2 keer beoordeeld 24 juni 2013

Transcriptie

1 8,2 Samenvatting door een scholier 1595 woorden 2 keer beoordeeld 24 juni 2013 Vak Maatschappijwetenschappen Ministers 1. Regering = koningin en ministers (medewetgevende taak > wetsvoorstel) 2. Kabinet = ministers en staatssecretarissen (uitvoerende taak) Kamerleden 1. Parlement/Staten-Generaal/Volksvertegenwoordiging/Eerste en tweede kamer (medewetgevende taak > stemmen) en (controlerende taak) HOOFDSTUK 1 Wat is politiek? Er bestaat niet één vaste definitie - definitie systeembenadering = Proces van omzetting van verlangens, wensen en eisen uit de samenleving in bindende besluiten. Politieke besluitvorming richt op: oplossen van politieke problemen Iets is een politiek probleem als: - Grote groep in de samenleving vindt de situatie ongewenst, - Ze willen door overheidsingrijpen veranderingen zien. Uit besluitvorming komen: Regels en wetten. Overheid maakt beleid (= alle wetten/maatregelen voor oplossing) Oplossen politieke problemen: - het kiezen van een bepaalde oplossing voor een maatschappelijk probleem en het inzetten van (financiële) middelen om het beoogde doel op een vastgesteld moment te bereiken. Collectieve belangen / goederen Kenmerken: - Het is van algemeen belang Iedereen kan er gebruik van maken/maakt er gebruik van Meestal gerealiseerd door de overheid (is lastig via markt) Wordt betaald via belasting (niet direct gebruik, maar wel kosten) Solidariteit = Al gebruik je het niet, je betaalt voor de kans voor iedereen dat er iets gebeurt. Pagina 1 van 8

2 Taken van de overheid Hoofdtaken: - garanderen van openbare veiligheid, - onderhouden van goede buitenlandse betrekkingen, scheppen van werkgelegenheid, sociale zekerheid, goede arbeidsomstandigheden, infrastructuur en een goed economisch klimaat, - welzijn, onderwijs, volksgezondheid, kunst en andere zaken op sociaal-cultureel gebied. Veranderingen in het verleden: Van een nachtwakerstaat naar steeds meer taken. De overheid doet na de wereldoorlog steeds meer. In jaren 80 en 90 doet de overheid weer steeds minder. Kabinet Rutte: Kabinet Rutte bezuinigde op kunst en liet onderwijs meer zelf betalen. Er werd minder door de overheid gedaan. HOOFDSTUK 2 Rechtstaat en democratie Kenmerken staat = - een souvereine macht, - die regeert over een grote groep, - op een bepaald grondgebied, - en daarbij een geweldsmonopolie bezit. Macht en gezag Macht = het vermogen om je wil aan anderen op te leggen, desnoods tegen hun zin in. Te ontlenen aan: machtsbronnen, zoals: wet / formele bevoegdheden steun ( macht van het aantal ) kennis/deskundigheid geld/vermogen netwerken geweld Gezag = Er is sprake van gezag als mensen de macht van anderen als legitiem ervaren. Rechtsstaat = als een staat waarin de rechten en plichten van zowel de inwoners als van de overheid zijn vastgelegd, zodat de burgers beschermd worden tegen machtsmisbruik door de overheid. Bescherming door middel van: Grondrecht, Scheiding machten, Legaliteitsbeginsel, Mogelijkheden voor burgers om te participeren in politiek, Openbaarheid van bestuur. Klassieke/sociale grondrechten Klassiek: passieve overheid, vrijheden moet de overheid garanderen (wet) en is dus af te dwingen. Sociaal: actieve overheid, altijd zorgen voor. is niet af te dwingen Voorbeelden politieke participatie: deelnemen via grondrecht stemrecht, oprichten van een partij, vrijheden, rechten (mening geven/demonstreren/etc.) Pagina 2 van 8

3 Wet openbaarheid van bestuur: recht om te weten wat er in de politiek gebeurt, Informatie vragen (journalisten/media) Constitutionele monarchie met parlementair stelsel = Monarchie = erfelijk koningschap Constitutie = grondwet = koningin is gebonden aan de grondwet Regering = koningin en ministers Ministeriële verantwoordelijkheid: de koningin (en ambtenaren en andere leden van het koningshuis) zijn onschendbaar, ministers zijn verantwoordelijk. HOOFDSTUK 3 Verkiezingen en kiesstelsels Actief en passief kiesrecht Actief = recht om te stemmen Passief = recht om je verkiesbaar te stellen Voorwaarden actief: - 18 jaar/ouder, - Nederlandse Nationaliteit (uitzondering EuParlement, Gemeenteraad), - Niet uitgesloten door rechter (bijkomende straf/handelingonbekwaam) Voorwaarden passief: - Ingeschreven in elke kieskring waar de partij aan mee wil doen (19), - In elke kieskring handtekeningen van 25 sympathisanten, - Per kieskring een waarborgsom van 450 euro. Het Nederlandse kiesstelsel = stelsel van evenredige vertegenwoordiging Houdt in: dat het aantal zetels dat een partij haalt evenredig is met het aantal op die partij uitgebrachte stemmen 10% van de stemmen is bijvoorbeeld 10% van de zetels Berekening = 1. Bereken kiesdeler (aantal stemmen die nodig zijn voor één zetel) = totaal aantal geldig uitgebrachte stemmen/ Bereken het aantal zetels per partij/kiesdeler Districten/meerderheidsstelsel = Land wordt verdeeld in een aantal districten. Elk district levert één volksvertegenwoordiger. Relatieve meerderheid = Kandidaat die in het district de meeste zetels haalt, krijgtde zetel van dat district. Absolute meerderheid = Kandidaat die in het district de absolute meerderheid heeft,krijgt de zetel van dat district. Voordelen: - band tussen kiezer en volksvertegenwoordiging is groter, - geen kleine partijen, minder discussies, makkelijker regeerakkoord. Nadelen: - Kleine partijen halen het niet bij een districtenstelsel, minder democratisch. Kabinetscrisis, kan ontstaan als: Pagina 3 van 8

4 coalitiepartijen het onderling niet (meer) eens kunnen worden, als de meerderheid van Tweede Kamer het vertrouwen opzegt in het kabinet, Wat gebeurt er? = Nieuwe informateur óf nieuwe verkiezingen (kabinet wordt dan demissionair) Kabinetsformatie 1. Consultatieronde koningin laat zich adviseren door vice-president Raad van State voorzitter eerste en tweede kamer fractievoorzitters van de partijen in de tweede kamer Ze benoemt vervolgens een informateur. 2. Informateur onderzoekt welke partijen een gezamenlijk beleid kunnen voeren Opstellen van het regeerakkoord dat op voldoende steun van de tweede kamer moet kunnen rekenen. 3. Formatie - formateur vormt het kabinet = verdeling posten = zoeken van geschikte personen 4. Beëdiging Koningin ontslaat het oude kabinet en benoemt de nieuwe bewindspersonen Representatie en representativiteit Representatie = vertegenwoordiging Representativiteit = mate waarin standpunten en beleid van de gekozen volksvertegenwoordiging overeen komen met wat de kiezers voor ogen staat. Ideale situatie = als representatie in hoge mate van representativiteit resulteert Knelpunten: - niet iedereen gaat stemmen, - onderkant samenleving is ondervertegenwoordigd, - mensen zijn het niet met alle standpunten van hun partij eens (ostrogorski-paradox), coalitiepartijen moeten compromissen sluiten. HOOFDSTUK 4 Het landsbestuur Nederlandse staatsstructuur: Nederland maakt samen met Aruba, Curaçao en Sint-Maarten deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Aruba was al apart! De Nederlandse Antillen bestaan niet meer. Curaçao en Sint-Maarten werden later aparte landen. 4 bestuurslagen: - EU, - Rijksoverheid, - Provincies, - Gemeenten Pagina 4 van 8

5 Ministerraad:Gezamenlijke vergadering van ministers, onder leiding van de premier Minister zonder portefeuille:minister zonder eigen ministerie en begroting (valt onder een ander) Programmaminister: minister zonder eigen ministerie Hoofdtaken regering : Medewetgevend (indienen wetsvoorstel), Uitvoerend ( - voorbereiding overheidsbeleid ) Hoofdtaken parlement: Medewetgevend Controlerend ( - beleidsbepalende taak ) Hoe komt een wet tot stand? 1. Wetsvoorstel van minister* 2. Advies van Raad van State 3. Behandeling in Tweede Kamer (eerst in commissie, daarna plenair) 4. Behandeling in Eerste Kamer (eerst in commissie, daarna plenair) 5. Ondertekening door ministers en de koningin 6. Publicatie in Staatsblad Formele middelen van het parlement (MEDEWETGEVENDE TAAK): - Recht om te stemmen over wetsvoorstellen (1ste kamer en 2de kamer), - Recht van initiatief (2de kamer), Recht van amendement (2de kamer), Budgetrecht (1ste en 2de kamer) (De tweede kamer is gekozen door het volk, en omdat we democratisch zijn heeft de tweede kamer meer macht.) Formele middelen van het parlement (CONTROLERENDE TAAK): - Vragenrecht, - Recht van interpellatie, Motierecht, Enquêterecht (zwaarste middel.) Deze hebben 1ste en 2de kamer allemaal. Vertrouwensregel: Regering is verantwoording schuldig aan het parlement. <> Het parlement controleert de regering. Regering en ministers hebben het vertrouwen van de meerderheid van de tweede kamer nodig. Informele middelen van het parlement: lobbyen bij (eigen) ministers (mening overtuigen) Overleggen met pressiegroepen en ambtenaren voor het verwerven van steun Gebruik van massamedia als spreekbuis Uitoefenen van druk via de politieke partij waarvande ministers lid zijn HOOFDSTUK 5 Politieke besluitvorming Politieke besluitvorming is gecompliceerder dan zojuist beschreven werd, want: Pagina 5 van 8

6 1. Beperkte capaciteit van politieke systeem (ze moeten prioriteiten stellen) 2. Omgevingsfactoren beperken soms politieke mogelijkheden 3. Invloed van andere politieke actoren (bijvoorbeeld pressiegroepen H6) Interne omgevingsfactoren: - economisch (crisis), - cultureel, - geografisch, - technologisch (DNA afstaan bijv.), ecologisch (natuur, dierwelzijn), - demografisch (vergrijzing, bevolkingsdichtheid) Externe omgevingsfactoren: - internationale verdragen, - internationale organisaties, - internationale ontwikkelingen - Het barrièremodel van het politieke proces Barrière 1 = (h)erkennen van het probleem/wens als politiek probleem/wens Barrière 2 = afweging/toekenning van hoge prioriteit aan een probleem/wens Barrière 3 = Beslissen over (de noodzaak van) beleidsmatige oplossing van problemen Barrière 4 = Uitvoering van genomen besluiten (zoals 130 op snelweg, wietpas) 2. Het systeemmodel van Easton Fase 1: invoer = Eisen en wensen vanuit de samenleving Poortwachters = Bepalen welke eisen en wensen toegelaten worden tot het politieke Systeem (media, pressiegroepen, politieke partijen) Fase 2a = Politici zijn bereid om het probleem aan te pakken Fase 2b = Beleidsvoorbereiding (ambtenaren, staatssecretarissen, ministers) = Verzamelen van info en formuleren van adviezen over beleid (wetsvoorstel) Fase 2c = Beleidsbepaling (ambtenaren, staatssecretarissen/ministers) = Nemen van beslissing over wetsvoorstel Fase 3 = Uitvoer = Uitvoeren van politieke besluiten Fase 4 = Terugkoppeling/feedback = Beleidsevaluatie, reacties vanuit samenleving (ondervraagd) VERSCHIL met barrièremodel = geen terugkoppeling / feedbackfase Wanneer komt iets op de politieke agenda? langs poortwachters, veel mensen vinden de situatie ongewenst heftige emoties / komt vaak voor het is oplosbaar hij krijgt prioriteit HOOFDSTUK 6 Ambtenaren Overheidsbureaucratie: alle ambtenaren samen > hiërarchisch > vaste regels + procedures > onpersoonlijk en dus onpartijdig, bestuurlijke continuïteit, uitbreiding capaciteit overheid Knelpunten in het functioneren hiervan: Pagina 6 van 8

7 lange procedures / traag en inadequaat verkokering (elk departement/ministerie voert een eigen beleid: is geen eenheid) Macht ambtenaren: - Tijdens de uitvoering hebben zij eigen beleidsruimte, omdat ze algemeen geformuleerd zijn. Meer macht dan minister (veel meer kennis en ervaring) Voorbereiding wetsvoorstel Adviesoganen:- Raad van State (adviesorgaan, alle wetsvoorstellen eerst hier), - Sociaal-Economische Raad (SER), - Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), - Adviesraden voor specifieke beleidsterreinen, Planbureaus (berekeningen) SER: - 11 namens overheid, 11 werknemers, 11 werkgevers (sociaal-economische adviezen) Politieke partijen, functies: rekrutering -/selectiefunctie = leveren van kandidaten voor politieke functies, articulatiefunctie = zetten wensen uit de samenleving op politieke agenda, participatiefunctie = bevorderen politieke participatie van burgers aggregatie-/integratiefunctie = tegen elkaar afwegen en bij elkaar brengen van wensen, eisen, belangen communicatiefunctie = intermediair tussen overheid en burger Voorbeeld functieverlies = Media neemt communicatie- en articulatiefunctie nu in. HOOFDSTUK 8 Wat is ideologie? Uitspraken over > normen en waarden, > gewenste sociaaleconomische orde, > gewenste machtsverdeling 1. Liberalisme (VVD, PVV, (D66)) persoonlijke vrijheid, zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid passieve overheid, alleen kerntaken door overheid rechts, economisch/vrijemarkteconomie 2. Sociaaldemocratie gelijke kansen, opkomen voor zwakkeren in de samenleving, veel instemming van het volk actieve overheid links, economische gelijkheid, democratisering, kritiek op vrijemarkteconomie 3. Confessionalisme (CDA, ChristenUnie, SGP) geloof (Christelijke waarden zoals naastenliefde, harmonie en rentmeesterschap) gespreide verantwoordelijkheid (= overheid als aanvulling op het maatschappelijk middenveld) (D66 is sociaal-liberaal) Progressief Vooruitstrevend Hechten sterk aan persoonlijke vrijheden, met name op ethisch gebied Internationale en multiculturele houding Milieu boven economie Reactionair terughandelend niet per se links of rechts Populisme = meer een politieke stijl dan een ideologie afzetten tegen gevestigde partijen steeds refereren naar de wil van het volk grote nadruk op (charismatisch) leiderschap Pagina 7 van 8

8 - vaak beroep op eenheid en vaderlandsliefde Pragmatisme = Pragmatische partijen zoeken en streven naar praktisch haalbare oplossingen voor politieke vraagstukken, zonder rekening te houden met ideologische beginselen (D66) Ecologisme = - nadruk op wederzijds afhankelijke mens en natuurlijke omgeving, - ecologie belangrijker dan economie Feminisme = - gelijkwaardigheid / gelijke behandeling van man en vrouw Fascisme / extreem rechts = - verwerping democratie, - nationalistisch, eigen volk eerst, bijvoorbeeld PVV, - sterk leiderschap, - verheerlijking van geweld Stromingen per partij VVD: Liberaal CDA: Confessioneel D66: Sociaalliberaal / pragmatisme SP: Socialisme SGP: Christen PvdA: Socialistisch GroenLinks: Liberalisme PvdD: Ecologisch Pagina 8 van 8