INHOUD WAT )IJN ANTIDEPRESSIVA? RICHTLIJNEN EN WETENSCHAPPELIJKE STUDIES

Transcriptie

1 INHOUD Waao dit oek? WAT )IJN ANTIDEPRESSIVA? Het eeste atidepessiu `Boodshappes' tusse heseelle Welke atidepessia zij e? Hoe e aao eke ze? Waee egit het ediij aa te slaa? Hoe aak je ee keuze tusse atidepessia? Wodt je altijd et atidepessiu ehadeld? Hoe ga je o et de ijsluite? Geegisteede e `off lael' atidepessia RICHTLIJNEN EN WETENSCHAPPELIJKE STUDIES Rihtlije e eteshappelijke studies

2 BIJWERKINGEN Oezihte a aak e ide aak ookoede ijekige Algeee klahte Beegigsprolee Gezihtseroge Hartklahte Huidprolee Maagdarstoorisse Pshishe klahte Urieegprolee )eustelsel Vaak ookoede ijekige Atiholierge ijerkige Geiht e eetlust Hoe kot het dat je isselijk ordt? Orthostatishe hpotesie houdigsduizeligheid Seksuele ijerkige Sos ookoede ijekig Bloedige )elde ookoede ijekige De kas op otreuke eet toe Te laag atriu ooral ij oudere Het serotoiesdroo Suïidegedahte e suïidegedrag

3 GEBRUIK Hoe lag oet je ze iee? Welke toedieigsoe a atidepessia zij e? Welke doseig he je odig oo het effet? Wat als je egete et je ediije i te ee? Is het ziol loedspiegels te epale? Atidepessia test Theapietou ANTIDEPRESSIVA BEHOREN TOT DE PSYCHOFARMACA. WAT )IJN DAT? Atipshotia Bezodiazepie Lithiu NIET MEDICAMENTEU)E THERAPIEêN DIE OOK MET ANTIDEPRESSIVA GECOMBINEERD KUNNEN WORDEN Pshotheapieë Adee theapieë

4 ANTIDEPRESSIVA EN DIABETES MELLITUS Atidepessia e diaetes ellitus )WANGERSCHAP EN BORSTVOEDING Wat als je zage et? Othoudigseshijsele ij de pasgeoee doo atidepessiugeuik tijdes de zageshap Wat als je ostoedig geeft? KINDEREN EN JONGVOLWASSENEN Moge kidee e jogolassee ook atidepessia geuike? OUDEREN Ku je atidepessia op hoge leeftijd geuike? WAARVOOR WORDEN ANTIDEPRESSIVA GEBRUIKT? Depessie Agststooisse Gegeeraliseerde agststooris `piekerziekte' Paiekstooris Dagstooris Soiale agststooris oorhee soiale foie

5 Posttrauatishe stressstooris Speifieke foie Choishe pij Firoalgie Hoofdpij Pij ij kaker Rugpij )eupije Oegag Palliatiee zog Postatale depessie ij oedes ades Pshotishe depessie Peestueel sdoo Eetstooisse EXTRA RISICOSITUATIES Wat als je geopeeed oet ode? Wat als je te eel ediije ieet? Ku je lije autoijde? Ku je je ietje of oeltje lije dike?

6 INTERACTIES Wat als je og adee ediije geuikt? Coiaties a atidepessia XTC, aihuaa, speed e oaïe STOPPEN MET ANTIDEPRESSIVA Ku je e etee ee stoppe als je ilt? E egete pil ka al polee gee Wat zij ottekkigseshijsele? Wat is de este aie o atidepessia af te oue? Tapeigstips MEDICIJNEN EN GENETICA `Mediije op het lijf geshee' ANTIDEPRESSIVA IN EEN NOTENDOP Geaadpleegde liteatuu Tefoodeegiste

7 Seksuele ijerkige Atidepressia die el of gee seksuele prolee kue gee el aitiptlie italopa loipaie dosulepie doepie duloetie esitalopa fluoetie fluoaie iipaie apotilie otiptlie paoetie setalie tazodo elafaie otioetie aak aak zee aak sos sos aak aak aak sos sos zelde aak zee aak zee aak sos aak sos iet agoelatie upopio hpeiu etat iaseie itazapie oloeide Bij seksuele ijekige staat ooal het eided liido, dus ide zi i seks hee, op de oogod. Daaaast zie e ee etaagde, eidede of pijlijke zaadlozig e eetiestooisse. )oel a als ou lukt het iet of hee oeite o ee ogase te eeike. Dat ij geuik a atidepessia de seksuele ijekige op de duu el zoude edije, lijkt iet op te gaa. Allee dosiseideig, het stoppe a het eteffede atidepessiu of het oestappe op ee ade iddel zij

8 effetief. Ook is el ee `dug holida geopped, aaij het atidepessiu ee paa dage odt gestopt, zodat i die `geeesiddel ije dage de seksuele futie ee zou eetee. De aag is of dat zo aa ka e of e iet ottekkigseshijsele optede. De este stategie o seksuele ijekige te ooke of te iialisee, lijkt ooalsog o ee atidepessiu te geuike die iet of auelijks deze ijekige heeft. Het is ee oeilijke afegig o oe te stappe op ee ade atidepessiu, aee ijooeeld het huidige iddel goed ekt e de depessie, agstklahte of adee polee effetief ka estijde. Aa de adee kat is ee ade iddel ook ee iet oekzaa. Steke og: i feite eke atidepessia gloaal hetzelfde e odt de keuze oo ee iddel aak epaald doo het ijekigepofiel. Opeheid is ook a elag, at als de ats e iet aa aagt e de patiët het iet duft te zegge, shiete de patiët e zij pate e ook iet eel ee op. Opeheid digt des te ee, odat olges het odezoek a Stiel e.a. ee da de helft a geuikes a atidepessia last heeft a ee etaagd ogase of zaadlozig e dat ij ee dede a deze geuikes het ogase uitlijft. )ij adisee o ee atidepessiu te kieze zoals itazapie of upopio die deze ijekige auelijks of iet hee. Talo adiseet i geal e spake is a ee eetiestoois o sildeafil Viaga te geuike, odat dit iddel het eest eidee ased is.

9 Wat als je orstoedig geeft? Voo de pasgeoee, ies oede ee atidepessiu geuikt, is ostoedig ee `opluhtig egeleke et de zageshap. Het kidje kijgt aazielijk ide atidepessiu ie da geduede de zageshap. TCA s lijke edelijk eilig tijdes de ostoedig e de ookeu uit deze goep atidepessia ediee aitiptlie, loipaie, desipaie e otiptlie. Voo at eteft eiligheid zij de SSRI s egelijkaa et de TCA s e de iddele a keuze zij italopa, esitalopa e elafaie. Fluoetie zou ogelijk ide geihtstoeae a de pasgeoee gee e heeft daao iet de ookeu. Het College te Beoodelig a Geeesiddele adiseet ij geuik a setalie gee ostoedig te gee uu a het iee a het atidepessiu. Da is aelijk de hoeeelheid atidepessiu i de oedeelk het hoogst. I het elede ede de tilishe atidepessia geuikt doo oue die ostoedig gae, aa de SSRI s hee sel teei geoe odat ze ide ijekige gee da de TCA s. Setalie is de SSRI die tijdes ostoedig het eest odt oogeshee. Bele e.a. odestepe ogaals de eiligheid a de SSRI s. )ij ode aelijk dat de loedspiegels a atidepessia ij pasgeoee auelijks te ete ae of eg laag. )ij adisee daao o gee `otoedigigseleid te oee ij oue die atidepessia tijdes de ostoedig ille geuike. Ee atikel uit adiseet setalie e paoetie oo geuik tijdes de peiode a ostoedig. Uit de studie kot aa oe dat setalie e paoetie ee eilige pofiel ij pasgeoee hee egeleke et adee SSRI's.

10 De ihtlij SSRI geuik i de zageshap a de Nedeladse Veeigig oo ostetie e gaeologie stelt ehte dat doo epekt eteshappelijk odezoek iet eht ee duidelijke keuze ka ode geaakt elk atidepessiu tijdes de peiode dat ostoedig odt gegee het eest geshikt is. Wel gee ze ee aatal adieze op asis a de eig a epets. Met het oegeoede odezoek is e ees dat setalie e paoetie de ookeu ediee ij ostoedig. Fluoetie e italopa zoude iet toegepast oete ode tijdes de ostoedig, aa ohte deze iddele al of geduede de zageshap zij geuikt, da ka daaee ode doogegaa.

11 Agststoorisse We kue agststooisse odesheide i eshillede soote agst e el de gegeealiseede agststoois `piekeziekte', paiekstoois, dagstoois osessiee opulsiee stoois, soiale agststoois, posttauatishe stessstoois e speifieke foieë. `Piekerziekte' Mese et ee gegeealiseede agststoois GAS of `piekeziekte zij aak gespae e eeus e toe oe kleie, alledaagse geeuteisse. Vaak hee ze slaappolee, zij eoeid e hee last a gespae spiee. De sptoe lijke zo stek op de sptoe a ee depessie, dat het aa de aag is of het el ee apate aadoeig is e iet `geoo ee depessie. Waee e spake is a ee oeg egi a het piekegedag dat tot op oudee leeftijd is lije estaa, odt deze doo de oudee zelf aak als odedeel a zij of haa pesoolijkheid gezie. Stikt geoe lijkt de aa piekeziekte ee de ladig te dekke da de geeealiseede agststoois, odat het eede o ezogdheid gaat da o agst. Paiekstooris Ee paiekaaal is ee plotselige heige agst, gekeekt doo hatkloppige, duizeligheid, tille, ee, pij op de ost, agst o dood te gaa, adeood, agst o gek te ode e het geoel de otole oe jezelf te elieze. Lihaelijke aadoeige zoals ee hoish loglijde of shildkliepolee kue ee aaal uitlokke. Maa ze kue ook otstaa zode, zo op het oog, aaijsae oozake. We kee ook de paiekaaal die op ka tede ij agoafoie `pleiees'. Dukke ikels ode eede

12 uit agst ee aaal te kijge. Bij oue kot ee paiekstoois ake oo da ij ae. De kas o ee aaal te kijge is iet oo iedeee gelijk: odezoek heeft aagetood dat efelijkheid ee ol speelt e het dus ake i efelijk elaste failies ookot. De kas op ee paiekstoois eet op oudee leeftijd af. Dagstooris Bij de dagstoois of osessiee opulsiee stoois kue de daggedahte e daghadelige ee oaal dagelijks lee i de eg staa. De daggedahte koe opees op zode e otole oe te hee e zode dat e ze a os af kue shudde. )e lije als het ae `klee' i os ei e ode ee osessie. Gepoeed odt doo daghadelige of adee gedahte de zih opdigede gedahte te eutalisee. Beoogd odt daaee o gote lijde, ijooeeld de gedahte dat e kake kijge, te ooke. Waee de stoois al ee lage tijd estaat odt deze aak gezie als ee deel a de eige pesoolijkheid e odt aak gee edishe hulp gezoht. Soiale agststooris De soiale agststoois, oege soiale foie geoed, otstaat eestal oeg i het lee e is aak hoish geode aee e ooit ehadelig heeft plaatsgeode. Mese et deze stoois zij ag o doo adee kitish eoodeeld te ode. Als geolg daaa ode soiale situaties aai dit ka ookoe, eede. Bekede soiale agststooisse zij agst o te loze, agst oo speke i het opeaa of agst o te zete. Op latee leeftijd eshuift de agst aak aa adee geiede, zoals de agst o i het opeaa te ete of te shije als

13 geolg a eede hade e het koeie dat daaa ee geolg is. Posttrauatishe stressstooris De posttauatishe stessstoois PTSS teedt eestal op als geolg a ee doogeaakte estige geeuteis e aaij heftige eaties zoals agst e hulpeloosheid zij opgetede. Vooeelde zij oologssituaties, oealle e estige ogealle. E is spake a heeleig a deze geeuteisse i de o a doe of flashaks, die oeiges iet op de oogod staa. Ook zulle dige die i ead ode geaht et het taua eede ode. Daaaast is e spake a ehoogde pikkelaaheid, slaapklahte, shikeaties, oetatiepolee, selle iitatie e oosheid. Ee eet taua ka aaleidig gee tot deze klahte, aa het ka ook zij dat ee estig taua a jae gelede ee opspeelt, sos a jaa gelede. Speifieke foië Va ee speifieke foie is spake aee e etee agst e eijdigsgedag etoot ij ee speifieke pikkel. Dat ka ijooeeld ee die zij of ee gote hoogte, ee kleie uite of loed. Foieë koe eel oo aa ode aak iet ehadeld aee het eijde a de pikkel iead iet i zij dagelijks futioee eleet. )o ka het zij dat iead et ee foie oo lifte het geuik hiea tot op hoge leeftijd ka eijde, totdat e i ee ezogigshuis op de iede etage kot te oe e sleht te ee odt.

14 Multidisipliaire rihtlij agststoorisse `Piekerziekte' Het stappepla oo de gegeealiseede agststoois houdt i dat gestat odt et ee SSRI of SNRI. I de teede stap ka ook gekoze ode oo ee TCA. Bij ee olgede stap ka ij ooldoede effet a iddele gesitht ode. I plaats a de atidepessia geoed i deze eeste stappe ka ook de keuze alle op ee iet atidepessiu, het uspio, ee agstestijded iddel. Mohte deze stappe iet tot het eoogde effet leide, da ka og ee ezodiazepie of pegaalie igezet ode, eide agst eideede ediije. I shea gezet: Stappepla gegeealiseede agststoois SSRI of SNRI of uspio SSRI of SNRI of TCA of uspio SSRI of SNRI of TCA of uspio ezodiazepie of pegaalie ezodiazepie of pegaalie Paiekstooris Begoe odt ee SSRI, eetueel geolgd doo ee ade SSRI. Als dede stap ka gekoze ode tusse de SNRI elafaie of het TCA loipaie. Lukt dit iet, da odt i stap de keuze ogedaaid. Waee het eoogde theapeutishe esultaat og steeds uitlijft, odt gestat et ee ezodiazepie agst e oustodedukked. Als laatste stap ka og als atidepessiu ee MAO ee igezdet ode. I shea gezet:

15 Stappepla paiekstoois SSRI ade SSRI elafaie of ee TCA loipaie loipaie of elafaie ezodiazepie MAO ee Waee de eeste stappe zij gezet zode dat e oouitgag is geoekt, is het ziol eeees te egie et ogitiee gedagstheapie. Dagstooris Geadiseed odt laag te egie et ee SSRI e als og ooldoede effet is eeikt a eke, is het ziol de ediatie lagzaa te ehoge. Hogee doses ij de dagstoois eke ete da lagee doseige, aa de pijs die eoo etaald oet ode zij de ijekige e als geolg daaa hake patiëte eede af. De ihtlij adiseet o a ee goed esultaat a de theapie og zeke ee jaa doo te gaa et de ediaeteuze ehadelig. Het stappepla ziet e als olgt uit: Stappepla dagstoois SSRI ade SSRI SSRI et ee atpish atipshotiu het TCA loipaie of ij te gote ezae a dit iddel elafaie loipaie et ee atpish atipshotiu

16 Net zoals geoed ode de paiekstoois geldt dat aee de eeste stappe zij gezet zode dat e oouitgag is geoekt, het ziol is eeees te egie et ogitiee gedagstheapie. Soiale agststooris De SSRI's e elafaie zij effetief ij de ehadelig a de soiale agststoois, aa de ijekige zoge eoo dat ee kat a de geuikes ee et de ediatie stopt. Posttrauatishe stressstooris SSRI's oe de ehadelig a ookeu ij de PTSS. Hoeel de TCA's aitiptlie e iipaie eeees effetief zij, zij ze doo hu ijekigepofiel ide eilig e daao gee eeste keus. Speifieke foie Het theapeutish aet ligt ij de speifieke foie ee op gedagstheapie da op ediatie. Mohte toh geees iddele toegepast ode, da zij de SSRI's ekzae iddele e aashijlijk ook de TCA's iipaie e loipaie.

17 Postatale depressie ij oeders é aders Niet alle oue oele zih a de geoote a hu kid i de zeede heel. I plaats a lij e gelukkig, oelt de ieue oede zih eezaa e ahopig. )e is oe, agstig, lijdt aa slapeloosheid e is depessief. Maa ook paiekaaalle kue optede. Steu a dieae iedt og het eeste uitziht op hestel. Naa deze postatale depessie ij oue is uitoeig odezoek gedaa. We zoude ija geloe dat het allee aa ij oue ookot. Niets is ehte ide aa. Postatale depessie kot ook ij ades oo, aa is auelijks odezoht. Teijl het toh gee zeldzaa ziekteeeld is. Vie poet a de ades etoot depessiee sptoe a de geoote a hu kid. Dat is ija de helft a het peetage dat oo oedes geldt, aelijk %. Atidepessia, e da gaat het o de SSRI's, kue ode igezet ij de ehadelig a postatale depessie, ook el postpatu depessie geoed. E zij ooldoede gegees elke theapie, ogitiee gedagstheapie of atidepessia, effetiee is. Het eleid ka zij o atidepessia pas te geuike aee de postatale depessie estig is. De keuze a het atidepessiu hagt ook af of de oede ostoedig il gee. Ee postatale depessie ij ae oet eest heked ode, at e odt iet altijd diet aa gedaht. )o odig oet ee theapie ode igezet, aaij eetueel ook geuik geaakt ka ode a atidepessia.

18 Eé ergete pil ka al prolee gee `Al jaar slik ik g elafaie tege ee soiale agst loze. )odra ik ee apsule ergeet krijg ik last a, ja hoe oe je dat, het is et of ik ooral i ed a de ip al, of ee hele diepe al aak...ja 't klikt raar aar het oelt ook raar! E 't is et of ik uit ezelf zeef e alleaal titeligeshokjes i ' hele lijf oel. Nee, ee pretje is het 't iet!!' `Mij huisarts eeert dat het iet ogelijk is, dat ik al a éé keer oerslaa a ee pil heftige reaties krijg: duizeligheid, shokjes i het hoofd e huile...' Iteet staat ol a de eaige a ese et atidepessia. Dat het egete a ee ee ekele pil al tot klahte e sos estige klahte leidt, geloof je toh iet. Maa toh is het aa. Het tou iee a je ediij luistet ij atidepessia heel au. Althas, ooal ij atidepessia et ee kote halfaadetijd, dus de tijd aaie de helft a het geeesiddel ee uit het lihaa is edee. De halfaadetijd a de eeste atidepessia is od de uu, aa e zij uitshietes aa oe e aa eede. )o is de halfaadetijd oo elafaie uu e oo fluoetie uu. Waee het talet ee odt igeoe, edije de klahte. Vaak odt de elatie tusse de egete pil e de klahte iet eht gelegd. Je kut el ees je dag iet hee. Maa het is goed o te ete dat ee `egete pil' ook ee ogelijkheid is.

19 ESCITALOPRAM S Esitalopa M Leapo MG SSRI's V Esitalopa: talette a,, e g. Duppels g/l. Leapo: talette a, e g. Duppels g/l. BMC Beukgleuf: talette a e g. De talette oge ode fijgeaakt. T Depessie. Agststooisse: gegeealiseede agststoois `piekeziekte', osessiee opulsiee stoois dagstoois, paiekstoois e soiale agststoois oege soiale foie. W Ret de heopae a seotoie. CI Ee afijkig i het ECG `hatfilpje', elegd QT, aadoo de kas op itestooisse toeeet. )W Bij geuik i de laatste aade estaat de kas op oteigseshijsele ij de pasgeoee. B E is eiig eaig ij geuik tijdes ostoedig. Ee optie is o ee alteatief te oeege. KJ Wekzaaheid is ij kidee e jogee ode de jaa ooldoede astgesteld e daaaast is e ee ehoogde kas op suïidaal gedag. O Bij oudee odt lage gedoseed. INT I oiatie et atistolligsiddele ka de loedigstijd toeee. ` Coiatie et atipshotia ka de kas op hatitestooisse egote. INTA Coiatie et TCA's ka de kas op hatitestooisse egote.

20 D De ats stelt de doseig `op aat' ast afhakelijk a de geuike e de aadoeig. G Het liefst ij het otijt iee. Af Esitalopa oet ode afgeoud. B Soort ijerkig aak > % sos, % Algeee klahte taspiee teo, ijholteotstekig tadekase eusloedig doge flaualle ee od koots loedelies ij oeheid de estuatie oht asthoude Beegigspolee usteloosheid geihtspij spiepij Geihtseadeig geihtstoeae Gezihtseoge Hatklahte Huidpolee Maagdastooisse Pshishe klahte Seksuele ijekige Uieegpolee )eustelsel titeled, aded geoel isselijkheid diaee, ake ostipatie slaappolee agst, oust eetiestoois ide zi i seks, gee ogase, ide zaadlozig aoaal doe hoofdpij duizeligheid geihtsafae isusstooisse selle hatslag haauital huiduitslag jeuk aagda loedige paiekaaal agitatie eadheid pshotishe sptoe estoode saak oosuize