Catherina Halkes ( )
|
|
- Rosa Aerts
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Catherina Halkes ( ) Leven In een langlpende serie Grte Thelgen mag de grand ld lady van de feministische thelgie niet ntbreken. Deze bespreking krijgt een wat ander karakter dan die ver andere thelgen. Reden is, dat zij niet z heel veel heeft geschreven en zeker geen dikke beken, maar p andere manieren des te meer invled heeft gehad, en dat er wel nlangs een dik bek ver haar geschreven is: een wetenschappelijke bigrafie van 600 blz. die zich baseert p het vele (bijna alles) dat ze sinds de 50-er jaren bewaard heeft ver haar leven en werk. 1 Behalve een levensbeschrijving is dat tegelijk k de geschiedenis van een kleine eeuw Nederlands kathlicisme. Catharina Janna Maria Halkes werd gebren p 2 juli 1920 in Vlaardingen in vral van meders kant een zeer gegede RK familie. Ze was de jngste van drie zussen, in de familie vele geestelijken. Gdsdienst nam een grte plaats in, de regels werden strikt nageleefd. Ze ging naar een schl van de zusters, ze gent van de sfeer, de wierk, het rijke rmse leven, en bleef haar leven lang van die kant van de kerk huden. Na het verlijden van haar vader en haar udste zus was het in de crisistijd sms financieel heel krap, drdat uitgeleend geld niet terugkwam. We waren rijk en arm tegelijk. Ze leerde makkelijk, haalde aan het RK lyceum vr meisjes in Rtterdam haar gymnasiumdiplma met de hgste cijfers. Al p schl ntppte ze zich als leider, gangmaker, iemand met ambitie. Een studie klassieke talen in Leiden (thelgie kn niet vr een RK vruw) werd verhinderd dr de rlg. Met werken en cursussen ntwikkelde ze zich. De vergeleverde brieven getuigen van een innig traditineel gelf: RK is het enige ware gelf, vergave aan Gds wil de grtste deugd. De rlg in West-Nederland betekende hngertchten, ten bleek k haar zakelijk talent: ze ging actief achter de rente p investeringen aan, de eerste (niet de laatste!) keer dat ze zich mest bewijzen in een mannenwereld. Na de rlg ging ze Nederlands studeren. In de rlg had ze bijles gehad van Luis Rgier, een geleerd man, auteur van Geschiedenis van het Kathlicisme, later hgleraar te Nijmegen. 2 De relatie met Rgier was zeer innig, maar er ntstnd k een breuk: wat er precies gebeurd is, is nduidelijk mdat juist deze crrespndentie in het archief ntbreekt Later is de relatie hersteld. Studeren in Leiden pent de wereld vr haar, ze is actief in de studentenbeweging van de Kathlieke Actie. In 1949 studeert ze af, in 1950 truwt ze met studiegent The Gvaart in een mis met drie heren, geestelijken uit beide families, met een speciale pauselijke zegen. Ze verhuizen naar Breda waar The leraar wrdt, krijgen een dchter en twee zns. Tine blijft k maatschappelijk actief,.a. als presidente van het Kathliek Vruwengilde. Haar inzet hier is, het Gilde van gezelligheid m te vrmen tt serieuze vrming vr vruwen. Ze laat sprekers kmen, zet cursussen p. Na vijf jaar heeft ze vldende gedaan en vertrekt weer; nrust is een kenmerkende eigenschap. Tijdsbeeld In de vijftiger jaren is de Nederlandse vruw ng lang niet geëmancipeerd. 3 Er is wel iets gaande: met name ntwikkelde vruwen uit de betere kringen namen het niet meer dat ze in allerlei rganisaties 1 Annelies van Heijst & Marjet Derks, Catharina Halkes. Ik verwacht iets grts. Levenswerk van een feministisch thelge, Nijmegen Hij maakte haar.a. bekend met Catharina van Sienna, haar patrnheilige, met wie ze zeker het drtastende deelt: Catharina ntzag zich niet, zelfs de paus terecht te wijzen. 3 Pas in 1956 wrdt de gehuwde vruw handelingsbekwaam vr de wet. In 1957 wrden de belemmeringen p het werken van gehuwde vruwen pgeheven, na een Kamermtie die met nipte meerderheid aangenmen wrdt drdat álle vruwen in de kamer die steunen, k de kathlieke tegen hun partij de KVP in. 1
2 mnddd gemaakt werden. Ze wilden hun vleugels uitslaan en hun capaciteiten inzetten vr de samenleving. In deze tijd maakt Tine naam met interviews en vrdrachten waarin ze benadrukt dat de taak van de vruw, anders dan de kerk ten predikte, wijder is dan alleen binnen het gezin. Z zette ze zich in vr bewegingen die de gdsdienstbeleving van kinderen wilden veranderen: geen prestatiegdsdienst meer met vastentrmmeltjes, kinderbiecht, misbezek afkruisen, maar de vreugde van het gelf beleven. Het brengt haar in cnflict met de pastr in Ginneken waar ze dan wnen. Ze is veel weg, The vangt dat p in het gezin. Zdra dat kan (1957) gaat ze k parttime werken als lerares Nederlands. De bigrafie nemt hen in die tijd een pwerkppel, want The wrdt een gezien leraar Nederlands, schrijft beken ver Nederlandse en Vlaamse literatuur en zit in de jury van de P.C. Hftprijs. Netwerken De vlgende jaren zijn een kwestie van invechten in de RK wereld, via functies als presidente van het Kathliek Vruwengilde. Het is een wereld van mannenblwerken en tegenstand, maar k veel kathlieken die vertuigd zijn van de ndzaak van verandering, herdefiniëren van de plaats van de vruw, de rlverdeling, de seksualiteit. Als vruw die óók een gezin draaiend hudt krijgt ze veel krediet, meer dan ngehuwde vruwen vr zver die geen religieuzen zijn staan zij in laag aanzien mdat ze niet passen in het RK beeld van de vruw. De bigrafen wijzen erp dat ze nder vruwen een bevrrechte psitie had, met elke chtend huishudelijke hulp: de meeste vruwen hadden geen hulp f waren zelf hulp Niettemin wrdt haar eigen leven een rlmdel vr vruwen: in interviews wrdt mstandig uitgelegd he man en kinderen meewerken in het huishuden zdat k de vruw buitenshuis haar invled kan den gelden. Ze kan geweldig netwerken, krijgt geregeld interviews in tnaangevende bladen en begint aan een lange mars dr de instituties,.a. als bestuurslid van de Radbudstichting. Ze wrdt k p tv regelmatig gevraagd dr de KRO. Vanaf 1962 werkt ze samen met Frans Haarsma, priester en hgleraar aan het seminarie Rijssenburg te Driebergen. Hij is adviseur van kardinaal Alfrink en betrkken bij de vrbereidingen van het Tweede Vaticaans Cncilie. Opnieuw gaan er deuren pen, ze gaat met hem drie weken naar Rme rnd de pening van het Cncilie m verslag te den vr het vruitstrevende blad Te elfder ure. Opvallend is he ze helemaal kan zwijmelen bij de plechtigheid van de pening p het Sint Pietersplein, het grtse en massale, de liturgie. Ze geniet, legt cntacten met de bisschppen Alfrink, en vral Bekkers en Bluyssen. Opvallend, vr mij nieuw: Zij en Frans Haarsma krijgen een liefdesrelatie, dat wist k The. De bigrafie schrijft lacniek: sleg de vnk ver en begn een amureuze relatie, die een leven lang zu standhuden. Tine stelde haar echtgent daarvan p de hgte en verzekerde aan Frans dat er in haar huwelijk pen en experimenteel als het was ruimte was vr het vlledig beleven van deze nieuwe liefde. Het echtpaar Gvaart-Halkes was in de jaren vijftig naar een pen huwelijksbeleving gegreid. De echtelieden lieten elkaar ruimte vr meer affectieve en intieme relaties met derden. Dat de vrijheid z ver ging, zullen velen in de kathlieke buiten wereld niet hebben vermed [ver Tine en Frans]: Vr hun gevel betrachtten ze ascese en brachten ze ffers, mdat er zveel mmenten waren waarp ze niét hij elkaar knden zijn In die lijn zag Tine k een leven met Frans vr zich: in liefde verbnden, samen denken en werken aan kerkvernieuwing, waarbij hij haar, dankzij zijn psitie, verder kn brengen. ( ) Cmmentaar? Ze flirt krt met de plitiek, wil daarm naar Den Haag verhuizen maar dat hudt The tegen. Het strandt in cnflicten ze is allesbehalve cnflictmijdend rndm vruwelijke kandidaten vr de Kamerverkiezingen. Later heeft ze daarvan spijt gehad: In de plitiek kun je echt iets veranderen. Studeren en schrijven Inmiddels gaat haar gebrek aan thelgisch achtergrnd haar pbreken. Verschillend prmtieplannen gaan niet dr, evenals het vinden van een aangepast traject met vrijstellingen m thelgie te studeren. Ze det wel veel aan pleiding maar geen frmele examens. In 1964 schrijft ze haar 2
3 eerste bek: Strm na de stilte. De plaats van de vruw in de kerk, het eerste bek van een Nederlandse vruw ver de nderdrukte situatie van de vruw in kerk en thelgie. Het bek krijgt veel enthusiaste maar k kritische reacties. Iemand als dr. Marga Klmpé is mild psitief maar nemt het wel een bek van een huisvruw. Prf. dr. Christine Mhrmann, de eerste vruwelijke hgleraar aan de KUN, nemt het bek milieugebnden, afgestemd p de intellectuele middenklasse en een andere recensent, een jnge prgressieve vruw, nemt het bij verschijnen al veruderd en hekelt het prgressieve jargn. Een bek vr dames in mantelpak Z zit ze, zals vaker, tussen twee vuren. Anderen nemen het vr haar p, nder andere pater Jan van Kilsdnk. Five minutes f fame Wereldberemd was ze even in 1967: als enige vruw, samen met Alfrink en Schillebeeckx, in een artikel in Time ver de ultra-prgressieve Nederlandse kerkprvincie. Natuurlijk kwamen daar felle reacties p, pr en cntra. Alle strijdkwesties beschrijven waarin ze terecht kwam is nbegnnen werk. Als bestuurslid van de Radbudstichting kreeg ze te maken met het uittreden en huwen van studentenpastr Huub Osterhuis. Ze speelde als een van de weinige invledrijke vruwen een rl bij het Pastraal Cncilie in Nrdwijkerhut ( ), dat achteraf de tegenstellingen tussen de prgressieve en cnservatieve krachten eerder verscherpte. Er waren in die tijd grte vergezichten: vele kathlieken verwachtten dat het celibaat z n langste tijd gehad had. 4 Achteraf blijkt het een felle maar wel kleine intellectuele prisping te zijn geweest. De grte beweging was dat heel veel mensen de kerk verlieten en zich met deze discussies niet meer bezighielden. Langzaam maar zeker wrdt Tine een van de begbeelden van vernieuwing in de RK kerk. Tegelijk blijkt uit dagbeken, aldus de bigrafen, dat ze innerlijk nzeker was en leed nder de afhankelijkheid: vr alles wat ze wilde bewerkstelligen had ze anderen (lees: mannen) ndig met de ndige invled. Dat lukte haar verigens heel ged: de bigrafie beschrijft een wirwar aan aktiegrepen en kmmissies ; vergaderen met een grt deel van haar tijd gevraagd hebben. Tegelijk kreeg ze het meilijk: in de vijftiger jaren was ze als academisch gevrmde vruw en werkende meder een uitzndering: in de late 60-er en de 70-er jaren was dat niet meer geneg en miste ze in de kringen waarin ze verkeerde, dat ze geen thelg was en geen dctrstitel had. Wel had ze de KPV (klinisch pastrale vrming) training gedaan, en de supervisrenpleiding daarvan. Cnstant blijft ze streven naar expsure in de media. Intussen is het prbleem k de greiende afstand tussen de prgressieve vrhede waarte zij behrt en de RK vruwenverenigingen die ze ng steeds als haar achterban ziet. Want na het aanvankelijke enthusiasme hudt de vernieuwing in RK Nederland vrij snel p, met de beneming van de bisschppen Simnis (Rtterdam) en Gijsen (Rermnd). Er kmt wel een tegenbeweging p gang, met naast Haarsma (inmiddels hgleraar in Nijmegen) grte internatinale namen als Küng, Rahner en Metz, die streeft naar een syndaal, demcratisch, bestuur van de kerk. Persnlijk is er vr Tine een kninklijke nderscheiding, maar er kmen k huwelijksprblemen. In 1972 maken The en Tine hun echtscheiding bekend. Academische lpbaan De feiten zijn simpel: vanaf 1970 parttime medewerker, later hfdmedewerker, pastrale thelgie aan de thelgische faculteit in Nijmegen; vanaf 1977 een fulltime aanstelling vr feministische thelgie; in 1982 een eredctraat van Yale (VS); van de eerste Nederlandse hgleraar feministische thelgie. Het verhaal erachter is ingewikkelder. De rde draad die uit de bigrafie naar vren kmt is dat ze steeds net niet gekwalificeerd was vr functies, en er behrlijk lbbywerk ndig was, van anderen en van haarzelf. 5 Ze zit gevangen tussen ijver vr het vak en persnlijke ambitie (die twee zijn niet te scheiden) en het gebrek aan erken- 4 Met het uittreden van 200 priesters in één jaar zu je verwachten dat de ndklk geluid werd. 5 Ze werd medewerker thelgie znder dat ze frmeel thelg was, hfdmedewerker znder geprmveerd te zijn; vr de prichting van een functie feministische thelgie ging ze buiten de faculteit m naar het universiteitsbestuur. Ze schrmde niet mgelijke cncurrenten in een negatief daglicht te stellen. Het eredctraat van Yale is geïnitieerd dr haarzelf en Frans Haarsma na een bezek aldaar. Ok vr de leerstel heeft ze zelf het ndige in beweging gezet. 3
4 ning anderzijds. De tegenstand is sms ingegeven dr bezwaar tegen haar inzichten, sms k zakelijk en terecht al zu Tine dat niet snel inzien, maar niet alle vruwen rndm haar heen vnden haar een gede keus vanwege (gebrek aan) wetenschappelijkheid en de pkmst van een nieuwe generatie met nieuwe vragen (ze was 63 bij haar beneming). Het is zeker óók een kwestie geweest van hnreren van een lange lpbaan in de strijd vr vruwenrechten. Een tussenevaluatie. Wat weet u zelf ng van deze peride? Hebt u de discussies gevlgd? Was dit nu een typische RK kwestie? Was het debat ver vruwenemancipatie in de rest van de maatschappij (inclusief de prtestantse kerken) anders, makkelijker? Het cnservatieve verwijt is, dat feminisme man en vruw tegen elkaar pzet en funest is vr huwelijken. He kijken we daar tegenaan? (Feministisch) thelg Vanaf haar aanstelling aan de faculteit (1970) nemt ze zich thelg. Pas in 1975 ntdekt ze de feministische thelgie, althans de term! Tt nu te was het steeds ng maar gegaan m de psitie van de vruw, m het Mariabeeld, maar niet m de thelgie zelf als spreken ver Gd. 6 Keerpunt is het lezen van Mary Daly s Beynd Gd the Father, dat ze ervaart als een thuiskmen. In de jaren erna raakt ze snel thuis in het feministische internatinale netwerk, met vruwen als Letty Russell, Rsemary Radfrd Ruether. Ze pakt de thema s p en zrgt ervr zichzelf in de kijker te spelen: reageren p publicaties van anderen en daarbij haar eigen prjecten nemen. Z wist ze een plaats te creëren vr feministische thelgie. Binnen het feminisme is ze echter niet meteen geaccepteerd. Daar is men juist van gdsdienst áf, met Gd met een thelg niet meer aankmen: Gd is in jezelf. Het blijft een dubbele strijd, binnen de thelgische mannenwereld vr het recht van vruwen, binnen het feminisme vr de zin van thelgie. In 1979 verschijnt een bundeling van artikelen Met Mirjam is het begnnen, in het Duits vertaald als Gtt hat nicht nur stärke Söhne en daar zeer ppulair gewrden. Ok buiten het academisch circuit is ze actief in preken en liturgie, niet eenvudig als vruw. Pausbezek Haar grtste faam heeft ze ngetwijfeld gekregen rnd het pausbezek in Ze is, samen met Wies Stael-Merkx, de latere vrzitter van de 8-mei-beweging, dr de Unie van kathlieke vruwenverenigingen afgevaardigd vr een gesprek van vruwen met de paus, maar p zeker mment bleek dat ze van Simnis niet aan het gesprek mee mcht den. Niet haar teksten (de discussie mest spntaan lijken maar ieders bijdrage werd eerst gescreend) maar haar persn zuden tt plarisatie leiden. Simnis heeft niet beseft dat zijn weigering tt vele malen grtere plarisatie zu leiden. Het wrdt een mediakwestie en de standpunten raken verhard. Een cmprmis Tine zu mgen spreken maar óók een cnservatieve vertegenwrdiger van een traditinele RK vruwenvereniging stuit p een weigering van Tine. De bigrafen nemen het mythevrming dat de affaire in het cllectief geheugen is gewrden tt het spreekverbd van Simnis, en niet de weigering van het cmprmis dr Halkes. Het verzuurt de verhudingen: ng jaren later zijn er verwijten tussen vruwen die niet en die uiteindelijk wél aan het pausbezek deelnamen. Op 8 mei 1985 beleeft Tine haar finest hur als eregast p de manifestatie p het Malieveld vrafgaand aan het pausbezek. 7 Vanaf dat mment geldt ze als de grande dame van de feministische thelgie. Ze blijft ng lange tijd een luis in de pels van de kerk waarvan ze altijd lid blijft. Wat vinden we van de persn van Tine Halkes? Zu die persnlijkheid k z gevrmd kunnen zijn uit nd : als je spreken niet gehrd wrdt, met je schreeuwen? Als je er niet tussenkmt znder ellebgen met je ze wel gebruiken? He staan we tegenver de kritiek vanuit de cnservatieve hek: ging ze te ver, eiste ze te 6 Interessant: een paar jaar later schrijft ze al 25 jaar aan feministische thelgie te den. 7 Vier dagen later haalt Hedwig Wasser de wereldpers dr wel het gesprek aan te gaan met de paus, en afwijkend van de gedgekeurde tekst in één minuut alle heikele punten te benemen: afhuden gescheiden mensen van eucharistie, ngehuwd samenwnen, hmseksualiteit, belerende huding van de kerkleiding. 4
5 veel? Of was ze wellicht te vreg? He staan we tegenver de kritiek vanuit de radicale feministische hek, dat ze te burgerlijk was (in elk geval sciaalecnmisch) en te intellectueel, teveel mevruw in mantelpak Inhud: denken ver mannen en vruwen In haar inaugurele rede (1984) zet Halkes uiteen, dat er vele manieren zijn m tegen de verhuding man/vruw aan te kijken. 1. Onderschikking. De vruw als mislukte man zu zijn, later geschapen, tweederangs wezen. Eeuwenlang heeft deze leer, in vele tnaarden en subtiliteiten, de bventn geverd. 2. Plariteit. Hierbij wrdt ingezet p de verschillen tussen man en vruw, die stevig wrden aangezet en psitief wrden bezien. In Rmantiek en idealisme wrdt de vruw een eindels verheven, mystiek wezen, en z p een vetstuk geplaatst. Thelgisch is het mdel natuurlijk Maria, maagd en meder. Vruwen wrden in een keurslijf geplaatst, ze meten sereen en kuis zijn, en kunnen aan dit ideaalbeeld Maagd & Meder natuurlijk swies niet vlden. Cncrete vruwen schieten hier niets mee p. 3. Gelijkwaardig maar verschillend lijkt een stuk beter, maar in de praktijk betekent het vaak dat vruwen in bepaalde rllen wrden geduwd, die beter bij hen zuden passen (bijv. zrgtaken), en dat ze als aanvulling van de man wrden gezien. 4. Het emancipatiemdel: cmplete gelijkheid van man en vruw, maar wel p een abstract niveau. Simne de Beauvir, auteur van het zeer invledrijke De tweede sekse ( Je wrdt niet als vruw gebren maar als vruw gescialiseerd ) is hier de leidsvruw in geweest. Als alternatief vr het laatste mdel, dat veel mannelijke thelgen te ver gaat, zijn allerlei frmules bedacht, zals nderscheid in gelijkheid. Dat is ged bedeld, maar een uitdrukking als de vruw is niet minder persn dan de man, maar anders verraadt vlgens Halkes al dat er ng steeds vanuit de man wrdt gedacht. Dat idee is ud: k de kerkvaders erkennen dat smmige vruwen gede dingen den, maar dan tch alleen als ze het vruwelijke achter zich laten en zich naar mannelijke nrmen richten. Het mdel dat ze zelf vrstaat is ingewikkelder: het transfrmatieve, p het persn zijn van vruw f man gerichte mdel dat zich zdanig dient te realiseren dat het k p een maatschappijverandering is gericht We hren de ech s van die tijd: het persnlijke is plitiek (wat natuurlijk k z is! JD). Ze nderbuwt dat thelgisch via het het scheppingsverhaal uit Genesis 1. Man en vruw zijn beide beeld van Gd, maar tegelijk zijn ze k schepselen gericht p elkaar, p seksualiteit en vrtplanting (en daarin zijn ze géén beeld van Gd, die immers sekse en seksualiteit te bven gaat). Ze is vrzichtig m uit deze fundamentele tekst cnclusies ver gelijkheid van man en vruw te trekken, daar gaat het niet ver. Wel stelt ze: het gezamenlijke, beeld van Gd zijn en zrgen vr de schepping, gaat vóór het gedifferentieerde, de verscheidenheid m/v. Znder de tekst van Gen. 1,26-28 geweld aan te den, kunnen we stellen dat het diepste geheim, de meest markante trek van elke mens is dat zij/hij geschapen is m p Gd te lijken, Gd te representeren en verantwrdelijkheid te dragen vr de schepping. Mannelijk f vruwelijk zijn is secundair, kmt vereen met het karakteristieke van al het geschapene m vruchtbaar te zijn en vraagt telkens, in de geschiedenis en in elke cultuur, m een verantwrde invulling en vrmgeving. (11) Een mens is allereerst mens, en zveel meer dan haar geslacht, de nderlinge verschillen zijn veel grter. Haar betg gaat vervlgens richting het analyseren en veranderen van sciale en ecnmische machtsstructuren niet nbekend in de 80-er jaren. Maar ze det meer: ze past dit k te p thelgische cncepten als znde en genade. De pvatting van znde als pstand van het pstandige ik, en zelfverlchening als het ideaal is typisch mannelijk: veel vruwen lijden aan de mgekeerde znde : hun eigen ik wegcijferen en te weinig zichzelf durven zijn. Vr vruwen is iets anders ndig dan het afbreken van het eg: Ok hierm hebben vruwen vruwen ndig m in nderlinge liefde en tederheid maar k in nderling pastraat helende en heelmakende gebrteprcessen te bevrderen, birthing each ther int life. Verlssing is een gebrteprces. Gezien de histrisch heel verschillende gang die mannen en vruwen in nze westerse culturen zijn gegaan is, thelgisch gesprken, vr het kwaad van de macht verlssing ndig dr rechtvaardigmaking en daarna, in tweede instantie, heling dr heilig(heel)makende genade; de vlgrde ligt mgekeerd waar het vruwen betreft die 5
6 vóór alles aan heling behefte hebben en aan bewustwrding van kracht in zichzelf Zusterschap is geen spanningslze verzameling vruwen, maar vraagt m een kritische cnfrntatie tussen arme en rijke vruwen, ngeletterde en academische vruwen, blanke en zwarte vruwen, lesbische en heterseksuele vruwen. Pas daardr en daarna kunnen we k een met elkaar verbnden zusterschap vrmen. Juist in de fase van de drtcht, waarin een aantal van ns zich bevindt, zal blijken wat dit zusterschap waard is, wat slidariteit met de ntrechten elders in de wereld vrstelt. (14-15) Discussie: heeft ze gelijk met deze analyse? Speelt dit ng steeds? Zusterschap: bevrijdende f tenenkrmmende zinnen? Bevrijding Eerder al heeft ze feministische thelgie gedefinieerd als bevrijdingsthelgie. In Met Mirjam is het begnnen betgt ze dat vruwen meer willen dan mee kunnen den meeden binnen de kaders die dr mannen aangegeven zijn; ze willen die kaders veranderen. Het gaat m autnmie zelf kunnen bepalen wie en he je wilt zijn, niet meer gedefinieerd wrden dr rllen in relatie tt anderen (meder, dchter, echtgente). Maar wie zijn man en vruw dan? Zijn er mannelijke en vruwelijke eigenschappen, f is dat allemaal aangeleerd? Dit alles hudt in dat ik niet meer gelf dat man en vruw cmplementair zijn aan elkaar, laat staan dat de vruw een nuttige en ndige aanvulling van de man zu zijn. Beiden hebben zij de mgelijkheid van integratie in zich van wat tt nu te als mannelijke en vruwelijke cmpnenten, c.q. plariteiten te bek stnd, m daardr autnme, naar heelheid en andrgynie greiende mensen te wrden. Dit betekent niet dat we in ns pgen tt menswrding geen behefte aan menselijke relaties zuden hebben. Het tegendeel is waar, want daaraan greien wij juist. Maar het betekent wel dat iedere mens, man f vruw, kan uitgreien znder ndzakelijkerwijs de aanvulling van de andere sexe ndig te hebben. (23) Zijn er mannelijke / vruwelijke eigenschappen? Vrbeelden!? 8 thelgie Het is duidelijk dat haar fcus lag p de psitie van de vruw in cncrete zin. In veel artikelen verweeft ze haar eigen ervaringen. In Met Mirjam wel een paar artikelen die meer thelgisch zijn. In een artikel ver de bijbel haalt ze vruwelijke beelden van Gd naar vren en vruwelijke figuren in de bijbel, die te vaak genegeerd zijn f dr mannen uitgelegd en ingekaderd. Ze keert zich tegen verhalen als Genesis 19 (Lt die zijn dchters aanbiedt aan de Sdmieten) en andere pijnlijke teksten. De vraag f de bijbel een andrcentrisch bek is wil ze ng penlaten vr nader nderzek; Jezus ervaart ze in elk geval wel als bevrijdend tegenver vruwen. In een ander artikel, dat eigenlijk verrassender is, laat ze zien dat de Middeleeuwers sms Paulus hun meder nemen, Franciscus sms als meder wrdt aangesprken, en k Gd als lieve Meder. Blijkbaar keek men meer naar de functie (zrg) dan naar het geslacht (Met Mirjam, 66-67). Plaatsbepaling In de huidige gender-discussies gaat de discussie heel wat verder dan Tine Halkes. Haar thelgiseren kan aan de radicaliteit van Mary Daly, Rsemary Radfrd Ruether en tch k Drthee Sölle niet tippen. Dat heeft ngetwijfeld te maken met haar eigen scialisatie als, ndanks alles, truwe vlgeling van de RK kerk. Ze heeft iets in beweging gezet, en veel vruwen bekend gemaakt met een bevrijdende manier van thelgiseren. Maar haar thelgische invled is beperkt gebleven. Is het bvenstaande een gede samenvatting? Wat is vlgens u de blijvende betekenis van Tine Halkes manier van thelgie bedrijven? 8 Onlangs werd in een strip dr Renske de Greef (NRC ) ng geestig afgerekend met het verheerlijken van de vruw, zals vruwen zijn sterker, stabieler, als zij regeerden kwamen er geen rlgen etc. Halkes had het kunnen schrijven: tekennen van een unanieme psitieve eigenschap ntdet vruwen van hun individualiteit Vr mij gaat feminisme ver gelijkwaardigheid en het recht p een eigen identiteit. 6
Huiswerk Informatie voor alle ouders
Nummer 6 mei 2010 Huiswerk Infrmatie vr alle uders Huiswerk en efening Ged leren lezen en rekenen is belangrijk, want je hebt deze vaardigheden in het dagelijks leven veral ndig. Kinderen ged leren lezen
Nadere informatieCMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014
CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014 Inhud Respns... 1 Samenvatting van de resultaten... 1 Vragen ver de pleiding... 2 Vragen ver de stagiair... 3 Wat ziet u als sterke punten van de pleiding CMD?... 4 Wat
Nadere informatieGodsdienstige stellingname collega
Gdsdienstige stellingname cllega Je werkt p een penbare basisschl en hebt kinderen van verschillende natinaliteiten in je grep. Een van je cllega's draagt een hfddek. De kinderen uit haar grep scren ged
Nadere informatieHeart4Women. Duurzaam Bewogen Missionair. Sponsor een vrouw
Heart4Wmen Duurzaam Bewgen Missinair Spnsr een vruw Vruwen in hun kracht Heart4Ghana is bewgen met de psitie van de vruw binnen de Dagmba en Nanumba cultuur. Deze vruwen hebben het niet altijd makkelijk
Nadere informatieEvaluatierapport Scalda - Groep 3 29 januari 26 maart 2014
Evaluatierapprt Scalda - Grep 3 29 januari 26 maart 2014 1. Inleiding, deelnemers en activiteiten In dit dcument wrden de bevindingen weergegeven van begeleiders en deelnemers die betrkken waren bij de
Nadere informatieUit hetzelfde nest gegroeid.
Uit hetzelfde nest gegreid. Marina de Jde Als mijn zus sterft zal het me niets den! Zij laat me vlkmen kud. Ik heb geneg met haar afgezien, het is echt een serpent, je zu eens meten weten, laat een vruw
Nadere informatieVergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen
Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7 Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 2 van 7 Vergaderen Elke vergadering kent een vaste structuur en een vaste vlgrde. Deze structuur
Nadere informatieFederatiestatuut. Walburggroep. -concept -
Federatiestatuut Walburggrep -cncept - Federatiestatuut pagina 1/12 Inhud 1 Overwegingen 3 2 Naam en delstelling van de federatie 4 2.1 Naam 4 2.2 Delstelling 4 3 Bestuur 5 3.1 Federatiebestuur, beneming
Nadere informatieVeel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012
Veel gestelde vragen huurbeleid 18 ktber 2012 Algemeen: 1. Waarm kmt er een nieuw huurbeleid? Een aantal ntwikkelingen heeft ervr gezrgd dat wij ns huurbeleid hebben aangepast. Deze ntwikkelingen zijn:
Nadere informatieDe betrokkenheid van ouders bij de voorbereiding op de eerste communie
De betrkkenheid van uders bij de vrbereiding p de eerste cmmunie 1. De betrkkenheid van uders Paus Franciscus benadrukt dat wij als Kerk de taak hebben m naar buiten te gaan en het evangelie te verkndigen
Nadere informatieKindercoach. Jasmijn Kromhout Groep 8b
Kindercach Jasmijn Krmhut Grep 8b Inhud Vrwrd 1 Hfdstuk 1 Wat is een kindercach? 2 Hfdstuk 2 Geschiedenis 3 Hfdstuk 3 De pleiding 4 Hfdstuk 4 De prblemen 5 Hfdstuk 5 Srten kindercaches 6 Interview 7 Nawrd
Nadere informatieCursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs
Cursussen CJG (samenwerking tussen De Meerpaal en het nderwijs in Drnten) Vrtgezet Onderwijs 1 Faalangst (vrtgezet nderwijs) Faalangsttraining is vr jngeren die gespannen zijn en (te) veel nadenken ver
Nadere informatieStap 7. Deel Elkaar positief blijven versterken
Stap 7. Deel 2. 7.2 Elkaar psitief blijven versterken In het tweede deel ga jij je aandacht bewust richten p he je elkaar kunt versterken in het blijven den wat werkt. Dat ga je den dr p te schrijven wat
Nadere informatieVAN OUDERCOMITÉ NAAR OUDERRAAD
VAN OUDERCOMITÉ NAAR OUDERRAAD Sinds 1 september 2004 kan elke schl een uderraad prichten vlgens het participatiedecreet. Het schlbestuur is verplicht m een uderraad p te richten als 10% van de uders er
Nadere informatieOnze groep bezoekt de voorstelling op: LESBRIEF
Onze grep bezekt de vrstelling p: LESBRIEF 1 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geachte leerkracht, Deze lesbrief is bedeld
Nadere informatieMaak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar
Maak van 2015 juw persnlijk prfessinaliseringsjaar en wrd Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Deze status wrdt bereikt na certificering dr het nafhankelijke
Nadere informatieAls uitgangspunt zijn er drie wensen waar jij uit kunt kiezen:
Stap 2 Wat ga je den? Je gaat een wens kiezen ver wat jij anders wilt in het met elkaar mgaan. Daarna kies je twee manieren waarp jullie die wens gaan waarmaken. Je schrijft k ng p welke kwaliteiten en
Nadere informatieStap 1. Wat wil jij?
Stap 1. Hi Iemand heeft het idee dat jij wel wat supprt kunt gebruiken. Dat kunnen je uders zijn, een vriend/vriendin een therapeut f iemand anders die ju ged kent. Die iemand wil graag dat jij hulp krijgt
Nadere informatie2. E EN V RIJWILLI GER I S... versie 2.0
VRIJWILLIGERS IN DE EMMAUSPAROCHIE TE APELDOORN versie 2.0 INT RO DUCTI E In deze ntitie schetsen we de cnturen vr een uitdagend vrijwilligersbeleid van de RK Emmausparchie te Apeldrn. Deze parchie maakt
Nadere informatieCommunicatie voor beleid Interactie (raadplegen, dialoog, participatie) en procescommunicatie; betrokkenheid, betere besluiten en beleid
Samenvatting BEELDEN OVER COMMUNICATIE TEYLINGEN Bevindingen gesprekken ver Cmmunicatie, raad- en cllegeleden, rganisatie en samenleving In deze ntitie zijn de resultaten van zwel de gesprekken van 9 ktber
Nadere informatieStichting (V)écht ervoor! - beleidsplan
Inleiding In dit dcument, het Beleidsplan = BP, wrdt het beleid van stichting (V)écht ervr!, in hfdlijnen, beschreven vr de kmende 3 jaar. Dit dcument is het resultaat van verleg binnen het bestuur en
Nadere informatieMedewerkerMonitor Benchmark in de Zorg
MedewerkerMnitr Benchmark in de Zrg Telichting pzet vragenlijst en invulinstructies U heeft een inlgcde ntvangen per brief f per e-mail. Mcht u geen inlgcde ntvangen hebben, dan kunt u terecht bij de benchmarkcördinatr
Nadere informatieENQUÊTE LEVEN IN HEILIG LANDSTICHTING
ENQUÊTE LEVEN IN HEILIG LANDSTICHTING Beste drpsgent, Vr u ligt een enquête ver de ntwikkeling van ns drp in de kmende jaren. Deze enquête is een initiatief van de Drpsvereniging Heilig Landstichting,
Nadere informatieVOEL OOK DE MAGIE VAN KINDEROPVANG EN NATUUR!
Ontwikkeling van kinderen, stagnatie van de ntwikkeling en drverwijzen Wij prberen er vr te zrgen dat kinderen zich bij nze pvang plezierig velen en zich kunnen ntwikkelen. Om te kunnen berdelen f dit
Nadere informatieGenderloopbaankloof: enkele voorzetten vanuit Persephone vzw, organisatie van vrouwen met een handicap of invaliderende chronische ziekte
Genderlpbaanklf: enkele vrzetten vanuit Persephne vzw, rganisatie van vruwen met een handicap f invaliderende chrnische ziekte De genderlpbaanklf verdient aandacht van de beleidsmakers en de sciale partners.
Nadere informatieHoe zet ik een tent op?
He zet ik een tent p? 1. Een Gede plek vinden en vrbereiden Zek een plek die hger ligt dan de rest Ga als het mgelijk is niet nder lfbmen staan. Bij regen druppelen deze namelijk lang na. Hud rekening
Nadere informatieaan Hem, die rechtvaardig oordeelt. Onze manier van reageren
- 1 - Onze manier van reageren Onze manier van reageren p wat mensen zeggen f den, bepaald f wij gelukkig f ngelukkig zijn. Daarm staat er z deltreffend in Rmeinen 12 vers 17 : 17 Vergeldt niemand kwaad
Nadere informatieLAC. Inspiratie LAC water. Organiseer je LAC-zitting. Maak afspraken met de watermaatschappijen. Organiseer je LAC-zitting
Maak afspraken met de watermaatschappijen Organiseer je LAC-zitting Ken de WATER-rechten en plichten van je klant Vermijd afsluitingen Maak een draaibek vr je interne werking LAC Bied nazrg Betrek je cliënt
Nadere informatieTer voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Relaties en seksualiteit.
Criteria en vragenlijst themacertificaat Relaties en seksualiteit Primair nderwijs Ter vrbereiding p uw aanvraag vindt u in dit dcument de criteria en vragenlijst vr het themacertificaat Relaties en seksualiteit.
Nadere informatieSOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017
SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE 23 28 SEPTEMBER 2017 1.WAARDENKAARTEN Hiernder wrden de waardenkaarten weergegeven. Uit 24 kaarten zijn er 6 gekzen die centraal staan bij dit team en het
Nadere informatieO.a. in deze nieuwsbrief: Hoe is het om te leven met Hiv of Aids in Tanzania?
Nummer 3 april 2006 He is het m te leven met Hiv f Aids in Tanzania? Aids is een ziekte die helaas ng niet te genezen is. Ok is Aids een ziekte met veel sciale cnsequenties met name in Afrika. Vaak raken
Nadere informatieOmgaan met gescheiden ouders.
In deze Inf nder andere: Schen zetten, de deur gaat iets later pen. Hud u rekening met de kinderen? Die gaan vr He gaan wij m met gescheiden uders? Dnna Bakker is vrleeskampien!! 26 nvember 2014 Jaargang
Nadere informatieALS OUDERS GAAN SCHEIDEN. BILOCATIE ALS KANS? Visie van de vereniging Bemiddeling vzw *
ALS OUDERS GAAN SCHEIDEN. BILOCATIE ALS KANS? Visie van de vereniging Bemiddeling vzw * Wanneer uders bij een scheiding cnflicten hebben, dan heeft dat vaak grte gevlgen vr de ntwikkeling van de kinderen.
Nadere informatiePedagogisch klimaat en autisme. Pedagogisch klimaat en de Klimaatschaal. Groepsprocessen bij jongeren: rol van de leerkracht.
Pedaggisch klimaat en autisme dr Ad Dnkers Klimaatschaal SIGA Dinsdag 9 december 2014 Inleiding Even vrstellen.. Pedaggisch klimaat en de Klimaatschaal Grepsprcessen bij jngeren: rl van de leerkracht.
Nadere informatieProtocol bij het overlijden van een gezinslid van een leerling
Prtcl bij het verlijden van een gezinslid van een leerling Algemeen: Er wrden geen mededelingen aan de pers gedaan. Het lcatie aanspreekpunt f de directeur meldt alleen dat nze 1 ste zrg de nabestaanden
Nadere informatieLOGBOEK van: klas: 1
LOGBOEK van: klas: 1 Inhudspgave Inleiding en inhud van het lgbek Wat is de maatschappelijke stage? Delen van de maatschappelijke stage Waar de je maatschappelijke stage? Kaders waarbinnen de maatschappelijke
Nadere informatiePedagogisch beleidsplan 2011-2013. Christelijke Peuterspeelzaal Lotje
Pedaggisch beleidsplan 2011-2013 Christelijke Peuterspeelzaal Ltje Inhudspgave 1. Inleiding 2. Visie 3. Delen 4. Uitwerking van de delen 4.1 Liefdevlle benadering 4.2 Bijbelse waarden en nrmen 4.3 Emtinele
Nadere informatie1 Uit: Pedagogisch kader kindercentra 4-13 jaar
1 Uit: Pedaggisch kader kindercentra 4-13 jaar Deel I / hdst. 5 Relaties in de grep De grep als leermgeving De buitenschlse pvang is een fantastische preftuin vr de sciale ntwikkeling van kinderen. Ze
Nadere informatieKenmerken en uitkomsten van professionele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen
Kenmerken en uitkmsten van prfessinele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen 20 nvember 2015 Prf. Dr. Sfie Vanassche Dr. An Katrien Sdermans Prf. dr. Ken Matthijs Family and Ppulatin Studies, KU Leuven
Nadere informatieIngediende moties Politieke Ledenraad 12 mei 2013 te Utrecht
Ingediende mties Plitieke Ledenraad 12 mei 2013 te Utrecht 1. Mtie Den Haag (Terphuis): Effectieve waarbrgen en verbeterpunten in het asielbeleid Plitieke Ledenraad van PvdA bijeen p 12 mei 2013 te Utrecht
Nadere informatieInformatie voor scholen
Infrmatie vr schlen Niet alleen studenten, maar k schlen kunnen rekenen p een gede samenwerking met Travel2Cnnect als partner. Dr nze jarenlange persnlijke ervaring met stagiaires, vrijwilligers en lkale
Nadere informatiePestprotocol Cazemierschool 2012
Pestprtcl Cazemierschl 2012 Vrwrd De Cazemierschl is een Prtestants Christelijke schl, die werkt vanuit de Jenaplanvisie. Dat betekent dat vr nze schl de algemeen menselijke waarden zals gemeenschapszin,
Nadere informatieBeschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten
Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen
Nadere informatieProfielschets jongerenwerker en jeugdouderling Mei 2017
Limburglaan 3 Pstbus 322 2100 AH Heemstede Tel. 023 5280936 Prfielschets jngerenwerker en jeugduderling Mei 2017 Inleiding Recentelijk heeft de kerkenraad zich pnieuw beznnen ver de tekmst van nze gemeente.
Nadere informatie9. Wat was het oorspronkelijke beroep van Domela?
Na de maquettezaal km je in het Ferdinand Dmela Nieuwenhuis Museum. Dit museum bestaat uit drie verschillende ruimten: de infrmatie zaal, de studeerkamer en de gang waarin zijn verlijden centraal staat.
Nadere informatieSuccesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas.
Onderzek Ouderbetrkkenheid V.U. : Lieve Van Daele, Grte Markt 1, 9100 Sint-Niklaas Succesvl samenwerken met uders Bundel in te kijken in de leraarskamer http://flb.sint-niklaas.be ONDERZOEK GOK-PROJECT
Nadere informatieOprichting van een steunfonds:
Vzw jeugdverblijf Oud Klster Dikkele Bruwerijstraat 4 9630 Dikkele 0473/68.56.28 www.udklsterdikkele.be inf@jeugdverblijfdikkele.be Oprichting van een steunfnds: iedereen mee p meerdaagse schluitstap 1.
Nadere informatie5.2.1 Jezelf losmaken uit overtuigingen
Stap 5 Deel 2 Je met niet alles gelven wat je denkt Lesje 5.2.1 Jezelf lsmaken uit vertuigingen Je hebt eerder al pgeschreven welke gedachtes zijn uitgegreid tt vertuigingen: de beelden ver jezelf en anderen
Nadere informatieGoede relatie met collega s, maakt leraren gelukkig
Gede relatie met cllega s, maakt leraren gelukkig He leraren zich velen, f ze het vlhuden in nderwijs en geneg energie krijgen, hangt k af van de kwaliteit van hun relaties met cllega s p schl. Dat blijkt
Nadere informatiePrivacy Statement andere betrokkenen (niet zijnde studenten of medewerkers)
Privacy Statement andere betrkkenen (niet zijnde studenten f medewerkers) Hgeschl Leiden respecteert de privacy van haar bezekers en externe cntacten en gaat zrgvuldig en vertruwelijk m met uw persnsgegevens.
Nadere informatieOp al onze wegen kunnen wij ons dus in Hem verblijden. En daarom herhaalt Paulus: Ik zeg het opnieuw: Verblijd u. Bemoedigende woorden
- 1 - Bemedigende wrden De wrden, die Paulus schrijft aan de gemeente in Filippi, zijn buitengewn bemedigend. We gaan hierver lezen in Filip. 4:4 en verder: Verblijd u altijd in de Heere; ik zeg het pnieuw:
Nadere informatieLokale subsidies voor energiebesparing en duurzame energie
RETS RESpedia Lkale subsidie vr energieprjecten Ec Centre Wales Jake Hllyfield Lkale subsidies vr energiebesparing en duurzame energie Diverse lkale verheden in Wales hebben uiteenlpende maatregelen genmen
Nadere informatieGoede afspraken maken goede vrienden
Dag van de demcratie Gede afspraken maken gede vrienden Delstellingen Kinderen verkennen eigen standpunt ver klasafspraken. Kinderen verkennen de standpunten van klasgenten ver klasafspraken. De kinderen
Nadere informatieBaan in Beeld. Outplacementprogramma Goud
Baan in Beeld. Outplacementprgramma Gud De utplacementprgramma s van Baan in Beeld zijn bestemd vr medewerkers die een rganisatie gaan verlaten en nieuw werk zeken. Om aan de unieke behefte van uw medewerker
Nadere informatievlees, dat wil zeggen in het lichaam van de gevallen Adam. Christus leeft in mij
- 1 - Christus leeft in mij In Galaten 2:20 staat één van de meest heerlijke en meest pmerkelijke wrden van Paulus in de bijbel. Daar staat het vlgende: Ik ben met Christus gekruisigd, en niet meer ik
Nadere informatieSamenvatting criteria arbeidsmarktplatform:
Plan Samenvatting criteria arbeidsmarktplatfrm: 1. Cncreet prjectidee: het prject richt zich p het terugdringen van een veelheid van taken van persneelsleden p kleine schlen en p het inzetten van persneel
Nadere informatieBeleidsplan Sociale Veiligheid
Beleidsplan Sciale Veiligheid Basisschl t Klkhuis Hazelaar 47 5664VE Geldrp Ieder kind det erte! t Klkhuis is in schljaar 2016-2017 gestart met de invering van De Vreedzame Schl. De Vreedzame Schl vrziet
Nadere informatiemond van Jona gehoord heeft. Dat blijkt uit Jona 2:1/2 Jona Het boek Jona behoort tot de serie van de zgn. "kleine profeten".
- 1 - Jna Het bek Jna behrt tt de serie van de zgn. "kleine prfeten". Niet mdat hij klein van stuk was en k niet mdat de bdschap van het bek Jna minder belangrijk zu zijn, maar "een kleine prfeet" gezien
Nadere informatieMaatschappelijke Stage
Maatschappelijke Stage 2 Inhud 1. Wat is MAS? 1.1 MAS algemeen. 1.2 MAS p het Gren van Prinstererlyceum 1.3 Deadlines 2. Stage zeken 2.1 De stage cördinatr p schl. 2.2 Masactief 3. De frmulieren 3.1 Aanvraagfrmulier
Nadere informatieStatenvoorstel nr. PS/2014/341
Statenvrstel nr. PS/2014/341 Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke Participatie Datum Inlichtingen bij 23 april 2014 mevruw G.J. Overmeen-Bakhuis Aan Prvinciale Staten Onderwerp Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke
Nadere informatieHet Nieuwe Werken: hieperdepiep hoera? De rol van de OR bij de invoering van Het Nieuwe Werken
Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hera? De rl van de OR bij de invering van Het Nieuwe Werken De kans is grt dat er in uw rganisatie al wrdt gesprken ver de invering van Het Nieuwe Werken. En z niet, dan
Nadere informatieMetacognitieve Therapie
Metacgnitieve Therapie MODULE 10: TERUGVALPREVENTIE 10.1 terugvalpreventie 10.2 Psychse/schizfrenie: diagnse f stigma? Het begrip psychse, respectievelijk schizfrenie, wekt bij veel mensen een verkeerde
Nadere informatieAlgemene vragen. Beste leerlingen,
Beste leerlingen, Ik ben een derdejaarsstudente van de PXL Hgeschl te Hasselt. Ik vlg de pleiding maatschappelijk werk. Mijn eindwerk gaat ver de mtivatie van leerlingen in het technisch secundair nderwijs.
Nadere informatieOndersteuning gericht op kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van personen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken.
Ondersteuning gericht p kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van persnen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken. Bea Maes KU Leuven Een veld in beweging Vlwaardig burgerschap
Nadere informatieZet één stap vooruit (uit: Kompas, een handleiding voor mensenrechteneducatie met jongeren)
Zet één stap vruit (uit: Kmpas, een handleiding vr mensenrechteneducatie met jngeren) Delstellingen Aanmedigen van een empathische huding tegenver mensen die anders zijn. Bewust wrden van de ngelijke verdeling
Nadere informatieHandreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers
Handreiking functinerings- en berdelingsgesprekken griffiers September 2014 Functineringsgesprek Als de griffier is aangesteld, is het verstandig m met elkaar te blijven reflecteren p het functineren.
Nadere informatieRouwprotocol Widdonckschool Weert overlijden van een leerling
Ruwprtcl Widdnckschl Weert Ruwprtcl Widdnckschl Weert verlijden van een leerling In dit prtcl wrdt beschreven he Widdnckschl Weert kan handelen bij het verlijden van een leerling(en) van nze schl. Dit
Nadere informatieRollenspel Jezus redt
Rllenspel Jezus redt Krte mschrijving prgrammanderdeel De leerlingen spelen samen een bestuursrechtzaak bij de Raad van State na. De Raad van State is de hgste bestuursrechter van Nederland. In deze rechtszaak
Nadere informatieDe Ultieme Sollicitatie Gids.
De Ultieme Sllicitatie Gids. Ha Aanstaande Superheld! Hierbij een mie verzameling met nuttige infrmatie. Lees het dr en kijk wat je eruit kunt halen. Sms staan er bepaalde tips f acties dubbel in. Dat
Nadere informatieIntervisiemethodes. In andermans schoenen methode. Incidentenmethode. Kernmodel intervisiemethode. Roddelmethode. Leren van elkaars succes methode
Intervisiemethdes In andermans schenen methde Incidentenmethde Kernmdel intervisiemethde Rddelmethde Leren van elkaars succes methde Vijf stappen methde In andermans schenen methde Vrwaarden: Vrdelen:
Nadere informatieSamenvatting Docentenhandleiding
Samenvatting Dcentenhandleiding Cursus Selecteren znder vrrdelen: Vr de beste match! Mdule 4 Wettelijke kaders & Regelgeving: handreikingen vr tepassing in de praktijk Dit pleidingsaanbd is tt stand gekmen
Nadere informatieProtocol Wiegendood. Gastouderbureau KoeKoeK. Anja Rijkens & Rianne Doeschot
Gastuderbureau KeKeK Anja Rijkens & Rianne Descht 2 Helaas kmt het in Nederland wel eens vr, dat een baby verlijdt aan wiegendd. Dit zu dus k kunnen gebeuren tijdens de pvanguren. Gastuderbureau KeKeK
Nadere informatieVisie op toezicht Raad van Toezicht Deventer Ziekenhuis
Visie p tezicht Raad van Tezicht Deventer Inleiding: de algemene taken van de Raad van Tezicht De Raad van Tezicht tetst f de Raad van Bestuur bij zijn beleidsvrming en de uitvering van zijn bestuurstaken
Nadere informatieSPREEKBEURT KALKOEN VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n
l a n d e l i j k i n f r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT KALKOEN VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE KALKOEN BIJ ELKAAR
Nadere informatieIn de workshop is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tot de theoretische onderbouwing/ het theoretisch kader van het curriculum.
Verslag wrkshp 1 en 2 : In de wrkshp is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tt de theretische nderbuwing/ het theretisch kader van het curriculum. Een eerste reactie p de pzet van het curriculum:
Nadere informatiehandleiding voor begeleiding van mbo-jongeren met eergerelateerde problemen
handleiding vr begeleiding van mbo-jngeren met eergerelateerde prblemen HANDLEIDING OMGAAN MET EERGERELATEERDE ISSUES VOOR BEGELEIDING VAN MBO-JONGEREN MET EERGERELATEERDE PROBLEMEN Jngeren gaan naar schl
Nadere informatieVerslag Platformbijeenkomst Wonen Welzijn Zorg 20 Maart 2013 Regio Brabant Noordoost-oost
Verslag Platfrmbijeenkmst Wnen Welzijn Zrg 20 Maart 2013 Regi Brabant Nrdst-st Op 20 maart vnd de platfrmbijeenkmst Wnen Welzijn Zrg plaats. Ok deze platfrmbijeenkmst stnd geheel in het teken van de Transitie
Nadere informatieZijn in de aanvraag bijlagen genoemd en zijn die bijgevoegd? Zo ja, welke? Nummer desgewenst de bijlagen.
Checklist berdeling adviesaanvraag 1. De adviesaanvraag Heeft de r een adviesaanvraag gehad? Let p: een rapprt is in principe geen adviesaanvraag. Met een adviesaanvraag wrdt bedeld: het dr de ndernemer
Nadere informatieAanleren schoolslag. Armen versneld samenbrengen, binnen en opwaarts tot aan het wateroppervlak HANDEN EN ELLEBOGEN BLIJVEN VOOR DE SCHOUDERS
Aanleren schlslag 1. Techniekbeschrijving schlslag Armbeweging Spreiden: Handen bewegen buitenwaarts, tt iets breder dan schuderbreedte Armen gaan plien, ellebgen kmen in hge psitie Handen bewegen verder
Nadere informatieFijngevoeligheid. Maar voorlopig is het nog lang niet zo ver! Wij merken, dat het tijd kost.
- 1 - Fijngeveligheid De Heer heeft dr zijn Geest een verlangen en een edele drang in ns gelegd m gaandeweg te veranderen naar het beeld van nze Here Jezus. Maar vrlpig is het ng lang niet z ver! Wij merken,
Nadere informatieBIJEENKOMST 10 OPVOEDEN MET RESPECT KEUZETHEMA BIJ DE CURSUS OMGAAN MET PUBERS
BIJEENKOMST 10 OPVOEDEN MET RESPECT KEUZETHEMA BIJ DE CURSUS OMGAAN MET PUBERS OPVOEDEN MET RESPECT KEUZETHEMA BIJ DE CURSUS OMGAAN MET PUBERS Deze cursus: pveden met respect, is ntwikkeld ter vrkming
Nadere informatieActieplan leeftijdsbewust personeelsbeleid 2013-2023
Nvember 2013 Actieplan leeftijdsbewust persneelsbeleid 2013-2023 Actie 1: Ontwikkelen van een stagebeleid. Stagiaires zijn ptentiële nieuwe cllega s. Een stageperide kunnen we aanzien als een inwerkperide.
Nadere informatiePassend Onderwijs. Tot wanneer is het nog passend?
Wat zijn de grenzen aan de zrg die de Uilenburcht kan bieden? Tt hever reikt de draagkracht van De Uilenburcht? Achtergrnd Het uitgangspunt van De Uilenburcht is altijd dat we nze leerlingen z lang mgelijk
Nadere informatieOnze school gebruikt hierbij naast het SPCO veiligheidplan, in ieder geval de volgende hulpmiddelen:
Graaf Jan van Mntfrtschl Beleid ter vrkming en/f regulering van pestgedrag 1. 1 Inleiding: Iedere schl heeft een veilig schlklimaat ndig. Op de Graaf Jan van Mntfrtschl zijn wij ns ervan bewust dat veiligheid
Nadere informatieMama Lief. Elen Lescoat en Orianne Lallemand ISBN 978 90 5924 444 3. Vanaf 3 jaar NUR 273. Uitgeverij Bakermat. Suggesties: Emy Geyskens
Elen Lescat en Orianne Lallemand ISBN 978 90 5924 444 3 Vanaf 3 jaar NUR 273 Suggesties: Emy Geyskens Krte inhud 1 Mijn mama is een fee. Haar jurk is een blesem, haar juwelen de zn en zij de miste. Mama
Nadere informatieM200403. Het MKB en de BV. Achtergronden van de keuze van ondernemers. Ro Braaksma. Klaas Bangma
M200403 Het MKB en de BV Achtergrnden van de keuze van ndernemers R Braaksma Klaas Bangma Zetermeer, 24 maart 2004 Het MKB en de BV Waarm kiezen ndernemers vr een bepaalde rechtsvrm? En in het bijznder:
Nadere informatieGods woord naar harten en huizen van mensen. Bijbelse Antropologie 6/01/ Antropologie: leer van de mens. Dirk Lemmens
Gds wrd naar harten en huizen van mensen Bijbelse Antrplgie Dirk Lemmens 2018-2019 1. Antrplgie: leer van de mens 1.1. Psalm 8:4-7 1.2. Definitie Thelgical Anthrplgy is cncerned with what the Bible says
Nadere informatieEVALUATIE TER STATE. Marion Matthijssen, Marn van Rhee. Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) juli 2005. In opdracht van Raad van State
EVALUATIE TER STATE Marin Matthijssen, Marn van Rhee Centrum vr Onderzek en Statistiek (COS) juli 2005 In pdracht van Raad van State Centrum vr Onderzek en Statistiek (COS) Auteur: Marin Matthijssen en
Nadere informatieVrij zijn - als een koningskind leven in Gods koninkrijk!
1 Vrij zijn - als een kningskind leven in Gds kninkrijk! Als de Zn je heeft vrijgemaakt, zul je werkelijk vrij zijn! Jh.8:36 Vrij zijn, dr wat Jezus vr ns heeft gedaan aan het kruis. Dit prgramma hebben
Nadere informatieGS brief aan Provinciale Staten
GS brief aan Prvinciale Staten Pstadres Prvinciehuis Pstbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-hlland.nl Datum zie verzenddatum Aan Prvinciale Staten Bijlagen 2 Onderwerp Infrmatie ver het
Nadere informatieH5 Rechten en plichten van werkgever en werknemer
H5 Rechten en plichten van werkgever en werknemer Inhud: 5.1 Plichten van de werkgever 5.2 Plichten van de werknemer 5.3 Schadevergeding 5.4 Algemene wet gelijke behandeling 5.1 Plichten van de werkgever
Nadere informatieStart duurzame inzetbaarheid
Start duurzame inzetbaarheid Een praktijkcasus Dr: Rlf Weijers, Pauline Miedema Hewel duurzame inzetbaarheid een veelbesprken thema is, blijft het lastig m het cncreet te maken en er handen aan veten aan
Nadere informatieAmor mundi of amor hominum?
MARIEKE BRREN Amr mundi f amr hminum? Recensie van: MARIJKE VERHEVEN (200) Breling en beginnen Maraiiteit bij Hannah Arendt Zetermeer, Bekenccntrum. 84 Krisis 2005 Ritmsk Zes jaar na de beëindiging van.
Nadere informatieRichtlijnen functioneringsgesprek evangelist. Versie 1.0
Richtlijnen functineringsgesprek evangelist Versie 1.0 Datum: mei 2015 1. Inleiding In deze brchure krijgt u een praktische handreiking met betrekking tt het huden van een functineringsgesprek met een
Nadere informatieEr is meer dan vergeving alleen. Het volbrachte werk op Golgotha houdt meer in, dan de meeste christenen er van weten.
- 1 - Er is meer dan vergeving alleen Het vlbrachte werk p Glgtha hudt meer in, dan de meeste christenen er van weten. We kunnen het in grte lijnen als vlgt weergeven: Ten eerste stierf Jezus daar vr ns
Nadere informatieHOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)?
HOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)? Wat is IPCC en wat is het niet? Het Intergvernmental Panel n Climate Change van de VN is pgericht dr de Wrld Metelgical Organizatin ( WMO)
Nadere informatieDe Wet maatschappelijke ondersteuning eenvoudig verteld
De Wet maatschappelijke ndersteuning eenvudig verteld Met de Wm det iedereen gewn mee VCP Zichtbare invled van mensen met een beperking p lkaal beleid Inleiding Dit bekje met infrmatie ver de Wet maatschappelijke
Nadere informatieStap 1 : Oriënteren op jongerenparticipatie en maatschappelijke stage
>> Stappenplan vr stagebieders Wilt u als rganisatie aan de slag met MaS? Neem dan het stappenplan stapsgewijs dr, zdat u weet f u er echt klaar vr bent m met jngeren te werken en maatschappelijke stage
Nadere informatieJaarverslag Cliëntenraad. Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
Jaarverslag 2016 Cliëntenraad Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Vrwrd Gewaardeerde lezer, Graag bieden we u hierbij ns jaarverslag 2016 aan zdat u geïnfrmeerd bent ver nze inbreng in het beleid
Nadere informatieAlle secundaire scholen, binnen de regio MidLim, met een klasgroep in de 2de of 3de graad waarin: o o o o o
Klas-in-zicht Een negatieve grepsdynamiek, leerlingen die niet met elkaar vereen kunnen kmen, een vertrebelde relatie tussen leerlingen en leerkrachten, meilijk les kunnen geven dr strend gedrag, zijn
Nadere informatie