De Luchtvaartnota

Transcriptie

1 De Luchtvaartnta september 2018 Prtest tegen het p luchtvaartgrei gerichte verheidsbeleid Het LBBL prtesteert tegen de greiende luchtvaart, die zeer schadelijke gevlgen heeft vr het milieu, de leefmgeving en het klimaat. De verheid met een nieuwe kers kiezen, de luchtvaartgrei stppen en deze schadelijke impact drastisch verminderen. De impact p het milieu is te hg en de begrenzing te ruim De luchtvaart is decennialang sterk gegreid, mede als gevlg van het p vlumegrei gerichte verheidsbeleid. Om deze grei mgelijk te maken is de zgeheten milieuruimte jarenlang tt aan grenswaarden pgevuld en zelfs pgerekt. Nu lpt het luchtverkeer niet alleen tegen de milieugrenzen p, maar het verschrijdt k de gebruikelijke maatschappelijke grenzen met ernstige geluidhinder, slaapverstring dr nachtvluchten, aantasting van de gezndheid en externe veiligheidsrisic's. Bij verdere luchtvaartgrei zal deze milieuhinder evenredig tenemen en zich als een lievlek ver vrijwel heel Nederland uitbreiden. Bij metingen blijkt de geluidhinder aanzienlijk hger uit te vallen dan de geluidberekeningen. De vr burgers zrgwekkende uitstt van ultrafijnstf is ng niet genrmeerd, maar dat maakt het gezndheidsrisic niet minder grt. Onderzek naar de gevlgen van fijnstf en ultrafijnstf zijn wel bij Schiphl pgestart, maar niet bij alle andere luchthavens. Externe veiligheid is in vergelijking met bedrijven p de grnd veel te laag genrmeerd (Onderzeksraad vr Veiligheid 2017). Op Schiphl zijn de banen in de spitsuren vervl; vanwege de kruisende banen staan de veiligheidsrisic's daar een grei bven vliegbewegingen in de weg. Maar k het luchtruim is meer dan vl: dit blijkt niet alleen uit de tenemende interferentie tussen vliegverkeer van de luchthaven in Rtterdam met dat van Schiphl, maar k uit het debat ver de rutering van en naar Lelystad Niet alleen is de milieuhinder te grt, maar k is de begrenzing daarvan veel ruimer dan vr bewners tt in de verre mtrek van luchthavens verdraaglijk is. Daarbij zijn verschillende afspraken niet verankerd in wetgeving f er zijn zelfs helemaal geen regels, waardr handhaving niet mgelijk blijkt. Daardr ndervinden de bewners rnd de vliegvelden naar verhuding veel meer verlast dan de meeste andere mensen in het land. Hun leefmgeving en gezndheid staan nder zware druk. De CO 2-uitstt is te hg en de reductietaakstelling is te zwak De natinale CO 2-uitstt mag sinds 1990 dan wel afgenmen zijn, de uitstt van in Nederland gebunkerde kersine is sinds dat jaar maar liefst tweeëneenhalf keer z grt gewrden. Zie figuur 1. Bij luchtvaartgrei zal deze verder tenemen. Dit zal de effecten van de natinale breikasgasreductie ndermijnen waarvr duizenden rganisaties en miljenen burgers ffers meten brengen. Deze uitznderingspsitie van de luchtvaart is naanvaardbaar en met spedig pgeheven wrden. De 1

2 verheid met de luchtvaart er te brengen m een gelijkwaardig aandeel te leveren aan de strijd tegen de pwarming. Prtest De bewnersrganisaties rnd de luchthavens in Nederland, verenigd in het Landelijk Bewnersberaad Luchtvaart (LBBL), achten deze aanslag p milieu en klimaat vlstrekt naanvaardbaar en prtesteren fel tegen vrtzetting van het ude, p luchtvaartgrei gerichte verheidsbeleid. Om de impact p milieu en klimaat frs te verlagen met de luchtvaartgrei stppen. De milieuhinder met frs minder wrden en de bijbehrende milieunrmen meten navenant verlaagd wrden. Vrkmen met wrden dat verbeteringen in het milieu naderhand tch weer als zgeheten milieuruimte vr grei gebruikt kunnen wrden. De uitznderingspsitie p het gebied van breikasgas-uitstt met pgeheven wrden, namelijk dr de uitstt van breikasgassen uit fssiele kersine aan dezelfde reductiedelen te nderwerpen als die vr verig Nederland. Om milieu en klimaat te sparen meten z snel mgelijk de meeste krte vluchten dr grndverver vral treinen vervangen wrden. De daardr vrijkmende ruimte p de luchthavens mag niet vr andere vluchten gebruikt wrden, dit m te vrkmen dat milieu en klimaat ng verder verslechteren. De uitznderingspsitie p het gebied van belastingheffing met eveneens pgeheven wrden dr eerlijke ticketprijzen in te veren. Vliegtickets meten minstens even duur wrden als die van het internatinaal grndverver. Daarnaast meten - vanwege de veel hgere pwarmeffecten - klimaatteslagen p vliegen geheven wrden. Verlaat het ude beleid Tt nu te is de luchtvaart gegreid dankzij een verheidsbeleid dat nadrukkelijk p vlumegrei van het luchtverkeer gericht was. Daardr werd niet alleen een gebruikelijke vraaggrei geaccmmdeerd, maar kn de vraag naar gedkpe vrijetijdsreizen ng eens extra gestimuleerd wrden dr de Lw Cst Carriers. Z is het segment van extreem gedkpe vluchten ( pretvluchten ) p Schiphl sinds 2014 met maar liefst 20% per jaar gegreid. Indien Schiphl en andere luchthavens na 2020 zuden drgreien, zal de lw cst sectr met zijn hge mzetgrei de meeste slts naar zich te trekken en zijn marktaandeel vergrten ten kste van de netwerkmaatschappijen. Gevlg: de maatschappelijke ksten nemen te, maar de ecnmische baten vrijwel niet. Deze grei zu dan mgelijk zijn als gevlg van de uitznderingspsitie van de luchtvaartsectr wat betreft belastingheffing: geen BTW p tickets en geen accijnzen p brandstf. Het precieze ecnmische nut van deze ngedifferentieerde vlumegrei heeft de verheid nimmer cncreet gefrmuleerd. Wel is duidelijk gewrden dat luchtverver van passagiers ten pzichte van andere ecnmische sectren weinig meerwaarde biedt en zeker geen mtr van de ecnmie is. Het is eerder andersm. Luchthavens hebben niet als del luchtvaartmaatschappijen te laten greien. De luchtvaartsectr is geen del, maar slechts middel m het internatinaal geriënteerde Nederland ptimaal met relevante bestemmingen in de wereld te verbinden. Het regeerakkrd 2017 De Luchtvaartnta zal het luchtvaartbeleid van het Rijk vr de kmende dertig jaar vastleggen. Het regeerakkrd 2017 geeft daaraan met termen als slim en duurzaam enige richting, maar het bevat ng geen cncrete plssingen vr de hierbven gesignaleerde prblemen. Het vermeldt slechts de inzet p een zeer beperkte pbrengst van 200 miljen eur uit tickettax aan milieumaatregelen 2 Er is een treffende gelijkenis met de landbuw in Nederland. Die is vlgens minister Schuten vral gericht p kstenverlaging en prductieverhging. Dit is in Nederland ten kste gegaan van ( ) het milieu. ( ) Nu kmen we aan het eind van dat systeem (NOS 8 september 2018).

3 vliegverkeer. Er zullen echter substantiële plssingen ntwikkeld meten wrden. Daaraan wil het LBBL een cnstructieve bijdrage leveren. De zinsnede de sectr kan met slimmere en schnere vliegtuigen ruimte creëren vr grei van het aantal vluchten lijkt als vrtzetting van ud beleid strijdig met het uitgangspunt slim en duurzaam. De naar schatting 1% jaarlijkse verbetering in termen van stillere, schnere, zuinigere vliegtuigen legt het af tegen 3% tt 5% jaarlijkse vlumegrei luchtvaart. Dit is dan k geen plssing vr de gesignaleerde prblemen, maar juist een verergering. Dit nderdeel lijkt meer een gunst vr een paar luchtvaartmaatschappijen te zijn dan een macr-ecnmische ndzaak. Er zijn k andere, minder schadelijke wegen m technlgische innvatie te stimuleren, zals financiële prikkels. Nieuw beleid in de Luchtvaartnta Het luchtvaartbeleid dient nu een nieuwe kers te varen m de ntstane prblemen vrtvarend aan te kunnen pakken en de luchtvaart een betere kwalitatieve ntwikkeling te kunnen bieden. De Luchtvaartnta met heldere, cncrete beleidsdelen definiëren en vervlgens de instrumenten benemen waarmee deze delen kunnen wrden gerealiseerd. Gezien de huidige prblemen dienen deze delen aan te geven he de hge maatschappelijke ksten zveel mgelijk beperkt zullen wrden en welke tt nu te nbenemde ecnmische en andere maatschappelijke baten precies begd wrden. Frse vermindering van maatschappelijke ksten Het LBBL dringt aan p het frmuleren van cncrete, tijdgebnden delstellingen vr een frse verlaging van maatschappelijke ksten van het luchtverkeer p en rnd Nederlandse luchthavens: De luchtvaartgrei met vanaf 2020 gestpt wrden. Een frse verlaging van maatschappelijke ksten vrtvleiend uit de impact p milieu en klimaat vereist beëindiging van het beleid van stimuleren en faciliteren van luchtvaartgrei. Dit betekent dat luchthavens niet uitgebreid wrden, p alle luchthavens een plafnd gelegd wrdt p het aantal vliegbewegingen en het vliegen met stillere en schnere vliegtuigen met andere vrdelen dan vlumegrei belnd wrdt. Het tekennen van vlumegrei als belning vr luchtvaartmaatschappijen dient uit het luchtvaartbeleid geschrapt te wrden. De minister van I&W heeft de Tweede Kamer (en daarmee de bewners) het vlgende tegezegd dat er is en zal geen sprake zijn van het eenzijdig beschermen van bedrijfsbelangen 1. Dit principe dient in de Luchtvaartnta te wrden vermeld, zdat daarmee vrkmen wrdt dat de verheid grei van luchtverkeer en luchthavens testaat die vrnamelijk in het belang is van luchtvaartmaatschappijen en luchthavens. Om de gezndheid en de kwaliteit van leven van mwnenden in een ruime straal rndm luchthavens te beschermen meten geluidhinder, slaapverstring dr nachtvluchten, uitstt van (ultra)fijn stf en externe veiligheidsrisic s stapsgewijs wrdt teruggedrngen. Deze verbeteringen dienen in de Luchtvaartnta te wrden vastgelegd, p een wijze die SMART 2 gefrmuleerd en aan jaartallen verbnden is. Tegelijk meten de daaraan verbnden milieunrmen naar beneden bijgesteld wrden. Daarmee wrdt het jarenlang gehanteerde principe van pvullen van milieuruimte vrged verlaten. Dit is hard ndig m de leefmgeving haar kwaliteit terug te geven. Deze afspraken en die ver vliegrutes en -hgten in het gehele land dienen in handhaafbare wetgeving te wrden vastgelegd. 1 IENW/BSK-2018/183601, antwrd vraag 19 2 Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebnden 3

4 De uitstt van breikasgassen uit fssiele kersine met in Nederland aan dezelfde cncrete, tijdgebnden reductiedelen wrden nderwrpen als die vr de natinale mbiliteit. Nederland met zich er bvendien in Brussel vr inspannen m de Eurpese luchtvaart aan het Parijse klimaatakkrd te nderwerpen. Terwijl de sectr mbiliteit flink p CO 2 zal besparen m bij te dragen aan het halen van de Parijse delstelling, is de luchtvaart daarvan vrijgesteld. Dit is nch hudbaar nch aanvaardbaar met het g p de klimaatdelen en het draagvlak daarvr. Nederland heeft vr zijn kleine thuismarkt een zeer mvangrijke luchtvaart en verbruikt daarmee veel fssiele kersine. Z is de uitstt van CO 2 van de gebunkerde kersine in Nederland tussen 1990 en 2015 met een factr 2,5 gestegen, terwijl die van geheel Nederland juist is afgenmen (figuur 1 hierbven). Om in 2050 uit te kmen p slechts 5% van de uitstt in 1990 is een zeer hge jaarlijkse reductie dr de luchtvaart in Nederland vereist. De reductie van uitsttrechten die het EU ETS vereist, zal niet tereikend zijn m daaraan te vlden. Aanvullende maatregelen zijn ndzakelijk. Vlledig stppen met fssiele kersine is p krte termijn ng niet mgelijk, stppen met het rganiseren en aanmedigen van luchtvaartgrei wel. De meeste alternatieven vr brandstffen cncurreren immers met natuur en vedsel (bibrandstffen) en elektrisch vliegen is weliswaar vr kleine vliegtuigen geschikt, maar niet vr grtere verkeersvliegtuigen. Een dwingende reductietaakstelling vr het bunkeren van fssiele kersine is dringend ndzakelijk m duidelijkheid vr de luchtvaartsectr te scheppen en verig Nederland te laten zien dat de luchtvaartsectr niet uitgeznderd wrdt. De regering maakt zich er mmenteel bij lidstaten en in Brussel terecht sterk vr m de Eurpese klimaatambities te verhgen. Een greiende EU-luchtvaart zal de effecten daarvan echter tenietden. Daarm dient de regering k te bepleiten dat de luchtvaart in geheel Eurpa aan de reductie-eisen van het Parijse klimaatakkrd wrdt nderwrpen. Dat verhgt de kans p stringente maatregelen dr de EU die (in tegenstelling tt CORSIA van ICAO) wel vldende reductie pleveren. Prijzen van vliegtickets meten vanaf 2020 substantieel verhgd wrden. Substantiële prijsverhgingen van vliegtickets helpen de neerlijke belastingvrdelen te verkleinen. Ze meten z snel mgelijk wrden drgeverd. Dit draagt er bvendien aan bij dat de passagiers als vervuilers betalen vr de maatschappelijke ksten die hun vliegreis verrzaakt. Invering p Eurpees niveau van BTW, accijnzen p kersine en emissiehandel vr de luchtvaart is niet zeker en kan lang p zich laten wachten. Daarm met het kabinet tijdig eigen prijsmaatregelen nemen. De in het Regeerakkrd vastgelegde begde pbrengst van 200 miljen eur uit de tickettax is veel te laag, mdat de daaruit vlgende heffingen per ticket erg beperkt zijn en weinig effect zullen hebben. Zinvller is m eerst fikse heffingen p tickets vast te stellen, vervlgens de pbrengst te berekenen en deze te bestemmen vr verbeteringen, zals het hsl-verver als alternatief vr vliegen. Krte vluchten meten waar mgelijk dr treinverver vervangen wrden. Een in vldende mate verhgde ticketprijs heft het grte prijsverschil p met internatinale treintickets. Treinverver is veel minder belastend vr het klimaat dan luchtvaart. Eurpa beschikt nu al ver een uitgebreid sprnet van treinverbindingen die ngeveer dezelfde reistijd en reiscmfrt bieden als luchtverver. Het kabinet met dit sprnet vanuit Nederland tegankelijker maken en zich in Brussel inspannen m het verder te laten vergrten. Per luchthaven met de verheid steeds in verleg met de sectr vaststellen heveel krte vluchten dr treinverver vervangen kunnen wrden. De daardr vrijkmende ruimte p de luchthavens mag niet dr andere vluchten gebruikt wrden, m ng meer schade aan milieu en klimaat te vrkmen. Eerst dan telt deze maatregel vlledig mee in de reductie van CO 2 dr de luchtvaartsectr. Daarm meten de plafnds p het luchtverkeer van de luchthavens verlaagd wrden in vereenstemming met het aantal pgeheven vluchten. 4

5 Sturen p ptimale ecnmische en andere maatschappelijke baten Het LBBL dringt aan p het frmuleren van heldere, slimme en selectieve ecnmische en andere maatschappelijke delen vr verschillende srten internatinaal verver van passagiers en vracht van en naar Nederland. Het daarvr bendigde lucht- en sprverkeer kan daaruit als middel - niet als del - afgeleid wrden. Geef vrrang aan maatschappelijk ndzakelijk luchtverver. Binnen de beperkte capaciteit vr luchtverkeer met een keuze gemaakt wrden vr het passagiersverver dat ndzakelijk is vr ecnmie en samenleving. Dit mvat vral het verver van zakelijke passagiers, een segment dat ngeveer een kwart van alle passagiersverver inneemt. Daarnaast met er k plaats blijven vr regulier verver van teristen en vakantiegangers, maar niet vr mensen die extreem gedkp willen vliegen. Op Schiphl kan vanwege de greiende thuismarkt de aanvulling dr transfers geleidelijk afnemen. Deze verschuivingen zullen bij heffing van belastingen, accijnzen en tickettaxen en het instellen van een greistp min f meer vanzelf gebeuren dr de stijgende prijzen. Binnen deze nieuwe randvrwaarden kan de luchtvaartsectr blijven innveren en zich verder kwalitatief ntwikkelen. Scenari s en maatschappelijke ksten/batenanalyses Gepubliceerde scenari s vr Schiphl Het kabinet heeft vr Schiphl in 2018 een verkennende MKBA van Decisi (2018) vr nder andere twee greiscenari s (Plder- en Megahub) en een milieuscenari znder vlumegrei (Milieuhub) naar de Tweede Kamer geznden. In de MKBA van de greiscenari s zijn futen gemaakt in de kstenberekeningen. Daardr wrdt de njuiste indruk gewekt dat de greiscenari s per sald gunstiger zuden uitvallen dan het milieuscenari. Vergelijkende ksten/batenanalyse Het LBBL dringt aan p nderzek naar scenari s en ksten/batenanalyses die beter bij de hiervr genemde beleidsdelen passen en een betruwbare vergelijking mgelijk maken met vrtzetting van een gematigd greibeleid (Business as Usual) vlgens afspraken aan de Alderstafels. De ksten/batenanalyses dienen in de meest brede zin uitgeverd te wrden dr bjectieve luchtvaartexperts die niet p vrhand vrstander zijn van luchtvaartgrei en/f nauw verbnden zijn met de luchtvaartsectr. Het gaat m vlgende scenari s: Een f meer nieuwe milieu/klimaatscenari s nder een greistp en cnfrm de bvenstaande delstellingen, waarin gestreefd wrdt naar z laag mgelijke maatschappelijke ksten en z hg mgelijke baten. Vergelijking met een greiscenari Business As Usual vr alle luchthavens. Hierin meten k de effecten p de reguliere netwerkcarriers en de ecnmie verwerkt wrden, die vrtvleien uit verdringing dr een relatief sterk greiend lw cst verver. Bvendien is bij deze grei p Schiphl een parallelle Kaagbaan vereist. Rekenmdel Onlangs heeft de bij het LBBL aangeslten Werkgrep Tekmst Luchtvaart (WTL) p grnd van penbare statistische gegevens een rekenmdel ntwikkeld ten beheve van kwantitatief vrnderzek naar het hierbven vrgestelde milieu/klimaatscenari. De WTL zal hierver een eigen rapprt publiceren. 5