Rapport van het hertoetsbezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg op 6 december 205 te Ede Utrecht, Maart 206 V006945
Inhoud Inleiding 3. Aanleiding en belang 3.2 Doelstelling 3.3 Methode 3.4 Toetsingskader 4.5 Beschrijving locatie 4 2 Conclusies 5 2. Overzicht van de resultaten bezoeken 5 2.2 Resultaten eerdere bezoeken onvoldoende 6 2.3 Ingezet op deskundigheidsbevordering personeel 6 2.4 Cliëntdossier blijvend aandachtspunt 6 2.5 Conclusie 6 3 Handhaving 7 3. Door de zorgaanbieder te treffen maatregelen 7 3.2 Resultaatsverslag 7 3.3 Vervolgacties inspectie 7 4 Resultaten inspectiebezoek 8 4. Sturen op kwaliteit en veiligheid 8 4.2 Cliëntdossier 9 4.3 Deskundigheid en inzet personeel 0 4.4 Medicatieveiligheid 4.5 Vrijheidsbeperking 2 Bijlage Geraadpleegde documenten 3 Bijlage 2 Overzicht wetten, veldnormen, circulaires en rapporten 4 Pagina 2 van 4
Inleiding Op 27 november 204 bracht de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) een onaangekondigd bezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg (hierna De Klinkenberg) te Ede en constateerde dat een aantal normen niet nageleefd werden. Op 6 december 205 heeft de inspectie deze normen opnieuw beoordeeld. De normen waaraan De Klinkenberg voldeed tijdens het eerste bezoek, zijn niet opnieuw beoordeeld. De rapportage van het eerdere bezoek kan niet los worden gezien van de rapportage van het onaangekondigde hertoetsbezoek. In dit rapport wordt eerst het kader uiteengezet waarin de inspectie het bezoek bracht. Achtereenvolgens worden in de volgende hoofdstukken beschreven de conclusie, de handhaving (met daarin de te nemen maatregelen) en de resultaten.. Aanleiding en belang De inspectie heeft als doel de risico s op gezondheidsschade bij cliënten te beperken door naleving te bevorderen van wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden bij ondertoezichtstaanden. De inspectie kiest daarbij prioriteiten op basis van mogelijke risico s op gezondheidsschade voor de cliënt. Hierbij gaat etra aandacht uit naar kwetsbare groepen. In dit kader verricht de inspectie binnen de langdurige zorg een groot aantal aangekondigde en onaangekondigde bezoeken. De inspectie heeft op 2 januari 205 en op 8 juli 205 resultaatsverslagen ontvangen waarin per norm was aangegeven: - Of binnen de gestelde termijn is voldaan aan de norm. - De aanpak en verbeteracties waarmee is bereikt dat aan de norm is voldaan. - De wijze waarop is gemeten dat aan de norm is voldaan..2 Doelstelling Doel van het inspectiebezoek aan De Klinkenberg was te beoordelen in hoeverre De Klinkenberg na de verbeteracties voldoet aan relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden die risico s op gezondheidsschade voor de cliënt beperken..3 Methode De inspectie gebruikte een bezoekinstrument waarin de te toetsen onderwerpen en de normen zijn vastgelegd. De volgende onderwerpen zijn opnieuw getoetst: Sturen op kwaliteit en veiligheid. Cliëntdossier. Deskundigheid en inzet personeel. Medicatieveiligheid. Vrijheidsbeperking. De normen zijn gebaseerd op relevante wet en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden (zie volgende paragraaf). Pagina 3 van 4
Om tot een oordeel te komen heeft de inspectie: Gesprekken gevoerd met uitvoerend medewerkers en het management(team). Gesprek gevoerd met psycholoog Cliëntdossiers ingezien. Documenten ingezien, genoemd in bijlage. Een rondgang gemaakt door de locatie..4 Toetsingskader De normen die de inspectie toetste zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de daarvan afgeleide veldnormen van de koepelorganisatie en brancheverenigingen en aan zorgvuldigheidsnormen van de inspectie zelf (zie bijlage 2)..5 Beschrijving locatie De Klinkenberg is onderdeel van Stichting Vilente te Ede. Vilente is een aanbieder van zorg en welzijn in Ede en omstreken. De zorg aan cliënten wordt in tien zorgcentra aangeboden en bij cliënten thuis. In verband met vervangende nieuwbouw zijn de cliënten van De Klinkenberg in december 202 verhuisd naar de huidige locatie aan de rand van Ede, voor een periode van vijf jaar. Op deze locatie wonen cliënten in eenpersoon appartementen met een zit-slaapkamer en een douche-toiletruimte. De appartementen zijn met elkaar verbonden door ruime en lichte gangen. Per gebouwdeel is een gezamenlijke huiskamer voor cliënten aanwezig. Op de begane grond bevindt zich naast een receptie onder andere een restaurant en Grand Café, een supermarkt, een kapsalon en enkele binnentuinen. Ten tijde van het inspectiebezoek wonen in De Klinkenberg 59 cliënten. Aan 6 cliënten wordt wonen met zorg geboden. Aan 98 cliënten met zorgzwaarte pakket (ZZP) 5 of hoger wordt verpleeghuiszorg geboden. De Klinkenberg heeft geen Bopz aanmerking in het kader van de Wet Bopz. De psychogeriatrische cliënten die behandeling nodig hebben wonen in een open setting. De zorgzwaarte van de cliënten in De Klinkenberg is het afgelopen jaar sterk toegenomen. Sinds De Klinkenberg in de tijdelijke huisvesting is gevestigd is het aantal cliënten met een ZZP 5 of hoger, verdrievoudigd. Ten tijde van het inspectiebezoek in november 204 liep een wervingsprocedure voor drie locatiemanagers binnen Vilente. De nieuwe locatiemanager van De Klinkenberg was in mei 205 gestart. Pagina 4 van 4
2 Conclusies Dit hoofdstuk start met een schematisch overzicht van de bevindingen van het eerdere bezoek. Daarna volgt een paragraaf met een terugblik op het eerdere bezoek en een paragraaf over het huidige bezoek. In de afsluitende paragraaf geeft de inspectie haar conclusie. 2. Overzicht van de resultaten bezoeken Figuur. Overzicht resultaten bezoek op 27 november 204 Thema's Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Sturen op kwaliteit en veiligheid: 6 normen 5 0 Cliëntdossier: 9 normen 4 4 0 Deskundigheid en inzet van personeel: normen 4 6 0 Medicatieveiligheid: 0 normen 6 3 0 Vrijheidsbeperking: normen 7 2 Aantal normen Figuur 2. Overzicht resultaten hertoetsbezoek op 6 december 205 Thema's Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Sturen op kwaliteit en veiligheid: 6 normen 0 5 Cliëntdossier: 9 normen 3 0 5 Deskundigheid en inzet van personeel: normen 5 0 5 Medicatieveiligheid: 0 normen 2 0 7 Vrijheidsbeperking: normen 2 0 8 Aantal normen Pagina 5 van 4
2.2 Resultaten eerdere bezoeken onvoldoende In 203 bracht de inspectie een bezoek aan De Klinkenberg. De inspectie constateerde dat de kwaliteit van de zorgdossiers niet op orde was en dat de formatie meer afgestemd moest worden op de doelgroep met psychogeriatrische cliënten. In 204 bracht de inspectie een vervolgbezoek. De inspectie constateerde dat de risico s met het cliëntdossier nog steeds aanwezig waren. Daarnaast bleef het thema deskundigheid en inzet van personeel een belangrijk aandachtspunt. Door de toename van het aantal cliënten met compleere zorgvragen waren deze thema s nog meer onder druk komen te staan. 2.3 Ingezet op deskundigheidsbevordering personeel Er is stevig ingezet op de deskundigheidsbevordering van het personeel. Bijna alle personeelsleden in de zorg, volgden een (bij)scholing. Een aantal verzorgenden VIG deden de opleiding voor verpleegkundige niveau 4, verzorgenden deskundigheidsniveau 3 deden de VIG opleiding en helpenden deden de verzorgende opleiding. Iedere medewerker had een collega medewerker van niveau hoger als ondersteuner. Er was een start gemaakt met intervisie. Medewerkers gaven aan dat het pittig was, maar vonden het positief om de opleiding te volgen. De formatie op de afdelingen met psychogeriatrische cliënten was aangepast. 2.4 Cliëntdossier blijvend aandachtspunt Het afgelopen jaar heeft het management van De Klinkenberg interne controles/audits uitgevoerd op onder andere de cliëntdossiers. Deze controles zijn niet voldoende effectief gebleken. Tijdens het inspectiebezoek bleek het cliëntdossier een blijvend aandachtspunt. De inspectie heeft al langere tijd geconstateerd dat het cliëntdossier met daarin het zorgleef(behandel)plan een aandachtspunt is en behoorlijk verbeterd dient te worden. Het cliëntdossier geeft nog steeds geen volledig beeld van de gezondheidssituatie, de gezondheidsrisico s en de eventuele professionele maatregelen. Daarom is het van belang dat snel voldaan wordt aan een goed en werkbaar cliëntdossier. Controle blijkt niet genoeg, inzicht en tijd is nodig en coaching on the job. Hierdoor zal de deskundigheidsbevordering die volop nog in gang zijn ook zijn uitwerking krijgen in het cliëntdossier. Sinds ruim een half jaar is er een nieuwe locatiemanager aangetreden. De locatiemanager zet zich mede in voor de omslag naar verpleeghuis en de verhoging van deskundigheid van medewerkers. 2.5 Conclusie De Klinkenberg voldoet niet aan alle normen. Uit het/de resultaatsverslag(en) en het hertoetsbezoek blijkt dat het management de tekortkomingen onderkent en aanvullende verbeteracties in gang heeft gezet, en verder in gang zal zetten. De inspectie verlengt daarom de verbetertermijn. In het volgende hoofdstuk wordt aangegeven wat er verwacht wordt van de zorgaanbieder en wat de vervolgacties van de inspectie zijn. Pagina 6 van 4
3 Handhaving In dit hoofdstuk staat een overzicht van de normen die nog steeds niet worden nageleefd. Van de zorgaanbieder wordt verwacht dat er maatregelen genomen worden in De Klinkenberg binnen een daarvoor vastgestelde termijn. 3. Door de zorgaanbieder te treffen maatregelen De volgende normen worden nog niet nageleefd. De zorgaanbieder dient deze voor mei 206 na te leven. 2.4 Risico's voor de cliënt zijn geïnventariseerd door de zorgverleners en de zorg en ondersteuning zijn hierop gebaseerd. 2.5 De in het zorg-/ondersteuningsplan beschreven zorg-/ ondersteuningsproblemen, de doelen, acties, rapportage en evaluaties zijn congruent met elkaar. 2.7 In het cliëntdossier is de (dagelijkse) rapportage opgenomen. 3.3 Medewerkers hebben voldoende kennis van en vaardigheden voor de doelgroep van cliënten. 4. Er is geborgd beleid rondom de omvang, identiteit en opslag van de voorraad geneesmiddelen. 3.2 Resultaatsverslag De inspectie verwacht een resultaatsverslag waarin per norm staat: - Of binnen de gestelde termijn is voldaan aan de norm. - De aanpak en acties waarmee is bereikt dat aan de norm is voldaan. - De wijze waarop is gemeten dat aan de norm is voldaan. De inspectie verwacht het resultaatsverslag voor de normen uiterlijk mei 206. 3.3 Vervolgacties inspectie Op basis van het ontvangen resultaatsverslag beoordeelt de inspectie of vervolgacties nodig zijn. Een aangekondigd of onaangekondigd hertoetsbezoek aan De Klinkenberg behoort tot de mogelijke vervolgacties. Pagina 7 van 4
Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Rapport van het inspectiebezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg te Ede op 6 december 205 4 Resultaten inspectiebezoek Dit hoofdstuk start met een overzicht per thema van de scores op de normen. De inspectie geeft in dit hoofdstuk in principe alleen een toelichting als niet aan de norm is voldaan. In sommige gevallen zal ook bij normen waar wel aan is voldaan een toelichting opgenomen kunnen worden. Niet van toepassing wordt gescoord als de situatie waarop de norm van toepassing is, in deze locatie of binnen het team nooit voorkomt. Niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop de norm van toepassing is, op de locatie wel voorkomt, maar niet aan de orde is geweest tijdens het bezoek. De nummering van de normen is niet altijd opeenvolgend. Dit komt omdat de normen uit een groter normenbestand komen en niet alle normen uit dit bestand worden getoetst. De inspectie beoordeelde tijdens dit bezoek alleen de normen die tijdens het eerste bezoek voldoet niet scoorden. 4. Sturen op kwaliteit en veiligheid. De zorgaanbieder verzamelt op structurele wijze kwaliteitsinformatie en gebruikt dit voor kwaliteitsverbetering..2 (bijna) Fouten worden systematisch en structureel gemeld, verzameld, geanalyseerd en gebruikt voor verbeteracties..3 De zorgaanbieder heeft een klachtenregeling conform de wet en maakt deze bekend bij de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger..4 De zorgaanbieder regelt cliëntenmedezeggenschap..5 De zorgaanbieder heeft in- en eclusiecriteria voor cliënten..8 De zorgaanbieder zorgt er voor dat zinvolle dagbesteding in voldoende mate aanwezig is. Pagina 8 van 4
Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Rapport van het inspectiebezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg te Ede op 6 december 205 4.2 Cliëntdossier 2. Iedere cliënt heeft een zorg-/ondersteuningsplan. 2.2 De cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken bij het opstellen van en heeft aantoonbaar ingestemd met het zorg-/ondersteuningsplan. 2.3 De wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt zijn de basis voor de zorg-/ ondersteuningsdoelen. 2.4 Risico's voor de cliënt zijn geïnventariseerd door de zorgverleners en de zorg en ondersteuning zijn hierop gebaseerd. 2.5 De in het zorg-/ondersteuningsplan beschreven zorg-/ ondersteuningsproblemen, de doelen, acties, rapportage en evaluaties zijn congruent met elkaar. 2.6 In het cliëntdossier is informatie van betrokken disciplines op een afgesproken plaats terug te vinden. 2.7 In het cliëntdossier is de dagelijkse rapportage opgenomen. 2.9 In het zorg-/ondersteuningsplan is vastgelegd welke disciplines met welke verantwoordelijkheden zijn betrokken bij de verschillende onderdelen van de zorgverlening. 2.0 De cliënt of de cliëntvertegenwoordiger is betrokken bij de periodieke evaluatie van het zorg-/ ondersteuningsplan. Toelichting per norm waaraan niet wordt voldaan: 2.4 In de cliëntdossiers waren niet alle relevante risico-inventarisaties opgenomen indien relevant of onvolledig. Bij de inventarisatie van een valrisico was niet navolgbaar opgenomen hoe men tot de risico afweging was gekomen. In een ander dossier bleek uit de zorgdoelen dat er sprake was van obstipatie klachten, het risico was niet in kaart gebracht door middel van een inventarisatie. 2.5 De rapportage, de zorg-/ondersteuningsdoelen en acties hingen nog onvoldoende logisch met elkaar samen. Er werd niet gerapporteerd op zorgdoel. 2.7 De (dagelijkse) rapportages waren summier ingevuld en er werd niet gerapporteerd op zorg-/ondersteuningsdoelen. Rapportages waren veelal onder aanvullende rapportage te vinden waardoor het zorgproces onvoldoende volgbaar was. Pagina 9 van 4
Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Rapport van het inspectiebezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg te Ede op 6 december 205 4.3 Deskundigheid en inzet personeel 3. Medewerkers werken cliëntgericht. 3.2 Medewerkers kennen de impact van hun bejegening op het gedrag van de cliënt. 3.3 Medewerkers hebben voldoende kennis van en vaardigheden voor de doelgroep van cliënten. 3.4 Medewerkers werken op een verantwoorde manier met relevante richtlijnen, protocollen en/of werkinstructies. 3.5 Alleen bevoegde en bekwame medewerkers voeren voorbehouden en risicovolle handelingen uit. 3.6 Medewerkers krijgen de benodigde scholing om verantwoord te kunnen werken met de doelgroep en de zorgproblematiek van de cliënten. 3.7 De zorgaanbieder zet op de juiste momenten voldoende deskundige medewerkers in ter uitvoering van de dagelijkse zorg. 3.8 De zorgaanbieder regelt dat vakinhoudelijk specialisten in voldoende mate beschikbaar zijn. 3.9 De zorgaanbieder verzamelt, analyseert en onderneemt zo nodig acties met betrekking tot belangrijke contetuele factoren van inzet van personeel. 3.0 Medewerkers en management kennen de grenzen van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden en schakelen tijdig vakinhoudelijke specialisten in. 3. Medewerkers werken volgens relevante gedragscodes. (gedrags-, meld)codes. Toelichting per norm waaraan niet wordt voldaan: 3.3 Medewerkers kenden de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten onvoldoende. De invulling van de zorgleefplannen en de rapportage was summier waardoor er geen duidelijk beeld was wat de cliënt aan zorgondersteuning nodig had en welke zorg hij/zij behoefde. Cliënten met een zorgzwaarte pakket vanaf 7 werd de specialist ouderen geneeskunde (SO) en de psycholoog altijd betrokken bij de multidisciplinaire zorg(behandel) plan bespreking. Bij cliënten met een ZZP 5 werd de SO en psycholoog alleen als nodig betrokken. In de dossiers miste daar soms een benaderingsplan gezien de problematiek. Pagina 0 van 4
Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Rapport van het inspectiebezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg te Ede op 6 december 205 4.4 Medicatieveiligheid 4. De arts en de apotheker verrichten jaarlijks een medicatiebeoordeling voor alle cliënten. 4.2 De medicatie wordt alleen gemalen met schriftelijke instemming per geneesmiddel van de arts of apotheker. 4.3 De zorgaanbieder bepaalt in dialoog met de cliënt of de medicatie geheel of gedeeltelijk in eigen beheer wordt gegeven en legt de gemaakte afspraken daarover vast in het zorg-/ondersteuningsplan. 4.4 De procedure rondom uitzetten, toedienen en registreren is beschreven in een procedure farmaceutische zorg. 4.5 Medewerkers die hulp bieden bij de medicatie beschikken over een actueel medicatieoverzicht en toedienlijst van de apotheker. 4.6 Medewerkers signaleren werking en bijwerking van het toegediende geneesmiddel. 4.7 Niet GDS-medicatie wordt door een tweede bekwaam persoon gecontroleerd, of er is een afspraak met de apotheek dat het geen risicovolle medicatie betreft voor deze cliënt. 4.8 De medewerker past door de apotheek uitgezette medicatie alleen aan op aantoonbaar voorschrift van de arts. 4.9 De medewerker parafeert de toegediende of aangereikte medicatie op (door de apotheek verstrekte) toedienlijst. 4. Er is geborgd beleid rondom de omvang, identiteit en opslag van de voorraad geneesmiddelen. Toelichting per norm waaraan niet wordt voldaan: 4. De koelkast werd niet regelmatig op temperatuur gecontroleerd. De laatste controle vond in week van 205 plaats. Het is onbekend wie verantwoordelijk was voor de temperatuurcontrole van de koelkast. De lijsten waarop de temperatuur geregistreerd moest worden waren onduidelijk. Zo moest de temperatuur van de koelkast tussen de 2 en 7 graden Celsius zijn en moest dit gemeld worden als de temperatuur 9 graden Celsius was. In de opiatenkast ontbrak een morfine ampul. Niet alle medicatie flesjes (oogdruppels) waren voorzien van een datum van openen. Pagina van 4
Voldoet Voldoet niet Oordeel n.v.t. Niet beoordeeld Rapport van het inspectiebezoek aan Vilente, locatie De Klinkenberg te Ede op 6 december 205 4.5 Vrijheidsbeperking 5. De zorgaanbieder beschrijft visie en beleid over preventie, besluitvorming en uitvoering van vrijheidsbeperkende maatregelen. 5.2 Voorafgaand aan de vrijheidsbeperkende maatregel(en) is een (probleem)analyse verricht van het gedrag van de cliënt. 5.3 Voorafgaand aan de inzet van de psychofarmaca vindt een psychosociale- of gedragsinterventie plaats. 5.4 In dialoog met cliënt vindt multidisciplinaire besluitvorming plaats over de vrijheidsbeperkende maatregel(en). 5.5 Een arts of een gedragskundige is verantwoordelijk voor het besluit om over te gaan tot de vrijheidsbeperkende maatregel(en). 5.6 De cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger geeft toestemming voor de vrijheidsbeperkende maatregel(en). 5.7 Alle vrijheidsbeperkende maatregelen zijn opgenomen in het cliëntdossier. 5.8 Medewerkers passen vrijheidsbeperkende maatregel(en) zorgvuldig toe. 5.9 De zorgaanbieder zorgt voor toetsing van besluitvorming en uitvoering, door een niet bij de behandeling betrokken deskundige, als fiatie met onrustband, afzonderen in een daarvoor bestemde ruimte of separatie worden toegepast. 5.0 De zorgaanbieder heeft werkinstructies (protocollen) over het toepassen van alle vrijheidsbeperkende maatregelen. 5. De zorgaanbieder heeft een registratie van vrijheidsbeperkende maatregelen op locatie- of teamniveau. De vrijheidsbeperkende maatregelen die in De Klinkenberg werden toegepast waren sensor, dwaalsensor, bedhekken, tafelblad en GPS. In totaal in het tweede kwartaal van 205, werden 33 vrijheidsbeperkende maatregelen ingezet en in het derde kwartaal waren dit er 26. Pagina 2 van 4
Bijlage Geraadpleegde documenten De onderstaande documenten zijn door de inspectie gebruikt bij het uitvoeren van het inspectiebezoek en het opstellen van dit rapport. De inspectie heeft de documenten niet in totaliteit beoordeeld, maar op specifieke onderwerpen doorgenomen. - Klachtenregeling Vilente, juni 205 - Overzicht ZZP s, 6 december 205 - Overzicht fte zorgmedewerkers - Overzicht fte behandelaars - Overzicht inzet invalkrachten 205 - Overzicht scholing Klinkenberg - Overzichten middelen en maatregelen eerste kwartaal 203 tot en met kwartaal drie 205 - Overzichten MIC kwartaalanalyse e kwartaal 205 - Overzichten MIC kwartaalanalyse 2e kwartaal 205 - Overzichten MIC kwartaalanalyse 3e kwartaal 205 Pagina 3 van 4
Bijlage 2 Overzicht wetten, veldnormen, circulaires en rapporten Wetgeving: Wet Langdurige Zorg (WLZ). Kwaliteitswet zorginstellingen. Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO): Wijzigingswet Burgerlijk Wetboek. Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ). Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ). Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). Besluit klachtenbehandeling Bopz. Besluit rechtspositieregelen Bopz. Besluit middelen en maatregelen Bopz. Besluit patiëntendossier Bopz. Besluit vaststelling van de minimumeisen voor de (verplichte) meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Besluit zorgplanbespreking AWBZ-zorg. Veldnormen: Beleidsdocument veilig melden, KNMG, 2007. Handreiking werkvoorraad geneesmiddelen, Actiz, GGZ Nederland, VGN, 200. Handreiking Veilige principes in de medicatieketen, ActiZ, KNMP, NVZA, Verenso, BTN, LHV, LOC, NHG, NPCF, V&VN, 202. Intentieverklaring Zorg voor Vrijheid, samen naar minder vrijheidsbeperking, CG-raad, LOC-LPR, Platform VG, NIP-NVO, NVAVG, NVVA, Sting, V&VN, ActiZ, VGN en IGZ, 2008. Klachtenrichtlijn gezondheidszorg versie 3.0, KNMG, 2005. Kwaliteitsdocument 203 Verpleging, Verzorging en Zorg Thuis. Landelijke instructie voor Toediening Gereedmaken van medicatie in verpleegen verzorgingshuizen, V&VN, 2008. Nationale beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden, 2007. Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten, ActiZ, GGZ Ned., IGZ, KNMG, KNMP, LEVV, LHV, NFU, NHG, NICTIZ, NPCF, NVVA, NVZ, NVZA, Orde, V&VN, VWS,ZN, FNT, NMT en VGN, 2008. RIVM Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra, 202. Richtlijn Probleemgedrag, Verenso, 2006. Risicovolle medicatie in verband met dubbele controle, KNMG, 203 Van incident naar fundament, Movisie, 2005. Circulaires en rapporten: Bulletin Het mag niet, het mag nooit: seksuele intimidatie door hulpverleners in de gezondheidszorg, IGZ, augustus 2004. Cultuuromslag terugdringen vrijheidsbeperking bij kwetsbare groepen in langdurige zorg volop gaande, duidelijke ambities voor 20 nodig, IGZ, december 200. De dagelijkse bezetting en kwaliteit van zorg in instellingen voor langdurige zorg, Nivel, 202. Etra inspanning noodzakelijk voor terugdringen vrijheidsbeperking in langdurige zorg, IGZ, 202. Medicatieveiligheid flink verbeterd in herbeoordeelde instellingen langdurige zorg en zorg thuis, IGZ, 20. Richtinggevend kader vrijheidsbeperking, VWS, 26 maart 2008. Verantwoord richtlijngebruik in de gehandicaptensector, NIVEL, 200. Pagina 4 van 4