Amor mundi of amor hominum?
|
|
- Adriaan de Smedt
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 MARIEKE BRREN Amr mundi f amr hminum? Recensie van: MARIJKE VERHEVEN (200) Breling en beginnen Maraiiteit bij Hannah Arendt Zetermeer, Bekenccntrum. 84 Krisis 2005 Ritmsk Zes jaar na de beëindiging van. het Derde Rijk verscheen The rigins fttalitaranism r waarin Hannah Arendt ( ) de existentiële cnsequenties van het ttalitarisme nderzekt. Wat het ttalitarisme vlgens haar een vlstrekt nieuw plitiek systeem maakt, is dat het de menselijke ervaring zélf p het spel zet. In. tandem vernietigen terreur en. idelgie, de twee elementen van elk ttalitair systeem, de menselijke vrijheid en diversiteit, 'het feit dat mensen, niet de Mens, de wereld bewnen'. Ttalitarisme det een aanslag p de verschillen tussen, mensen en de pluraliteit aan visies p de werkelijkheid dr hen als het ware samen te persen met een 'ijzeren band', met als gevlg dat 'het is alsf hun pluraliteit is pgegaan in Eén. Mens van enrme afmetingen'. Daardr vernietigt het niet alleen de pluraliteit aan visies p de werkelijkheid, maar k het vermgen überhaupt tt het ervaren van. de werkelijkheid en uiteindelijk de gemeenschappelijke wereld zelf He grimmig deze analyse k is, tch eindigt Arendt hpvl De sltzinnen van The rigins f ttalitaranism luiden: 'Elk einde In de geschiedenis bevat ndzakelijkerwijs een nieuw begin; dit begin is de belfte, de enige bdschap die het einde it kan vrtbrengen. Beginnen is, vrdat het een histrische gebeurtenis wrdt, het hgste vermgen van de mens; plitiek gezien is het identiek met de vrijheid van de mens. Imtiurn ut esset hm creatus est, "pdat er een begin kwam., werd de mens geschapen", zei Augustinus. Dit beginnen wrdt gegarandeerd dr iedere nieuwe gebrte; het is inderdaad ieder mens/ Elders nemt Arendt het 'wnderlijke' menselijke vermgen nieuwe verrassende prcessen in gang te zetten in de wereld, 'nataliteit'. Dit principe maakt vlgens haar de kern van. de menselijke vrijheid uit. Vanwege de menselijke cnditie van. pluraliteit heeft elk. handelen, en elk spreken ditzelfde nvrspelbare karakter van. 'iets nieuws' laten gebeuren. De pluraliteit van de gemeenschappelijke wereld impliceert
2 namelijk dat zdra een handeling geïnitieerd wrdt, ze ingevegd wrdt in een intermenselijk netwerk. 'Aangezien, wij altijd handelen in. een web van relaties, zijn de gevlgen van elke daad grenzels: elke daad brengt (...) een kettingreactie teweeg, en eik prces is de rzaak van nvrspelbare nieuwe prcessen/ Vrijheid verwijst vr Arendt dus niet naar keuze- f wilsvrijheid, maar naar de inherente spntaniteit en nvrspclbaarbaarhcid van het handelen en spreken, die inhuden datje nit weet wat je teweegbrengt nietje wrden en je daden, vanwege de pluraliteit van de wereld. Amr hmiuum In haar rsprnkelijk als dissertatie geschreven studie pgt Marijke Verheven niet alleen, mét, maar k tégen Arendts begrip van. nataliteit te denken. Enerzijds recnstrueert ze de genealgie van dit begrip in Arendts werk en nderschrijft ze Arendts kritiek p de metafysische bsessie met sterfelijkheid. Vrijwel altijd wrdt in de filsfische traditie de mrtaliteit en eindigheid van mensen centraal gesteld, maar zelden nataliteit: de mens is in de filsfie een sterveling, in plaats van 'breling' en 'beginner'. Arendt stelt dan k dat waar mrtaliteit de centrale categrie van de filsfie is, nataliteit dat is vr het plitieke. Anderzijds ndergaat nataliteit bij Verheven een belangrijke betekenisverschuiving. Ze psitineert zich binnen de feministische filsfie dr dit begrip uit te buwen met betekenissen als lichamelijkheid, (seksuele) differentie en de symblische en existentiële rl van de meder. Het is maar de vraag f ze daarmee recht det aan de inzet van Arendts denken, én in heverre ze daarmee een vruchtbare feministische strategie heeft ntwikkeld. Waar nataliteit bij Arendt betrekking heeft p de 'tweede gebrte' - het verschijnen ais persn in de gemeenschappelijke wereld dr handelen en spreken. - en daarmee een expliciet plitieke betekenis heeft, verschuift Verheven de aandacht naar de 'eerste', feitelijke gebrte en fundeert ze het samenleven in de gemeenschappelijke wereld in een meer 'rsprnkelijke' relatie: de lichamelijke band van de meder met het ngebren, kind. Deze zrgrelatie bereidt het kind, zwel vóór als na de gebrte, vr p de pluraliteit van de wereld; het gaat hier dus feitelijk m een preplitieke relatie. Deze nadruk p de verbndenheid met de meder stelt Verheven in staat een rsprnkelijk 'wij' (relatinaliteit) vrafgaand aan het 'ik' (individualiteit) te pstuleren als wezen, van de mens. Ze ziet Arendts reflecties ver nataliteit dan k vral als een waardevlle bijdrage aan de wijsgerige antrplgie en een daarp gebaseerde ethiek. De paradigmawisseling van het. mement mri naar een mement nasd, impliceert vr Verheven tevens dat het gedenken van. de eenzaamheid van de dd wrdt vervangen dr de pdracht het lichamelijke begin, uit de meder en dus de relatinaliteit van het bestaan te herinneren. Daarmee wrdt de grndstems 7 7 m Z > i c CL -<s " C 85 Krisis 20^05 f Recensie
3 86 Krisls 2005 I Recemïe ming van angst vr de dd vervangen dr een dankbaarheid vr het leven, en kmt het menselijke leven in het teken te staan van een 'wij* in plaats van het'ik'. Verheven trekt vervlgens ethische cnsequenties uit deze verschuiving. De centrale ntie van haar ethiek is het 'p je nemen van de verantwrdelijkheid vr je eerste gebrte'. Het gaat hier m een. primair mrele verantwrdelijkheid: de zrg vr 'mensen-in-meervud', fwel amr kminum. m aan. nataliteit een antrplgische en ethische draai te geven, met Verheven wel afstand nemen van het nderscheid tussen de private en de publieke sfeer dat Arendt maakt. Nataliteit heeft vlgens haar Immers betrekking p de eerste, 'feitelijke' gebrte die als 'natuurlijke" gebeurtenis bij Arendt tt de privé-sfeer behrt. Vr Arendt kan pluraliteit alleen in de wereld, de publieke ruimte bestaan, en. in strikte zin kan er daarm alleen in deze sfeer sprake zijn van handelen en van vrijheid. Het privé-dmein van gezin en hulshuding is vr Arendt de sfeer van de ndzaak, waar in de "natuurlijke' beheften van het menselijke lichaam wrdt vrzien. mdat mensen p dit niveau, vr Arendt In feite allemaal 'hetzelfde' zijn, kan de pluraliteit van mensen er niet verschijnen en Is handelen er dus uitgeslten. k Arendts pvatting ver de verhuding tussen plitiek en ethiek met het ntgelden bij Verheven: Arendt zu een te strikt nderscheid maken tussen. deze twee dmeinen en er een te smalle pvatting van ethiek p nahuden. Amr mundi De filsfische benadering van Verheven staat p gespannen vet met het wantruwen dat Arendt kesterde ten - aanzien van metafysica, de filsfische antrplgie, de ethiek en zelfs ten aanzien van de plitieke filsfie. De eigenzinnige nieuwe cncepten die Arendt in haar werk heeft ntwikkeld en In de filsfie geïntrduceerd - zals nataliteit en pluraliteit - hebben elk. een uitgesprken plitiek karakter. In met name The human cnditin (1958) en het nvltide prject The life f the mind (1978) heeft Arendt de spanning tussen filsfie en het plitieke nderzcht en geprblematiseerd. In het eerste werk deed ze dat dr de vita cntemplativa, het beschuwelijke leven, te cnfrnteren met de menselijke ervaringen. In The life f the mmd betgt ze dat denken, willen en rdelen als weliswaar mentale vermgen, een prtplitiek karakter hebben. De inzet van Arendts werk is een herwaardering van het plitieke mment in het menselijke samenleven en het engagement met de gemeenschappelijke wereld - wat Arendt handelen nemt - niet in de laatste plaats dr het p de filsfische agenda te zetten en het daarbinnen een. vlwaardige, eigen plaats te te kennen. De metafysica heeft zichzelf sinds Plat steeds hartstchtelijk bekend tt de vita cntemplativa en 'prfessinele denkers' aangemedigd zich terug te trekken in een ivren tren m zich ver van het gewel van de 'menselijke aangelegenheden' ver te geven aan beschuwingen ver het Eeuwige, Ware en Ene. De
4 wijsgerige antrplgie maakt de mens zélf tt nderwerp van deze reflectie dr het vaststellen van 'existentialen' f'transcedentalcn', nvervreemdbare wezenskenmerken van de 'mens. De vita activa, het actieve leven, dat zich juist midden in de wereld afspeelt, staat binnen de filsfie in laag aanzien. Dit verwijst vlgens Arendt naar een vijandigheid ten aanzien van pluraliteit, die het plitieke leven tt iets nbeheersbaars maakt, maar er tegelijkertijd de belangrijkste vrwaarde vr is. Een cruciale implicatie van Arendts rehabilitatie van de menselijke pluraliteit is dat ze de wereld, en. niet de mens het primaat tekent. In tegenstelling tt Verheven vat Arendt verantwrdelijkheid niet p als een mrele maar als een plitieke aangelegenheid, namelijk de zrg f liefde vr de wereld. Amr mundi heeft vrrang bven amr hiiiinum. Arendts primaire Inzet is dan, k de prep tt het aangaan van het 'waagstuk van de penbaarheid', tt engagement met de wereld. Dit is wat het plitieke bij haar ten diepste betekent: het handelen en spreken binnen, en vervlgens beschermen van, de pluraliteit van de gemeenschappelijke menselijke wereld en daarmee van de menselijke vrijheid. In deze brede pvatting mvat het plitieke, als het dmein van pluraliteit, bij Arendt juist k de intersubjectieve en relatinele dimensie van het menselijke samenleven. Het gaat haar daarbij echter m de 'nnatuurlijkheid'' van de betrekkingen in de gemeenschappelijke, publieke wereld, mdat alleen daar de verscheidenheid van visies p de werkelijkheid kunnen ntstaan en behuden blijven. In de intimiteit tussen uders en kinderen ntbreekt letterlijk de afstand die daarvr een. vereiste is; prcessen van identificatie wissen er ai snel verschillen uit. Arendt was daarentegen wel zeer geïnteresseerd in het klassieke mdel van plitieke vriendschap, zals Aristtel.es dat nder meer beschrijft. De verbndenheid, van vrienden is niet gewrteld in natuurlijke verwantschap en. biedt daarmee meer ruimte vr nderlinge verschillen. De kern van vriendschap is vr Arendt 'het gesprek dat geen cnclusie ndig heeft'. Het waagstuk van de penbaarheid Dr in Arendts werk een antrplgische van een plitieke dimensie te isleren en de eerste vervlgens ethisch te funderen, deplitiseert Verheven het begrip nataliteit en verwijdert ze zich - delbewust - van Arendt. Deze ntruw is p zichzelf genmen natuurlijk geen prbleem.. Tch. vind ik deze antrplgisering en ethisering jammer. Van nataliteit als de cnditie die ervr zrgt dat het menselijke leven en handelen een fundamenteel pen - spntane, creatieve, meervudige én ngewisse - aangelegenheid is, maakt Verheven een kenmerk van de menselijke natuur. mdat het handelen, het actieve leven en het plitieke haar lief waren, heeft Arendt zich altijd verzet tegen een dergelijke wijsgerige antrplgie. Ze beschuwde ledere definitie van dé Mens als een metafysische illusie die nrecht det aan de menselijke pluraliteit. In plaats daarvan richt ze haar analyse p de manier waarp de mensem 7 7 > % c CL zr C 87 Krisis 2005 j Rgcfasie
5 lijke ervaring, het leven van mensen, vrm krijgt dr een aantal 'menselijke cndities' die daar nvermijdelijk p inwerken, zals pluraliteit en nataliteit. Arendt is dus radicaler dan Verheven in haar kritiek p het metafysische denken, waarnder de wijsgerige antrplgie; mijns inziens ligt precies daarin haar bijdrage aan het herfrmuleren ervan. Vergelijkbaar met haar islatie van een. antrplgische dimensie uit Arendts denken, trekt Verheven het ethische element ls uit Arendts denken. Dit is strijdig met de dr en dr plitieke Inzet daarvan. Bvendien is haar pvatting van plitiek eerder esthetisch dan ethisch, gekleurd: plitiek det een. berep p de verbeeldingskracht als het vermgen dat ns In staat stelt verschillende mgelijke perspectieven van anderen vr nszelf te representeren, Daarnaast zu ik het verwijt aan Arendt dat ze ethiek te eng zu hebben pgevat, willen mkeren: Verheven lijkt zich er nvldende rekenschap van te geven dat het plitieke bij Arendt een veel. grtere reikwijdte heeft dan gebruikelijk. Het mvat k de relatinele en. Intersubjectieve aspecten van. het menselijke samenleven, maar deze relatinalitcit verwijst naar de pluraliteit van de wereld en niet naar het rsprnkelijke 'wij' van de prenatale verbndenheid. Engagement a Ia Arendt kmt vrt uit de liefde vr de wereld, niet vr de mens. In het handelen, en. spreken ntstaat de wereld die mensen met elkaar delen. ïk. denk dat zeker k het feminisme, als activistische beweging en academische discipline, gezien haar kritische plitieke inspiratie, haar vrdeel kan den met een dergelijk ruim begrip van plitiek engagement. Vruwen zijn eeuwenlang met lichamelijkheid geïdentificeerd, en p basis daarvan in meer f mindere mate uitgeslten van de penbaarheid. Arendts pvatting van plitiek engagement is daarm, aansprekend, mdat ze wijst p de 'nnatuurlijke', dat wil zeggen de plitieke, aspecten van het menselijke samenleven, die zwel mannen als vruwen aanmedigen het 'waagstuk van de penbaarheid' aan te gaan. 88 Krisis I Recensie
Maak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar
Maak van 2015 juw persnlijk prfessinaliseringsjaar en wrd Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Deze status wrdt bereikt na certificering dr het nafhankelijke
Nadere informatieIWI. De Gemeenteraad Postbus 11563
Inspectie Werk en Inkmen Tezicht Gemeentelijk Dmein De Gemeenteraad Pstbus 11563 2502 AN Den Haag Prinses Beatrixlaan 82 2595 AL Den Haag Telefn (070) 304 44 44 Fax (070) 304 44 45 www.lwiweb.nl Cntactpersn
Nadere informatieProjectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân
1 Prjectaanvraag Versterking sciale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1. Aanleiding Eind 2012 heeft Prvinciale Staten van de prvincie Fryslân keuzes gemaakt mtrent de 'kerntakendiscussie'.
Nadere informatieGodsdienstige stellingname collega
Gdsdienstige stellingname cllega Je werkt p een penbare basisschl en hebt kinderen van verschillende natinaliteiten in je grep. Een van je cllega's draagt een hfddek. De kinderen uit haar grep scren ged
Nadere informatieBedrijfsethiek. Samenvatting Bedrijfsethiek ~ 1 ~ Rick Hendriks
Bedrijfsethiek Hfst 2: Waarden en nrmen: 2.2: Mraal: Mraal is het geheel van aanwezige waarden en nrmen bij een individu, grepering f gehele samenleving. De wetenschap die de mraal bestudeert is de ethiek.
Nadere informatieALS OUDERS GAAN SCHEIDEN. BILOCATIE ALS KANS? Visie van de vereniging Bemiddeling vzw *
ALS OUDERS GAAN SCHEIDEN. BILOCATIE ALS KANS? Visie van de vereniging Bemiddeling vzw * Wanneer uders bij een scheiding cnflicten hebben, dan heeft dat vaak grte gevlgen vr de ntwikkeling van de kinderen.
Nadere informatieHOW TO REVIEW THE LITERATURE AND CONDUCT ETHICAL STUDIES
HOW TO REVIEW THE LITERATURE AND CONDUCT ETHICAL STUDIES The literature review Het is belangrijk m te bepalen wat anderen al ver het prbleem geleerd hebben vr je het zelf bestudeerd. Het idee van een literatuurstudie
Nadere informatieEthiek, SOA & HIV. Jeroen Luyten
Ethiek, SOA & HIV Jeren Luyten Structuur 1. Wat is ethiek? 2. Ethisch mdel: principlisme 3. Tegepast p infectieziekten 4. Gevalstudies 2 1. Wat is ethiek? 1.1 Vrbeeldvragen Met je een bedelaar geld geven?
Nadere informatieM200403. Het MKB en de BV. Achtergronden van de keuze van ondernemers. Ro Braaksma. Klaas Bangma
M200403 Het MKB en de BV Achtergrnden van de keuze van ndernemers R Braaksma Klaas Bangma Zetermeer, 24 maart 2004 Het MKB en de BV Waarm kiezen ndernemers vr een bepaalde rechtsvrm? En in het bijznder:
Nadere informatieSamenvatting - Reacties oko-leden n.a.v. de testronde format (Kiosk)
Samenvatting - Reacties K-leden n.a.v. de testrnde frmat (Kisk) VOORAF K dankt CJSM, Afdeling Kunsten, vr de mgelijkheid m de frmats te testen. In een eerste fase hebben 20 K-leden de frmulieren getest
Nadere informatieIntervisiemethodes. In andermans schoenen methode. Incidentenmethode. Kernmodel intervisiemethode. Roddelmethode. Leren van elkaars succes methode
Intervisiemethdes In andermans schenen methde Incidentenmethde Kernmdel intervisiemethde Rddelmethde Leren van elkaars succes methde Vijf stappen methde In andermans schenen methde Vrwaarden: Vrdelen:
Nadere informatieWMO 2015 en Huishoudelijke hulp
Kennisdcument WMO 2015 en Huishudelijke hulp De gevlgen van uitspraken van de Centrale Raad van Berep vr gemeentelijk beleid biedt u dit kennisdcument aan in samenwerking met haar partner: Auteur: mr.
Nadere informatieVeel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012
Veel gestelde vragen huurbeleid 18 ktber 2012 Algemeen: 1. Waarm kmt er een nieuw huurbeleid? Een aantal ntwikkelingen heeft ervr gezrgd dat wij ns huurbeleid hebben aangepast. Deze ntwikkelingen zijn:
Nadere informatieFederatiestatuut. Walburggroep. -concept -
Federatiestatuut Walburggrep -cncept - Federatiestatuut pagina 1/12 Inhud 1 Overwegingen 3 2 Naam en delstelling van de federatie 4 2.1 Naam 4 2.2 Delstelling 4 3 Bestuur 5 3.1 Federatiebestuur, beneming
Nadere informatieRollenspel Jezus redt
Rllenspel Jezus redt Krte mschrijving prgrammanderdeel De leerlingen spelen samen een bestuursrechtzaak bij de Raad van State na. De Raad van State is de hgste bestuursrechter van Nederland. In deze rechtszaak
Nadere informatieCursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs
Cursussen CJG (samenwerking tussen De Meerpaal en het nderwijs in Drnten) Vrtgezet Onderwijs 1 Faalangst (vrtgezet nderwijs) Faalangsttraining is vr jngeren die gespannen zijn en (te) veel nadenken ver
Nadere informatieUit hetzelfde nest gegroeid.
Uit hetzelfde nest gegreid. Marina de Jde Als mijn zus sterft zal het me niets den! Zij laat me vlkmen kud. Ik heb geneg met haar afgezien, het is echt een serpent, je zu eens meten weten, laat een vruw
Nadere informatieIn de workshop is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tot de theoretische onderbouwing/ het theoretisch kader van het curriculum.
Verslag wrkshp 1 en 2 : In de wrkshp is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tt de theretische nderbuwing/ het theretisch kader van het curriculum. Een eerste reactie p de pzet van het curriculum:
Nadere informatieBij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen.
1 Leefbaarheid is een belangrijk, z niet hét thema van de laatste jaren. De wnmgeving wrdt vr mensen steeds belangrijker vr de ervaren wn. Ok vanuit het perspectief van sciale chesie, veiligheid en sciaal-ecnmische
Nadere informatieTussenrapportage: plan van aanpak raadsenquête grondexploitatie Duivenvoordecorridor.
Tussenrapprtage: plan van aanpak raadsenquête grndexplitatie Duivenvrdecrridr. Enquêtecmmissie grndexplitatie Duivenvrdecrridr 16 februari 2015 Inhudspgave: 1. Inleiding 2. Organisatie 3. Verfijning nderzeksvraag
Nadere informatieAGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013
AGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013 De Eurpese Unie is p een cruciaal mment gekmen en nderzekt de hervrming van haar visie en haar bij vrrang belangrijkste dmeinen, in het licht van de
Nadere informatiedat u gemakkelijker het huurcontract kunt opzeggen als u een koper voor de woning heeft gevonden.
Telichting huurcntract Tijdelijke verhuur p basis Leegstandwet behrende bij het huurcntract p de website van Vereniging Eigen Huis datum van pstellen telichting: 14 december 2012 Inleiding Het verhuren
Nadere informatieDe burgemeester, het college en de raad van de gemeente Muiden;
Vrbeeld handvest De burgemeester, het cllege en de raad van de gemeente Muiden; Gelet p artikel 169, tweede en derde lid, en artikel 180, tweede en derde lid, Gemeentewet; Hebben de vlgende uitgangspunten
Nadere informatieProgramma Welzijn en Zorg. Nieuwe Zorg en Domotica
Prgramma Welzijn en Zrg Nieuwe Zrg en Dmtica Aanleiding De mgelijkheden vr het langer zelfstandig thuis blijven wnen, meten wrden verbreed. Technlgische ntwikkelingen die zrg p afstand en het participeren
Nadere informatieHeart4Women. Duurzaam Bewogen Missionair. Sponsor een vrouw
Heart4Wmen Duurzaam Bewgen Missinair Spnsr een vruw Vruwen in hun kracht Heart4Ghana is bewgen met de psitie van de vruw binnen de Dagmba en Nanumba cultuur. Deze vruwen hebben het niet altijd makkelijk
Nadere informatieAlgemene Leveringsvoorwaarden
Algemene Leveringsvrwaarden 1. Tepasselijkheid 1.1 Deze algemene vrwaarden zijn van tepassing p alle ffertes en alle vereenkmsten, en de uitvering daarvan, welke dr WaterWerk Training, Caching & Cnsultancy
Nadere informatieBeschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten
Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen
Nadere informatiePrivacy Statement andere betrokkenen (niet zijnde studenten of medewerkers)
Privacy Statement andere betrkkenen (niet zijnde studenten f medewerkers) Hgeschl Leiden respecteert de privacy van haar bezekers en externe cntacten en gaat zrgvuldig en vertruwelijk m met uw persnsgegevens.
Nadere informatieVOEL OOK DE MAGIE VAN KINDEROPVANG EN NATUUR!
Ontwikkeling van kinderen, stagnatie van de ntwikkeling en drverwijzen Wij prberen er vr te zrgen dat kinderen zich bij nze pvang plezierig velen en zich kunnen ntwikkelen. Om te kunnen berdelen f dit
Nadere informatieEenzaamheid. 1. Ter inleiding 2. 2. Wat is eenzaamheid? 2
Eenzaamheid Idske de Haan- de Jng> 1. Ter inleiding 2 2. Wat is eenzaamheid? 2 3. He ntstaat eenzaamheid 3 a. Externe factren 3 b. Persnlijkheidskenmerken f karakter 4 c. Gedragspatrnen
Nadere informatieZorg op K.S.T.S. Temse-Velle
Zrg p K.S.T.S. Temse-Velle Beste uders, De zrgwerking p nze schl bestaat al heel wat jaren en is vrtdurend in beweging. Enerzijds mdat de wetgeving i.v.m. zrg verandert, anderzijds mdat leerlingzrg zelf
Nadere informatieNTA 8009:2007. Veiligheidsmanagementsysteem voor ziekenhuizen en instellingen die ziekenhuiszorg verlenen
NTA 8009:2007 Veiligheidsmanagementsysteem vr ziekenhuizen en instellingen die ziekenhuiszrg verlenen Unifrm en inzichtelijk veiligheidsmanagementsysteem Openheid ver patiëntveiligheid Basis vr interne
Nadere informatieKenmerken en uitkomsten van professionele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen
Kenmerken en uitkmsten van prfessinele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen 20 nvember 2015 Prf. Dr. Sfie Vanassche Dr. An Katrien Sdermans Prf. dr. Ken Matthijs Family and Ppulatin Studies, KU Leuven
Nadere informatieEen natuurlijk proces
Ik vel het weer. Het is er weer. Sms even, dan de hele tijd. Ik wil je niet kwetsen. Ik wil het niet weer zeggen, maar het is er weer. (Gijs Hrvers) Overprikkeling Veel mensen met autisme hebben gede intellectuele
Nadere informatieProtocol bij het overlijden van een gezinslid van een leerling
Prtcl bij het verlijden van een gezinslid van een leerling Algemeen: Er wrden geen mededelingen aan de pers gedaan. Het lcatie aanspreekpunt f de directeur meldt alleen dat nze 1 ste zrg de nabestaanden
Nadere informatieGedragscode voor de leden van de Beroepsvereniging van Nederlandse Stedebouwkundigen en Planologen
Gedragscde vr de leden van de Berepsvereniging van Nederlandse Stedebuwkundigen en Planlgen Gedragscde vr de leden van de Berepsvereniging van Nederlandse Stedebuwkundigen en Planlgen Inhudspgave Hfdstuk
Nadere informatieTraining Effectief Monumentenbeheer
Training Effectief Mnumentenbeheer Naast kennis is een gevel van ged vakmanschap ndig. He km je tt een effectief en kwalitatief hgwaardig beheer van mnumenten? TEM 2019 Training Effectief Mnumentenbeheer
Nadere informatieStatenvoorstel nr. PS/2014/341
Statenvrstel nr. PS/2014/341 Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke Participatie Datum Inlichtingen bij 23 april 2014 mevruw G.J. Overmeen-Bakhuis Aan Prvinciale Staten Onderwerp Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke
Nadere informatieVZW Think out-of-the-box Maatschappelijke zetel Alfons Van den Sandelaan 2A, 2970 Schilde
Think ut-f-the-bx Je kind een mi tekmstperspectief bieden. Welke uder drmt daar niet van? Alleen is deze drm iets meilijker te realiseren wanneer je kind een mentale beperking heeft. Gelukkig leven we
Nadere informatieECTS-fiche. Opleiding. Persoonsgecentreerd werken. Lestijden. Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot
ECTS-fiche Opzet van de ECTS-fiche is m een uitgebreid verzicht te krijgen van de invulling en pbuw van de mdule. Er bestaat slechts één ECTS-fiche vr elke mdule. 1. Identificatie Opleiding Mdule Cde Lestijden
Nadere informatieGespreksleidraad WOII geïnteresseerden
Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden Delstellingen Diepgaand inzicht krijgen in infrmatiebehefte m.b.t. WOII persnlijke betekenis WOII ntstaan interesse in WOII beiende/interessante thema s gebruik en
Nadere informatieHoe zet ik een tent op?
He zet ik een tent p? 1. Een Gede plek vinden en vrbereiden Zek een plek die hger ligt dan de rest Ga als het mgelijk is niet nder lfbmen staan. Bij regen druppelen deze namelijk lang na. Hud rekening
Nadere informatieModellencontract. TFP(Time for Prints)/TFCD (Time for CD) Contract tussen Model en amateurfotograaf. Naam :... Adres :... Postcode/Woonplaats :...
Mdellencntract TFP(Time fr Prints)/TFCD (Time fr CD) Cntract tussen Mdel en amateurftgraaf Ondergetekenden: Naam :... Adres :... Pstcde/Wnplaats:... Telefn :... Email/Website :... Hierna genemd Ftgraaf,
Nadere informatieModellencontract. Contract tussen Model en amateurfotograaf. Naam :... Adres :... Postcode/Woonplaats :... Telefoon :... /Website :...
Mdellencntract Cntract tussen Mdel en amateurftgraaf Ondergetekenden: Naam :... Adres :... Pstcde/Wnplaats:... Telefn :... Email/Website :... Hierna genemd Ftgraaf, waarnder steeds begrepen wrdt: amateurftgraaf
Nadere informatieFUNCTIEBESCHRIJVING VERTEGENWOORDIGER RETAIL
1. Functietitel : FUNCTIEBESCHRIJVING VERTEGENWOORDIGER RETAIL Vertegenwrdiger retail 2. Afdeling in de rganisatie : Sales departement unit retail 3. Psitinering binnen het bedrijf : De vertegenwrdiger
Nadere informatiePlan van Aanpak vervolg verbetering samenwerking Meerlanden
Plan van Aanpak vervlg verbetering samenwerking Meerlanden Aan: gemeenten Aalsmeer, Blemendaal, Diemen, Haarlemmerliede & Spaarnwude, Haarlemmermeer, Heemstede, Hillegm, Lisse en Nrdwijkerhut en Meerlanden
Nadere informatieAnalyse bijdragen onder de drempelwaarde. (0.05 mol/ha/jaar) AERIUSA. 4 juli Datum. Status. Definitief. Auteurs
Analyse bijdragen nder de drempelwaarde (0.05 ml/ha/jaar) Datum Status Auteurs 4 juli 2018 Definitief Liesbeth Maltha-Nix en Mark Wilmt Analyses ter nadere nderbuwing van het PAS Pagina 1 van 10 Achtergrnd
Nadere informatieHelpt de GGZ? Kort verslag van de 2de informatiebijeenkomst over ROM ggz 12 oktober 2010, Amersfoort
Helpt de GGZ? Krt verslag van de 2de infrmatiebijeenkmst ver ROM ggz 12 ktber 2010, Amersfrt Op 12 ktber zijn 50 cliënten, verwanten, leden van cliënten- en familieraden en ervaringsdeskundigen in Amersfrt
Nadere informatieSchade protocol Zuiderpark Stadswalzone
Schade prtcl Zuiderpark Stadswalzne Gemeente s-hertgenbsch december 2012 Schadeprtcl Zuiderpark - Stadswalzne In dit dcument staat he de gemeente s-hertgenbsch mgaat met schadeclaims. Het is er p gericht
Nadere informatieJaarverslag cliëntenraad. Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
Jaarverslag 2015 cliëntenraad Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Vrwrd Gewaardeerde lezer, Graag bieden we u hierbij ns jaarverslag 2015 aan zdat u geïnfrmeerd bent ver nze inbreng in het beleid
Nadere informatieBaan in Beeld. Outplacementprogramma Goud
Baan in Beeld. Outplacementprgramma Gud De utplacementprgramma s van Baan in Beeld zijn bestemd vr medewerkers die een rganisatie gaan verlaten en nieuw werk zeken. Om aan de unieke behefte van uw medewerker
Nadere informatieDomeinmodel voor hypothesetoetsen Sietske 23 oktober 2015
Dmeinmdel vr hypthesetetsen Sietske 23 ktber 2015 In dit dcument wrdt een mgelijk dmeinmdel vr hypthesetetsen beschreven. Het dcument bestaat uit twee delen: het dmeinmdel zelf en de verwegingen bij het
Nadere informatieEenzaamheid bij kinderen en jongeren
Eenzaamheid bij kinderen en jngeren PraxisP Prfessinal lezing Prf. Dr. Luc Gssens Dr. Janne Vanhalst Marlies Maes, Msc. Annette Spithven, Msc. Eenzaamheid bij kinderen en jngeren I. Wat is eenzaamheid?
Nadere informatieTips Digiduif. 1. U logt in op digiduif met uw e-mail adres en wachtwoord.
Tips Digiduif 1. U lgt in p digiduif met uw e-mail adres en wachtwrd. 2. U kiest de knp instellingen. Op de vlgende pagina s kunt u allerlei zaken invullen en aanpassen die bij uw accunt hren. Tevens zit
Nadere informatieECTS-fiche. Graduaat Maatschappelijk werk Sociaal agogische vaardigheden
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Mdule Cde Graduaat Maatschappelijk werk Sciaal aggische vaardigheden Bc5 Lestijden 40 Studiepunten Ingeschatte ttale n.v.t. studiebelasting 50 (in uren) 1 Mgelijkheid
Nadere informatieStap 4: 6. Droomsessie handleiding
Stap 4: 6. Drmsessie handleiding 1 Del De drmsessie is een brainstrmtechniek die als del heeft m de deelnemers vlledig ut f the bx te laten denken. De deelnemers mgen hun fantasie de vrije lp laten gaan,
Nadere informatieBegeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht op Gedifferentieerd RekenOnderwijs.
Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht p Gedifferentieerd RekenOnderwijs. Dia 1 Opmerking vr de presentatr: in het geval u tijd te krt kmt, kunt u de blauwe tekst als ptineel beschuwen
Nadere informatieGezien het voorstel van burgemeester en wethouders van Gouda van 29 november 2011;
I 00007777 besluit van de gemeenteraad vrstelnummer 723668 nderwerp Teslagenverrdening Wet werk en bijstand Guda 2012 de raad van de gemeente guda 29 nvember 2011 Gezien het vrstel van burgemeester en
Nadere informatieVerandering en weerstand
Verandering en weerstand Micrplitiek in nderwijsvernieuwing Geert Kelchtermans Virginie März Centrum vr Onderwijsbeleid, -vernieuwing en Lerarenpleiding Wat is het prbleem? Butade: het enige cnstante in
Nadere informatieMet vriendelijke groet, mede name;j(s,^hr. W. .CM. Schellekens, hoofdinspecteur curatieve zorg.
WERKGEBIED ZUIDWEST Bezekadres Pstadres Telefeen Telefax Internet Wilhelmina van Pruisenweg 52 Den Haag Pstbus 90700 2509 LS Den Haag (070)304 15 00 (070) 304 15 00 www.igz.nl STAATSTOEZICHT OP DE VOLKSGEZONDHEID
Nadere informatieParticipatie van het Publiek
Participatie van het Publiek KU Leuven Prf. Dr. Frankie Schram Frankie.schram@sc.kuleuven.be Ideeën Cmmissie Versnelling Maatschappelijk Belangrijke Investeringsprjecten (Cmmissie Sauwens) Te ruime inspraak-
Nadere informatieHOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)?
HOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)? Wat is IPCC en wat is het niet? Het Intergvernmental Panel n Climate Change van de VN is pgericht dr de Wrld Metelgical Organizatin ( WMO)
Nadere informatieCommunicatie voor beleid Interactie (raadplegen, dialoog, participatie) en procescommunicatie; betrokkenheid, betere besluiten en beleid
Samenvatting BEELDEN OVER COMMUNICATIE TEYLINGEN Bevindingen gesprekken ver Cmmunicatie, raad- en cllegeleden, rganisatie en samenleving In deze ntitie zijn de resultaten van zwel de gesprekken van 9 ktber
Nadere informatieHandleiding. Het opstellen van een diaconaal beleidsplan
Handleiding Het pstellen van een diacnaal beleidsplan Versie 1.0 Generale diacnale cmmissie Datum: augustus 2015 Generale diacnale cmmissie Vendelier 51-D 3905 PC VEENENDAAL Telefn (0318) 505541 Website:
Nadere informatieHandreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers
Handreiking functinerings- en berdelingsgesprekken griffiers September 2014 Functineringsgesprek Als de griffier is aangesteld, is het verstandig m met elkaar te blijven reflecteren p het functineren.
Nadere informatieCoachend feedback geven. 2-daagse training rond feedback geven en ontvangen
2-daagse training rnd feedback geven en ntvangen Wat is de kern van deze training? Tijdens deze intensieve praktijkpleiding zmen we in p een van de belangrijkste (én meilijkste) cmmunicatievaardigheden:
Nadere informatieVerzuim Beleid. www.smallsteps.info. Opgemaakt door Human Resource Management. Doelgroep Alle werknemers. Ingangsdatum 4 juli 2014. Versie 0.
Verzuim Beleid Opgemaakt dr Human Resurce Management Delgrep Alle werknemers Ingangsdatum 4 juli 2014 Versie 0.1 www.smallsteps.inf clfn Verzuimbeleid Visie en aanpak verzuim Delgrep: alle werknemers Versie:
Nadere informatieSuccesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas.
Onderzek Ouderbetrkkenheid V.U. : Lieve Van Daele, Grte Markt 1, 9100 Sint-Niklaas Succesvl samenwerken met uders Bundel in te kijken in de leraarskamer http://flb.sint-niklaas.be ONDERZOEK GOK-PROJECT
Nadere informatieHet bewind. Inleiding
Het bewind Inleiding Wanneer iemand meerderjarig is, wrdt hij juridisch zelfstandig. De persn kan bijvrbeeld cntracten afsluiten, een bankrekening penen, Smmigen zijn hierte echter niet in staat. Deze
Nadere informatieInkoop- en aanbestedingsbeleid Energiefonds Overijssel
Inkp- en aanbestedingsbeleid Energiefnds Overijssel 2013 Inhudspgave 1 Inleiding 3 2 Het beleid 4 2.1 Rechtmatigheidsthema's 4 Prcedures 4 Meerwerk en herhalingspdrachten 4 2B-diensten 5 Integriteit 5
Nadere informatiePestprotocol basisschool Pieter Wijten
Pestprtcl basisschl Pieter Wijten Basisschl Pieter Wijten werkt aan een veilig schlklimaat waarin kinderen respectvl met elkaar mgaan. Ze hanteert drie principes: Ik zrg ged vr mezelf Ik zrg ged vr de
Nadere informatieWHITE PAPER HET INRICHTEN VAN KWALITEITSMANAGEMENT
WHITE PAPER HET INRICHTEN VAN KWALITEITSMANAGEMENT Adjust - Sciaal Resultaat zet in p verbinding in het Sciaal Dmein. Dat den we dr altijd g te hebben vr de mens en zijn mgeving. We hebben nze expertise
Nadere informatieHet Grote Geldonderzoek: hoe ga je met je geld om?
Het Grte Geldnderzek: he ga je met je geld m? Natinaal Instituut vr Budgetvrlichting (Nibud) Tijdsduur: één les Werkvrm: individueel met een discussie in de klas Niveau: bedeld vr alle leerlingen van klas
Nadere informatieMeldcode bij een vermoeden van kindermishandeling voor scheidingsbegeleiders [versie 28-04-2009]
1 Algemeen Meldcde bij een vermeden van kindermishandeling vr scheidingsbegeleiders [versie 28-04-2009] 1.1 Iedere ScS Scheidingsspecialist, ScS Zandkasteelcach, ScS OKEE-cach, hierna te nemen scheidingsbegeleider,
Nadere informatieCriteria Plusklassen Samenwerkingsverband WSNS Kop van Noord-Holland
Criteria Plusklassen Samenwerkingsverband WSNS Kp van Nrd-Hlland Er is sprake van hgbegaafdheid, blijkens uit: Een ttale intelligentie gelijk f hger dan 130 N.B.: bij een intelligentienderzek wrdt nrmaliter
Nadere informatieVisie op toezicht Raad van Toezicht Deventer Ziekenhuis
Visie p tezicht Raad van Tezicht Deventer Inleiding: de algemene taken van de Raad van Tezicht De Raad van Tezicht tetst f de Raad van Bestuur bij zijn beleidsvrming en de uitvering van zijn bestuurstaken
Nadere informatieStel uw inkomen zeker, sluit een arbeidsongeschiktheidsverzekering af
Stel uw inkmen zeker, sluit een arbeidsngeschiktheids af Eindelijk geniet u van een heerlijke skivakantie. En natuurlijk verkmt het u niet, want u bent een ervaren skiër. Maar laat dat ngeluk nu net in
Nadere informatieStichting de Wielborgh Wonen, zorg en welzijn. Van harte welkom. Training Meten moet! Casper van der Most
Stichting de Wielbrgh Wnen, zrg en welzijn Van harte welkm Training Meten met! Casper van der Mst Stichting de Wielbrgh Wnen, zrg en welzijn Prfessinele rganisatie Meten Analyseren Plannen Verbeteren Reviews
Nadere informatieCPR305/2011/EU VERORDENING BOUWPRODUCTEN
XCDC Trading & Cnsultancy B.V.B.A. B-8780 Ostrzebeke 1. Algemeen CPR305/2011/EU VERORDENING BOUWPRODUCTEN Vanaf 1 st juli 2014 is de CE MARKERING van buwprducten die nder een geharmniseerde nrm vallen,
Nadere informatieDuurzaam inzetbaar in een vitale organisatie
Duurzaam inzetbaar in een vitale rganisatie Vitaliteit en bevlgenheid vrmen sleutelbegrippen vr het ptimaal en duurzaam inzetten van medewerkers. Vitale medewerkers bruisen van energie, velen zich fit
Nadere informatieKlachtenbeleid Stichting KOM Kinderopvang
Klachtenbeleid Stichting KOM Kinderpvang KOM Kinderpvang verzrgt kinderpvang vr kinderen in de leeftijdsgrep 0 tt en met 12 jaar. Alle medewerkers van de stichting zetten zich vlledig in m kwalitatief
Nadere informatieControleprotocol Sociaal Domein
Cntrleprtcl Sciaal Dmein Cntrleprtcl vr de accuntantscntrle bij: dr de gemeenten in de regi Amersfrt* gesubsidieerde rganisaties vr Jeugdzrg en WMO dr de gemeenten in de regi Amersfrt f dr de gemeente
Nadere informatieCoachingsgesprek met gebruikers
Cachingsgesprek met gebruikers Sympsium Perinatale perikelen De Bakermat Dr. Sabine Van Baelen Academisch Centrum vr Huisartsgeneeskunde Randvrwaarden Persn met er klaar vr zijn met het zelf echt willen
Nadere informatieEerstelijns ServicePunt B.V.
WebsiteService 2015 Eerstelijns ServicePunt B.V. Eerstelijns ServicePunt B.V. Trenallee 20, Videlab Strijp-S 5617 BC Eindhven inf@eerstelijnsservicepunt.nl www.eerstelijnsservicepunt.nl De WebsiteService
Nadere informatieOverstap Meerdere Velvoerders
Prject O52 Eindbeeldstudie Overstap Meerdere Velverders Elndbeeldstudle 052 - Ovestap Meerdere VerveÍdeís blz. l van 8 Oplegntitie EinbeeldrapPft O52 Eindbeeldrapprten OV-chipkaart Overleg tussen cnsumentenrganisaties
Nadere informatieToezicht op het verloop van gerechtelijke onderzoeken. Lessen uit de zaak ABC in Veurne.
Bijznder nderzek Tezicht p het verlp van gerechtelijke nderzeken. Lessen uit de zaak ABC in Veurne. Aanbevelingen gedgekeurd dr de algemene vergadering p 20 februari 2019. Cnseil supérieur de la Justice
Nadere informatieGemeente Ede. Memo. Bijlage 2 (behoort bij 663983)
Gemeente Ede Bijlage 2 (behrt bij 663983) Mem Aan : De gemeenteraad van Ede Van : Cllege van burgemeester en wethuders Datum : 12 april 2011 Registratienummer : 663981 Onderwerp : Discussienta vr uitwerking
Nadere informatieStap 1. Wat wil jij?
Stap 1. Hi Iemand heeft het idee dat jij wel wat supprt kunt gebruiken. Dat kunnen je uders zijn, een vriend/vriendin een therapeut f iemand anders die ju ged kent. Die iemand wil graag dat jij hulp krijgt
Nadere informatiePREVENTIEVE BASISZORG (fase 0)
PREVENTIEVE BASISZORG (fase 0) hetergene grepen: kinderen uit diverse sciale milieus, een grte verscheidenheid aan rts. De schl gaat adequaat m met verschillen tussen leerlingen: gezien deze verschillen
Nadere informatieWerkwoordspelling op maat
Werkwrdspelling p maat Muiswerk Werkwrdspelling p maat besteedt aandacht aan het hele algritme van de spelling van regelmatige werkwrden en k aan de verleden tijd van nregelmatige werkwrden. Delgrepen
Nadere informatie7. Opleidingskader voor de functie redacteur web en social media
7. Opleidingskader vr de functie redacteur web en scial media In het prject GROOTER wrden nder andere een aantal pleidingskaders ntwikkeld vr sleutelfuncties binnen de crisiscmmunicatie. Een daarvan is
Nadere informatiebijlage 1 (voor het steekproefsgewijs verzamelen van borstvoedingscijfers)
Bijlagen bij het mdel Plan van Aanpak vr de kraamtijd bijlage 1 (vr het steekprefsgewijs verzamelen van brstvedingscijfers) Zrg vr brstveding certificering vraagt bij (re) certificering naar de brstvedingscijfers.
Nadere informatieVergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen
Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7 Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 2 van 7 Vergaderen Elke vergadering kent een vaste structuur en een vaste vlgrde. Deze structuur
Nadere informatiedraaiboek suïcidepreventie
draaibek suïcidepreventie Algemeen Een draaibek is een handleiding f stappenplan waarin stap vr stap wrdt behandeld wat er p je af kan kmen mcht er zich een bepaalde gebeurtenis f crisis vrden. Elke gebeurtenis
Nadere informatieBijlage IVa Sjabloon voor de verdeling van werkzaamheden voor onderwijzend personeel in de kunsteducatie
Bijlage IVa Sjabln vr de verdeling van werkzaamheden vr nderwijzend persneel in de kunsteducatie Sjabln vr de verdeling van werkzaamheden vr nderwijzend persneel in de kunsteducatie LOGA-partijen vinden
Nadere informatieHuiswerk Informatie voor alle ouders
Nummer 6 mei 2010 Huiswerk Infrmatie vr alle uders Huiswerk en efening Ged leren lezen en rekenen is belangrijk, want je hebt deze vaardigheden in het dagelijks leven veral ndig. Kinderen ged leren lezen
Nadere informatieIZC protocol 2011-2012 Obs De Voorsprong
Lcatie: Ruijsdaelstraat 11 Lcatie: Van Damstraat7 2525 AA Den Haag 2512 PG Den Haag 070-3805157 070-3807733 IZC prtcl 2011-2012 Obs De Vrsprng Vrwaarden: Een lln. wrdt besprken in de IZC indien er sprake
Nadere informatieSOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017
SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE 23 28 SEPTEMBER 2017 1.WAARDENKAARTEN Hiernder wrden de waardenkaarten weergegeven. Uit 24 kaarten zijn er 6 gekzen die centraal staan bij dit team en het
Nadere informatieHet Muiswerkprogramma Basisgrammatica bestrijkt de grammatica die nodig is voor het leren van de Nederlandse spelling en zinsbouw.
BASISGRAMMATICA Het Muiswerkprgramma Basisgrammatica bestrijkt de grammatica die ndig is vr het leren van de Nederlandse spelling en zinsbuw. Delgrepen Basisgrammatica Het cmputerprgramma Basisgrammatica
Nadere informatie