Samenvatting H9 - Schommelingen in de economie

Transcriptie

1 Samenvatting H9 - Schmmelingen in de ecnmie 9.1 Als je het gemiddelde neemt van een grei f afname nem je dat een trend. Als je die trend van een paar jaar neemt, nem je dat trendmatige grei. De prductiemvang van een land greit eerst drdat bedrijven meer prduceren met de beschikbare prductiecapaciteit. Als de prductiecapaciteit tt ze max zit kan het alleen ng greien dr een tename van de prductiecapaciteit. Dat kan greien dr de 4 prductiefactren (natuur, arbeid, kapitaal en ndernemerschap) grter te maken. Bijvrbeeld: Greien bevlking Technlgische ntwikkeling Investeringen De geaggregeerde vraag is alle vraag van prducten én diensten (!) bij elkaar pgeteld. Als de grei lager dan de trendlijn ligt, nem je dat laagcnjunctuur. Als de grei hger ligt dan de trend spreek je van hgcnjunctuur. Dit zijn cnjunctuurbewegingen. Als de geaggregeerde vraag daalt neemt p krte termijn de werklsheid te. Als de ecnmie krimpt spreek je van recessie. Als het bbp-vlume (heveelheid geprduceerde gederen én diensten(!)) krimpt spreek je van ecnmische krimp. Om de ntwikkeling te vrspellen heeft het CBS de cnjunctuurklk gemaakt. Deze klk is afhankelijk van twee verschillende indicatren: Feitelijke indicatren Stemmingsindicatren (het cnsumenten- en prducentenvertruwen.) De reële ecnmische grei is de tename van het vlume van de prductie van een land. Om dat te bepalen kijk je naar de ntwikkeling van de prductiemvang en de ttale heveelheid geprduceerde gederen en diensten. De nminale ecnmische grei is de ntwikkeling van het bpp in een land uitgedrukt in geld. Reële ecnmische grei (eigenlijk welvaart) is dus eigenlijk de nminale ecnmische grei (bbp) gecrrigeerd met de prijsveranderingen (inflatie). 9.2 Prijsrigiditeit betekend dat p krte termijn prijzen zich niet aanpassen aan de vraag. Dat kan verschillende rzaken hebben: De prductieksten staan vr langere tijd al vast in cntracten met leveranciers. Verkpprijzen staan k vast in catalgussen etc. en kunnen niet meer aangepast wrden. Op krte termijn ga je niet meteen reageren p de verandering van vraag, het kan namelijk k z weer aantrekken. Nadeel van prijsrigiditeit is dat de ecnmie zich niet snel aanpast aan de ecnmische ntwikkeling. Vrdeel is dat de prijs minder schmmelt en stabiel is. Er zijn minder diepe dalen en minder hge pieken.

2 Maar p lange termijn passen prijzen zich wel aan. Anders kunnen bedrijven er niet van prfiteren f gaan ze eraan kapt. Dus als de vraag naar beneden gaan, schreven bedrijven, p lange termijn, hun prductiemvang wel naar beneden. Dat kan alleen als je een prductiefactr naar beneden schreft, zals arbeid, je ntslaat een werknemer. 9.3 Macr-ecnmie is ecnmie p een grte schaal. We nemen alle vraag van een markt bij elkaar en nemen dat de geaggregeerde vraag. In het mdel van geaggregeerde vraag en aanbd zet je die twee (vraag en aanbd) af tegen het natinaal prijsniveau. Grappig is dat de geaggregeerde vraagcurve hetzelfde eruit ziet als een nrmale vraagcurve. Het natinaal prijsniveau is de gemiddelde prijs van alle prducten en diensten. Je gebruikt de CPI m het prijsniveau te bepalen. Als het nminale inkmensniveau in een land stijgt, dan verschuift de vraagcurve in zijn geheel naar rechts. Want bij elk prijsniveau neemt de kpkracht dan te. Op krte termijn kan de geaggregeerde aanbdcurve niet wrden aangepast dr middel van de prijs. Want de prijs is al vastgesteld bij leveranciers in cntracten. De aanbdcurve kan daarm alleen veranderen als je de prductiemvang aanpast. Daarm lpt een geaggregeerde krte termijnaanbdcurve hrizntaal. Hij blijft vast staan p de p-as (prijs-as). Het geaggregeerde aanbd is p lange termijn gelijk aan de maximale prductiemvang, dus er wrdt maximaal gebruik gemaakt van natuur, arbeid en kapitaal in een land. Daarm lpt een geaggregeerde lange termijnaanbdcurve verticaal. Want hij blijft staan p de q- as (heveelheid-as). De maximaal haalbare prductiemvang nem je de natuurlijke prductiemvang. Je hebt dan minimale werklsheid mdat prductiefactr arbeid maximaal gebruikt wrdt.

3 Als de geaggregeerde krte- en langtermijn aanbd allebei gelijk zijn aan de geaggregeerde vraag is er een natuurlijke prductiemvang mét laagst mgelijke werklsheid. De geaggregeerde vraag bestaat uit: - Cnsumptie gezinnen (C) - Investeringen dr bedrijven (I) - Overheidsuitgaven (O) - Exprt Imprt (E-M) Je kan het verband tussen de geaggregeerde vraag en prijspeil k afleiden uit de verkeersvergelijking van Fisher: Ecnmen zeggen dat de mlpsnelheid van geld (V) p krte termijn niet verandert. De mlpsnelheid blijft dus cnstant mdat mensen niet van de één p andere dag hun betaalpatrn veranderen. Als je de krte termijn van Fishers verkeersvergelijking wilt zien krijg je dit: Uitleg: De prductiemvang (Y) stijgt als: M (geldheveelheid) stijgt óf als P (prijsniveau) daalt. Situatie 1: Want met meer geld kan je meer besteden, meer vraag, meer prductiemvang ndig. Situatie 2: Met hetzelfde geld kan je meer kpen als de prijs is gedaald, dus met k de Y stijgen. Je kan de verkeersvergelijking van Fisher óók gebruiken m te laten zien dat het natinaal prijsniveau (P) stijg als de geldheveelheid (M) stijgt.

4 Uitleg: Want als de heveelheid geld (M) stijgt (dr bijv. geld scheppen f verheid pmpt geld erin) dan gaan mensen meer kpen. De prductiemvang met dan mhg m aan de vraag te vlden, maar p een gegeven mment is de max bereikt van de prductiemvang (heet: natuurlijke prductiemvang) en met je de prijs mhg den m z vraag en aanbd in evenwicht te krijgen. 9.4 De verheid met ervr zrgen dat de ecnmie in evenwicht is, want als dat niet z is (laagcnjunctuur) merken uitzendkrachten en mensen met een tijdelijk cntract dat als eerste. Het tweede wat gebeurt is dat mensen met vaste cntracten ntslagen wrden en bedrijven failliet gaan. De verheid met dus een cnjunctuurbeleid vinden m ged m te gaan met de schmmelingen in de ecnmie. Je kan de ecnmie in evenwicht brengen dr aan de aanbd kant iets te veranderen, óf iets aan de vraag kant te veranderen. Je hebt verschillende cnjunctuurbeleid-en: Structuurbeleid (verandering aanbrengen aan de aanbdkant). Kan dr: Werklsheid terugdringen (krijg je meer aanbd, en z kmt vraag en aanbd weer p 't zelfde punt) Innvatiebeleid mhg (bijv. nderwijs stimuleren), zrgt vr meer technlgische ntwikkelingen en meer aanbd. Anticyclisch cnjunctuurbeleid (verandering aanbrengen aan de vraagkant). Kan dr: In slechte tijden ecnmie stimuleren, kan dr: Verlagen van belastingen (zrgt vr meer kpkracht = meer vraag) Investeringen in slechte tijden (zrgt vr meer kpkracht = meer vraag) In gede tijden ecnmie afremmen, kan dr: Belasting verhgen (kpkracht neemt af = minder vraag) Alleen ndzakelijke investeringen (kpkracht kan niet mhg) PS: Dit beleid is niet aan te raadden, want belasting verhgen in hgcnjunctuur gaat erg meilijk. Prcyclisch cnjunctuurbeleid (verandering aanbrengen aan vraagkant). Dit hudt in dat in een hgcnjunctuur een anticyclisch beleid in slechte tijden wrdt tegepast. Bijvrbeeld: Als de ecnmie het ged det (hgcnjunctuur) en dan de belasting verlagen zrgt vr nóg meer vraag, te veel. De ecnmie raakt verspannen. Maar de verheid kan het k nbedeld prcyclisch aansturen, dr de belasting niét te verlagen in een laagcnjunctuur en k geen investeringen te den mdat anders het begrtingstekrt te grt wrdt.

5 De ecnmie schmmelt, aan de verheid de taak die schmmelingen te verminderen. Daarvr hebben ze stabilisatren ingebuwd die een anticyclisch effect hebben: Werklsheidwetgeving. Als je geen inkmen hebt gaat je kpkracht erg mlaag, niet ged vr de ecnmie. Daarm dat er een uitkering is die je kpkracht ng redelijk hg hudt. Minimumln. Hierdr hebben mensen altijd de zekerheid p een minimaalln, want het kan niet daarnder zakken. Z kmt de kpkracht nit té laag. Prgressief belastingstelsel. Dit heeft een dempende werking in zwel hg- als laagcnjunctuur tijden. Want de belastingdruk neemt af als het natinaal lnpeil daalt. Als het natinaal lnpeil stijgt dan neemt de belastingdruk te waardr de kpkracht weer daalt tt het ude niveau.