Kennisrapportage Seminar E-fulfilment meets Arbeidsmarkt Datum: 12-02-2017
Kennisrapportage: E-fulfilment meets Arbeidsmarkt Kennisrapportage De e-fulfilment Hub is een samenwerkingsverband van tien organisaties die onder de vlag van Keyport2020 samenwerken om Midden-Limburg te ontwikkelen- en te profileren als dé e-fulfilmentregio van Europa. Samen ontwikkelen-, delen- en verspreiden zij kennis op het gebied van e-fulfilment en werken zij samen als dé one-stop-shop die de totale klantvraag rondom (pan- Europese) e-fulfilment in kan vullen. Periodiek organiseert e-fulfilment Hub kennissessies en seminars, waarin nieuwe kennis op het gebied van e- fulfilment wordt ontwikkeld en gedeeld. Uit deze sessies vloeien tevens kennisrapportages voort, waarin de meest belangrijke conclusies uit de sessie worden gerapporteerd. Introductie In de logistieke sector heerst een positief sentiment; ondernemers gaan het nieuwe jaar vol vertrouwen tegemoet. De logistiek profiteert met name van toenemende transportvolumes als gevolg van economische groei, aantrekkende bedrijvigheid en hogere bestedingen. Om in te spelen op deze groei heeft de sector dringend behoefte aan voldoende gekwalificeerd personeel. De huidige arbeidsmarkt kan echter niet op tegen de alsmaar groeiende vraag naar personeel, waardoor sprake is van toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Omdat de uitdagingen omtrent de arbeidsmarkt steeds groter worden en zelfs de toekomst van de logistiek bedreigen, organiseerde e-fulfilment Hub een inspirerend seminar over de logistieke arbeidsmarkt. In deze kennisrapportage worden de belangrijkste inzichten uit het seminar besproken. 2
Toenemende arbeidsvraag dankzij economische groei Hollen of stilstaan? Flexibiliteit vereist! Logistiek belangrijke bron van werkgelegenheid De logistieke sector is zeer relevant voor de Nederlandse arbeidsmarkt. Uit onderzoek blijkt dat ruim 890.000 werkenden werkzaam zijn in de logistieke sector, waarvan 305.000 in hogere logistiek beroepen (vanaf mbo-niveau 3/4). Deze behoefte aan personeel is echter zeer conjunctuurgevoelig. Als gevolg van de huidige- en verwachte economische groei, heerst er een positief sentiment en maakt het totale transportvolume een opwaartse lijn door. Dit betekent dat er meer werk is voor transport- en fulfilmentbedrijven, waardoor hun vraag naar arbeid toeneemt. Naar verwachting groeit de vraag naar hoger logistiek personeel de komende vijf jaar jaarlijks met ruim 4% per jaar en groeit het aantal vacatures tussen 2015 en 2020 met circa 22%, waardoor het aantrekken van gekwalificeerd personeel hoog op de (Human Capital) agenda staat. Pieken in werklast vragen om flexibele personeelsinzet Hoewel de totale personeelsbehoefte aldus duidelijk toeneemt, is deze niet gelijkmatig verdeeld. De e- fulfilment sector is immers afhankelijk van het aantal e- commerce orders, welke zeer onregelmatig verdeeld en weinig voorspelbaar zijn. Enerzijds treedt er in het weekend een duidelijke piek op in het aantal online bestellingen en anderzijds zorgen de steeds ambitieuzere time-to-market en cut-off tijden ervoor dat er vaker op een dag orders gepicked moeten worden. De omvang van orderpicken is echter niet gelijkmatig verdeeld over de dag, waardoor over- of ondercapaciteit dreigt. Hierdoor is meer personeel in de avond en vroege ochtend nodig, wat vraagt om verregaande flexibiliteit in bemensing. Als gevolg hiervan is het raadzaam voor logistieke dienstverleners om te investeren in forecasting, flexibilisering van processen en een flexibele personeelsstrategie. 3
Logistiek heeft behoefte aan meer én ander personeel Technologisering leidt tot upgrading logistieke functies Verandering kwalitatieve personeelsbehoefte Er is bovendien niet alleen sprake van een toename van de vraag, maar ook van een verandering in de vraag naar logistiek personeel. Ten eerste worden chauffeurs door de groei van e-commerce in toenemende mate beschouwd als het nieuwe winkelpersoneel. Hierdoor worden steeds meer andere (sociale) vaardigheden en competenties van hen gevraagd en dienen zij te beschikken over een combinatie van hard en soft skills. Ten tweede maken technologische ontwikkelingen dat logistieke bedrijven steeds meer IT-bedrijven worden en werknemers moeten beschikken over meer en andere technische kennis en vaardigheden. Onder andere robotisering, automatisering, AI en Big Data zijn voorbeelden van drivers die leiden tot een upgrading van de vereiste technologische en digitale kennis en vaardigheden. 4
Groeiende krapte op logistieke arbeidsmarkt Arbeidsmarkt staat onder grote druk Personeelsaanbod logistieke sector onvoldoende Het aanbod van logistieke werknemers blijft echter ver achter bij de vraag naar arbeid. Bij alle voor de sector relevante functies (o.a. logistiek medewerker, chauffeur orderpicker, heftruckchauffeur en logistiek manager) is sprake van schaarste en spanning op de arbeidsmarkt. De schaarste is in 2017 fors; waar eind 2016 voor de meeste functies nog sprake was van krapte, was in het laatste kwartaal van 2017 zelfs sprake van een zeer krappe arbeidsmarkt. Deze schaarste speelt met name bij logistiek professionals (hoger opgeleide functies zoals logistiek manager en supply chain coördinator). Naar verwachting vormt de schaarste bij chauffeurs en met name logistiek professionals en ICT'ers als gevolg van eerdergenoemde upgrading van werkzaamheden de grootste bedreiging. De vraag naar hoger opgeleide, kennisintensieve functies zal blijven groeien, terwijl technologieën zoals robots laaggeschoolde handarbeid zullen vervangen. 5
Problematische krapte op logistieke arbeidsmarkt Mismatch tussen vraag en aanbod arbeidsmarkt Behoefte aan instroom door vergrijzing en uitstroom Er zijn vier hoofdoorzaken te benoemen voor de huidige krapte op de logistieke arbeidsmarkt. Ten eerste is er sprake van een forse vergrijzingsgolf; veel chauffeurs, orderpickers en andere werknemers zijn recent met pensioen gegaan of doen dat op korte termijn. Liefst 35% van het huidige personeel is 50 jaar of ouder en de vervangingsvraag stijgt naar bijna 6%. Dit komt in Midden-Limburg en Noord-Limburg samen neer op 1.500 werknemers tussen nu en 2022. Deze problematiek speelt in Midden-Limburg meer dan in Noord-Limburg, aangezien hier liefst 22% van de bevolking 65 jaar of ouder is. Ten tweede is er een forse uitstroom van werknemers naar andere sectoren. De logistieke sector kampt met een relatief hoge uitstroom van medewerkers naar andere sectoren zoals handel en industrie. Logistiek geniet weinig sexy imago Ten derde blijft de instroom van jonge logistieke talenten vanuit het onderwijs beperkt. Hoofdoorzaak hiervan is een mismatch tussen vraag en aanbod; enerzijds is er een overschot binnen sectoren zoals handel en recreatie, terwijl andere sectoren (o.a. logistiek en ICT) kampen met een tekort aan arbeidskrachten. Het stimuleren van jongeren om een opleiding te volgen binnen e-fulfilment en het behouden van deze logistieke talenten behoort dan ook een speerpunt te zijn voor de logistieke sector. Een laatste (hieraan gerelateerde) knelpunt is het imago van de logistiek. Veel potentiële arbeidskrachten hebben een onduidelijk of negatief beeld van de logistiek, waardoor zij de sector vaak niet overwegen bij beroepsof studiekeuze. 6
Oplossingsrichtingen voor arbeidsmarktkrapte Potentiële arbeidskrachten boeien, binden en arbeiden Betere arbeidsvoorwaarden verminderen uitstroom De huidige situatie op de arbeidsmarkt vormt voor logistieke ondernemingen een belangrijke bedreiging, waardoor zij op zoek moeten naar oplossingen om met deze problematiek om te gaan. Hieronder worden daartoe vijf oplossingsrichtingen benoemd. Allereerst is een (landelijke) sectorale loonsverhoging noodzakelijk, omdat het salaris nog altijd het belangrijkste motief bij een baankeuze blijkt. Een hoger salaris maakt de logistiek concurrerend met andere sectoren waardoor de uitstroom naar deze sectoren zal verminderen. Salarisverhoging biedt de sector de kans beter te vissen in de huidige visvijver, maar biedt vooralsnog geen oplossing om de totale vijver (beroepsbevolking) te vergroten. Om nieuwe krachten aan te trekken (de vijver te vergroten) en piekperioden op te vangen, dient men daarom ten tweede werknemers uit andere (buur)landen te overtuigen als arbeidsmigrant in de logistiek te komen werken. Employer branding vormt cruciaal actiepunt Om op lange termijn gekwalificeerde werknemers te werven en te behouden dient er daarnaast meer aandacht te worden besteed aan secundaire arbeidsvoorwaarden. Met name voor hbo ers en wo ers zijn secundaire arbeidsvoorwaarden, flexibiliteit, en training- en doorgroeimogelijkheden zeer belangrijke motieven bij hun baankeuze, waardoor logistieke bedrijven deze goed in moeten vullen. Ten vierde moet de instroom en doorstroom van studenten worden bevorderd door hen te enthousiasmeren over de logistiek en voortgezet onderwijs, mbo en hbo beter aan elkaar te verbinden. Een laatste en cruciale oplossingsrichting is (sectorale en bedrijfsmatige) employer branding om de logistieke sector beter te positioneren en de uitstroom naar andere sectoren te verminderen. 7
Conclusie Als gevolg van de grote vraag naar- en het beperkte aanbod van logistieke werknemers is er sprake van een groot tekort aan arbeidskrachten voor de logistieke sector. De schaarste is in Noord-Limburg groter dan in Midden-Limburg en speelt vooral bij IT'ers, heftruckchauffeurs en logistiek managers. Door het stijgende aantal vacatures en een dalende werkloosheid wordt een verdere toename van de schaarste verwacht. In Midden-Limburg krijgt men nog meer last van de krapte op de arbeidsmarkt door de toenemende vergrijzing en de lage bereidheid om (grotere) afstanden af te leggen naar het werk. De sector staat daarom voor de uitdaging om meer arbeidskrachten aan te trekken en te behouden. Salarisverhoging vormt op korte termijn een middel om de uitstroom te beperken en de instroom te vergroten, maar dit moet worden ondersteund middels betere secundaire arbeidsvoorwaarden, samenwerking tussen onderwijsinstellingen en employer branding. Key takeaways De logistieke arbeidsbehoefte overschrijdt het aanbod van logistieke werknemers fors Schaarste op de logistieke arbeidsmarkt speelt in heel Nederland en in toenemende mate voor (hoger opgeleide) logistiek professionals Vergrijzing, uitstroom naar andere sectoren en een slecht imago zijn de belangrijkste oorzaken van de krapte op de arbeidsmarkt Salarisverhoging kan de uitstroom verminderen, maar employer branding is de belangrijkste oplossingsrichting 8
Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door: 9
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met e-fulfilment Hub: www.e-fulfilmenthub.nl info@e-fulfilmenthub.nl