirect: volksvertegenwoordiging Constitutionele monarchie: een monarchie is een staatsvorm met een koningin (constitutie) als staatshoofd. In de uitoefening van haar taken moet de koningin zich houden aan de Grondwet. 4.1 In elke bestuurslaag worden er verkiezingen gehouden: Europees Parlement 2e Kamer Provinciale Staten Gemeenteraadsleden stadsdeelraden Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben actief kiesrecht: ze mogen stemmen. Het recht om je verkiesbaar te stellen nomen we passief kiesrecht. Als je een partij wilt oprichten, moet je: Officieel laten registreren bij de Kiesraad, dat kost 450, - Kandidatenlijst inlevert in elk district waar het mee wil doen Partij moet in elk kiesdistrict 30 mensen hebben die hen steunen Partij betaalt , - De meeste partijen die mee willen doen aan verkiezingen hebben een verkiezingsprogramma -> belangrijkste plannen en opvattingen staan er in vermeld. Een lijsttrekker is de persoon die voor een partij als eerste op de lijst van kandidaten staat geplaatst. Bij verkiezingen speelt de media een belangrijk rol. De lijsttrekkers komen wel een paar keer per dag op tv. 4.2 Verkiezingen worden in ons land gehouden via het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. De kiesdeler: de hoeveelheid stemmen die je nodig hebt voor 1 zetel. Als je gaat stemmen, stem je op een persoon, niet op en partij. Zwevende kiezers zijn: Mensen die niet op een vaste partij stemmen Mensen die ontevreden zijn over de partij waar ze de vorige keer op hadden gestemd. Mensen die nog nooit hebben gestemd Pagina 2 van 7

3 4.3 Kabinet is een ander woord voor alle ministers en staatssecretarissen samen. De onderhandelingen over welke partijen en personen ons land gaat besturen, nomen we kabinetsformatie. Het doel van de kabinetsformatie is mensen te vinden die: globaal eens zijn over het toekomstige beleid samen de steun hebben van de meerderheid van de Kamer De kabinetsformatie verloopt in 8 stappen: Koningin krijgt advies Koningin benoemt een informateur De informatie De informateur gat terug naar de koningin De koningin benoemt een formateur De formatie De formateur gaat terug naar de koningin Koningin benoemt het nieuwe kabinet Als er een kabinetscrisis is kunnen er 2 redenen zijn: de ministers kunnen het onderling niet eens worden de meerderheid van de 2e Kamer steunt het kabinet niet meer In deze situaties gaat de minister-president naar de koningin om het ontslag van zijn kabinet aan te bieden. Er komen dan vervroegde 2e Kamer verkiezingen Om en land niet onbestuurbaar te maken, blijven d oude ministers nog in functie -> een demissionair kabinet 5.1 De regering wordt gevormd door de koningin en de ministers. De koningin is ons staatshoofd maar ze moet zich ook aan de Grondwet houden. De ministers vormen het dagelijks bestuur van ons land. Zij moeten verantwoording afleggen aan het parlement. Het parlement, 1e en 2e Kamer, heeft als belangrijke taken het discussiëren en stemmen over wetsvoorstellen, en het controleren van de ministers. De belangrijkste taak van de regering is de voorbereidingen uitvoering van de overheid beleid. Dit gebeurt door: Het opstellen van wetsvoorstellen Het uitvoeren van eenmaal aangenomen wetten Het jaarlijks opstellen van de rijksbegroting en deze aanbieden aan het parlement. De koningin is onschendbaar. Ze geeft wel adviezen, maar allen in het geheim. Dar gebeurt op Huize ten Bosch. Het geheim dat wort verteld daar heet: het geheim van Huize en Bosch. De belangrijkste taken van de koningin zijn: het plaatsen van haar handtekening onder alle wetten het voorlezen van de Troonrede op Prinsjesdag het benoemen van ministers en (in)formateurs het voeren van regelmatig overleg met de minister-president over het kabinetsbeleid Elke minister heeft een eigen beleidsterrein, ook wel portefeuille genoemd, en een eigen ministerie waar veel ambtenaren voor hem/haar werken. De ambtenaren bereiden wetsvoorstellen voor en geven adviezen. Soms hebben ministers geen eigen ministerie. Dit soort ministers worden daarom ministers zonder portefeuille genoemd. Een ministerie heeft één of twee staatssecretarissen onder zich. Dit is een Pagina 3 van 7

4 soort onderminister, die is verantwoordelijk voor een deel van het beleidsterrein van de minister. Het doel van het kabinetsbeleid is het uitvoeren van het regeerakkoord dat aan het begin van de kabinetsperiode is opgesteld. De ministerraad komt elke week bij elkaar onder voorzitterschap van de minister-president ook wel premier genoemd. De premier voert regelmatig vooroverleg met de ministers uit de sociaaleconomische driehoek: Economische Zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en Financiën, soms met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijk relaties. 5.2 Het parlement wordt door de Eerste + Tweede Kamer gevormd. Beide worden samen ook wel de Staten Generaal genoemd. Parlementsleden zijn de volksvertegenwoordigers. De Tweede Kamer wordt dor het volk gekozen maar de Eerste Kamer wordt indirect gekozen, namelijk door de leden van Provinciale Staten. Dit zijn getrapte verkiezingen. De Tweede Kamer heeft 150 leden die voor 4 jaar gekozen worden. De Tweede Kamer heeft het recht om wetsvoorstellen te veranderen of af te wijzen. Pas hierna bespreekt de Eerste Kamer het wetsvoorstel. In de Eerste Kamer, ook wel Senaat genoemd, zitten 75 leden. Alle Kamerleden worden namens een bepaalde partij gekozen en behoren tot een fractie. Een fractie is de groep vertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan. Aan het hoofd staat telkens een fractievoorzitter, die vaak woordvoerder is van zijn/haar partij. 5.3 Ministers hebben zowel wetgevende als uitvoerende macht. De wetgevende macht delen ze met het parlement. Wetgevende + uitvoerende wetgevende macht macht verantwoording schuldig aan Regering Parlement Koningin + controleren Eerste + Tweede Kamer Ministers De politieke partijen in de Eerste en Tweede Kamer kunnen worden verdeeld in regeringspartijen en oppositiepartijen. Regeringspartijen zijn de partijen die deel uit maken van de regering. De belangrijkste taken van het parlement zijn: (mede) wetgeving Controle van de ministers Bij de (mede)wetgevende taak kan het parlement gebruikt maken van de volgende rechten: Stemrecht bij wetsontwerpen Recht van initiatief Recht van amendement Bij de controlerende taak kan de Tweede Kamer gebruik maken van een aantal rechten: Mondelinge of schriftelijk vragen te stellen Recht van interpellatie (ter verantwoording roepen) Het recht om een parlementaire enquête aan te vragen Het budgetrecht om de rijksbegroting wel/niet goed te keuren Het recht om een motie in te stellen Lobbyen is elkaar overtuigen of achterkamertjes politiek (achter elkaar om handelen) Pagina 4 van 7

5 5.4 D 66 vond dat keuzes niet op basis van een ideologie gemaakt moesten worden maar op pragmatische gronden: ieder voorstel moest op eigen waarde beoordeeld worden. In 1994 kwam er een paars kabinet. (PvdA, VVD, D 66) Omdat PvdA een linkse partij is en VVD een rechtse partij, moesten ze een aantal afspraken maken. De belangrijkste afspraken waren: Het werd makkelijker om een referendum te houden De rol van de overheid werd verder terug gedrongen en er wed nog meer geprivatiseerd De hoogte en duur van bestaande uitkeringen, met name de WAO werden gehandhaafd Het homohuwelijk en euthanasie werden wettelijk geregeld Met de Haagse kaasstolp wordt bedoeld dat de politiek niet weet wat er in het land gebeurt. 5.5 Pim Fortuyn had een grote aantrekkingskracht op kiezers van alle partijen, maar ook op mensen die allang niet meer de moeite namen om te stemmen. Daardoor kon van hij geen naar 26 zetels gaan. De paarse partijen verloren erg. Doordat de 3 paarse partijen zo erg verloren, kwamen ze er achter dat ze te ver van de kiezer af waren gekomen. Ze beloofden beter naar de kiezer te luisteren. 6.1 Doelstellingen zijn wat politieke partijen willen bereiken. In het beleid wordt geformuleerd hoe de doelstellingen bereikt moeten worden. 6.2 Bij politieke besluitvorming zijn niet alleen politieke partijen, regering en parlement betrokken, maar ook ambtenaren, de media, pressiegroepen en burgers. Dat noemen we politieke actoren: personen, groepen, bestuursorganen en instanties die betrokken zijn bij het politieke besluitvormingsproces. Ambtenaren bereiden wetsvoorstellen voor en zorgen voor de praktische uitvoering van het beleid. Doordat ambtenaren een langere ervaring hebben dan ministers hebben ze eigenlijk meer macht omdat ze meer informatie beschikken. Het ambtenarenapparaat wordt daarom ook wel de 4e macht genoemd. Je hebt secretaris-generaal (sg) en je hebt (dg) directeur-generaal Het ambtenarenapparaat wordt ook wel een bureaucratie genoemd, een organisatie waarvan de werkzaamheden worden gekenmerkt dor officiële voorschriften, gescheiden deskundigheid en een duidelijke gezagstructuur. De massamedia heeft 5 functies: de informatieve functie: bijvoorbeeld de krant de spreekbuisfunctie: de tv laat verschillende mensen aan het woord die hun mening laten horen De onderzoekende of agendafunctie: journalisten onderzoeken een bepaald probleem De commentaarfunctie: de krant geeft commentaar over een kwestie De controlerende functie: Het beleid van de verantwoordelijke minister wordt kritisch bekeken. 6.3 Pressiegroepen zijn groepen die proberen invloed (pressie = druk) uit te oefenen op de politieke besluitvorming. Ze proberen de politiek onder druk te zetten door te lobbyen en rechtstreeks steun te vragen. Pressiegroepen lopen uiteen van kleine, plaatselijke actiegroep tot grote organisaties. Ze worden tezamen de 5e macht genoemd. Er zijn 3 soorten pressiegroepen: Belangengroepen die voor de belangen van een bepaalde groep opkomen. Actiegroepen die zich voor korte tijd inzetten voor één duidelijke kwestie Actieorganisaties die zich voor lagere tijd inzetten voor één duidelijke kwestie. Pagina 5 van 7

6 Actiegroepen in de jaren 60 richtten zich op massale protestacties, zoals demonstreren, maar tegenwoordig worden acties heel gericht uitgevoerd. Ook is men steeds meer inhoudelijk gaan werken, van met hulp van specialisten. Actieorganisaties verschillen van actiegroepen, doordat ze nog verder geprofessionaliseerd zijn. Ze hebben vaak vestigingen over de hele wereld. 6.4 De systeemtheorie is een schematische weergave van hoe politieke besluiten tot stand komen. Daarin komt ook de rol van politieke actoren aan de orde. Systeemtheorie Invoer Omzetting Terugkoppeling Uitvoer Invoer: de samenleving brengt allerlei eisen en wensen naar voren. Ook kunnen ze lobbyen. Lobbyen is proberen via persoonlijk contact steun te krijgen voor je standpunten en belangen. Als de kwestie interessant genoeg is, gaan de media er vanzelf aandacht aan besteden. Als er een media-explosie ontstaat, geven de kranten en tv- programma s uitgebreide berichtgeving over de kwestie en kunnen de politici er niet meer omheen. Omzetting: Als de pers voldoende aandacht aan een onderwerp besteedt, komt het vanzelf op de politieke agenda. De politieke partijen nemen dan een standpunt in. Wanneer een kwestie eenmaal aan de orde is gebracht, moet er ook iets mee gebeuren. De eisen en wensen moeten worden omgezet naar een beslissing. Vaak zal een wethouder of een minister zijn ambtenaren vragen de zaak te onderzoeken en advies uit te brengen. Dit wordt ook wel de beleidsvoorbereiding genoemd. Vervolgens kiezen de ambtenaren en de wethouder of minister hoe ze de kwestie gaan oplossen. In deze fase van de beleidsbepaling komt een minister bijvoorbeeld met een wetsvoorstel. In de 2e Kamer gaan ze dat bespreken en gaat het uiteindelijk naar de 1e Kamer. Uitvoer: Ambtenaren zorgen er vervolgens voor dat de wet wordt uitgevoerd. Uiteindelijk werken de ambtenaren onder eindverantwoordelijkheid van een minister. Terugkoppeling: Wetten en andere maatregelen zijn nooit het eindpunt van de politiek. Besluiten roepen namelijk altijd reacties op in de samenleving. We spreken in dat geval van terugkoppeling. Bij het nemen van politieke besluiten moet rekening worden gehouden met veel belangen. Veel van dit soort zaken zijn omgevingsfactoren: alle gegevens die een mogelijke rol kunnen spelen in het proces van de politieke besluitvorming. Globaal kunnen we de omgevingsfactoren verdelen in: Demografische kenmerken, de samenstelling van de bevolkingsopbouw Ecologische kenmerken: de wisselwerking tussen mens en milieu. ( De bouw van grote wijken gaan ten koste van recreatie mogelijkheid) Culturele kenmerken, de geschiedenis van een land en de daaraan gekoppelde gewoonten en gebruiken Economische kenmerken: Is de economie goed of slecht in een land Technologische kenmerken: Wat kun je bereiken met de technologie ( Windmolens, zonne-energie) Sociale kenmerken: te grote inkomensverschillen Internationale verhoudingen: Verhoudingen tussen landen zoals de EU 6.5 Pagina 6 van 7

7 Naast de systeemtheorie kennen we ook het barrièremodel. Uitgangspunt hierbij zijn de problemen die moeten worden overwonnen om een volgende stap te kunnen nemen in het proces van politieke besluitvorming. Pas als er een brede bekendheid is van een kwestie komt een probleem op de publieke agenda. Als dit is gelukt volgt de tweede barrière: de politiek moet de kwestie op de politieke agenda zetten. De 3e barrière is het formuleren van besluiten. Het kost veel tijd om een goede wettekst te maken. De regels of wetten moeten duidelijk, haalbaar en algemeen aanvaardbaar zijn. Probleem bij de uitvoering leiden tot ontevredenheid bij de bevolking en dan begint het proces opnieuw. Het barrièremodel geeft duidelijk aan waar de problemen kunnen ontstaan. Barrièremodel: Start: mensen ervaren een kwestie als een maatschappelijk probleem Barrières betrokken actoren 1. brede bekendheid geven burgers, actievoerders, aan een maatschappelijk belangengroepen en probleem massamedia 2. het ontstaan van een politieke partijen, leden vd politieke discussie 1e + 2e Kamer 3. Keuze en formulering ministers, staatssecretarissen, ambtenaren van het besluit adviescommissies, leden van de 1e + 2e Kamer 4. uitvoering van het besluit ministers, staatssecretarissen, ambtenaren. Pagina 7 van 7