Ontwerponderzoek Janneke Metselaar Vak: Aardrijkskunde ILO - Universiteit van Amsterdam 4 april 2013

Transcriptie

1 Ontwerponderzoek Janneke Metselaar Paper 2 Vak: Aardrijkskunde ILO - Universiteit van Amsterdam 4 april 2013 Gebruik van de laptop tijdens de Aardrijkskundeles Inhoud pagina Inleiding... 1 Lesopzet... 1 Lesonderbouwing... 1 Bronvermelding... 1 Bijlage 1: Leerlingmateriaal - Opdracht Bijlage 2: Leerlingmateriaal - Opdracht Bijlage 3: Lesplannen... 1 Bijlage 4: Docentenhandleiding Inleiding De opkomst van ICT hulpmiddelen in het klaslokaal heeft de manier waarop leraren tegenwoordig kunnen lesgeven veranderd. Steeds meer scholen kiezen ervoor om ICT in het klaslokaal te omarmen. Zo ook op het Bertrand Russell College (hierna: BRC) te Krommenie waar sinds 2009 zogeheten laptopklassen bestaan. Naast innovatiedoeleinden gaat de school er impliciet ook vanuit dat laptop gebruik in de klassen het leerrendement kan vergroten. Docenten die lesgeven aan deze laptopklassen dienen 30% van de lessen digitaal aan te bieden. Probleem is echter dat docenten (binnen het vak Aardrijkskunde) geen 30% van de les gebruik maakt van de laptop, of weinig opdrachten laten uitvoeren die hogere cognitieve denkvaardigheden vereisen. Daarnaast tonen lang niet alle leerlingen weinig motivatie voor de laptoplessen (zie: Metselaar, 2012). Om het hierboven beschreven probleem op te lossen wordt een serie interventie lessen ontwikkeld waarbij een vergelijking wordt gemaakt tussen een interventieklas met laptop en een parallelklas zonder laptop. Voor de ontwikkeling van deze lessen ligt de ontwerphypothese ten grondslag waarbij door een lessenserie te ontwerpen waarbij ten minste 30% van het lesuur gebruik gemaakt wordt van de laptop op basis van de ontwerpregels (Leerlingen zullen onderzoekend leren met het gebruik van de laptop; Leerlingen zullen gedurende langere tijd aan een opdracht werken; Leerlingen zullen samenwerkend leren en feedback geven op elkaars werk; Leerlingen zullen de gehele leercyclus van Kolb doorlopen en actief reflecteren op het gemaakte werk; Leerlingen zullen een opdracht maken die authenticiteit bevat; Leerlingen zullen gebruik maken van diverse soorten bronnen) zullen de leeropbrengsten bij leerlingen ten minste gelijk blijven aan die van een parallelklas die geen gebruik maken van de laptop én zal de waardering voor het laptopgebruik in de aardrijkskundelessen onder leerlingen toenemen. 1

2 Om te kijken of deze hypothese valide is wordt er een lessenserie ontwikkeld voor een laptopklas waarbij gebruik gemaakt wordt van de laptop. Dit paper beschrijft de algemene lijn van de lessenserie die uitgevoerd gaat worden. Er zullen in totaal zes lessen gegeven worden. In elke les zal een paragraaf besproken worden. Na drie paragrafen zal er een SO afgenomen worden en na zes paragrafen zal er een proefwerk worden afgenomen. De resultaten van deze toets momenten vormen de basis waarop zowel de interventie als de parallelklas worden getoetst. Zie hiervoor Paper 3 (Metselaar, 2012) In de bijlagen zijn de daadwerkelijke lessen opgenomen en kan in detail bekeken worden hoe de uitvoering plaats zal vinden. 2. Lesopzet De interventielessen gaan uitgevoerd worden in de onderbouw in een gemengde brugklas havo/vwo. De leerlingen zullen tijdens de interventielessen werken uit het hoofdstuk Azië: Verwoestende natuurkrachten. In dit hoofdstuk worden diverse fysische processen, te weten aardbevingen, vulkanisme, orkanen en vloedgolven besproken aan de hand van diverse casussen in Azië. In de eerste les zal er een inleiding gegeven worden op het onderwerp. Leerlingen zullen een tekening moeten maken van hoe zij denken dat Azië eruit ziet. Ook gaat de docent samen met de leerlingen een woordweb maken. Ze moeten zelf denken welke onderwerpen er bij dit hoofdstuk horen, gaan dit ook in tweetallen bespreken en gaan dit ook klassikaal bespreken. Hier worden vervolgens thema s uit geselecteerd die echt behandeld gaan worden. Daarna zullen er opdrachten uit het werkboek gemaakt worden. De hierop volgende twee lessen vormen één geheel. De lessen zullen starten met maximaal een half uur uitleg, vervolgens worden gedurende 15 minuten een paar opdrachten uit het werkboek gemaakt om de basis informatie van de betreffende paragraaf over te brengen. Vervolgens gaan de leerlingen werken aan een grotere opdracht die zelf bedacht is. De leerlingen worden onderverdeeld in groepjes van vier. Elk groepje krijgt vier regio s uit Azië toebedeeld. De groep dient vervolgens zelf de onderwerpen onder te verdelen. Vervolgens gaat iedereen zelf aan de slag met een regio. Voor deze regio maken ze een voor Nederlandse toeristen die op vakantie gaan naar de betreffende regio een informatiefolder over de natuurgevaren (Aardbeving en Vulkaanuitbarsting) die daar voor komen. In deze informatiefolder dienen ze duidelijk uit te leggen wat een het verschijnsel inhoudt, hoe deze ontstaat en wat de mogelijke gevolgen zijn. Hierbij dienen begrippen van het boek gebruikt te worden. Ook dienen zij diverse geografische bronnen bij te voegen (overzichtskaarten van de gebieden, gevarenkaarten, foto s, video s of een animatie) en een tekst van maximaal 300 woorden. Het is immers een informatieve folder en moet goed te begrijpen zijn voor mensen die nog niks van het onderwerp af weten. In de vierde les zullen de leerlingen dit met elkaar gaan bespreken en zo actief gaan reflecteren op het gemaakte werk en bespreken of er verschillen zijn tussen de regio s die ze elk individueel behandeld hebben. De les hierop zal een Schriftelijke Overhoring (hierna: SO) worden afgenomen waarmee dit gedeelte van de interventielessen wordt afgesloten. Resultaten van dit SO zullen worden opgenomen in het onderzoek (zie hiervoor Paper 3, Metselaar 2012). De hierop volgende drie lessen, die de volgende paragrafen ( 5.4, 5.5, 5.6) weerspiegelen, zullen een nieuwe grote opdracht vormen die wederom zelf bedacht is. Ook hier zullen de lessen starten met maximaal een half uur uitleg en 15 minuten maken van opdrachten uit het 2

3 werkboek. In deze drie paragrafen staat namelijk ook veel humanitaire hulp centraal. Leerlingen moeten hier ook weer in dezelfde groepjes van vier werken als van de vorige grote opdracht. Bij deze opdracht moeten ze alleen een nieuwsartikel schrijven over humanitaire hulp voor en tijdens orkanen en tsunami s in de regio Azië. Verschillende groepjes krijgen verschillende regio s van Azië toegewezen. In het rampenplan moeten ze tekst opnemen over wat de verschijnselen inhouden en de kenmerken ervan. Daarnaast moeten ze er op ingaan met wat voor problemen mensen vaak te maken hebben en hoe mensen geïnformeerd kunnen worden over de rampen. Ze moeten nadenken over wat voor informatie en advies gegeven moet worden aan mensen die blijven en welke problemen na een ramp als eerste opgelost moeten worden. Hierbij dienen de leerlingen weer diverse geografische bronnen te verwerken (overzichtskaarten, gevarenkaarten, foto s van rampgebieden, een eventuele video of een animatie waarin het verschijnsel wordt uitgelegd). De tekst voor deze opdracht mag iets groter zijn (maximaal 500 woorden). Elke leerling kan een ander deel van de opdracht verwerken (als zogeheten experts ) en ze dienen actief samen te werken om het uiteindelijk tot een groot geheel te krijgen. De leerlingen reflecteren hiermee actief tijdens de les. De laatste les zullen de leerlingen aan elkaar presenteren wat ze hebben gevonden en zullen ze met elkaar gaan kijken wat de verschillen zijn tussen de regio s die ze hebben gevonden. De les hierop zal een proefwerk worden afgenomen waarmee de interventielessen definitief worden afgesloten. Resultaten van dit proefwerk zullen worden opgenomen in het onderzoek en vergeleken met de resultaten van het eerder afgenomen SO (zie hiervoor Paper 3, Metselaar 2012). 3. Lesonderbouwing Bij de hierboven beschreven lessen zijn diverse didactische keuzes gemaakt. Met betrekking tot de selectie van het soort opdracht, de werkvormen, de opsplitsing in twee opdrachten, het maken van een aparte reflectie les en presentatie en inhoudelijk ook tot het gebruik maken van de diverse bronnen en wijze van uitvoering voor de leerlingen. Als eerste heb is ervoor gekozen om twee aparte opdrachten te maken. Dit heeft een aantal praktische en een aantal didactische onderbouwingen. Als eerste de praktische keuze: de laptop opdrachten maken deel uit van de reguliere lessen en zijn daarmee aanvullend. Het reguliere programma (dat wil zeggen: het behandelen van hoofdstuk 5) mag daarmee niet in het geding komen. Dit houdt ook in dat halverwege een SO afgenomen dient te worden over de eerste drie paragrafen. Er is daarom voor gekozen om twee grotere opdrachten te maken, zoals ook beschreven in de ontwerpregels. Een over de eerste drie paragrafen en nog een over de laatste drie. Hierbij is er specifiek op gelet dat de onderwerpen goed bij elkaar aansluiten. Vulkanisme en aardbevingen sluiten goed op elkaar aan qua endogene processen. Ook orkanen en tsunami s sluiten goed op elkaar wanneer het aankomt op humanitaire hulp en problemen omtrent het ontwikkelingspeil in deze landen. In beide opdrachten zit een andere werkvorm gesloten. In de eerste opdracht zijn leerlingen meer zelfstandig bezig en presenteren daarna aan elkaar in verschillende groepjes. Binnen de eerste opdracht is geprobeerd om de dimensies van Marzano terug te laten komen. Leerlingen kiezen zelf een regio waarbij ze de bestaande kennis over een fysische verschijnsel gaan toepassen en in gaan verdiepen. Ze gaan als het ware oefenen met het lesmateriaal (dimensie 2/3). Daarnaast gaan ze deze kennis ook toepassen, waardoor hopelijk meer motivatie, betrokkenheid en zelfstandigheid wordt gestimuleerd (Marzano en Miedema, 2011). Bovendien wordt is er als opdrachten een authentieke situatie gekozen door leerlingen een informatiefolder 3

4 voor Nederlandse toeristen te ontwikkelen, wat ook aansluit bij dimensie 4 van Marzano en de ontwerpregels. Naast reflectie op eigen denken tijdens de opdrachten wordt er ook nog extra gereflecteerd in de laatste afsluitende les (dimensie vijf) waarbij leerlingen actief elkaars werk gaan beoordelen. Hiermee wordt ook aangesloten bij het leerproces van Kolb. Leerlingen dienen namelijk het volledige leerproces te doorlopen om een volledig beeld te kunnen krijgen van de leerstof (Filius & Krelin; Bidarian et al., 2011). In de tweede opdracht over de laatste drie paragrafen zal er meer worden samengewerkt binnen zogeheten expert groepen. Leerlingen zijn hier allemaal verantwoordelijk voor een deel van de oplossing van het probleem (het schrijven van een rampenplan). Hierbij is individuele aanspreekbaarheid hoger en dienen ze van elkaar te leren. Elke leerling moet namelijk kunnen uitleggen hoe het volledige probleem in elkaar zit (Ebbens & Ettekoven, 2009). Ook bij deze opdracht is ervoor gekozen een wat meer authentieke situatie te nemen en dat leerlingen kennis gaan verbreden en toepassen op basis van de dimensies van Marzano. Daarnaast gaan de leerlingen ook actief met het werk van elkaar aan de slag omdat ze in een groepje zitten en wordt reflectie zeker gestimuleerd. Ze moeten immers kunnen uitleggen hoe het probleem wat zij zelf hebben behandeld in elkaar zit, maar ook hoe het probleem van de ander in elkaar zit. Ook hier wordt weer aangesloten bij dimensie 5 van Marzano en het leerproces van Kolb. Tot slot is er ook een keuze geweest voor het gebruik maken van diverse soorten bronnen. Omdat de verschijnselen die de leerlingen moeten begrijpen vrij abstract zijn dienen leerlingen gebruik te maken van diverse bronnen. Dit brongebruik kan ertoe leiden dat het materiaal minder abstract wordt Hierbij krijgen de leerlingen een aantal richtlijnen waar ze de bronnen kunnen vinden en waar de bronnen aan moeten voldoen. Er is bij de selectie van de bronnen op gelet dat de bronnen aansluiten bij de eisen van Van den Berg (2009). De bronnen moeten namelijk voldoende identificatiemogelijkheden hebben, of dat er bijvoorbeeld niet te veel schokkende beelden in zitten (wat natuurlijk goed mogelijk is bij een humanitaire ramp!), en er weinig in gesproken wordt. Bronvermelding Berg, van den G., Bosschaart, A., Kolkman, R., Pauw, I., Van der Schee, J. & Vankan, L. (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Amsterdam: Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken. Bidarian S., Bidarian, S. & Davoudi, A.M. (2011). A Model for application of ICT in the process of teaching and learning. In: Procedia - Social and Behavioral Sciences: Ebbens, S.. & Ettekoven, S. (2009). Effectief Leren. Basisboek. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Filius, R.. & Kresin, F. (2008). Hoe ICT de Jeugd verpest. Beschikbaar op het world wide web [geraadpleegd op 27 februari 2013]: Marzano, R., Miedema, W. (2011). Leren in vijf dimensies. Moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs. Assen: Koninklijke Van Gorcum Metselaar, J.A. (2012). Gebruik van de laptop tijdens de Aardrijkskundeles. Paper 2 cursus ontwerpen. Interfacultaire Lerarenopleiding: Amsterdam. 4

5 Bijlage 1: Leerlingmateriaal - Opdracht 1 Opdracht 1, deel 1 Introductie Azië is voor veel toeristen een populaire plek van bestemming. Mensen gaan naar Aziatische landen voor de verschillende culturen, de mooie natuur of gaan er heen om eens even lekker op een tropisch strand met een palmboom te kunnen liggen. Ook Nederlandse toeristen gaan op vakantie naar Aziatische landen. Het is alleen niet altijd veilig om hier op vakantie te zijn. In de lessen hebben we het gehad over de Ring van Vuur, het gebied rond de Grote Oceaan waar veel vulkanen voorkomen. Ook is dit een gebied waar veel aardbevingen kunnen voorkomen. Elk jaar komen dan ook veel mensen om het leven bij natuurrampen. Zo is er elke dag in Azië wel ergens een overstroming, aardbeving, orkaan of vulkaanuitbarsting. Het is voor de Nederlandse toeristen die naar een gebied in Azië gaan wel handig om te weten wat er allemaal kan gebeuren, hoe het kan dat dit verschijnsel optreed en wat ze moeten doen wanneer dit gebeurt. Opdracht Jij krijgt daarom de opdracht om voor Nederlandse toeristen die naar dit gebied op vakantie gaan een informatiefolder op te zetten met informatie over de aardbevingen en vulkaanuitbarstingen die hier voor kunnen komen. Deze informatiefolder maak je in de vorm van een powerpoint presentatie. Stap 1 Je wordt hiervoor onderverdeeld in een groepje van 4 personen. Elk groepslid kiest een van de volgende gebieden: 1. Indonesië 2. Papoea Nieuw Guinea 3. Japan 4. Filippijnen Stap 2 Wanneer je je gebied hebt gekozen, zoek je informatie waarmee je de volgende vragen kunt beantwoorden: 1. Wat is een aardbeving? 2. Hoe ontstaat een aardbeving? 3. Waar vinden in jouw gebied in Azië aardbevingen plaats? 4. Kun je voorspellen wanneer een aardbeving plaatsvindt? 5. Wat moeten toeristen doen wanneer er een aardbeving plaatsvindt. Geef 2 tips. Voor het beantwoorden van de vragen kun je gebruik maken van: - Lesboek, pagina Lesboek, pagina 107, bron 5 en bron 10 - Basisboek nummer 61 en 62 5

6 - Video [LINK] - Webpagina met bronnen [LINK] - Webpagina met bronnen [LINK] Stap 3 Wanneer je een antwoord hebt gevonden op bovenstaande vragen maak je een folder voor de Nederlandse toeristen in de vorm van een powerpoint presentatie. Zorg dat je in je folder de volgende informatie opneemt: 1. Een overzichtskaartje van het gebied waar de aardbeving kan plaats kan vinden 2. Een overzichtskaartje met breuklijnen 3. Een animatie met hoe een aardbeving plaats kan vinden 4. Tekst met uitleg voor de toeristen, maximaal 300 woorden 6

7 Opdracht 1, deel 2 Introductie In de vorige les ben je bezig geweest met je informatiefolder. Deze les gaan we daar mee verder. We gaan deze namelijk aanvullen met informatie over vulkanen! Deze informatie kun je toevoegen aan de je folder. Stap 2 Voor jouw gebied zoek je informatie waarmee je de volgende vragen kunt beantwoorden: 1. Wat is een vulkaan? 2. Hoe ontstaat een vulkaanuitbarsting? 3. Waar vinden in jouw gebied in Azië vulkanen? 4. Kun je voorspellen wanneer een vulkaanuitbarsting plaatsvindt? 5. Wat moeten toeristen doen wanneer er een vulkaanuitbarsting plaatsvindt. Geef 2 tips. Voor het beantwoorden van de vragen kun je gebruik maken van: - Lesboek, pagina ; - Lesboek, pagina 106, bron 4 - Basisboek nummer 60 - Video [LINK] - Webpagina met bronnen [LINK] - Webpagina met bronnen [LINK] Stap 3 Wanneer je een antwoord hebt gevonden op bovenstaande vragen maak je een folder voor de Nederlandse toeristen in de vorm van een powerpoint presentatie. Zorg dat je in je folder de volgende informatie opneemt: 1. Een overzichtskaartje van het gebied waar de vulkaanuitbarsting kan plaats kan vinden 2. Een gevarenkaart en uitleg wat deze gevarenzones betekenen voor de toeristen. 3. Een animatie met hoe een vulkaanuitbarsting plaats kan vinden 4. Tekst met uitleg voor de toeristen, maximaal 300 woorden 7

8 Bijlage 2: Leerlingmateriaal - Opdracht 2 Introductie Azië is voor veel toeristen een populaire plek van bestemming. Mensen gaan naar Aziatische landen voor de verschillende culturen, de mooie natuur of gaan er heen om eens even lekker op een tropisch strand met een palmboom te kunnen liggen. Ook Nederlandse toeristen gaan op vakantie naar Aziatische landen. Het is alleen niet altijd veilig om hier op vakantie te zijn. In de vorige lessen hebben we het gehad over de aardbevingen en vulkaanuitbarstingen die hier kunnen voorkomen. De gevaren kunnen echter ook vanaf de zee komen! Tsunami s en orkanen (of tyfoons/cyclonen, zoals ze in dit deel van de wereld genoemd worden), kunnen grote schade aanrichten en hele dorpen verwoesten. Met name in de wat armere landen in Azië is de schade als gevolg van een tsunami of een orkaan heel erg groot. Opdracht: In een groepje van 4 personen zijn jullie onderdeel van de overheid van een land. Van de leraar heb je een gebied toegewezen gekregen (India, Filippijnen of Japan). Jullie moeten een rampenplan schrijven voor humanitaire hulp die plaatsvindt na een orkaan en tsunami. Elk crew-lid is een expert op een bepaald gebied en zal een stukje informatie vinden om bij te dragen aan het uiteindelijke plan. Je kunt verantwoordelijk zijn voor de volgende onderdelen: 1. Algemene informatie over de storm/tsunami. 2. Wat gebeurt er voor de storm/tsunami? 3. Wat gebeurt er tijdens de storm/tsunami? 4. Wat gebeurt er na de storm of tsunami? Als je expertise hebt gekozen ga je de vragen beantwoorden die bij jouw onderdeel horen. Aan deze vragen ga je twee lessen werken. De eerste les beantwoord je alle vragen over de tsunami, de tweede les beantwoord je alle vragen over de orkanen. De derde les gaan jullie naar elkaar luisteren om te horen wat jullie gevonden hebben en het plan in elkaar zetten. In de vierde les ga je je plan presenteren aan een andere groep en ga je kijken wat de verschillen zijn met de informatie die jullie hebben gevonden. Hier krijg je tegen die tijd meer informatie over. 8

9 Les 1 en Les 2: De komende twee lessen ga je in elk geval (afhankelijk van je expertise) aan de slag met de volgende vragen: 1. Algemene informatie (maximaal 150 woorden) Tsunami vragen a. Wat is een tsunami? b. Wanneer vindt een tsunami plaats? c. Wanneer komen tsunami s voor? d. Kun je en tsunami voorspellen? Orkaan vragen e. Wat is een orkaan? f. Wanneer vindt een orkaan plaats? g. Wanneer komen orkanen voor? h. Waarom is elke orkaan anders? i. Waarom is het lastig om de baan van de orkaan te voorspellen? Wanneer je verantwoordelijk bent voor dit onderdeel, zorg je dat je bij beantwoording van je vragen ook de volgende bronnen opneemt: - Een plaatje waarin wordt uitgebeeld hoe een tsunami gevormd wordt - Een plaatje waarin een baan van een orkaan wordt afgebeeld voor jouw gebied 2. Wat gebeurt er voor de storm/tsunami? (maximaal 150 woorden) a. Hoe kun je herkennen wanneer een storm/tsunami plaats vindt? b. Met welke problemen krijgen de mensen te maken? c. Had het risico van de gevolgen van de tsunami/orkaan beperkt kunnen worden d. Hoe kunnen mensen geïnformeerd worden? Wanneer je verantwoordelijk bent voor dit onderdeel, zorg je dat je bij de beantwoording van je vragen ook de volgende bronnen opneemt: - Een overzichtskaartje van het gebied - Overzicht van soorten hulp 3. Wat gebeurt er tijdens de storm/tsunami? (maximaal 150 woorden) a. Hoeveel mensen gingen er in 2004 in jouw land op vakantie? b. Wat is het ontwikkelingspeil van jouw land? c. Welk advies geef je aan de mensen die hier wonen of toerist zijn? d. Hoe kan informatie worden gegeven aan de mensen die besluiten om te blijven? Wanneer je verantwoordelijk bent voor dit onderdeel, zorg je dat je bij de beantwoording van je vragen ook de volgende bronnen opneemt: - Kaartje met toerisme in dat jaar - Tabel met het ontwikkelingspeil in het land - Videofragment van een tsunami/orkaan 9

10 4. Wat gebeurt er na de storm of tsunami? (maximaal 150 woorden) a. Welke problemen moet je eerst oplossen? b. Welke problemen kun je later oplossen? c. Waarom kan hulp niet altijd op de juiste plek aankomen in je rampgebied? Bedenk twee redenen. Wanneer je verantwoordelijk bent voor dit onderdeel, zorg je dat je bij de beantwoording van je vragen ook de volgende bronnen opneemt: - Overzichtskaartje van een rampgebied van de tsunami - Foto van een menselijk gevolg van een tsunami/storm - Foto van een economisch gevolg van een tsunami/storm - Foto van een landschappelijk gevolg van een tsunami/storm Les 3: Combineer alle informatie die jullie gevonden hebben en maak een mooi plan. Zorg dat je alle bronnen die jullie hebben gevonden er ook in vermelden. Les 4: Presenteer je rampenplan aan een andere groep. Maak hiervoor gebruik van het bijgevoegde vragen formulier. 10

11 Vragen bij de vergelijking van rampenplannen Naam: 1. Welk gebied heb je zelf beschreven? Welk gebied heeft de andere groep beschreven? Is er een verschil in het soort problemen wat er kan plaatsvinden tussen jouw gebied en dit van het andere groepje? Beschrijf dit verschil Zit er een verschil in het bestrijden van gevolgen van een tsunami/orkaan tussen jouw gebied en dit van het andere groepje? Beschrijf dit verschil Zit er een verschil in de wijze waarop mensen in jouw land en dat andere land geinformeerd kunnen worden over een dreigende tsunami/orkaan? Beschrijf dit verschil Is het moeilijker of makkelijker om hulp op de juiste plaats te krijgen in het gebied van het andere groepje. Verklaar je antwoord

12 Bijlage 3: Lesplannen Les 1 Introductie Hoofdstuk 5 - Azië: Verwoestende Natuurkrachten, 5.1 Lesonderwerp - De Ring van Vuur Beginsituatie Leerlingen weten nog niks over het hoofdstuk Leskern Leerdoelen - In eigen woorden kunnen aangeven wat de ring van vuur is en waarom er daar zoveel aardbevingen en vulkanen voorkomen. - Kunnen vertellen welke natuurrampen er vaak in Azie voorkomen. - Kunnen 3 soorten natuurrampen die vaak in Azië voorkomen benoemen; - Kunnen de Ring van Vuur beschrijven; - Kunnen de vele aardbevingen en vulkanen langs de Ring van Vuur verklaren; Boek (+ blz.) De Geo, p Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, A4 tjes, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase 25 1 Leeractiviteit Leerlingen maken een tekening van de regio op een A4 tje. Weten ze hoe de regio er uit ziet? Bespreken van de tekeningen. (totaal 10 min) Leerlingen bedenken daarna alleen een aantal woorden waarvan zij denken dat dit hoofdstuk op in zal gaan en wat zij associëren met Azie (5min). Klassikaal bespreken van de gevonden woordjes. Maken van een klassikaal woordweb. Leerlingen moeten kunnen aangeven welke thema s er te onderscheiden zijn. Welke groepen woorden kunnen we bij elkaar zetten? (10min) Uitleg over eerste paragraaf (15min) 5 3 Korte terugkoppeling van begrippen. Kunnen leerlingen begrippen nog definiëren die aan bod zijn gekomen Uitleg welke opdrachten uit werkboek gemaakt moeten worden. 5 Maken van opdrachten door leerlingen. 5 6 Terugkoppeling om te kijken of begrippen zijn overgekomen. 12

13 Les 2 Lesonderwerp 5.2 Aardbevingen in Kashmir Beginsituatie Bekend met de ring van Vuur Leskern Leerdoelen - Weten wat een aardbeving is en hoe een aardbeving ontstaat en in eigen woorden kunnen aangeven wat voor schade een aardbeving veroorzaakt. - Kunnen de oorzaken van de aardbeving die in oktober 2005 in Kashmir plaatsvond beschrijven; - Kunnen de schade die een aardbeving op de korte en lange termijn veroorzaakt beschrijven; Boek (+ blz.) De Geo, p Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase Leeractiviteit Korte terugkoppeling naar vorige les. Leerlingen moeten kunnen aangeven wat de Ring van Vuur definieert. Uitleg paragraaf 2: hoe ontstaat een aardbeving, schaal van richter, hypocentrum, epicentrum. 5 3 Korte terugkoppeling naar belangrijkste begrippen Uitleg over de opdracht. Hierbij duidelijk aangeven wat leerlingen moeten doen en hoe ze dit moeten uitwerken, geef vindplaatsen van bronnen aan. Leerlingen opdelen in groepen. Leerling gaan zelfstandig aan de opdracht werken. Leerlingen moeten hierbij kunnen aangeven wat oorzaken zijn van een aardbeving en wat voor schade een aardbeving kan veroorzaken. Terugkoppeling naar belangrijkste begrippen plus vragen wat leerling is opgevallen tijdens het werken aan de opdracht. 13

14 Les 3 Lesonderwerp 5.3 Een slapende reus Bekend met de ring van vuur, weten wat een aardbeving is en Beginsituatie kunnen verband leggen tussen de ring van vuur en aardbevingen. - Weten wat vulkanisme is en waarom er een evacuatie van de Leskern hellingen moet plaatsvinden wanneer een vulkaan uitbarst. - Kunnen het vulkanisme op Java verklaren - Kunnen de evacuatie van de bewoner van de hellingen van de Merapi verklaren; Leerdoelen - Kunnen de voordelen van vulkanische gebieden beschrijven; - Herkennen kenmerken van een mogelijke vulkaanuitbarsting; Boek (+ blz.) De Geo, p Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase Leeractiviteit Korte terugkoppeling naar de vorige les. Plaatje laten zien van een vulkaan. Kunnen de leerlingen herkennen waar dit is? Uitleg paragraaf 3: wat is een vulkaan, hoe ontstaat de vulkaan. Begrippen als krater, magma en lava. Maar ook voordelen van vulkanisme Korte terugkoppeling op de begrippen. Hoe staan deze in relatie tot de eerdere paragrafen. Kunnen de leerlingen dit aangeven? Uitleg van het vervolg van de opdracht. Wat wordt er van ze verwacht dat ze nu gaan doen en hoe moeten ze het product vorm gaan geven Zelfstandig werken aan de opdracht 5 6 Terugkoppeling naar de gemaakte opdracht. Zien ze overeenkomsten tussen de vorige opdracht en deze? Hoe sluit het op elkaar aan. 14

15 Les 4 Lesonderwerp Reflectie paragrafen 1,2,3 Leerlingen kennen de ring van vuur, weten wat een aardbeving en Beginsituatie vulkaan is en wat de oorzaken van deze verschijnselen zijn. Kunnen zeggen wat er wel en niet goed is aan elkaars opdrachten Leskern en welke verschillen er zijn in de toeristenfolders bij verschillende regio s - Kunnen reflecteren op elkaars werk; Leerdoelen - Kunnen aangeven of er verschillen zijn in informatie die toeristen in verschillende regio s moeten weten. Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, A4 tjes, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase nvt 0 3 nvt Leeractiviteit Terugkoppeling naar voorgaande lessen: wat hebben ze geleerd. Kunnen ze aangeven welke verbanden er zijn tussen de ring van vuur en vulkanisme/aardbevingen. Uitleg wat de bedoeling is van deze les: het actief met elkaar gaan vergelijking wat ze gevonden hebben. Welke verschillen zijn er en wat zijn de overeenkomsten tussen de gevonden informatie? Dit moeten ze ook zelf aangeven. Leerlingen gaan elkaars opdrachten bekijken en vergelijken/tegen elkaar afzetten. Leerlingen zetten op papier wat de verschillen zijn. Klassikaal bespreken van de opdracht: wat valt op wanneer we alles met elkaar vergeleken hebben. Tijdens bespreking ook de begrippen actief terug laten komen. 15

16 Les 5 Lesonderwerp 5.4 Dodelijke vloedgolf Leerlingen kennen de ring van vuur, weten wat een aardbeving en Beginsituatie vulkaan is en wat de oorzaken van deze verschijnselen zijn. - Weten wat een tsunami is en hoe deze ontstaat; - Weten wat voor ramp een tsunami kan veroorzaken en wat Leskern ervoor nodig is om hulp te kunnen geven aan de mensen die hierdoor getroffen zijn. - Kunnen het ontstaan van een tsunami verklaren; - Kunnen verklaren waarom een tsunami pas gevaarlijk is als deze de kust bereikt; - Kunnen beschrijven wat voor hulp na de tsunami van 2004 heeft plaatsgevonden; Leerdoelen - Herkennen kenmerken van een mogelijke tsunami; - Kennen de betekenis van het begrip hazardmanagement; - Kunnen drie soort maatregelen bij hazardmanagement benoemen; - Kunnen het verband aangeven tussen ontwikkelingspeil en hazardmanagement. Boek (+ blz.) De Geo, p Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase Zelfstandig aan het werk. 5 6 Leeractiviteit Terugkoppeling naar de vorige paragrafen. Wat hebben we gedaan, maar ook duidelijk aangeven dat we het nu over een nieuw onderwerp gaan hebben. Wie weet wat een tsunami is? Wat zou deze te maken kunnen hebben met de ring van vuur? Uitleg: Zeebeving; Hoe een tsunami zich ontwikkeld en waarom een tsunami zo gevaarlijk is; Hierbij ook een video van een tsunami laten zien. Terugkoppeling naar de begrippen. Waarom zou een tsunami pas zo gevaarlijk zijn al deze de kust bereikt? Uitleg over de opdracht. Hierbij duidelijk aangeven wat leerlingen moeten doen en hoe ze dit moeten uitwerken. Geef vindplaatsen van bronnen aan. Leerlingen opdelen in groepen en regio s. Zorgen dat de leerlingen de opdracht goed onderverdelen in de soorten experts. Terugkoppeling naar de begrippen en de opdracht: wat hebben ze geleerd. Wat is ze opgevallen bij het werken aan de opdracht? 16

17 Les 6 Lesonderwerp 5.5 Durian raast over Azië Leerlingen kennen de ring van vuur, weten wat een aardbeving en vulkaan is en wat de oorzaken van deze verschijnselen zijn. Beginsituatie Leerlingen weten daarnaast wat een tsunami is en wat de gevolgen hiervan zijn. - Kunnen vertellen wat een orkaan is, hoe hard een orkaan kan waaien en wat voor gevolgen een orkaan kan veroorzaken voor Leskern mensen die in een gebied wonen. - Kunnen aangeven waarom orkanen vooral armere mensen treffen. - Kunnen de menselijke, economische en landschappelijke gevolgen van orkanen benoemen; - Kunnen de kenmerken van een orkaan benoemen; - Kunnen de verbanden aangeven tussen het Leerdoelen ontwikkelingspeil en de schade en het aantal slachtoffers van een orkaan; - Kunnen een orkaan indelen volgens de Saffir- Simpsonorkaanschaal Boek (+ blz.) De Geo, p Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase Zelfstandig aan het werk. 5 6 Leeractiviteit Terugkoppeling naar de vorige paragrafen. Wat is een tsunami. Wat is een orkaan. Heeft een orkaan ook iets te maken met die ring van vuur? Maar wat voor vergelijking kunnen we dan maken tussen een orkaan en een tsunami? Zijn de gevolgen wellicht gelijk? Uitleg over paragraaf: tyfoon/orkaan, kenmerken, snelheden, aardverschuivingen. Vooral veel ingaan op de gevolgen en relatie tot het ontwikkelingspeil. Korte terugkoppeling naar de begrippen. Waarom zou een orkaan nu juist zoveel schade in een armer land kunnen aanrichten? Uitleg over de opdracht. Aangeven dat de leerlingen verder moeten werken aan de opdracht en dat ze als dezelfde soort expert van de vorige opdracht aan de slag moeten gaan om de informatie te verwerven. Afsluiting van de les met terugkoppeling op de opdracht. Zien ze overeenkomsten tussen de vorige opdracht en deze? Hoe sluit het op elkaar aan. 17

18 Les 7 Lesonderwerp Samenvoegen van de informatie (maken van het nieuwsbericht) Leerlingen kennen de ring van vuur, weten wat een aardbeving en vulkaan is en wat de oorzaken van deze verschijnselen zijn. Beginsituatie Leerlingen weten daarnaast wat een tsunami en een orkaan zijn en wat de gevolgen hiervan zijn. Het in elkaar kunnen zetten van een nieuwsbericht over de tsunami Leskern en orkaan in een bepaald gebied in Azie - Kunnen het ontstaan van een tsunami en een orkaan verklaren; - Kunnen verklaren waarom een tsunami pas gevaarlijk is als deze de kust bereikt; - Kunnen beschrijven wat voor hulp na de tsunami van 2004 heeft plaatsgevonden; - Kunnen de menselijke, economische en landschappelijke gevolgen van orkanen benoemen; Leerdoelen - Herkennen kenmerken van een mogelijke tsunami of orkaan; - Kennen de betekenis van het begrip hazardmanagement; - Kunnen drie soort maatregelen bij hazardmanagement benoemen; - Kunnen het verband aangeven tussen ontwikkelingspeil en hazardmanagement en schade/slachtoffers. - Kunnen een orkaan indelen volgens de Saffir- Simpsonorkaanschaal Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase nvt 0 3 nvt Leeractiviteit Terugkoppeling naar de voorgaande twee paragrafen. Wat is een tsunami, wat is een orkaan en wat moet er gedaan worden aan hulp. Uitleg wat de bedoeling is van deze les: het actief met elkaar gaan vergelijking wat ze gevonden hebben. Welke verschillen zijn er en wat zijn de overeenkomsten tussen de gevonden informatie? Dit moeten ze ook zelf aangeven. Moet er wat uit, moet er wat bij? Leerlingen gaan elkaars opdrachten bekijken en vergelijken/tegen elkaar afzetten. Leerlingen maken een nieuwsbericht voor elkaar waarin ze de informatie opnemen. Deze opdrachten mailen ze aan de docenten. Afsluiting van de les met terugkoppeling op de opdracht. Hoe is het uiteindelijke document geworden? 18

19 Les 8 Lesonderwerp Reflectie paragraaf 4,5 Leerlingen kennen de ring van vuur, weten wat een aardbeving en vulkaan is en wat de oorzaken van deze verschijnselen zijn. Beginsituatie Leerlingen weten daarnaast wat een tsunami en een orkaan zijn en wat de gevolgen hiervan zijn. Kunnen zeggen wat er wel en niet goed is aan elkaars opdrachten Leskern en welke verschillen er zijn in de toeristenfolders bij verschillende regio s - Kunnen reflecteren op elkaars werk; Leerdoelen - Kunnen aangeven of er verschillen zijn in informatie die mensen in verschillende regio s moeten weten. Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp Lesboek, Werkboek, Bord, Beamer/Laptop Tijd Lesfase nvt 0 3 nvt Leeractiviteit Terugkoppeling naar de vorige opdracht en vertellen dat we nu verder gaan werken. Uitleg wat de bedoeling is van de les: leerlingen gaan in het groepje reflecteren op het werk van elkaar. Wat vinden ze goed en niet goed aan het werk van elkaar. Hebben ze nog vragen aan elkaar? Ook even toelichten dat de leerlingen een formulier met antwoorden moeten geven. Twee groepen gaan aan elkaar presenteren wat ze gevonden hebben en presenteren het nieuws. De andere groep gaat vervolgens aangeven wat de verschillen zijn en stellen vragen over dingen die ze nog niet helemaal duidelijk vinden van elkaar. Hierbij maken ze gebruik van een evaluatie formulier met vragen. Dit formulier leveren de leerlingen in bij de docent. Terugkoppeling op de opdracht: wat hebben ze precies geleerd? Zijn er veel verschillen tussen de regio s. Wat is er anders? Is er andere hulp nodig? Moeten er daar andere maatregelen genomen worden dan in de eigen regio? 19

20 Bijlage 4: Docentenhandleiding Geachte docent, In deze docentenhandleiding vindt u de globale inhoud van het lesprogramma, de leerdoelen en de lesonderdelen. Doel van de lessen is dat leerlingen zelfstandig aan de slag zullen gaan met aanvullend materiaal wat aansluit bij hoofdstuk 5 van De Geo: Azië - Verwoestende natuurkrachten. Leerlingen zullen hierbij tweetal opdrachten maken met de laptop als basis met als doel ervoor te zorgen dat het uiteindelijke leerrendement niet lager is dan dat van een klas wat geen gebruik maakt van een laptop en hopelijk de motivatie voor het gebruik van de laptop tijdens de aardrijkskunde les zal vergroten. Overzicht lesprogramma: Tijdsbesteding: Klassikale lessen: 10 lessen van 70 minuten Voorbereiding lessen docent : gemiddeld 30 minuten per les (afhankelijk van de les) Voorbereiding leerling: huiswerk van gemiddeld 20 minuten per les Doelgroep: Gemengde brugklas havo/vwo Vereiste voorkennis: Ervaring met laptop (maken van powerpoint); Kunnen gebruiken van geografische bronnen; Begrijpen wat humanitaire hulp is Groepsgrootte: Gehele klas (± 30 leerlingen); Kleine groepjes van 4 Lesmethode: Boek, werkboekopdrachten en laptopopdrachten Benodigde materialen: Laptop (leerlingen). Beamer, papier, laptop (docent) Beoordeling: Geen Uitkomst/eindproduct: Informatiefolder, Rampenplan en een ingevulde vragenlijst Leerdoelen en thema Hoofdthema: Doel lesprogramma: Leerdoelen leerlingen: Geleerde vaardigheden: Natuurkrachten in Azië Het doel van het boek is het kunnen beantwoorden waarom in Azië veel natuurrampen voorkomen. Het eigenlijke doel van de lessenserie is echter dat gebruik wordt gemaakt van laptop waardoor de leeropbrengsten bij leerlingen gelijk blijven aan die van een klas die geen gebruik maakt van een laptop en de waardering van het gebruik van de laptop in de aardrijkskundelessen zal toenemen. Leerlingen hebben diverse leerdoelen. Zie hiervoor de MDA s in bijlage 3. Leerlingen kunnen de begrippen uit de boeken gebruiken en toepassen, leren onderzoekend te leren door gebruik te maken van een authentieke situatie; kunnen een presentatie in elkaar zetten met behulp van powerpoint; kunnen geografische bronnen selecteren en deze op juiste wijze inzetten. Daarnaast kunnnen de leerlingen samenwerken, op elkaars en het eigen werk reflecteren. 20

21 Lesonderdelen en voorbereiding De algehele tijdsverdeling binnen de lessen is veelal hetzelfde. De lessen zijn als volgt opgebouwd: 5 min Start Les 20 min Uitleg (mbv tekening powerpoint, video) 10 min Maken opdrachten werkboek Schema 1: Gemiddelde les van 70 minuten 5 min Uitleg opdracht 20 minuten Maken digitale opdracht 10 min Afsluiting De inhoud van de lessen wordt in onderstaand schema beknopt weergegeven. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de uitleg van de paragrafen kan zelf door de docent ingevuld worden. Het is wel belangrijk dat bij de uitwerking van de digitale opdrachten de opdrachten die in bijlage 1 en 2 van dit document zijn opgenomen worden gemaakt. In aanvulling op de beknopte informatie hieronder wordt ook nog verwezen naar de lesplannen welke beschreven staan in bijlage 3. Les Onderwerp 1 Behandeling 5.1 Opbouw Introductie op het onderwerp. Deze les is bedoeld om leerling kennis te laten maken met de regio. De docent stuurt hierbij het onderwijs leergesprek bij het maken van een klassikaal woordweb en zet leerlingen aan tot denken waar het hoofdstuk over kan gaan. Voorbereiding Powerpoint met uitleg paragraaf 1 Rol docent Bij het maken van de opdrachten uit het werkboek zal de docent observerend rondlopen. 21

22 Les Onderwerp 2/3 Behandeling 5.2 / 5.3 Opbouw Uitleg 5.2 / 5.3; Maken van werkboek opdrachten; Uitleg hoe de opdracht werkt; Leerlingen maken opdracht; Afsluiting les Voorbereiding Powerpoint met uitleg 5.2 / 5.3. Zoeken van pagina s met bronnen die leerlingen kunnen gebruiken. Onderverdelen van leerlingen in groepen. Uitprinten opdrachten Rol Docent Na een stukje uitleg over de paragraaf maken de leerlingen zelf een aantal opdrachten uit het werkboek. De docent loopt hierbij rond en beantwoordt eventueel vragen. Na het maken van de opdrachten uit het werkboek legt docent de opdracht uit die gemaakt dient te worden met behulp van de laptop. Het is hierbij belangrijk dat de docent een aantal voorbeelden van websites geeft waar leerlingen bronnen kunnen vinden voor bij het beantwoorden van de vragen. Een deel van deze bronnen staan ook opgenomen in de opdracht die de leerlingen zelf krijgen. Bij het uitwerken van de opdracht loopt de docent observerend rond. Omdat de leerlingen alleen werken is het mogelijk om soms even participerend bij de leerling mee te kijken en een eventuele activerende vraag te stellen. Voorbeelden van vragen die de docent kan stellen zijn: - Wat zou je zelf als toerist willen weten? - Kun je mij uitleggen wat dit plaatje betekent? - Hoe ontstaat een aardbeving? 4 Reflectie 5.1; 5.2; 5.3 Opbouw Leerlingen gaan de gevonden informatie met elkaar vergelijken. Voorbereiding Geen Rol Docent Bij het vergelijken van de opdrachten loopt de docent observerend rond. Teveel participerend rondlopen kan verstorend werken. Wel is het aan te raden dat de docent af en toe even bij een groepje gaat staan en vragen gaat stellen om zo de individuele aanspreekbaarheid te vergroten. Kunnen de leerlingen van elkaar aangeven wat de verschillen zijn en overeenkomsten tussen de gebieden? 22

23 Les Onderwerp 5 SO 6/7 Behandeling 5.4 / 5.5 Opbouw Uitleg 5.4 / 5.5; Maken van werkboek opdrachten; Uitleg hoe de opdracht werkt; Leerlingen maken opdracht; Afsluiting les Voorbereiding Powerpoint met uitleg 5.4 / 5.5. Zoeken van pagina s met bronnen die leerlingen kunnen gebruiken. Verdelen groepjes met leerlingen met regio s Opdrachten uitprinten Rol Docent Na een stukje uitleg over de paragraaf maken de leerlingen zelf een aantal opdrachten uit het werkboek. De docent loopt hierbij rond en beantwoordt eventueel vragen. Na het maken van de opdrachten uit het werkboek legt docent de opdracht uit die gemaakt dient te worden met behulp van de laptop. Het is hierbij belangrijk dat de docent een aantal voorbeelden van websites geeft waar leerlingen bronnen kunnen vinden voor bij het beantwoorden van de vragen. Een deel van deze bronnen staan ook opgenomen in de opdracht die de leerlingen zelf krijgen. Bij het uitwerken van de opdracht loopt de docent observerend rond. Omdat de leerlingen tijdens de opdrachten grotendeels alleen werken is het mogelijk om soms even participerend bij de leerling mee te kijken en een eventuele activerende vraag te stellen. 23

24 Les Onderwerp 8 Samenvoeging van informatie Opbouw Leerlingen gaan zelf informatie samenvoegen tot een groot document Voorbereiding Geen Rol Docent Bij het samenvoegen van de informatie tot een groot rampenplan loopt de docent observerend rond. Teveel participerend rondlopen kan verstorend werken. Wel is het aan te raden dat de docent af en toe even bij een groepje gaat staan en vragen gaat stellen om zo de individuele aanspreekbaarheid te vergroten. Kunnen de leerlingen van elkaar aangeven hoe de informatie op elkaar aansluit? Hoe gaan ze ervoor zorgen dat er geen dubbele informatie in staat? Hoe gaan ze de presentaties regelen de volgende les? Kunnen ze van elkaar aangeven wat ze gevonden hebben? Wat zijn de verschillen hiertussen? 9 Reflectie 5.4, Proefwerk Opbouw Leerlingen gaan de gevonden informatie met elkaar vergelijken en vragen maken. Aan het einde van de les zal deze vragenlijst ook klassikaal besproken worden en worden ingeleverd bij de docent zodat deze kan kijken hoe de leerlingen de vragen hebben beantwoord. Voorbereiding Uitprinten vragenformulieren Rol Docent De leerlingen gaan aan elkaar vertellen wat ze hebben gevonden aan informatie en gaan het met elkaar vergelijken. De docent loopt observerend rond om te kijken hoe het gaat. Soms gaat deze even participerend bij een groepje staan om de individuele aanspreekbaarheid te vergroten. Hierbij kunnen de vragen gesteld worden die de leerlingen moeten beantwoorden maar kan ook actief vragen of ze nog andere verschillen kunnen benoemen tussen de verschillende regio s. 24