Aardbevingen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Aardbevingen Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Aardbevingen Vooraf Hoe ontstaat een aardbeving? En wat heeft een aardbeving te maken met bewegende platen? Aan het eind van deze opdracht weet je het. Leerdoelen Aan het eind van deze opdracht kun je: omschrijven hoe aardbevingen ontstaan. de begrippen epicentrum en hypocentrum beschrijven. uitleggen waarvoor een seismograaf wordt gebruikt en wat de schaal van Richter is. aangeven wanneer je van een tsunami spreekt. een plaats op aarde noemen waar vaak aardbevingen voorkomen. Eindproduct In deze opdracht kom je verschillende begrippen tegen die te maken hebben aardbevingen. Je gebruikt deze begrippen voor het maken van een eindproduct over aardbevingen. De keuze van het eindproduct is vrij. Beoordeling Je laat het eindproduct beoordelen door je docent. Je docent zal het eindproduct beoordelen op: de inhoud: komen alle begrippen terug in het eindproduct? de vorm: is het eindproduct origineel en met zorg gemaakt? Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Video bekijken, informatie lezen en vragen over aardbevingen beantwoorden. Pagina 2

4 Stap 2 Alleen Vragen over aardbevingen beantwoorden met behulp van de Atlas. Stap 3 Alleen Vragen over krachten van de natuur beantwoorden met behulp van het internet. Stap 4 Alleen Toets Aardbevingen maken. Stap 5 Alleen Eigen bedacht eindproduct over aardbevingen maken. Benodigdheden Voor deze opdracht heb je een Bosatlas nodig. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig. Afhankelijk van de keuze van het eindproduct kun je meer of minder tijd nodig hebben. Overleg met je docent. Stap 1 Aardbeving Bestudeer in de Kennisbank aardrijkskunde de eerste twee pagina s en bekijk op de site van SchoolTV de videoclip over aardbevingen. KB: Aardbevingen Geef antwoord op de volgende vragen. 1. Wanneer ontstaat een aardbeving? 2. Op de grens van welke twee platen is San Francisco gebouwd? Pagina 3

5 Pak je atlas en ga op zoek naar plaatsen op aarde waar ook vaker aardbevingen plaatsvinden. Stap 2 Aardbeving Een aardbeving verspreidt zich doorgaans in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel wordt aangeduid met epicentrum. In het epicentrum zijn de schokken het grootst en vaak vind je rond het epicentrum de meeste verwoestingen. Het epicentrum ligt recht boven het hypocentrum. Het hypocentrum is de plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat. Aardbevingen worden geregistreerd met behulp van een seismograaf. De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op de schaal van Richter. Een aardbeving met een sterkte tot 4 op de schaal van Richter is een lichte aardbeving. Aardbevingen met een sterkte boven de 5 zijn al vrij krachtig. En met een sterkte boven de 8 is de aardbeving zeer zwaar. Aardbevingen In Nederland vond in 1992 in de buurt van Roermond een aardbeving plaats. 1. Zoek op internet hoe sterk deze aardbeving was op de schaal van Richter. 2. Zoek op wat de schade van deze aardbeving was. In de buurt van Japan (Sendai) vond in 2011 een zeebeving plaats. 3. Zoek op wat de kracht van deze beving was. 4. Wat veroorzaakte deze zeebeving? Stap 3 Pagina 4

6 Krachten van de natuur Op de volgende website vind je een onderdeel over aardbevingen. Lees de informatie over aardbevingen en geef antwoord op de volgende vragen: 1. Welke typen breuken zijn er? 2. Hoe wordt een aardbeving gelokaliseerd? 3. Wat is volgens de website een van de grootste oorzaken dat er mensen overlijden tijdens een aardbeving? 4. Waar moeten huizen bouwers rekening mee houden als ze in de buurt van een breukvlak bouwen? Stap 4 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Aardbevingen'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem. Pagina 5

7 Klik op de knop 'Start' om te beginnen: Aardbevingen kn.nu/5h2tp 1 De aardkorst is niet één geheel, maar bestaat uit verschillende platen. Die platen bewegen ten opzichte van elkaar. Soms bewegen twee platen. Dat gebeurt niet geleidelijk maar in plotselinge stappen. Zo'n plotselinge stap geeft soms een enorme schokgolf: een aardbeving. Lees de volgende stellingen en geef het juiste antwoord. I. Op de grens van de schuivende platen in de aardkorst komen aardbevingen voor. II. De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat noemen we het epicentrum. a. Beide zijn waar. b. I is waar, II is niet waar. c. I is niet waar, II is waar. d. Beide zijn niet waar. 2 Zeebeving Indische Oceaan 2004 Pagina 6

8 Op zondag 26 december 2004 vond een zeer zware plaats in de Indische Oceaan, die een vloedgolf veroorzaakte die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatste met ongeveer doden als gevolg. De catastrofe wordt gezien als één van de ergste natuurrampen in de recente geschiedenis. Bij deze zware ontstond een vloedgolf of die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatste met een snelheid tot 900 km per uur. Waar de vloedgolf op land stuitte kon deze door het ondiepere water een hoogte van 10 meter bereiken. a. 1 = aardbeving 2 = zeebeving b. 1 = zeebeving 2 = tsunami 3 Pagina 7

9 Sommige gebieden op de aarde zijn duidelijk niet stabiel en rustig, denk maar aan de aardbevingen in Turkije en Iran of de vulkaanuitbarstingen in Japan en Indonesië. Deze gebieden liggen vaak aan de rand van 'platen', zoals de verschillende stukken van de aardkorst heten. Deze platen bewegen ten opzichte van elkaar en dat kan op drie manieren: uit elkaar, langs elkaar en tegen elkaar. Aardbevingen hebben te maken met de beweging van breuken. Daarom vinden aardbevingen ook niet zo maar overal plaats. Een kaartje van de aardbevingen in Nederland en omgeving (zie Pagina 8

10 hieronder) laat zien dat ze geconcentreerd voorkomen langs bepaalde zones: breukzones. Die breuken en aardbevingen hebben dus alles met de botsing van Europa en Afrika te maken. In tegenstelling tot de bevingen in Groningen en rond Alkmaar: die worden veroorzaakt a. doordat de spanning in de aardkorst zo hoog is dat breuken bewegen. Op het moment dat dat zo is, beweegt de breuk met een schok: er ontstaat een aardbeving. b. doordat we gas uit de ondergrond pompen. Daardoor 'krimpt' de ondergrond een beetje en dat gaat met lichte (tot 3.0 op de schaal van Richter) aardbevingen gepaard. 4 Lees het artikel hieronder. Wat is er gebeurd? Een zware storm heeft in Japan twee mensen het leven gekost. Duizenden mensen zijn uit voorzorg geëvacueerd, omdat een dam in de provincie Wakayama dreigde te overstromen. Dat komt door de zware regens die samen met de storm Pabuk over Japan raasden. Op sommige plaatsen is 30 centimeter regen gevallen. In de drie zuidwestelijke provincies is voor een groot deel de stroom uitgevallen. Het lucht-, vlieg- en vaarverkeer werd stilgelegd. De storm, een , trok vrij langzaam, maar met zware regens en windstoten van boven de 100 kilometer per uur, richting Tokio. Pabuk is de 11de van het orkaanseizoen. Dit seizoen loopt van 1 mei tot 1 januari. De stormen zijn het sterkst in de maanden juli, augustus, september en oktober. a. 1 = tornado b. 1 = tyfoon Stap 5 Pagina 9

11 Eindproduct In deze opdracht ben je in ieder geval de volgende 'begrippen' tegengekomen. aardbeving epicentrum hypocentrum schaal van Richter seismograaf schuivende platen tsunami Gebruik deze begrippen om het eindproduct voor deze opdracht te maken. Je mag zelf kiezen wat voor soort eindproduct je maakt. Dat kan een poster of collage zijn, maar misschien ook een animatiefilm over aardbevingen. In het eindproduct moeten de verschillende begrippen duidelijk worden uitgelegd. Klaar? Laat je eindproduct beoordelen door je docent. Begrippenlijst Aardbeving Het schokken van de aarde doordat aardplaten ten opzichte van elkaar bewegen en er zo opgebouwde druk vrijkomt. Epicentrum Een aardbeving verspreidt zich doorgaans in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel wordt aangeduid met epicentrum. Hypocentrum De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat. Schaal van Richter De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op Schaal van Richter. Zeebeving Een aardbeving waarvan het epicentrum in de zee ligt. Pagina 10

12 Pagina 11

13 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 om 15:15 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 2; Leerinhoud en Landschappen (en menselijke activiteit); Aardrijkskunde; Natuurrampen; doelen Ontstaan en gevolgen van natuurrampen; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 12