Bewegingsprogramma bij elektrische rolstoelgebonden jongeren met een neuromusculaire aandoening

Transcriptie

1 Bewegingsprgramma bij elektrische rlstelgebnden jngeren met een neurmusculaire aandening Berepspdracht van Michelle Kpman en Melanie Ls Hgeschl van Amsterdam Opleiding Fysitherapie Amsterdam, juni 2008

2 2

3 Bewegingsprgramma bij elektrische rlstelgebnden jngeren met een neurmusculaire aandening Berepspdracht van Michelle Kpman en Melanie Ls Hgeschl van Amsterdam Opleiding Fysitherapie Amsterdam, juni

4 Inhudspgave Vrwrd Inleiding Inhud bewegingsprgramma Thema 1: Spel Thema 2: Hckey Thema 3: Zwemmen Thema 4: Bewegen p muziek Thema 5: Sprt Bijlagen Bijlage 1: Cmpetitieschema

5 Vrwrd Vr u ligt het beweegprgramma vr jngeren in de leeftijdscategrie van 12 t/m 18 jaar met een neurmusculaire aandening (afk. NMA), dat zich tespitst p de ziekte van Duchenne en SMA type 2 en 3. Dit dcument is gericht p de praktische kant en uitvering van het prgramma, de telichting en verantwrding kunt u lezen in het dcument Telichting p het bewegingsprgramma bij elektrische rlstelgebnden jngeren met een neurmusculaire aandeningen. Beide delen zijn afznderlijk van elkaar te lezen. In het kader van de berepspdracht (afgekrt BO) (afstudeerprject) heeft de werkgrep (bestaande uit Michelle Kpman en Melanie ls, derde jaar fysitherapie studenten aan de Hgeschl van Amsterdam), zich pgegeven vr een externe pdracht. Een externe pdracht hudt in dat IOF s, instellingen f rganisaties p het gebied van gezndheidszrg bij het bureau berepspdrachten van de Hgeschl van Amsterdam prjectaanvragen in kunnen dienen die de werkgrep als BO zullen uitveren. De pdrachtgever die vr de werkgrep een externe berepspdracht heeft gemaakt is Helimare revalidatie afdeling Fysitherapie, waarbij de pdracht is ntwikkeld dr VSO. Er is een pdracht gefrmuleerd die aansluit bij de wensen en behefte van Helimare revalidatie en p de cmpetentientwikkeling als aankmende fysitherapeuten. Bij dezen willen we nze begeleidster vanuit de Hgeschl van Amsterdam E. Kruger bedanken vr de gede begeleiding. Ok willen we nze pdrachtgever Helimare revalidatie bedanken en in het bijznder S. Mszczynska ((kinder)fysitherapeut en werkzaam in Helimare revalidatie), die ns begeleid heeft vanuit Helimare revalidatie. Ok andere niet genemde persnen willen we bedanken vr het ndersteunen van het prces en de inhud. Amsterdam, juni 2008 Melanie Ls Michelle Kpman 5

6 Inleiding Helimare is een revalidatiecentrum die te maken heeft met revalidanten in uiteenlpende leeftijdscategrieën. Binnen Helimare revalidatie is een prject gestart genaamd de drzetters. Dit drzetters prgramma is speciaal ntwikkeld vr jngeren met een fysieke handicap. Het drzetters prgramma bestaat uit 2 grepen; 6 tt en met 12 jaar en 12 tt en met 18 jaar. Er zijn al fysitherapeutische interventies vr jngeren met neurmusculaire aandeningen, m te zrgen dat deze jngeren tch actief bezig zijn. Waarnder het drzetters prgramma. Het verschil met dit bewegingsprgramma is dat het een een specifiek prgramma is met betrekking tt de leeftijdscategrie van 12 tt en met 18 jaar, waarbij k rekening gehuden wrdt met de elektrische rlstelgebndenheid. Binnen het bewegingsprgramma wrdt er rekening huden met de vlgende punten; het met specifiek zijn vr neurmusculaire aandeningen tegespitst p Duchenne en SMA type 2 en 3; het met vlden vr de leeftijdscategrie 12 t/m 18 jaar; het is ntwikkeld vr jngeren in een elektrische rlstel Het bewegingsprgramma is allereerst gericht p de paramedische discipline fysitherapie. Wel is er een aansluiting tt andere disciplines en medici. Met dit bewegingsprgramma kunnen de fysitherapeuten een gevarieerd spel, sprt en individuele activiteiten aan de patiënten aanbieden. Dit bewegingsprgramma dient als richtlijn, niet als prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen in het prgramma zijn tegestaan. De delgrep van dit bewegingsprgramma is een grep van 6 a 8 jngeren van 12 tt en met 18 jaar met een neurmusculaire aandening, waarbij het prgramma tegespitst is p de ziekte van Duchenne en SMA type 2 & 3. De grep jngeren hebben een neurmusculaire aandening die gekenmerkt wrdt dr een prgressief verlp, hierdr nemen hun de lichamelijke functies af, waardr de beperkingen tenemen. Drdat de beperkingen tenemen, krijgen de jngeren minder plezier in bewegen en geeft k weer minder mgelijkheid tt bewegen. Minder plezier in bewegen leidt tt een negatieve invled p de kwaliteit van leven. (Ressingh, 2006) Het belang vr de jngeren m deel te nemen aan dit bewegingsprgramma is dat er gestreefd zal wrden naar een verbetering in de dagelijkse lichamelijke activiteit, met het g p de tekmst. 6

7 Derhalve luidt de pdracht van Helimare: Ontwikkel een bewegingsprgramma vr (elektrische) rlstelgebnden jngeren met de (prgressieve) neurmusculaire aandeningen Duchenne en SMA in de leeftijdscategrie van jaar, ter bevrdering van het plezier in bewegen. De prgrammadelen vr dit bewegingsprgramma zijn als vlgt: 1. Dr de inhud van het bewegingsprgramma in te vullen met verschillende thema s wrdt het plezier in bewegen vergrt waardr de kwaliteit van leven binnen 12 maanden teneemt. Dit wrdt geëvalueerd aan de hand van het meetinstrument de CHQ-PF 87 (zie meetinstrumenten vr uitleg). 2. Verbeteren van het zelfmanagement in relatie tt een verhgd zelfvertruwen, drzettingsvermgen en zelfsturing, deze wrdt geëvalueerd dr middel van bservatie als wel mndeling met de jngeren, in het begin en eindtraject. 3. De mgelijkheid pen laten vr de jngeren m een sprtkeuze te ntwikkelen, die tijdens/ na het prgramma gestart kan wrden, waarin de behandelaar een begeleidende dan wel adviserende rl speelt. 4. Ouders/ verzrgers bekend maken met het gezndheidsprbleem en eventueel leefstijl aanpassingen dr middel van vrlichtingsavnden te rganiseren. 7

8 Inhud bewegingsprgramma Het bewegingsprgramma bestaat uit 5 thema s: Thema 1: Spel Thema 2: Hckey Thema 3: Zwemmen Thema 4: Bewegen p muziek Thema 5: Sprt Hiernder vindt u de uitgewerkte efeningen die bij de thema s hren. Bij elk thema zal krt wrden beschreven welke nderdelen aan bd kmen. Thema 1: Spel De nderstaande efeningen zijn een richtlijn, geen prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen binnen de efeningen zijn tegestaan. De vlgende spellen zullen aan bd kmen binnen het thema spel: Spel 1: Ber kmt p je land Spel 2: Tikkertje met verls Spel 3: Materiaalestafette Spel 4: Bwlingbal Spel 5: Het grte ballenspel 8

9 Spel 1: Ber kmt p je land Del van het spel: De dieven prberen zveel mgelijk ringen te pikken. De De tikker ber prbeert dit te vrkmen. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal * Ringen * Stk/Grijper Er is één tikker (k wel de ber genemd) De ringen liggen binnen een bepaald gebied. Dit gebied is van de ber. Als de dieven p het gebied van de ber kmen, kunnen ze wrden getikt en meten ze de ring die ze hebben gepakt inleveren. Degen met de meeste ringen wint, heeft de ber de meeste ringen, dan wint de ber.

10 Spel 2: Tikkertje met verls Del van het spel: Dr middel van samenwerken ervr zrgen dat er zveel mgelijk jngeren niet getikt wrden. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal * 1 lint De tikker prbeert z snel mgelijk drie jngeren te tikken binnen één minuut. De andere jngeren prberen dit te vrkmen dr ze z snel mgelijk te bevrijden. De jngeren die getikt zijn kunnen bevrijd wrden drdat ze een high five krijgen van de jngeren die ng niet getikt zijn. Als je getikt bent met je buiten het veld wachten. Het bevrijden kan alleen als je ng in het veld bent. Als je ver de lijn bent, ben je echt af. Als de tikker binnen één minuut drie jngeren heeft getikt, heeft hij gewnnen. Na één minuut wrdt er gewisseld van tikker. 10

11 Spel 3: Materiaalestafette Del van het spel: De jngeren dr middel van samenwerken z snel mgelijk met elkaar materiaal ver te leren brengen. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal * Vrwerpen m ver te brengen * 2 Emmers Er vind een estafette plaats. Er wrden twee gelijke grepen gemaakt. Deze grepen stellen zich naast elkaar p. De eerste jeugdige neemt de emmer mee naar de andere kant van de zaal. Hier wrden uiteindelijk de spullen in verzameld. De jngeren die daarna naar de verkant gaan nemen elke keer één vrwerp mee. Dit kunnen verschillende vrwerpen zijn zals een bal f een hckeystick f iets dergelijks. De grep die als eerste alle spullen in de emmer heeft verzameld heeft gewnnen. Je mag pas richting de emmer gaan als degene die vr je was weer terug is. 11

12 Spel 4: Bwlingbal Del van het spel: Cmpetitie bwlen. Dr middel van samenwerken z snel mgelijk alle kegels mgien. En zveel mgelijk punten prberen te halen. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal * 12 banken * Kegels * 2 Ballen Er wrden twee bwlingbanen nagebtst. Dr middel van twee banken die tegenver elkaar wrden pgesteld. De ene bwlingbaan is aan de ene kant van de zaal, de andere bwlingbaan aan de andere kant van de zaal. Achter de banken wrden de kegels neergezet. Degene die aan het einde van het spel (dus na 15 minuten) de meeste punten heeft behaald heeft gewnnen. Er kan k wrden gekzen m de kegels m te gien met behulp van een hckeystick als gien geen ptie is. Iedere speler mag één keer gien f slaan. 12

13 Spel 5: Het grte ballenspel Del van het spel: Dr middel van samenwerken de bal z snel mgelijk aan de andere kant van het veld krijgen. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal * 1 grte bal * 20 kleine ballen * Hckeysticks * 4-6 banken Er wrdt een veld gecreëerd met banken, de grtte van het veld kan varieren, dit kan twee banken in de lengte en twee in de breedte zijn, maar k drie in de lengte en drie in de breedte f iets dergelijks. De grep wrdt in tweeën gedeeld. De jngeren gaan achter de banken staan die in de breedte liggen. In het midden van het veld wrdt een bal gelegd. De jngeren hebben allemaal een hckeystick en meten dr middel van de kleine ballen de grte bal naar de andere kant van het veld zien te rllen. De grte bal mag niet wrden tegen gehuden met een hckeystick maar alleen dr middel van kleine ballen. Wie de bal tegen de bank van de andere partij krijgt heeft een punt. De partij met de meeste punten heeft gewnnen. 13

14 Thema 2: Hckey De nderstaande efeningen zijn een richtlijn, geen prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen binnen de efeningen zijn tegestaan. De vlgende nderdelen zullen aan bd kmen binnen het thema hckey: Hckeyspel 1: Drgeeftikkertje Hckeyspel 2: Zek een pin Hckeycmpetitie

15 Hckeyspel 1: Drgeeftikkertje Del van het spel: De tikker met z snel mgelijk speler wrden dr een speler te tikken met de hand. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal * Hckeysticks * Hckeyballen Er wrdt een veld uitgezet waar alle jngeren in de rlstel ruim inpassen. Alle spelers hebben een bal en een stick, p de tikker na, deze heeft alleen een stick. Als de tikker een speler met de hand heeft getikt, dan krijgt de tikker de bal van de speler en wrdt de speler tikker. (Dit spel is znder terugtik, 10 secnden nadat de tikker de bal heeft gekregen.

16 Hckeyspel 2: Zek een pin Del van het spel: Z snel mgelijk een pin ververen. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal * Hckeysticks * Hckeyballen * Pinnen De grep wrdt in tweeën gedeeld. In grep A en B. Spelers A hebben allemaal een bal. Spelers B niet. Spelers B rijden in de cirkel vrp, spelers A (buddy's) drijven erachteraan. Als de begeleiding een signaal geeft mgen alle spelers buiten de cirkel kmen. Het is dan de bedeling dat spelers A z snel mgelijk met een bal bij een pinnetje in het veld zijn. Spelers B meten prberen dit te verhinderen. Let p: Alle spelers (grep A) meten bij een eigen pin staan. Dus niet 2 bij 1 pin. 16

17 Hckeycmpetitie Wat mag niet? * Ruw f gemeen spelen, de regels pzettelijk vertreden Del van het spel: * Een tegenstander aanraken f zijn kleding f stick Zveel mgelijk delpunten maken met de vastgrijpen hckeybal bij je tegenstander. * De bal gevaarlijk f wild spelen * De bal pzettelijk tegen een tegenstander aanspelen * De bal met de blle kant spelen * De stick ver het hfd van een tegenstander heenhalen Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen * De bal met iets anders dan de stick spelen ngeveer 7 minuten. * Opzettelijk de stick f de bal tussen de wielen van de rlstel spelen * Tijd rekken * Zaal * Hckeyveld * Hckeydelen * Hckeyballen * Hckeysticks Vr het schema waar de punten kunnen wrden Vrdat de cmpetitie begint met een hkceyveld wrden ingevuld kunt u vinden in bijlage 1. uitgezet. Er wrden 2 delen tegenver elkaar gezet met een afstand van 10 meter ertussen. Het spel bestaat uit 2 spelers, die tegen elkaar gaan spelen. De speler die de tss heeft gewnnen mag starten met de beginslag (mag beginnen met de hckeybal aan de stick) Het is de bedeling m zveel mgelijk delpunten te maken bij je tegenstander. Na een delpunt dr een speler mag de speler waar tegen het delpunt is gemaakt de bal weer afslaan vanaf zijn eigen del. Aan het einde wrdt het aantal delpunten, dat iedere speler heeft gemaakt in een schema ingevuld. Z kan er aan het einde berekend wrden wie heeft gewnnen. 17

18 Thema 3: Zwemmen De nderstaande efeningen zijn een richtlijn, geen prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen binnen de efeningen zijn tegestaan. De vlgende nderdelen zullen aan bd kmen binnen het thema zwemmen: Zwemspel 1: Overgibal Zwemspel 2: Waterbasketbal

19 Zwemspel 1: Overgibal Del van het spel Het leren vergien en samenspelen in een team. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zwembad * 2 junir waterplballen Er wrden twee teams gevrmd. Deze teams vrmen een cirkel. Het is de bedeling m ver te gien in je team. In het begin wrdt er van links naar rechts vergegid, dit betekend dat je naar je rechter buurman/buurvruw met gien. Later kan ervr wrden gekzen m willekeurig de bal te gien. De bal mag dan k naar diegene die tegenver je staat wrden gegid.

20 Zwemspel 2: Waterbasketbal Del van het spel In een team prberen de bal in de drijvende basket van de tegenstander te werpen en te verhinderen dat de tegenpartij de bal krijgt en een punt scrt. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zwembad * 2 waterbaskets die dr middel van zinkstukken verankerd zijn aan de bdem van het zwembad * Drijvende lijnen m veld aan te geven * 1 junirwaterplbal Er wrden twee teams gevrmd. Er wrdt geprbeerd m te scren bij de tegenpartij. Dit mag alleen dr middel van verspelen. Iedereen met de bal een keer krijgen vrdat er gescrd wrd. Als er wrdt gescrd krijgt het team een punt. Bij drie punten heeft het team gewnnen en kan er een andere teamsamenstelling wrden gemaakt. 20

21 Thema 4: Bewegen p muziek De nderstaande efeningen zijn een richtlijn, geen prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen binnen de efeningen zijn tegestaan. De vlgende muziekspellen zullen aan bd kmen binnen het thema bewegen p muziek: Muziekefening 1: Dansfiguren Muziekefening 2: Flessendans

22 Muziekefening 1: Dansfiguren Del van het spel Het leren bewegen p muziek dr middel van dansfiguren. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal *Cd speler * Muziek * Pinnen De jngeren mgen zelf een vrkeur uitspreken ver muziek die ze leuk vinden. Hier kan dan een mix van wrden gemaakt. Met pinnen wrdt een figuur uitgezet. De jngeren meten m deze pinnen heen rijden, z ntstaan dansfiguren. De snelheid van het rijden wrdt bepaalt dr de muziek. Er wrden Er wrden verschillende figuren gereden, denk aan een cirkel, vierkant en driehek.

23 Muziekefening 2: Flessendans Del van het spel Het bewaken van je eigen fles en tijd leren inschatten dr middel van muziek. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal *Cd speler * Muziek * Vr iedere deelnemer een fles De jngeren krijgen allemaal een eigen fles. Deze fles wrdt in het speelveld neergezet. Als de muziek start meten de jngeren gaan rijden dr het speelveld. De jngeren mgen niet bij de fles blijven staan. Als de muziek stpt meten de jngeren weer z snel mgelijk bij hun eigen fles gaan staan. Diegene die als laatste bij zijn/haar fles is, is af. De efening gaat dr ttdat er ng twee jngeren ver zijn. Deze zijn dan de winnaar. 23

24 Thema 5: Sprt De nderstaande efeningen zijn een richtlijn, geen prtcl. Aanpassingen, variaties en wijzigingen binnen de efeningen zijn tegestaan. De vlgende sprtnderdelen zullen aan bd kmen binnen het thema sprt: Sprt 1: Tafeltennis Sprt 2: Tafelvetbal Sprt 3: Krfbal

25 Sprt 1: Tafeltennis Del van het spel De bal ver het net slaan p de tafelhelft van de tegenstander, p z'n manier dat de tegenstander de bal niet crrect kan terugslaan. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal * Tafeltennistafel * 1 bat per speler * 1 bal Het is de bedeling dat de bal ver het net wrdt geslagen p de tafelhelft van de tegenstander, p z'n manier dat deze tegenstander de bal niet crrect kan terugslaan. Een speler begint met pslaan. De bal wrdt mhg gegid en p het hgste punt wrdt de bal z geslagen dat hij eerst het eigen speelveld raakt, ver het net gaat znder het net te raken en dan het speelveld van de tegenpartij raakt. Als de bal tch het net raakt, met de pslag pnieuw wrden gedaan. Bij een pslag die de verkant van de tafel niet ged haalt wrdt meteen een punt tegekend aan de tegenpartij. Telkens wanneer er in een set twee punten zijn gescrd, wisselt de service. De partij die als eerste 11 punten behaalt wint de game. Bij een gelijke stand van meten de spelers m de beurt serveren. De speler de dan als eerste 2 punten meer heeft dan de tegenstander

26 Sprt 2: Tafelvetbal Del van het spel Dr middel van samenwerken zveel mgelijk delpunten maken bij de tegenpartij. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 10 minuten. * Zaal * Tafelvetbaltafel Er wrden twee teams gemaakt van elk twee persnen. Iedere speler heeft twee stangen in zijn hand en prbeert de bal in de gal van de tegenstander te schieten. Als een van beide teams elf punten heeft gescrd heeft dit team gewnnen. 26

27 Sprt 3: Krfbal Del van het spel Dr middel van samenwerken prberen zveel mgelijk delpunten te maken bij de tegenpartij. Dr middel van de bal in de krf te gien. Inclusief uitleg, klaarzetten en pruimen ngeveer 15 minuten. * Zaal *Bal * 2 Krven Er wrden twee teams gevrmd. Ieder team met prberen te scren in de krf van de tegenpartij. De bal met van bven naar beneden en vlledig dr de krf vallen. Er mag niet van nderaf wrden gescrd. Als de bal van bvenaf in de krf valt maar dr het effect wat in de bal zit weer via de bvenkant eruit gaat, telt dit niet als delpunt. Elke keer als de bal dr de krf gaat ntvangt het team 1 punt. Het is belangrijk m samen te spelen. De speler die de bal heeft mag niet rijden met de bal. Als de bal is vergespeeld mag de speler wel weer rijden. Bijznderheden: De krf met wrden aangepast p de delgrep, de krf zal lager hangen dan bij andere delgrepen. Er wrdt getst m te bepalen welk team begint. 27

28 Bijlagen Bijlage 1: Cmpetitieschema Cmpetitie schema In dit schema wrdt er vanuit gegaan dat er 8 jngeren aanwezig zijn en dat er in maanden nvember en december er 7 lessen wrden gegeven. In het schema kunt u zien welke spelers er tegen elkaar meten spelen in welke les. Er is De wedstrijd uitslag kunt u nder de lessen schrijven, de speler met de meest delpunten heeft gewnnen. Naam Speler1 Speler2 Speler3 Speler4 Speler5 Speler6 Speler7 Speler8 Speler1 X Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Speler2 Les 1 X Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 2 Speler3 Les 2 Les 3 X Les 5 Les 6 Les 7 Les 4 Les 1 Speler4 Les 3 Les 4 Les 5 X Les 7 Les 2 Les 1 Les 6 Speler5 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 X Les 1 Les 2 Les 3 Speler6 Les 5 Les 6 Les 7 Les 2 Les 1 X Les 3 Les 4 Speler7 Les 6 Les 7 Les 4 Les 1 Les 2 Les 3 X Les 5 Speler8 Les 7 Les 2 Les 1 Les 6 Les 3 Les 4 Les 5 X Ttale wedstrijd uitslag: Winnaar 1: Winnaar 2: Winnaar 3:

29 Winnaar 4: Winnaar 5: Winnaar 6: Winnaar 7: Winnaar 8: 29