Milieubeweging blikt vooruit

Transcriptie

1 Milieubeweging blikt vruit Bnd Beter Leefmilieu kepel van 140 Vlaamse milieuverenigingen Tweekerkenstraat Brussel Finale versie, 4 mei 2012

2 2 Samenvatting Milieubeweging blikt vruit Langetermijnvisie 2050 en cncrete delen 2020 Waarm een langetermijnvisie? De milieubeweging kiest vr een inhudelijk kmpas gericht p wat we willen bereiken in Dit ambitieus tekmstgericht kader met ns inspireren m te vernieuwen en innveren en m meer resultaat te behalen in de samenleving. Vaststelling: het huidige systeem werkt niet Onze huidige samenleving respecteert de draagkracht van de aarde niet. Hierdr, stevenen we af p een pwarming van het klimaat met meer dan 3 graden, neemt de bidiversiteit steeds verder af en gaat de mgevingskwaliteit (lucht, water, bdem, straling, geluid) bergaf met nadelige gevlgen vr de gezndheid. Drijfveren: energie, materialen, ruimte De manier waarp nze samenleving mgaat met materialen, energie en ruimte verrzaakt in hfdzaak deze negatieve effecten p milieu, gezndheid, klimaat en bidiversiteit. We meten nze mgang met materialen, energie en ruimte bijsturen. In 2050 meten we hiervr een en ander grndig bijsturen (systeemverandering). Wat energie betreft meten we resluut de kaart trekken van een drastisch lager verbruik en een duurzame prductie van hernieuwbare energie. Vr materialen meten we naar een ecnmie van gemeenschappelijk gebruik, nadruk p diensten in plaats van een ecnmie enkel gebaseerd p bezit. De prductiesystemen meten we mvrmen naar geslten kringlpen. Ten sltte levert bimassa vedsel en bidiversiteit. We plannen zrgvuldig he we met pen ruimte mgaan en buwen vral in bestaande stads- en drpskernen. Een kwalitatieve leefmgeving primeert p eigendmsbezit. Materialen In 2050 past ns ecnmisch prductie- en cnsumptiepatrn binnen de draagkracht van de aarde. Dit betekent dat we, met 90% minder grndstffen dan vandaag, vr vldende welvaart en welzijn zrgen vr iedereen in Vlaanderen en de rest van de wereld. Dit hudt k in dat ns cnsumptiepatrn in Vlaanderen geen negatieve eclgische f sciale effecten heeft p andere regi s in de wereld. Ons ecnmisch systeem is niet langer gebaseerd p materiële grei, maar welvaartscreatie. Energie In 2050 respecteren ns energieverbruik en nze energieprductie de draagkracht van de aarde. Om de klimaatverandering binnen de perken te huden, stten we in Eurpa 95% minder CO2 uit. Substantieel minder energieverbruik is hiervr een essentiële vrwaarde. De energie die we ng ndig hebben is vlledig hernieuwbaar en heeft geen negatief effect p de bidiversiteit, vedselvrziening f grndstffenbehefte. Ruimte In 2050 leven we in een pen en stedelijk Vlaanderen waar ruimtelijke ntwikkelingen bijdragen tt een de verbetering van ns leefmilieu. Vlaanderen is minder versnipperd en minder rmmelig. Dr het verdichten en verduurzamen van histrische stads- en drpskernen, ged gelegen verkavelingen en bedrijvenznes is de bebuwingsdruk p pen ruimte afgenmen. Nieuwe bebuwing in de kernen gaat samen met een evenwaardige ntharding in het landelijk gebied. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

3 3 Ruimtelijk herstel a. in verstrmingsgebieden en bssen geeft ruimte terug aan de natuur en geeft natuurlijke kringlpen meer kansen. Prgramma s vr landschappelijk herstel geven regi s pnieuw een herkenbaar karakter. Nieuwe invulling duurzame ntwikkeling: it s the eclgy stupid De ecnmie met ten dienste staan van de maatschappij. Het ecnmisch systeem is ingebed in het sciaal systeem en beide systemen verschrijden de grenzen van eclgisch systeem niet. Het ecnmische en sciale systeem kan slechts blijven functineren binnen een geznde natuurlijke mgeving. Een duurzame samenleving In een duurzame samenleving creëert de ecnmie welvaart en niet alleen grei. Innvatie is de sleutel m langetermijndelstellingen te bereiken. Samen met bedrijven, plitiek, middenveld, burgers, nderzekers, denken we fris en nbevangen. We trekken de kaart van sciale innvatie. We laten mensen echt participeren aan besluitvrming en we hebben een efficiënte verheid die ns stuurt naar duurzaamheid. Milieubeweging verandert mee De milieubeweging gaat van een beweging in verandering naar een beweging van de verandering. Samen met de evlutie van de milieuprblemen en het milieubeleid zijn we de vrbije vier decennia geëvlueerd in nze rl en psitie. Een drietal evluties vltrkken zich: van prtestbeweging en pressiegrep tt participatie in het beleidsapparaat; van cllectieve prtestacties tt grtschalige publiekscampagnes vr individuele gedragsverandering; van anti-industrie tt gerespecteerde gesprekspartner bij bedrijfsfederaties. Deze drie evluties gingen gepaard met een sterke prfessinalisering, institutinalisering en deplitisering van de milieubeweging. Om nze stem in de tekmst luider te laten hren in de samenleving, en het beleid van verheden en bedrijven in duurzame richting te kunnen sturen met de milieubeweging zijn identiteit en maatschappelijke rl durven herdefiniëren. De beperkte draagkracht van de aarde is ns intern kmpas, maar we hebben g en r vr de ecnmische, sciale en institutinele aspecten van duurzaamheid. We kunnen diverse, cmplementaire rllen spelen: radicaal terug zeggen waar het p staat, verbindend zijn naar alle maatschappelijke actren die bijdragen tt een duurzame samenleving cöperatief aan de slag gaan als creatieve prbleemplssers tekmstgericht dr jngeren k actief in dit traject te gaan betrekken langetermijnvisie 2050 en delen 2020

4 4 1. Inhudstafel 1. Inleiding Waarm een langetermijnvisie 2050 en delen 2020 vr de milieubeweging in Vlaanderen? De prcesaanpak Duurzaamheid en duurzame ntwikkeling vanuit de agenda van de milieubeweging LTV 2050 en delen 2020 rnd de drie cruciale systemen ruimte, energie en materialen Knelpunten ann 2012 in de samenleving Ons streefbeeld vr de samenleving in Samenleving: de uitdagingen waar we vr staan Samenleving: de delstellingen die we willen halen in Rl en psitie van de milieubeweging in het realiseren van deze LTV-agenda Van een beweging in verandering naar een beweging van de verandering Randvrwaarde vr nze tekmstige rl: de maatschappelijke uitdagingen aanpakken vergt een frisse kijk p duurzaamheid Ons tekmstig rllenspectrum: radicaler, meer verbindend en cöperatief De rl van de milieubeweging: situatineel handelen als vrwaarde vr succes he gaan we nu als milieubeweging aan de slag?...52 Clfn en cntactgegevens...54 G:\1_Beheer\1_3_bestuur\1_3_1_algemene_vergadering\1_3_1_2_vergaderingen\2012\maart\LTV_2050_mili eubeweging_versie_ dc langetermijnvisie 2050 en delen 2020

5 5 1. Inleiding: naar een milieubeweging 2.0 Even terug naar het vrjaar van 2011 BBL wil als kepelrganisatie samen met de sectr een langetermijnvisie vr 2050 en cncrete delen vr 2020 ntwikkelen. Het met en zal een dynamisch kader zijn, dat stelselmatig verder kan aangepast wrden en mee kan evlueren in de tijd. Het mag k geen verzameling van utpieën en dgma s wrden. Dat is niet aan ns besteed. We willen realistische en haalbare verhaallijnen ntwikkelen. Begin 2012 startten we het traject Milieubeweging Met dit traject hebben we samen met nze aangeslten verenigingen, experten en mensen uit ns breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers, ) ingezet p het ntwikkelen van een ambitieus tekmstgericht kader, dat inspirerend kan werken vr de hedendaagse milieubeweging. Klimaatverandering, verlies aan bidiversiteit en ngeznde mgevingskwaliteit zijn de grte eclgische uitdagingen. Om deze uitdagingen succesvl aan te pakken, hebben we fundamentele verschuivingen ndig in ns energiegebruik, in nze mgang met grndstffen en in ns ruimtegebruik. Dit zijn dan k de drie kernthema s van het af te leggen inhudelijk traject. Dit tekmstgericht en wervend kader vr de milieubeweging vertrekt vanuit een langetermijnbeeld 2050, en kppelt daar middellange termijndelstellingen vr 2020 aan vast. De inzichten die daaruit vrtvleien, meten ns brengen tt nieuwe samenwerkingverbanden, tt creatieve werkwijzen, experimenten en innverende activiteiten. BBL zcht tijdens dit traject k naar de juiste strategie en rl van de hedendaagse milieubeweging. We keken daarnaast naar nze verwachtingen van andere actren en hun verwachtingen vr ns. We ntwikkelden deze visie niet alleen. Mensen uit de milieubeweging, maar k van daarbuiten dachten met ns mee. Enkele hnderden mensen namen deel aan een van de bijeenkmsten f gaven input vr dit dcument. Einde maart 2012 wrdt dit visiedcument vrgelegd aan nze algemene vergadering, het hgste rgaan van de milieukepel. Nadien gaan we er binnen nze sectr verder mee de ber p. Het is immers een inhudelijk kmpas vr nze sectr, dat zelf steeds kan bijgesteld wrden en dat kan dienen als een inspiratiebrn m te innveren, nze creativiteit bt te laten vieren en nze maatschappelijke partners relevante materie aan te bieden We hpen dat de eerste resultaten van de langetermijnvisie p krte termijn zichtbaar zullen zijn. Danny Jacbs, directeur Bnd Beter Leefmilieu Vlaanderen 04 mei 2012 langetermijnvisie 2050 en delen 2020

6 6 2. Waarm een visie 2050 en delen 2020 vr de Vlaamse milieubeweging? He bereiken we een stabiel klimaat, een rijke bidiversiteit en een geznde lucht, water en bdem? Klimaatverandering tegengaan is een van de grte uitdagingen vr de milieubeweging. We stten steeds meer breikasgassen uit dr pwekking van energie uit fssiele brandstffen. Dit verstrt delicate ecsystemen, zrgt vr tenemende neerslag en drgtes, verstrmingen, een stijgende zeespiegel, vedselprblemen, verlies aan bidiversiteit, verzuring van ceanen De CO2-uitstt tegen 2050 verminderen met 90% is het eerste centrale uitgangspunt van nze tekmstvisie. Het tweede prbleem is het ngezien snelle temp waarmee srten uitsterven. Hfdzakelijk dr menselijke activiteiten verdwijnen srten mmenteel 100 tt 1000 keer sneller dan het natuurlijke temp. België scrt de p een na slechtste plaats in de Eurpese Unie vr de kwaliteit van haar natuurgebieden. Liefst 28% van de inheemse planten en dieren dreigt te verdwijnen in Vlaanderen. Bidiversiteitverlies tegengaan is een tweede belangrijk uitgangspunt van deze langetermijnvisie. Ten sltte zijn verntreiniging van lucht, bdem, water en lawaai- en geurhinder, krt samengevat: de mgevingskwaliteit, de derde basisbekmmernis van de milieubeweging. De NOx-uitstt van België is bijna driemaal grter het Eurpese gemiddelde. De Vlaamse bdem is sterk vervuild dr stikstf en fsfaat. De kwaliteit van het ppervlakte- en grndwater scrt ng altijd zeer ndermaats in Eurpees perspectief. Hier blijft nze aandacht naarte gaan. De huidige (mndiale) maatschappij is in essentie niet-duurzaam. Dit kmt tt uiting in verschillende essentiële systemen, zals de cnsumptie en prductie van vedsel f energie, transprt, wnen en buwen. Ons samenlevingsmdel heeft de vrbije decennia welvaart en sciale vrzieningen gebden, maar leidde k tt nhudbare druk p het milieu. Op langere termijn meten we naar een duurzamere samenleving, waarbij we een aantal grte systemen waarp nze welvaart gebuwd is, herdenken en herinrichten. Z n structurele verandering nem je transitie en mvat een maatschappelijk prces ver een langere peride met veranderingen nder meer p ecnmisch, sciaal en eclgisch vlak. We meten in die peride gaan innveren, structuren aanpassen, praktijken veranderen, wetgeving wijzigen Dat heet systeeminnvatie. anders mgaan met energie, ruimte en grndstffen en materialen is het antwrd Om de grte milieu-uitdagingen (klimaat, bidiversiteit en mgevingskwaliteit) aan te pakken meten we inwerken p de hefbmen die een sterke invled hebben p de milieuprblemen. Een eerste hefbm is de manier waarp we in nze energie vrzien. Ok de manier waarp we met nze ruimte mgaan is bepalend. Een derde invledsfactr is de manier waarp we nze grndstffen en materialen inzetten. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

7 7 De milieubeweging met zich de kmende decennia bijkmend richten p deze hefbmen. Aan de hand van een haalbare, uit te veren visie vr De natuur- en milieubeweging met hier al mee aan de slag gaan in functie van cncrete delen vr Internatinaal, Eurpees, natinaal, maar k in Vlaanderen wrdt er werk gemaakt van langetermijnvisies 2050 en cncrete delstellingen en uitdagingen vr Overheden nemen daarbij dikwijls het initiatief. Ok maatschappelijke rganisaties vlgen, nu ng veelal schrvetend. De natuur- en milieubeweging kan daarbij niet achterwege blijven. Onze werking is gesteld p nze kernactiviteiten (.a. natuur, sensibilisatie, delgrepencampagnes), waar we al lange tijd expertise rnd hebben pgebuwd. Willen we als natuur- en milieubeweging ver een langere peride impact behuden en verder pbuwen in de samenleving, dan meten we k verder vruitblikken. Onze delen en activiteiten meten we nu inzetten m ns tekmstbeeld te bereiken. We kunnen er verigens enkel maar baat bij hebben: we beschikken z ver een kmpas waarp we nze eigen werkingen kunnen afstemmen, we zullen met meer mreel gezag nze stem kunnen laten hren in de samenleving en kunnen gericht het beleid van verheden en bedrijven in de ndzakelijke richting sturen. Bnd Beter Leefmilieu trk vanuit zijn kepelfunctie dit prces en wu z kmen tt een kader dat inspirerend werkt vr veel verenigingen in nze sectr. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

8 8 3. De prcesaanpak In het vrjaar van 2011 wu BBL als kepelrganisatie een langetermijnvisie 2050 en cncrete delen vr 2020 ntwikkelen. Het startpunt? In de peride maart tt ktber 2011 deed BBL een internatinale en Eurpese verkenning en tetsten we de resultaten hiervan af aan de uitdagingen waar Vlaanderen vr staat. We sprden z een aantal kernthema s p (energie, ruimte, materialen) die negatieve trends vertnen en waar Vlaanderen in hfdzaak via transitie en systeeminnvatie serieuze vruitgang kan beken. We zchten welke randvrwaarden (a gvernance, ) ndig zijn m een transitie te verkrijgen p die kernthema s. Op de algemene vergadering p wensdag 9 nvember 2011 lichtte BBL de achtergrnden, de delen en aanzet van de visie te. De algemene vergadering besliste m de visieefening p niveau van heel de sectr p te zetten. Dit dr een prcesmatige aanpak nder externe begeleiding die mest resulteren in een langetermijnvisie 2050 en cncrete delstellingen en uitdagingen vr Het resultaat lees je hier en stellen we vr p de algemene vergadering van 29 maart De uiteindelijke visie kan de verenigingen in de sectr inspireren en stimuleren m er mee aan de slag te gaan. Welke stappen legden we af tussen de algemene vergadering van 9 nvember en die van 29 maart? In een eerste stap, eind januari, kwamen drie expertgrepen samen. Per kernthema brachten we mensen bij elkaar brengen die kennis en ervaring hadden m nze ideeën rnd de delstellingen 2050 en 2020 samen met ns af te tetsen p hun haalbaarheid en realisme. We knden rekenen p de bereidwillige input van vlgende mensen: Expertgrep ruimte (samenkmst p 31 januari 2012): Peter Renard (directeur/hfdredacteur Vlaamse vereniging vr ruimte & planning), Frederik Mllen (beleidsmedewerker Natuurpunt), Hans Leinfelder (afdelingshfd afdeling Ruimtelijke Planning, Agentschap Ruimte en Erfged), Barbara Van Dyck (Academisch), Xavier Buijs (VVSG medewerker ruimte), Manu Claeys (trekker Straten-Generaal), Eric Vandrpe (vrzitter West-Vlaamse Milieufederatie) Bert de Smviele (directeur Vereniging vr Bs in Vlaanderen) Expertgrep energie (samenkmst p 02 februari 2012): Relinde Baeten (bestuurder van en cmmunicatieverantwrdelijke bij Ecpwer cvba), Sam Van den Plas (Plicy Officer, Climate & Energy WWF Eurpean Plicy Office), Dnaat Csaert (nderzeker Instituut Samenleving en Technlgie, Vlaams Parlement), Bram Claeys (directr Renewable Energy, Massachusetts Department f Energy Resurces, USA), langetermijnvisie 2050 en delen 2020

9 9 Thmas Wijns (directr Center fr Clean Air Plicy-Eurpe), Tine Van der Straeten (advcaat Blixt, kantr gespecialiseerd in energieen klimaatrecht), Luc Barbé (cnsultant energie), Steven Vanhlme (Finnish legal advisr internatinal cperatin, Assciatin fr Nature Cnservatin), Pieter Verbeek (Adviseur milieu en energie ABVV) Expertgrep materialen (samenkmst p 02 februari 2012): Kristf De Brabandere (Sustainability manager, Tessenderl Grup), Evelien Willaert (architect vrmingsmedewerker, Dialg vzw), Jhan Vanerm (lid stafdienst OVAM), Esmeralda Brg (beleidsmedewerker Bifrum), Karel Van Acker (cördinatr K.U.Leuven Materials Research Centre, Department f Metallurgy and Materials Engineering en assciate prfessr Faculty f Engineering Science KUL), Luk Lafsse (prjectmedewerker innvatie Kmsie), Jeren Watté (cmmunicatin & agr-eclgy advcacy Wervel vzw), Sigrid Van Leemput (architect en inhudelijk medewerker Vibe vzw) In een tweede stap brachten we eind februari twee fcusgrepen samen. Een eerste fcusgrep was samengesteld met mensen uit ns breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ). Zij gaven vanuit hun persnlijke achtergrnd een maatschappelijke tets. In de tweede fcusgrep bekeken prfessinals en vrijwilligers uit de natuur- en milieubeweging vanuit hun achtergrnd he dit kader inspirerend kan werken vr nze sectr. We knden rekenen p de bereidwillige input van vlgende mensen: Fcusgrep relatienetwerk verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers : (samenkmst p 23 februari 2012): Guy Gypens (directeur artistieke leiding Kaaitheater) Sandra Rsvelds (hfd studiedienst ACW) Jeren Cckx (prjectleider bij het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) Ilse Dries (celhfd duurzaam wnen en buwen, Diensten Algemeen regeringsbeleid Vlaanderen) Peter Van Bssuyt (hfdbestuur - bijznder pdrachthuder, Berenbnd) Carl Van der Auwera (Senir Advisr Science, Technlgy & Innvatin, Essenscia) Kris Smers (directeur preventie, sensibilisering en cmmunicatie Limburg net) Jan Verheeke (directeur Minaraad) Tm Delreux (dcent Institut de Sciences Plitiques Luvain-Eurpe, U.C.Luvain) Victr Dries (cördinatr strategisch team, OVAM) Werner Annaert (directeur Federatie vr Milieubedrijven, FEBEM/UMIO) Dirk Hlemans (cördinatr van de denktank Oiks) Ann Nachtergaele (directeur milieu en energie van Fevia Vlaanderen) Jhn Vandaele (jurnalist mndiaal magazine M*) Jan Wyckaert (externe relaties Vredeseilanden vzw) langetermijnvisie 2050 en delen 2020

10 10 Fcusgrep prfessinals en vrijwilligers uit de natuur- en milieubeweging: (samenkmst p 29 februari 2012): David Heller (FE) An Descheemaeker (BRAL) Chris Steenwegen (Natuurpunt) Brun Verbeek (Eclife) Michel Peremans (Greenpeace Belgium) Leen Van Gijsel (Green vzw) Bert De Smviele (Vereniging vr Bs in Vlaanderen) Jan Vannppen (Velt vzw) Nick Meeusen (Jeugdbnd vr Natuur en Milieu) Céline De Caluwe (Jeugdbnd vr Natuur en Milieu) Jan Christiaens (Mbiel 21 vzw) Kristina Naeyaert (Natuur.Kepel vzw) Tm Cx (Climate Justice Actin/KlimaatAktieKamp) Jrre Van Damme (Arbeid en Milieu vzw) Paul Stryckers (CVN vzw) Peter Thelen (Vibe) Tbias Leenaert (EVA vzw) Tineke Van Engeland (Netwerk Bewust Verbruiken) Parallel liep de G700, een nline infrmatie- en inspraakcampagne bij nze lidverenigingen. Een reeks pllvragen gelinkt aan een website met basisinfrmatie ver het visietraject trk eind januari - begin februari de interesse van de lidverenigingen. Tussen 27 februari en 10 maart werden 700 mensen uit nze lidverenigingen nline bevraagd. We medigden ze aan m hun vereniging te betrekken. Aan de hand van een enquête en de mgelijkheid vrij te reageren knden de deelnemers hun mening geven ver de tekmstige rl van de milieubeweging, de inhudelijke delstellingen van de visieteksten. De tweede fcusgrep berdeelde de vrlpige resultaten van deze enquête en gaf aanbevelingen ver het gebruik ervan in de finale visietekst. Op 29 maart 2012 werd de langetermijnvisie besprken p de Algemene Vergadering van BBL. De vergadering zette het licht p gren m aan de hand van de visie 2050 en 2020 een werking binnen de sectr uit te rllen. Tussen 20 maart en 15 april 2012 werd het dcument ng elektrnisch ter cnsultatie vrgelegd aan al nze verenigingen. De mmenteel vrliggende eindversie van 4 mei 2012 bevat een verwerking van de vele tientallen reacties die we ng van de verenigingen in de sectr ntvingen. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

11 11 4. Wat betekent duurzaamheid en duurzame ntwikkeling vr de milieubeweging 4.1 Evenwaardigheid van ecnmische, sciale en eclgische pijlers niet langer hudbaar De drie pijlers van duurzame ntwikkeling: ecnmie, maatschappij, natuurlijke mgeving meten de prblematiek van duurzame ntwikkeling bevattelijk maken. Maar wat is de verhuding is tussen deze pijlers? Het klassieke mdel gaat uit van evenwaardige pijlers die in interactie met elkaar tt ntpliing meten kmen. Vasthuden aan deze interpretatie van duurzame ntwikkeling wrdt steeds meilijker in het huidige Westers grei/welvaartsmdel. Dit mdel is te eenzijdige gericht p ecnmische grei en is essentieel niet-duurzaam. Het verrzaakt negatieve effecten p het ecsysteem, die nhudbaar zijn. Om het huidige welvaartsmdel verder te kunnen zetten, hebben we tegen 2050 twee extra planeten aarde ndig. En die hebben we niet Bvendien kmen sciaal rechtvaardige levensmstandigheden nder druk. De welvaart die we creëren, is niet billijk verdeeld nch mndiaal, nch binnen Vlaanderen, nch naar de tekmstige generaties. Deze situatie leidt tt een systeemcrisis. De gevlgen ervaren we dagelijks: klimaatverandering, verlies aan bidiversiteit, armede en vedselschaarste, cnflicten m grndstffen Met dergelijke systeemcrisis vr gen is het centrale vraagstuk van duurzame ntwikkeling: he kunnen we binnen de eclgische grenzen een hge levenskwaliteit realiseren met sciale rechtvaardigheid en vldende ecnmische ntwikkeling? De plssing? Een mdel van duurzame ntwikkeling waarin de ecnmie ten dienste staat van bredere maatschappelijke delstellingen, waar het ecnmisch systeem ingebed is in het sciaal systeem en waar beide systemen de grenzen van eclgisch systeem niet verschrijden. Het ecnmische en sciale systeem kan slechts blijven functineren binnen een geznde natuurlijke mgeving. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

12 12 In een tekening ziet dat er dan z uit: Het eclgische systeem Het ecsysteem van de aarde is de basis en de beperking vr alle andere systemen. Klimaatverandering, verlies aan bidiversiteit en ngeznde mgevingskwaliteit zijn de dmeinen die mmenteel nder nhudbaar veel druk staan. Om hier verandering in te brengen en m in staat te zijn m zwel vr de huidige generaties als alle tekmstige generaties een zelfde niveau van welvaart en welzijn te garanderen, hebben we fundamentele verschuivingen ndig in de manier waarp we met ns eclgisch kapitaal mgaan: 1) in de manier waarp we met nze energievrraden mgaan, 2) in nze mgang met grndstffen en materialen en 3) in ns ruimtegebruik. Dit zijn vr de milieubeweging dan k de drie centrale uitdagingen: 1. een energiesysteem, dat dr een hge efficiëntie een substantieel lager energieverbruik kent, waarvan de brnnen 100% hernieuwbaar zijn. Dit draagt bij tt het realiseren van een met 80 tt 95% verminderde CO2- uitstt 2. duurzaam beheerde geslten materiaal- en stfkringlpen en verregaande vermindering van materiaal- en energiestrmen met een factr 10 f meer 3. slimmer en efficiënter mgaan met ruimte dr kernversterking te stimuleren en pen ruimte en natuur te vrijwaren en te herstellen. Het sciale systeem De verschuivingen m te kmen tt een duurzaam mdel meten p een sciaal rechtvaardige wijze verlpen. Een duurzaam sciaal rechtvaardig systeem betekent een systeem waar het eclgische, sciale en ecnmische kapitaal eerlijk en gelijk verdeeld is tussen mensen, tussen landen en tussen generaties. Een duurzame samenleving heeft g vr de mensen die slachtffer dreigen te wrden van de gevlgen van eclgische achteruitgang (bvb de klimaatverandering) en zrgt ervr dat de inspanningen vr de bevlking, haalbaar en betaalbaar zijn vr iedereen. De veranderingen die ndig zijn hebben het meeste kans p slagen indien er vldende draagvlak bestaat bij de bevlking. De systemen en mechanismen die bijdrage tt ngelijkheid, kwetsbaarheid en risic s vr bepaalde bevlkingsgrepen meten veranderen. (Zie k hfdst 6. Rl en psitie milieubeweging) langetermijnvisie 2050 en delen 2020

13 13 Het ecnmische systeem Het huidige ecnmisch systeem richt zich eenzijdig p grei. Hewel die grei een tenemend aantal prducten en diensten genereert, maakt hij ns niet altijd gelukkiger, creëert hij, bij het ntbreken van herverdeling, ngelijkheid in de samenleving en pleegt hij rfbuw p de natuurlijke vrraden die ndig zijn vr de vlgende generaties en landen in ntwikkeling. Krtm, het ecnmisch mdel ndergraaft de pijlers van haar eigen vrtbestaan. We meten lskmen van dat greicred, uit de spiraal van steeds meer prduceren en cnsumeren. Oneindige cnsumptie met eindige (hulp)brnnen is immers geen ptie. Een ecnmisch mdel dat de milieubeweging wil, met in de eerst plaats passen binnen de grenzen van de eclgische draagkracht en met gericht zijn p een bijdrage aan de brede maatschappij en haar burgers. Het met vlledig gericht zijn p dematerialisatie : we meten met veel minder grndstffen en energie prducten en diensten vrtbrengen. Z kunnen we iedereen wereldwijd de kans geven p een gede (ecnmische) ntwikkeling. De maatstaf m de testand van nze samenleving af te tetsen mag niet langer puur ecnmische, bijvrbeeld het BNP, zijn. Welzijn en welbevinden zijn even belangrijk. Een andere set van indicatren kan p een even heldere manier de testand van nze ntwikkeling weergeven, meer rekening hudend met ntwikkelingen p eclgisch en sciaal vlak. (bijvrbeeld beynd GDP, eclgisch vetafdruk, gini cëfficiënt ) (Zie k hfdst 6. Rl en psitie milieubeweging) Qute(s) ver he de maatschappij in de tekmst met individueel bezit met mgaan: Mensen zullen meten leren met minder te leven. Dat is geen cmmunicatieadvies vr de milieubeweging, maar wel de realiteit. **** Cnsudelen is maar een deel van de ndige cultuurmslag. We zullen het k met minder meten den. **** Cultuur verander je niet met regels. **** Mensen hebben cultureel het samenwerken verleerd. **** Het is echt gevaarlijk m milieuplssingen te blijven individualiseren. Er met meer samengewerkt, er meten meer cöperaties kmen. Breng de cmmns terug! 23/2/2012, Fcusgrep breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ) langetermijnvisie 2050 en delen 2020

14 Randvrwaarden m tt een duurzame samenleving te kmen Om een duurzame samenleving te realiseren, ziet de milieubeweging een aantal belangrijke randvrwaarden die deel meten uitmaken van de maatschappij: Transitiedenken Om tt een grndig maatschappelijk veranderingsprces te kmen staat transitiemanagement centraal. Transitiemanagement bewerkstelligt verschuivingen in de manier waarp we dagelijks wnen en buwen, ns veden, ns verplaatsten, prducten cnsumeren Die veranderingen meten plaatsvinden zwel p niveau van de nderliggende structuren en machtsverhudingen, als p niveau van nze cultuur, nze rutines, regels en gedrag. Transitiemanagement prbeert de vrwaarden vr verandering te verbeteren en z de transities naar duurzaamheid te versnellen. Dat gebeurt nder andere dr ruimte te maken m te experimenteren en te innveren, dr veel verschillende actren te betrekken bij een gezamenlijke langetermijnvisie, dr p meerdere niveaus tegelijk te ageren en daarbij de lkale piniers van experimenten in cntact te brengen met de spelers binnen de heersende dminante praktijken. Wisselwerking tussen (veel en) diverse actren Bij spelers vanuit de plitiek, de bedrijfswereld en de nderzekswereld primeert vaak het belang p relatief krte termijn. Zij zijn grndige verschuivingen niet altijd even genegen. Uiteenlpende maatschappelijke actren betrekken, stimuleert grndige verschuivingen. Het gaat niet alleen vertegenwrdigers van de verheid, de bedrijven, de nderzekswereld, maar k mensen uit middenveldrganisaties, werknemers, burgers, die elkaar innvatieve ideeën aanreiken. Transitiemanagement betrekt bewust zgenaamde niche spelers en frisdenkers m de lange termijn en het ut f the bx denken ingang te den vinden, ls van de eigen belangen en machtspsities. (Zie k hfdst 6. Rl en psitie milieubeweging) (Sciale) innvatie Klassieke technlgische innvatierecepten vlstaan niet langer m uitdagingen zals de klimaatverandering, de uitputting van grndstffen en hulpbrnnen, verlies aan bidiversiteit, aan te pakken. Deze uitdagingen vergen k creativiteit van een ander type: ntwikkelen van innvatieve prductiesystemen, nieuwe businessmdellen, nieuwe samenwerkingsvrmen, innvatieve dienstverlening die kunnen zrgen vr cultuurveranderingen en gedragswijzigingen zwel bij prducenten als cnsumenten. We mgen experimenten met dit srt creatieve innvaties niet alleen aan de markt verlaten. De beheften en de haalbaarheid p niveau van huishudens, wijken, maatschappelijke rganisaties, meten vrp staan bij sciale innvaties. Innvaties meten ver-maatschappelijkt in plaats van vermarkt wrden. Innvatie die een maatschappelijk hefbmeffect heeft, met alle steun krijgen vanuit de verheid en de ndige publieke middelen. (Zie k hfdst 6. Rl en psitie milieubeweging) langetermijnvisie 2050 en delen 2020

15 15 Participatieve demcratie Als milieubeweging willen we naar een cultuur waar plitiek een nrmaal nderdeel van het dagelijkse leven is. Weg van het huidige mdel waarbij een kleine grep (te) sterk geprfessinaliseerde en gemanagede grep aan plitiek det en waar mensen - steeds apathischer - aan de zijlijn staan, k p het lkale niveau. We willen naar een cultuur waar mensen zich verantwrdelijke burgers velen - en niet luter cnsumenten. Iedereen neemt deel aan het publieke debat. Niet dr aan de zijlijn te repen f te blkkeren luter vanuit persnlijk belang, maar dr ged geïnfrmeerd, vlwaardig en tijdig te participeren aan de besluitvrming. Om burgers en maatschappelijke actren in staat te stellen m mee een verantwrdelijke rl p te nemen meten de juiste instrumenten beschikbaar zijn: Transparante besluitvrmingsprcessen, gebaseerd p alle beschikbare kennis. De verheid geeft en krijgt vertruwen dr een pen verheidsstructuur en - cultuur. Participatieve besluitvrmingsprcessen waarbij de bevlking in een vreg stadium mee kan werken aan plannen en beleid. Dit maakt het beleid relevanter en efficiënter, met meer draagvlak. We blijven vrvechters vr het behud van lkale milieuraden. We zullen k actief andere verlegmgelijkheden benutten. Betere tegang tt de rechtbank vr de verdediging van het algemeen belang. Meer cöperatieve structuren m eigenaarschap en verantwrdelijkheid terug bij burgers te brengen. Multi-level gvernance De natinale staat is al lang niet meer de enige regulerende instantie. We zagen een cmplex systeem ntstaan, waarbij macht en sturing verschven naar meerdere niveaus: decentralisatie (zals de regi s, het lkale niveau, de streek, stadsregi s ) en internatinalisering (Eurpese eenmaking, VN-systeem en de internatinale financiële instellingen). Opdat dergelijke cmplexe mdellen ged zuden werken en bijdragen aan duurzame ntwikkeling hebben ze nd aan drdacht tekennen van bevegdheden en middelen, uitgekiende verlegstructuren en transparante wisselwerking en verleg. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

16 16 Sturende verheid? Qute ver een verheid die duurzame ntwikkeling stuurt: Onderzek meer gaan sturen wil wel zeggen dat vrij nderzek meilijker wrdt. 23/2/2012, Fcusgrep breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ) De dynamiek en de plssingen vr hedendaagse prblemen kunnen niet langer van de verheid (alleen) kmen. Het tenemend aantal multilaterale milieuverdragen en de mgekeerd evenredige afname van de wereldwijde milieukwaliteit zijn daar alvast een indicatie van. Ok p een lager niveau zien we dat andere actren (bijvrbeeld individuele bedrijven, burgers) een vrlpersrl spelen en dat de verheid vlgt. Tegelijk meten demcratisch verkzen plitici hun verantwrdelijkheden pnemen via de specifieke instrumenten die alleen zij in handen hebben, zals nrmering en handhaving. Afhankelijk van de aard van het vraagstuk heeft de verheid een sturende en leidende rl, bewerkstelligt ze de dialg, f is ze één van de spelers in een grter netwerk. Als sturende verheid hanteert ze een aantal basisprincipes: De verheid tetst al haar beleidsbeslissingen p een ernstige manier af aan duurzaamheidcriteria. Duurzaamheid wrdt structureel verankerd (geïntegreerd) in alle beleidsdmeinen. De verheid kadert haar beleid in een langetermijnvisie 2050 en verder die kan dienen als kader vr het verdere beleid en maatschappelijke actie. Een langetermijnvisie is een kmpas dat aangeeft in welke richting de verheid wil gaan m de samenleving te verduurzamen en p welke manier. Ze kmt tt stand in samenspraak met alle maatschappelijke actren. Ze vrmt een basis vr de strategische keuzes en activiteiten van de verheid en de maatschappelijke actren en ze bepaalt pririteiten vr de prcessen die dr de verheid aangestuurd f ndersteund kunnen wrden. De vrmgeving van een langetermijnbeleid hrt eerder thuis bij het parlement. Terwijl de regering het heden in gede banen leidt, kan het parlement k een rl spelen als experimenteerplek vr een breed maatschappelijk debat, met hrzittingen en deskundigen, het laten uitveren van nderzekspdrachten De drstrming naar de uitverende macht met dan wel gegarandeerd zijn. Bij de uitvering van het beleid is het immers van belang dat de langetermijndelstellingen vrp blijven staan. De verheid staat brg vr een efficiënte en effectieve inzet van haar beleidsinstrumenten. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

17 17 Efficiënt en effectief instrumentarium Vregtijdige participatie en transparantie staan centraal als hefbm m tt efficiënte besluitvrming te kmen De verheid met de ndige middelen begrten en vrijmaken m zwel de participatie als de effectieve uitwerking van haar vrnemens mgelijk te maken. Milieueffectenrapprten en maatschappelijke ksten-batenanalyses zijn belangrijke instrumenten m een beslissing ver de ptimale inzet van verheidsbudgetten en beleidsmaatregelen ged te kunnen nderbuwen en afwegen. De verheid met zeken naar de investering en maatregelen met de hgste tegevegde waarde, die zrgt vr de meeste werkgelegenheid en die een vruitgang betekent vr milieu en leefkwaliteit. Deze rapprten meten vervlgens effectief drwerken in de uiteindelijke beslissingen, k als de cnclusies ingaan tegen vraf gemaakte plitieke afspraken. Prijs- en marktmechanismen zijn een ndzakelijk nderdeel van het beleid. Dr externe (milieu)ksten dr te rekenen, a. Via heffingen, belastingen, vrijstellingen, subsidies, stuurt de verheid naar duurzaam gedrag. Uitvering van het beleid via vergunningen met in lijn zijn met de langetermijndelstellingen. Nu staan planning en vergunningenbeleid te vaak ls van en zelfs diametraal tegenver elkaar. Vergunningen meten afgeleverd wrden p basis van bjectieve en ged nderbuwde afwegingen. De resultaten van het milieueffectenrapprt spelen daarbij een bepalende rl. Een degelijke pvlging is ndzakelijk m de effecten van het geverde beleid in te schatten en indien ndig bij te sturen Handhaving vrmt het sluitstuk van elk beleid. Een beleid dat niet wrdt nageleefd, geeft aanleiding tt vrijbuiters en verliest aan draagvlak. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

18 18 5. Langetermijnvisie 2050 en delen 2020 rnd de drie cruciale systemen ruimte, energie en materialen 5.1 Knelpunten in de samenleving ann 2012 Onze huidige samenleving respecteert de draagkracht van de aarde niet. Hierdr, stevenen we af p een pwarming van het klimaat met meer dan 3 graden, neemt de bidiversiteit steeds verder af en gaat het met mgevingskwaliteit (lucht, water, bdem, straling, geluid) niet de gede richting uit met nadelige gevlgen vr de gezndheid. Meer ver de klimaatverandering, bidiversiteitverlies en de mgevingskwaliteit kun je lezen in hfdstuk 2. De manier waarp nze samenleving mgaat met materialen, energie en ruimte verrzaakt de negatieve effecten p milieu, gezndheid, klimaat en bidiversiteit. Daarm analyseren we hier he we in 2012 mgaan met materialen, energie en ruimte. Analyse: he gebruiken we materialen in 2012? Het huidig ecnmisch prductiesysteem vult de beheftes van de bevlking materieel in. De huidige cnsumptiecultuur definieert welvaart en welzijn (= een zekere vrm van materiële en immateriële tevredenheid) enkel p basis van het cnsumeren van prducten. De vraag naar prducten levert financiële winst p die de prductie p zijn beurt weer det greien, en het inkmen uit de arbeid ndig vr deze prductie drijft dan weer de vraag naar prducten. De samenleving meet welvaart af aan de ecnmische grei, die hfdzakelijk geved wrdt dr de grei in materiële prductie. Het huidige ecnmisch greimdel zrgt dus als vanzelf vr een steeds tenemend verbruik van materialen. Vr de prductie van gederen zijn grndstffen ndig, die men vr een grt stuk ntgint uit niet-hernieuwbare brnnen. De prductie en cnsumptie van gederen leidt tt afval, dat p mndiaal vlak grtendeels verlren gaat als restafval. Dit restafval strten f verbranden we. Vlaanderen is er wel al grtendeels in geslaagd het strten van afval te vermijden en heeft al stappen gezet in de richting van afvalpreventie en recyclage. Maar het verlies van materialen dr verbranding vrmt ng steeds een zeer ernstig prbleem. Hernieuwbare grndstffen maken in principe deel uit van geslten kringlpen die zelfvrzienend zijn (de klstf- en nutriëntencycli), tch zijn nze land- en bsbuw en ns vedingssysteem fundamenteel nduurzaam. Een agrindustrieel systeem prduceert landbuwprducten p basis van enrme heveelheden chemische veding, meststffen en pesticiden. Mnculturen van gespecialiseerde maar kwetsbare gewassen zijn de nrm. Dit systeem put de bdemvruchtbaarheid uit en tast de bidiversiteit aan, waardr ng meer externe tevegingen ndig zijn m pbrengstdaling tegen te gaan. Bvendien stijgt de mndiale vraag naar vedsel, en cncurreert de tenemende vraag naar bigebaseerde materialen en hernieuwbare energie met vedselprductie. Grndstffen, veeveder en landbuwprducten leggen enrme afstanden af zdat we in Vlaanderen het hele jaar ver de ruimste keuze grenten en fruit kunnen beschikken, en vermatige heveelheden vlees kunnen cnsumeren. Dit langetermijnvisie 2050 en delen 2020

19 19 leidt tt een slecht milieu, klimaatverandering en verlies aan bidiversiteit, zwel hier als in het Zuiden. Drheen heel dit systeem gaat bvendien tt de helft van het vedsel verlren dr inefficiënt gebruik en verspilling, terwijl wereldwijd 1 miljard mensen hger lijden. Drdat de Vlaamse cnsumptie grtendeels gebaseerd is p de imprt van prducten uit greilanden en ntwikkelingslanden, hebben we histrisch en actueel een belangrijke impact p de vlksgezndheid en het milieu in andere regi s. We exprteren de negatieve gevlgen van ns cnsumptiegedrag. Bvendien creëert het huidig prductie- en cnsumptiesysteem veel transprt en vraagt het veel energie. Tt slt zrgen bevlkingsgrei en veranderende mndiale demgrafie vr een ng snellere stijgen van de cnsumptie van gederen, met het uitputten van grndstf als gevlg. Analyse: he gebruiken we energie in 2012? Energieverbruik Net zals we veel grndstffen verspillen, verspillen we veel energie. Vlaanderen is een zeer energie-intensieve regi. In 2009 had Vlaanderen samen met Finland de hgste energie-intensiteit van de Eurpese Unie. De traditinele uitleg, dat vral nze industrieën zrgen vr een hg verbruik, is slechts een deel van het verhaal. Ons land scrt vr energieverbruik duidelijk slechter dan nze buurlanden. We kunnen in alle sectren ng een enrm veel energie besparen. Het Belgische gebuwenpark, het wegtransprt en de industrie zijn alle drie minder energie-efficiënt dan hun tegenhangers in nze buurlanden. Samen zijn deze drie sectren verantwrdelijk vr 90% van het ttale primaire energieverbruik in België. Ons wningbestand is ng zeer energieverslindend. Uit een studie van McKinsey uit 2009 bleek dat de Belgische wningen gemiddeld 72% meer verbruiken dan het Eurpees gemiddelde. Dit kmt dr de ndermaatse islatie van de Vlaamse wningen. Onze wncultuur is zeer energieverslindend. We wnen in Vlaanderen in grte en weinig cmpacte wningen die zeer verspreid staan. Naast de negatieve gevlgen vr milieu, klimaat, gezndheid en bidiversiteit zrgt ns hg energieverbruik in wningen k vr stijgende energiearmede. Vlaanderen heeft een zeer energie-intensieve industrie. De industrie heeft met 42 % in 2010 veruit het grtste aandeel in het brut binnenlands energiegebruik in Vlaanderen. Dit energiegebruik blijft (sterk) stijgen. In 2010 lag het ttale industriële energiegebruik 76 % hger dan in In 2009 daalde het energiegebruik in alle industriële deelsectren plts met 12 % ten pzichte van Dit was vral te wijten aan de verminderde activiteit dr de financieel-ecnmische crisis. Bij de herpleving van de ecnmie in 2010 was er echter een frse tename waardr het energiegebruik (+ 17 %) terug p het niveau van 2006 zat. Het abslute energieverbruik en de abslute CO2-uitstt lagen dankzij de crisis dan wel lager, p de energie-efficiëntie heeft de ecnmische crisis een nefaste impact. De vanaf 2005 ingezette evlutie naar energie-efficiëntie stpte in Dit leidde er te dat nze industrie in 2009 haar vrsprng tt de wereldtp vlledig uit handen had gegeven. Deze trend leek in 2010 gekeerd, maar tch slaagt nze industrie er niet in m vr ntkppeling tussen ecnmische grei en energieverbruik, nze buurlanden te vlgen. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

20 20 De breikasgasemissies van de transprtsectr stijgen jaar na jaar, uitgeznderd crisisjaren, en liggen al 25% hger dan in Het aantal persnenwagens en de afgelegde vertuigkilmeters stijgen ng, de emissies van persnenverver dalen, nder andere dr zuinigere wagens en de inzet van bibrandstffen. De emissies van vrachtverver ver de weg stijgen aanzienlijk. Het aantal vertuigkilmeters van vrachtwagens ligt al 80% hger dan in 1990 en de emissies 40%. Vlaanderen verschrijdt mede dr het hge aandeel dieselwagens in het vertuigenpark de Eurpese grenswaarden vr gezndheid vr stikstfxiden en fijn stf in de lucht. De ruimtelijke planning (a. veel lintbebuwing en verspreide bebuwing), werkt een nduurzaam en energieverslindend verplaatsingsgedrag in de hand. Prduceren van energie Niet enkel het hge energieverbruik legt een druk p nze maatschappij, k nze manier van energie prduceren heeft heel wat nefaste effecten vr milieu en maatschappij. Vr de elektriciteitsprductie met fssiele brandstffen en kernenergie is Vlaanderen vlledig afhankelijk van de imprt van brandstffen uit het buitenland. In 2010 sttte de energiesectr 5 % minder breikasgassen uit dan in Maar met een aandeel van 14,6% van de Vlaamse CO2-uitstt, vertegenwrdigt de energiesectr ng een aanzienlijk aandeel in de breikasgasuitstt. Vral het gebruik van steenkl is zeer belastend vr het milieu. Steenkl kent zeer hge CO2-emissies en een hge uitstt van fijn stf, verzurende emissies en zware metalen. De elektriciteitsprductie met steenkl stnd in 2010 in vr 8% van de Vlaamse elektriciteitsprductie. Tch stt steenkl meer CO2 uit dan aardgas dat vr 28% van de elektriciteitsprductie in Vlaanderen zrgt. Daarnaast is België vr elektriciteit vr meer dan 50% afhankelijk van kernenergie (32% van de elektriciteitsprductie in Vlaanderen). Het gebruik van kernenergie legt een zeer grte druk p de maatschappij en dit mwille van verschillende redenen: - kernenergie is inherent verbnden aan grte veiligheidsrisic s. Zeker in een dichtbevlkt gebied als België, waar een kernramp enrme gevlgen zu hebben. - kerncentrales prduceren kernafval, dat gedurende hnderdduizenden jaren radiactief blijft. Vr de berging van dit afval bestaat vralsng geen aanvaardbare plssing. - kernenergie is niet regelbaar. Hierdr gaat kernenergie niet ged samen met hernieuwbare energie. Bvendien werkt kernenergie een hge energiecnsumptie in de hand. Bij de prductie van elektriciteit gaat ng zeer veel energie verlren dr het verlies van restwarmte. Z gaat bij klassieke elektriciteitscentrales en STEGcentrales ngeveer 57,5 % van energie als niet nuttig gebruikte restwarmte verlren in de mgeving, vrnamelijk via schrstenen en keltrens. Bij kerncentrales gaat z n 65% van de geprduceerde warmte verlren via de keltrens. Warmtekrachtkppeling is bezig aan een pmars, maar ng relatief beperkt. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

21 21 Het aandeel hernieuwbare energie in Vlaanderen is ng zeer beperkt: in 2010 was 5,5% van de elektriciteit en 2,5% van het energieverbruik vr verwarming en keling hernieuwbaar. Bimassa maakt een zeer grt aandeel uit van de hernieuwbare energiemix (in 2010 was 63% van de grene strm afkmstig van bimassa en 95% van de grene warmte). Het gebruik van bimassa zet een (ptentiële) druk p bidiversiteit en ruimtegebruik hier en p andere plaatsen in de wereld. Bvendien is bimassa vaak k niet CO2-neutraal. Daarnaast lpt het plaatsen van windturbines in ns dichtbevlkt land zeer meizaam dr de meilijke vergunningsprcedures en weerstand van de bevlking. Qute ver de milieubeweging en energie: De milieubeweging met 200 Ecpwers mee helpen prichten! 23/2/2012, Fcusgrep breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ) Ons elektriciteitsnet is veruderd en ng relatief dm. Daardr kan het een tenemend aandeel hernieuwbare energie niet p een efficiënte wijze integreren. De wijze van energieprductie, en in het bijznder de samenstelling van nze energiemarkt, weerspiegelt zich in de ksten. De energiekst ligt in België relatief hg. Dit is in de eerste plaats te wijten aan nze sterk gecncentreerde energiemarkt, waar de prijszetting wrdt bepaald dr één dminante speler, gecmbineerd met een zwakke verheidssturing. De macht van deze energiegigant bepaalt sterk mee het energiebeleid. Daarnaast legt de ndersteuning van hernieuwbare energie een last p de distributienettarieven en de energieprijzen. De mechanismen die deze ndersteuning in gang kan zetten btsen vaak p (publieke) weerstand. De ksten vr hernieuwbare energie zullen echter in tegenstelling tt bij de fssiele brandstffen en kernenergie in de tekmst dalen. Vandaag is het verigens al z dat p mmenten van veel zn f wind, hernieuwbare energie er vr zrgt dat de energieprijzen p de grthandelsmarkt dalen. Energiebeleid is niet ambitieus en mist visie Of het nu gaat m energiebesparing f energieprductie: het Vlaamse beleid mist ambitie en visie. Het falend energiebeleid zet niet alleen druk p nze klimaatdelstellingen, maar vrmt k de achillespees van nze ecnmische ntwikkeling. Dr nze (veel te) grte energieafhankelijkheid, is nze ecnmie zeer kwetsbaar vr prijsstijgingen p de (internatinale) energiemarkt. Analyse: he gebruiken we ruimte in 2012? Grt ruimtebeslag en slechte ruimtelijke rganisatie Vlaanderen blijft de meest versnipperde en verkavelde regi van Eurpa. Het ruimtebeslag van de harde functies (wnen, industrie, intensieve landbuw, wegen/mbiliteit ) is grt. Ondanks de beperkte ppervlakte en een hge bevlkingsdichtheid (462 inw./km²) springen we allerminst zuinig m met de ruimte. Bebuwing in Vlaanderen is zeer sterk verspreid, znder duidelijk patrn. Gebuwen lijken znder visie f plan uitgestrid als cnfetti. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

22 22 Ng steeds bebuwen f verharden we dagelijks 7,5 ha (f 15 vetbalvelden!) ten kste van de pen ruimte. Vlaanderen heeft - na Mnac en Vaticaanstad - de grtste verharde ppervlakte per vierkante meter ter wereld en het dichtste wegennet van Eurpa. Als Vlaanderen aan hetzelfde temp pen ruimte blijft innemen zal, vlgens een studie van de KULeuven, in 2050 meer dan 40% van de beschikbare ruimte vlgebuwd zijn. - De stadsvlucht heeft ervr gezrgd dat het wnen vral gebeurt in grte verkavelingen in buitengebied, vral verspreide bebuwing en lintbebuwing, lage dichtheid, België heeft met 175 m² de grtste gemiddelde bewnbare ppervlakte van Eurpa. - Vlaanderen telt veel kleine en verspreid gelegen bedrijventerreinen (vaak enkel bereikbaar met de aut). Bedrijventerreinen verspillen veel ruimte: bedrijfsgebuwen tellen meestal maar één buwlaag, ieder bedrijf heeft een aparte parking, er is veel restruimte. - Verkeersgenererende functies zijn vaak enkel met de aut bereikbaar. Bijvrbeeld baanwinkels en winkelcentra, bedrijventerreinen, wnwijken - We buwen p ngeschikte lcaties bijvrbeeld watergevelige gebieden. - Havens trekken vral lgistieke activiteiten aan zals cntainertrafieken en verslagactiviteiten. Prductiebedrijven met hge tegevegde waarde verhuizen naar lagelnlanden. - Natuurgebieden zijn te klein en te versnipperd en verliezen daardr kwetsbare srten - Vral intensieve landbuw neemt het buitengebied in znder aandacht vr natuur en milieu. De aanwezige natuurwaarden (waardevlle graslanden, kleine landschapselementen, verdwijnen in hg temp de bidiversiteit in het landbuwgebied is dan k letterlijk ingestrt. - Vlaanderen is één van de dunst bebste gebieden van Eurpa en tch wrdt er ng veel bs gekapt (zie de jaarlijkse bsbarmeter van VBV ) Wat als we niets den? Als Vlaanderen in hetzelfde temp pen ruimte blijft innemen, zal tegen 2050 de Vlaamse ruit bijna helemaal vlgebuwd zijn. In 1976 was 7,2 prcent van de beschikbare ruimte in Vlaanderen en het Brusselse Hfdstedelijke Gewest bebuwd. In 1988 was dat al 11,7 prcent, in ,3 prcent. Als Vlaanderen in hetzelfde temp blijft buwen, zal dat in ,5 prcent zijn. Z blijkt uit het dctraat van de gegrafe Lien Pelmans van de Kathlieke Universiteit Leuven. Ze nderzcht de verstedelijking in Vlaanderen en het Brusselse Hfdstedelijke Gewest. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

23 23 Grte eclgische, sciale en ecnmische gevlgen - Verlies van ruimtelijke kwaliteit: sterk verstedelijkt platteland, geen grte pen landschappen meer, verlies identiteit regi s. - Uithlling stedelijke kernen. Verlies ruimtelijk kwaliteit en dynamiek dr stadsvlucht en wegtrekken van winkels. - Natuur en bs staan sterk nder druk, er blijft nvldende bs en natuur ver vr een geznde bidiversiteit. - Algemeen bidiversiteitsverlies: k / vral buiten natuurgebied (in stedelijk en vral landbuwgebied) daalt de bidiversiteit dramatisch dr versnippering, verlies aan kwaliteit, intensivering van het gebruik, - Prblemen waterkwantiteit en kwaliteit (verstrmingen). - Veel verkeer dr sterk verspreid buwpatrn, ndrdachte inplanting, keuze vr lgistiek: structurele files, achterlandstrmen (mbiliteitsprblemen). - Gegenereerde mbiliteit zrgt vr prblemen vlksgezndheid (fijn stf, lawaaiverlast) en verkeersnveiligheid. Elke Vlaming verliest meer dan één jaar van zijn leven dr te veel fijn stf in nze lucht. - Extra ksten vr de aanleg nutvrzieningen (bijvrbeeld rilering) en vr diensten (bijvrbeeld pstbedeling). - Bijkmende sciale gevlgen: grene weduwen (vereenzaming uderen in buitengebied), achterbankgeneratie (mwille van verspreide bebuwing en verkeersnveiligheid brengen uders hun kinderen met de aut weg). Qute(s) ver de milieubeweging en ruimtelijke rdening: ***** Minder inzetten p de verheid? Nu wrdt beleid gemaakt vr de vlgende 15 jaar, dat ruimtegebruik zal bepalen vr de vlgende 20 tt 50 jaar. De milieubeweging met nú tegengewicht bieden. ***** Een studie van het Eurpees Milieuagentschap vr de verschillende lidstaten heeft een duidelijke link aangetnd tussen eigendmsrecht en duurzaam grndgebruik. Het Vlaams recht stamt uit de 19e eeuw en zet een rem p duurzaamheid, in tegenstelling tt bijvrbeeld in Duitsland. Er is dus vernieuwend nderzek ndig naar he we dat kunnen aanpassen zdat het duurzaam grndgebruik bevrdert en niet tegenwerkt. 23/2/2012, Fcusgrep breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ) Orzaken Een slecht (incnsequent) beleid en gebrek aan plitieke keuzes vr een drdachte ruimtelijke rdening in Vlaanderen. Overheidsinvesteringen zijn nvldende afgestemd p een duurzaam ruimtelijk beleid zals het in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen beschreven staat. Beleidsinstrumenten (sectraal, ecnmisch, grnd- en pandenbeleid ) wrden nvldende gebruikt en zijn nvldende flexibel in functie van een duurzaam ruimtelijk beleid. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

24 24 Bijvrbeeld: - Gebrek aan lcatiebeleid. - Geen aangepast en effectief grndbeleid geverd. - Geen actief handhavingsbeleid - Onvldende investering in nderzek en ntwikkeling. - Wegtransprt is te gedkp. - Macht en lbbywerk van bedrijven, havens, landbuwlbby, enz. - Verschillende herzieningen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen waarbij vral aandacht ging naar extra industrie- en wngebieden en meer weginfrastructuur. - De gedkeuring van plannen in strijd met de delstellingen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. - Het vergunningenbeleid staat, mwille van allerlei afwijkingsmgelijkheden, ver af van de visie van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. - Plitiek die vral is afgestemd p het versneld vrijgeven van nieuwe buwgrnden in plaats van hergebruik bijvrbeeld aansnijden van wnuitbreidingsgebieden terwijl er ng ha beschikbaar is in wngebieden. - Gebrek aan stedelijke expresnetten (lighttrain p sprnet) rnd de grte Vlaamse steden en Brussel. - Fiscaliteit / Kadastraal inkmen: geen herschaling meer gebeurd sinds 1975, waardr het KI van een bescheiden stadswning sms hger is gewrden dan dat van grte wningen p het platteland. De fiscaliteit draagt bij aan de stadsvlucht. - In Vlaanderen ntbreekt het cijfermateriaal m het beleid p te vlgen. Met meer dan 70% eigenaars kent Vlaanderen het grtste privaat wningbezit in Eurpa. Nergens anders in Eurpa ligt het privaat wningbezit z hg en het aandeel publieke ruimte z laag. In La Flandre prfnde blijft een grt deel van de bevlking vinden dat ze p hun eigen grnd met kunnen den wat ze willen. Het grte belang dat eigendm heeft in plitieke beslissingen werkt die huding mee in de hand. Het eigendmsrecht en huidig landgebruik gaat veelal vr p ruimtelijke planning. Dat geldt ver de partijgrenzen heen. Het versnipperd buwpatrn in Vlaanderen gaat samen met een versnipperde eigendmsmarkt. Een gebrek aan maatschappelijk draagvlak: dr een incnsequent beleid kalft k het maatschappelijk draagvlak vr de uitgangspunten van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen verder af (bewners, lkale verheden). langetermijnvisie 2050 en delen 2020

25 Ons streefbeeld vr de samenleving in 2050 We streven naar een mndiaal sciaal rechtvaardig ecnmisch mdel dat past binnen de draagkracht van de aarde. Deze samenleving verbruikt tegen 2050 substantieel minder energie, draait p 100% hernieuwbare energie en stt 95% minder CO2 uit, de materialenkringlpen zijn maximaal en slim geslten en gebruiken hernieuwbare grndstffen. We streven naar een samenleving die in 2050 gerganiseerd is in dichte, levendige en grene wnkernen in cmbinatie met pen en grene ruimte en geclusterde ecnmische activiteiten. Streefbeeld vr materialen in 2050 In 2050 past ns ecnmisch prductie- en cnsumptiepatrn binnen de draagkracht van de aarde. Dit betekent dat we, met 90% minder grndstffen dan vandaag, vr vldende welvaart en welzijn zrgen vr iedereen in Vlaanderen en de rest van de wereld. Dit hudt k in dat ns cnsumptiepatrn in Vlaanderen geen negatieve eclgische f sciale effecten heeft p andere regi s in de wereld. Ons ecnmisch systeem is niet langer gebaseerd p materiële grei, maar welvaartscreatie. Als burger en cnsument vullen we nze beheften in vanuit een maatschappelijk verantwrd bewustzijn. Dit leidt tt een ecnmie gebaseerd p innvatieve diensten die de nadruk leggen p het gemeenschappelijk gebruik van prducten. Hierdr ligt de behefte aan materiële prducten veel lager. De prducten die ng ndig zijn, bevatten geen schadelijke stffen en kennen een levensduur die eclgisch verantwrd is. Ze zijn vlt herstelbaar en demnteerbaar, zdat hergebruik en hgwaardige recyclage evident wrden. Prductie gebeurt p basis van gerecycleerde materialen in geslten materiaalkringlpen met minimaal gebruik van energie. Hernieuwbare grndstffen (bimassa) prduceren we binnen de draagkracht van de aarde geprduceerd. De geprduceerde bimassa zetten we p maatschappelijk verantwrde manier in vr vedselvrziening, materiaalprductie en hernieuwbare energie. De pririteit ligt hierbij p lkale vedselkringlpen. We eten veel meer seizensgebnden en lkaal geteeld vedsel. Vlees eten we ng maar af en te. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

26 26 We benutten reststrmen uit de vedselkringlp maximaal in materiaalkringlpen. Alle kringlpen sluiten we z lkaal mgelijk. Streefbeeld vr energie in 2050 Ons energieverbruik en nze energieprductie respecteert in 2050 de draagkracht van de aarde. Om de klimaatverandering binnen de perken te huden, stten we in Eurpa 95% minder CO2 uit. Substantieel 1 minder energieverbruik is hiervr een essentiële vrwaarde. De energie die we ng ndig hebben is vlledig hernieuwbaar en heeft geen negatief effect p de bidiversiteit, vedselvrziening f grndstffenbehefte. We leven in energieneutrale f liever ng energieprducerende wijken. Wnen den we in huizen die z ged geïsleerd zijn dat ze bijna geen energie meer verbruiken. De energie vr nze huizen wekken we p met znnepanelen p het dak, een windturbine in de buurt f andere vrmen van hernieuwbare energiepwekking. Ok warmtepmpen en znnebilers zijn alm tegenwrdig. De energie die we te veel prduceren, levert strm aan een slim elektriciteitsnetwerk waar we strm kunnen pzetten en afhalen in functie van het aanbd en de vraag van elektriciteit. Als cöperant zijn we zelf mee eigenaar van nze energie. We rganiseren nze ruimte beter zdat we ns z weinig mgelijk meten verplaatsen. De verplaatsingen die we ng meten maken, gebeuren z efficiënt mgelijk: te vet, met de fiets, met cllectief verver f met de elektrische deelfiets f deelaut van de wijk. De restwarmte van de naburige industrie verwarmt het zwembad van nze buurt. Die industrie is veel energiezuiniger. We creëren niet alleen een grene en energiezuinige ecnmie dr prductieprcessen te herdenken, maar k dr kritisch na te denken ver wat we prduceren, met respect vr waardig werk hier en elders. Kernenergie en fssiele brandstffen behren tt het verleden. De energie die we ndig hebben is hernieuwbaar, en kmt in de eerste plaats van zn en wind. Een sterke Eurpese integratie van hernieuwbare energie zrgt ervr dat we te allen tijde in nze energiebeheften kunnen vrzien. De windturbines p zee zijn 1 Vlgens het Greenpeace Energy [R]evlutin scenari is 100% hernieuwbare energie in Eurpa mgelijk met een vermindering van 38% van het Eurpese primaire energieverbruik. Een studie van het Stckhlm instituut in pdracht van Friends f the Earth Eurpe schuift daarentegen een vermindering van de Eurpese energievraag met 70% naar vr. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

27 27 verbnden dr een grt elektriciteitsnetwerk en transprteren strm van ver gans de Nrdzee tt bij ns. Ok waterkracht en gethermische energie hebben hun plaats in dit Eurpese elektriciteitsnetwerk. Bimassa gebruiken we enkel vr zver die duurzaam beschikbaar is en niet cncurreert met de vedselvrziening en het gebruik als grndstf. Daarbij gebruiken we bimassa enkel p de energetisch meest efficiënte manier. Het tijdperk van de machtige energiebedrijven ligt ver achter ns. De energiemarkt is veel meer gediversifieerd en in handen van veel meer nafhankelijke spelers. Streefbeeld vr ruimte in 2050 In 2050 leven we in een pen en stedelijk Vlaanderen waar ruimtelijke ntwikkelingen bijdragen tt een de verbetering van ns leefmilieu. Vlaanderen is minder versnipperd en minder rmmelig. Dr het verdichten en verduurzamen van histrische stads- en drpskernen, ged gelegen verkavelingen en bedrijvenznes is de bebuwingsdruk p pen ruimte afgenmen. Nieuwe bebuwing in de kernen gaat samen met een evenwaardige ntharding in het landelijk gebied. Ruimtelijk herstel in verstrmingsgebieden en natuurgebieden geeft ruimte terug aan de natuur en geeft natuurlijke kringlpen meer kansen. Prgramma s vr landschappelijk herstel geven regi s pnieuw een herkenbaar karakter. Wnen, winkelen, werken, diensten, schlgaan, ntspanning, recreatie, maar k natuur en pen ruimte en vedselprductie zijn gebundeld en verweven in kwalitatieve, aantrekkelijke stedelijke en gemeentelijke wnkernen. Je vindt er alles p wandel- en fietsafstand. Het penbaar dmein is autluw en waar aangewezen maximaal autvrij en kindvriendelijk ingericht. Fietsers en wandelaars zijn er kning. Fietssnelwegen verbinden de kernen met elkaar. Leegstaande gebuwen en braakliggende terreinen hebben in de histrische steden en drpskernen een nieuwe functie gekregen. Nieuwe gebuwen zijn zrgvuldig ingepast in het bestaande weefsel. Hgbuw is, vrnamelijk in de steden, geen tabe. De leefbaarheid kmt altijd p de eerste plaats bij het ntwikkelen van buwprjecten in de kernen. Het bestaande patrimnium in de wnkernen is drastisch gerenveerd en architecturaal en qua duurzaamheid aangepast aan nieuwe nrmen, met uitzndering van mnumenten. Minder waardevlle en nbruikbare panden zijn afgebrken. Nieuwe gebuwen vlden wat betreft duurzame en eclgische vereisten aan strenge nrmen vr riëntatie, flexibele ruimtes, energieprductie, aansluiting p gemeenschappelijke vrzieningen, regenwaterput, afgekppelde verharde ppervlakten, duurzame langetermijnvisie 2050 en delen 2020

28 28 materialen Alle daken hebben een functie als terras, speelplaats, grendak, energieprductie Dr de beschikbare ruimte zuinig en intensief te gebruiken sparen we energie en ruimte en blijft er meer ruimte ver water en publiek gren. Dat grenblauwe netwerk zrgt, samen met het privaat gren, vr de ndige stapstenen vr de natuur in de steden en drpen. Dr een aantrekkelijk aanbd van nderwijs, jbs, sprt en cultuur, een gevarieerd en betaalbaar wnaanbd, veel grene ruimte, veilige straten en fietsrutes, het pnieuw aangewakkerde wijkgevel wil iedereen in de kernen wnen, k uderen en jnge gezinnen met kinderen. De levendige kernen zijn vr iedereen het meest aantrekkelijke m te wnen p vlak van leefkwaliteit, tijdsbesteding en ecnmisch. Bedrijven en km s cncentreren we zveel mgelijk in ecnmische knppunten f verweven met de wnkernen. Bedrijventerreinen zijn maximaal benut en bieden k ruimte vr bidiversiteit. Bedrijven zijn lgisch geclusterd zdat ze maximaal gebruik kunnen maken van elkaars reststrmen. Havens bestaan uit vergrende prductiebedrijven met een hge tegevegde waarde. Alle activiteiten zijn ingepland p de meest lgische plaats. Files behren tt het verleden. Er zijn minder wegen en minder verharding. Het penbaar verversnetwerk met een fijnmazig sprnetwerk fungeert als ruimtelijke ruggengraat vr de wnkernen, ecnmische knppunten, fietssnelwegen en het penbaar verver. Het penbaar verver is flexibel en vlt tegankelijk vr iedereen. Mbiliteitsknppunten waar je stadsrandparkings, penbaar verver, deelvertuigen, plaadinfrastructuur vr elektrische vertuigen vindt, maken het mgelijk altijd het meest geschikte ververmiddel te kiezen. De verschillende transprtmdi zijn perfect p elkaar afgestemd. Het vrstedelijk penbaar verver is sterk uitgebuwd. Een aanvullend busnetwerk heeft de ptentie m de verrmmelde randstedelijke gebieden beter te rdenen. Mbiliteitsdiensten vrmen de basis van nze mbiliteit, waarvr we betalen via een gebruiksvriendelijk, flexibel en geïntegreerd systeem. De pen ruimte is vrbehuden vr natuurgebieden en -netwerken, en vr duurzame lkale landbuw. Een cherent netwerk van natuurgebieden vrmt de heksteen vr het behud en herstel van de bidiversiteit in Vlaanderen. Het geeft daarmee invulling aan de Vlaamse, Eurpese en internatinale bidiversiteitdelstellingen. Tegelijkertijd levert het k maximaal ecsysteemdiensten zals ruimte vr water en waterretentie, lucht- en waterzuivering, teristisch-recreatieve meerwaarden, Naast grte natuurgebieden waar natuurlijke prcessen alle kansen krijgen, bestaat het k uit natuur in en rnd de verstedelijkte gebieden met meer nadruk p medegebruik zals stadsbssen, speelnatuur, De duurzame landbuw heeft k een psitieve invled p milieukwaliteit, bidiversiteit, landschap en recreatie. Lintbebuwing en verspreide bebuwing zijn bijna vlledig uit het landschap verdwenen en z hebben we plaats gemaakt vr een meer aaneengeslten pen ruimte. Samenlevingsvrmen gericht m meer gemeenschappelijkheid zijn vlledig ingeburgerd, de gemiddelde wnppervlakte is significant gedaald. Ged gelegen maar vaak te grte wningen zijn mgevrmd tt duplexwningen, kangerewningen f grepswningen. Private buitenruimtes zijn gemiddeld kleiner als in 2012, maar hebben plaats gemaakt veel grtere, penbare, veilige langetermijnvisie 2050 en delen 2020

29 29 pen ruimtes in de nmiddellijke mgeving. We werken k in meer gemeenschappelijke werkplekken en bedrijfsgebuwen waar mensen uit diverse bedrijven de werkvler delen. Iedere wnkern kent een f meerdere servicehubs f servicecentra. Dit is een centraal dienstencentrum midden in de kern, dat een hele reeks activiteiten bundelt: kindercrèches, strijkateliers, telewerkplekken,... Mensen hebben meer tijd dr minder transprt en meer cmfrt dr gemeenschappelijke rganisatie van diensten en beheer De uitdagingen waar we vr staan m het streefbeeld te realiseren Tussen de realiteit en het streefbeeld 2050 gaapt een klf. He kunnen we die klf dichten? We selecteerden vr elk dmein enkele uitdagingen die we meten succesvl meten aanpakken. De uitdagingen vr materialen Om ns prductie- en cnsumptiesysteem binnen de draagkracht van de aarde te brengen tegen 2050, hebben we drie cruciale uitdagingen geïdentificeerd. De eerste en wellicht meest cruciale uitdaging is het tt stand brengen van een cultuurmslag in het cnsumptiemdel waarmee we nze beheften invullen. De basis vr cnsumptie en de daaraan verbnden welvaart kan niet langer gebaseerd zijn p prductbezit. In de plaats daarvan meten we vertrekken van diensten die het welzijn verhgen, en hierbij al dan niet een berep den p prducten. Deze transitie naar een ecnmie van gemeenschappelijk gebruik betekent dat we prducten vrnamelijk zullen gebruiken p gemeenschappelijke basis. Daarnaast meten we het ecnmisch greimdel heruitvinden zdat grei niet langer bepaald wrdt dr materiële prductie, maar dr de tegevegde waarde van maatschappelijk verantwrde ecnmische diensten. ver maatschappelijke gedragsverandering essentieel m tt een duurzaam materiaalgebruik te kmen We vregen de G-700 zich uit te spreken ver het relatieve belang van cultuurmslag, enerzijds, en technlgische innvatie en geslten materiële kringlpen, anderzijds. Slechts 14,7% denkt dat we er met technlgie alleen geraken, tegenver 26,3% die vral een andere cultuur en bijhrende maatschappelijke visie p bezit als basisvrwaarde ziet. Bijna 3 p 5 vindt ze allebei even belangrijk. Znder blind te zijn vr de methdlgische zwaktes, geeft het aan dat meer pleiten vr echte maatschappelijke gedragsverandering essentieel is m tt een duurzaam materiaalgebruik te kmen. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

30 30 De tweede grte uitdaging is het mvrmen van het prductiesysteem, van een lineair verbruiksmdel naar een energiezuinige kringlpecnmie. Hierbij meten we niet enkel materialen maximaal recupereren, maar meten we eerst en vral een langere levensduur, de herstelbaarheid en het hergebruik van prducten stimuleren. Verder meten we gedurende de kringlp elke negatieve impact p mens en milieu vermijden, zwel hier als in andere landen. Kringlpen meten z weinig mgelijk energie verbruiken, en meten we z lkaal sluiten mgelijk m de negatieve effecten van transprt te minimaliseren. De derde grte uitdaging draait m het prduceren van vldende vedsel, materialen en hernieuwbare energie p basis van bimassa vr de greiende wereldbevlking binnen de draagkracht van de bilgische kringlp. Van een prductiesysteem dat een negatieve impact heeft p bdemen waterkwaliteit, bidiversiteit en klimaat, meten we naar een systeem dat vldende prduceert en tegelijk leidt tt een verbetering van de bdemvruchtbaarheid, een verhging van de bidiversiteit en een bijdrage levert tt de beheersing van de klimaatverandering. De geprduceerde bimassa meten we z efficiënt mgelijk inzetten, waarbij vedselvrziening de hgste pririteit is. Daarm met vr de prductie van prducten en vr hernieuwbare energie p basis van bimassa vral gebruik gemaakt wrden van reststrmen uit de vedselkringlpen, en uit duurzaam geprduceerde, niet vr menselijke cnsumptie geschikte bimassa. Vedselkringlpen wrden z lkaal mgelijk geslten. De uitdagingen vr energie Om nze visie 2050 binnen bereik te brengen, staan we ng vr heel wat uitdagingen die we vandaag al meten aangaan. In de eerste plaats meten we veel energie besparen. Vlgens studie van McKinsey die in 2009 werd uitgeverd in pdracht van het Verbnd van Belgische Ondernemingen kunnen we tegen % minder energie verbruiken en z 5,2 miljard eur per jaar besparen. Het grtste besparingsptentieel is terug te vinden in de gebuwen (48% van het verwachte energieverbruik in 2030), gevlgd dr de industrie met 22% en het wegtransprt met 21%. Een tweede uitdaging is het crrect in rekening brengen van de externe ksten van de verschillende energiebrnnen. Dit met leiden tt een crrectere prijs vr energie (en een kleinere meerkst van hernieuwbare energie). langetermijnvisie 2050 en delen 2020

31 31 Energieverbruik - We meten het energieverbruik in bestaande en nieuwe wningen drastisch verminderen. Daarbij meten we zrgen vr vldende energiecmfrt is vr iedereen (een betaalbare energiefactuur, vldende warmte in huis). - We meten k cnsumeren en prduceren met een veel lager energieverbruik. - Om het energieverbruik en de CO2-intensiteit van de industrie te den dalen, meten we nze industriële prductie herdenken. Hierbij meten we niet alleen z efficiënt mgelijk prduceren maar meten we k kritisch mgaan met wat we prduceren. - Ok het energieverbruik en de bijhrende CO2-uitstt in de transprtsectr meten drastisch dalen. De uitdaging is m de externe ksten in transprt vlledig in rekening te brengen, de vraag naar transprt verkleinen en ver te schakelen p duurzame verversmdi (fiets, gemeenschappelijk verver, autdelen, en nieuwe, lichte, elektrische vertuigen p hernieuwbare energie. Een gede ruimtelijke rdening, meer reginale prductie en cnsumptie en plssingen p het vlak van wnwerk verkeer, kunnen de transprtvraag verkleinen. Energieprductie - De belangrijkste uitdaging vr de energieprductie? Hernieuwbare energie de nrm maken. Dit kan enkel dr een duidelijke langetermijnvisie vr de energiemix met een maximale en drdachte uitbuw van hernieuwbare energie. Daarbij met geïnvesteerd wrden in innvatief nderzek rnd duurzame energiepwekking en meten hernieuwbare energiebrnnen dr een ndersteuningsbeleid marktcnfrm gemaakt wrden. Dit ndersteuningsbeleid is uitdvend, aangezien hernieuwbare energie gedkper wrdt en klassieke energieprductie duurder. Bvendien is er nd aan een crrecte prijs, waarbij de externe ksten van energieprductie en verbruik wrden geïnternaliseerd. - Daarnaast meten we enkel ng nieuwe elektriciteitscentrales buwen die passen in de langetermijnvisie van 100% hernieuwbare energie. Cncreet wil dit zeggen dat er vr steenklcentrales f kernenergie geen plaats meer is. Nieuwe prductie vullen we in de eerste plaatst in met hernieuwbare energie, aangevuld met gas als ndersteunende (transitie)technlgie. Kernenergie en steenkl wrden uitgefaseerd. Z krijgen nieuwe duurzame spelers p de energiemarkt letterlijk ruimte. - Om de tenemende heveelheid hernieuwbare energie te kunnen integreren, zal ns land zich meten inschakelen in een Eurpees sterk verbnden, slim en flexibel netwerk. Z een net zal slimmer meten wrden m ndanks het gebruik van verschillende flexibele energiebrnnen tch te zrgen vr een stabiele elektriciteitsvrziening. Een slim elektriciteitsnet laat ns te m het verbruik en het aanbd van elektriciteit beter p elkaar af te stemmen. Daarbij meten we de verbinding tussen de verschillende landen en regi s in Eurpa verder uitbuwen zdat we een verscht aan energieprductie kunnen exprteren naar andere gebieden. Ok de ntwikkeling van een echt elektriciteitsnetwerk p de Nrdzee is cruciaal. Daarnaast met het elektriciteits(distributie)net evlueren naar een srt decentrale structuur vergelijkbaar met het internet - waar de gebruikers niet alleen energie van kunnen afnemen, maar k kunnen pzetten. De energiecnsument die k prducent wrdt, vrmt een belangrijke maatschappelijke uitdaging. - Tt slt is het een uitdaging m ns energiebeleid veel demcratischer te maken en ervr te zrgen dat de macht niet meer in handen is van een paar grte energiebedrijven maar dat een veelvud aan nafhankelijke en langetermijnvisie 2050 en delen 2020

32 32 gedecentraliseerde spelers energie prduceren. Dit met k zrgen vr een meer crrecte prijs van energie. ver burgers meten energieprducenten wrden De G-700 kn in de nline enquête 5 mgelijke veranderingen rdenen vlgens hun belang m tegen 2050 duurzaam energie te prduceren en verbruiken. Uit 5 vrstellen kwam prductie dr cnsument (individueel f via een cöperatie) als veruit de belangrijkste naar vren. Maar liefst 60% van de respndenten gaf dit p als de belangrijkste f tweede belangrijkste ptie. Een verhging van de energieprijs met een taks die de verheid kan investeren in energiemslag daarentegen werd het minst belangrijk geacht (60% minst f tweede minst priritair). Verder viel k p dat heel wat meer mensen belang hechten aan energieprductie dr de verheid zelf dan aan verheidssteun vr duurzame energieprducenten. Energie pnieuw als een publiek ged? Ondanks de beperkte wetenschappelijke nderbuwing lijken de resultaten wel de keuze vr decentrale kleinschaligere energieprductie te bevestigen, en wijzen ze p een ptentieel draagvlak vr minder evidente vrstellen. De uitdagingen vr ruimte De belangrijkste uitdaging bestaat erin m de publieke en plitieke pinie te vertuigen van het belang van een beter geplande ruimtelijke rdening. Dit vraagt m een mentaliteitswijziging. De Vlaamse publieke pinie remt een duurzame ruimtelijke planning sterk af dr referenties aan sciale wnblkken f typisch Hllandse unifrme wnznes. We meten trachten m de Vlaamse eigenheid te verzenen met een gede ruimtelijke planning. Planning met een psitief verhaal wrden waar burgers enthusiast aan deelnemen. Deze transitie zal enkel slagen als we een alternatief bieden vr de sterk versnipperde eigendmsmarkt. Om ruimtelijke plannen te realiseren, is er een grte nd aan nieuwe instrumenten, die tegelijk rekening huden met private en ecnmische belangen. Dr systemen van grndenruil f verhandelbare buw- f ntwikkelingsrechten p te zetten, f dr een publieke grndregie kunnen buwmgelijkheden p slecht gelegen buwgrnden -in verstrmingsznes, in lintbebuwing, in bssen, - geruild wrden tegen ged gelegen buwmgelijkheden in f aansluitend bij de bebuwde km. Dr hier een intensiever ruimtegebruik te te laten bijvrbeeld aaneengeslten bebuwing in plaats van vrij liggende buwsels, hger buwen f meer gezinnen nder een dak kan het glbaal veraanbd aan buwgrnden inkrimpen en stimuleren we zuinig ruimtegebruik. Znder dat dit ten kste heft te gaan van private eigendmsbelangen. Het nu bestaande verkavelde buw- en eigendmspatrn (de huidige ruimtelijke situatie) van Vlaanderen is hiervr he dan k het vertrekpunt. Maar deze ruimtelijke rganisatie en eigendmsmarkt zijn vr vele verbeteringen vatbaar. We meten drdacht en beter plannen en sterker handhaven, in plaats van verder dereguleren en liberaliseren. We meten kmen tt een cnsequent krachtig ruimtelijk beleid ver de verschillende sectren heen dat vertrekt van een duidelijk visie. Een duurzame ruimtelijke rdening, met aandacht vr natuur en langetermijnvisie 2050 en delen 2020

33 33 pen ruimte met een pririteit wrden vr de Vlaamse Regering. De delstellingen van de ruimtelijke planning meten effectief wrden uitgeverd, enerzijds dr aanpassing aan de verheidsinvesteringen, anderzijds dr het herdenken van de beleidsinstrumenten. Z kunnen we de ruimtelijke rdening bijvrbeeld k afstemmen p een ptimale energievrziening. Tt slt meten we tekmstige ntwikkelingen en beleidskeuzen tetsen p hun ruimtelijke impact. fcusgrep strategische denkers mindmappen ruimte tussen 2012 en 2050 Een mindmap is een diagram pgebuwd uit begrippen, teksten, relaties en/f afbeeldingen die zijn gerdend in de vrm van een bmstructuur met vertakkingen rnd een centraal thema. Z een mindmap maken kan een interessante efening zijn m een creatief prces p gang te brengen en te ndersteunen. We vregen de strategische denkers p basis van de analyse ann 2012 en de grte uitdagingen qua materialen, ruimte en energie zich een wereld in te beelden in Aan de hand van mindmaps stelden 4 grepjes hun visinaire beeld vr ver ns tekmstig leven en leefmgeving. Dit gaf vlgend resultaat: langetermijnvisie 2050 en delen 2020

34 De delstellingen die we willen halen in 2020 We analyseerden de testand ann 2012, frmuleerden een tekmstvisie vr 2050 en distilleerden daaruit een reeks belangrijke uitdagingen. Op weg naar het tekmstbeeld 2050 den we een aanzet naar meer cncrete delstellingen die we tussentijds, in 2020 willen gerealiseerd zien. Deze delstellingen zijn de ndzakelijke pstap en het inspiratiekader m het werkprgramma verder uit te rllen. Tt wie we ns richten met deze delstellingen, met wie we samenwerken, he we ze willen realiseren is ng nduidelijk. In de vlgende fase, wanneer we ns ver de cncrete aanpak buigen, zullen de delstellingen ng verder wrden uitgewerkt en bijgesteld. Delstellingen die we vr materialen in 2020 willen halen Transitie naar een cultuur van gemeenschappelijk gebruik Tegen 2020 wrdt een relevant deel van de tegevegde waarde in de chemie- en buwsectr gecreëerd dr diensten in plaats van prducten. Vr grte buwprjecten wrden ruimte en mgelijkheden vrzien vr gemeenschappelijke faciliteiten als afvalbeheer, wasdiensten, aankpdiensten,. Mede hierdr maakt 30% van de gezinnen gebruik van systemen gebaseerd p gemeenschappelijk gebruik van prducten. De verheid heeft een cultuur van gedeeld gebruik gefaciliteerd dr prductdienst cmbinaties met een aantnbaar psitieve milieu-impact vrij te stellen van fiscale lasten. Andere maatregelen die hierte hebben bijgedragen zijn het inveren van een taks p basis van CO 2, een verschuiving van 30% van de ttale fiscale lasten van arbeid naar grndstffen, en een brede bewustmaking van de vrdelen van gemeenschappelijk gebruik via het nderwijs. Om het ecnmisch greimdel te hertekenen wrdt niet langer BNP als unieke indicatr van welvaart gebruikt, maar zijn k andere indicatren in gebruik die verbruik van grndstffen en milieuksten in rekening brengen. De federale verheid heeft bvendien een vlwaardige grene fiscaliteit ingeverd. Transitie naar een energiezuinige kringlpecnmie Op de markt wrden enkel prducten tegelaten die bestaan uit een minimum percentage gerecycleerde grndstffen en die geen negatieve gezndheidsimpact hebben tijdens prductie, gebruik en eindelevensfase. Bvendien met gegarandeerd wrden dat ze makkelijk demnteerbaar zijn met het g p herstelling en hergebruik. Hierte wrden innvatieve partnerschappen afgeslten met de huidige afvalsectr. Het sluiten van materiaalkringlpen wrdt bevrdert dr een taks p primaire kritieke grndstffen en het belnen van ecdesign. Transprtksten wrden in de marktprijs verrekend. Materialenbanken zijn pgericht waarmee een nafhankelijke grndstffenbrker materiaalvrraden vr bedrijven beheert. Bedrijven nemen externe milieuksten mee in de berekening van de Return On Investment vr investeringsbeslissingen. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

35 35 Innvatieprjecten die gesubsidieerd wrden met verheidsmiddelen meten een aantnbaar psitief effect hebben p duurzaam materialenbeheer. Nrmering wrdt frequent aangepast m succesvlle innvaties p vlak van prductdesign en recyclage sneller te laten drbreken. De Vlaamse verheid heeft één visie p duurzaam buwen die energie, ruimte en materialen mvat. Het gebruik van lkale, demnteerbare, gerecycleerde en recycleerbare buwmaterialen wrdt gestimuleerd. Via pleiding en aangepaste tls zijn architecten en materiaalprducenten vertruwd met duurzaam materialenbeheer, zdat de richtlijnen p vlak van materiaalgebruik die werden pgenmen in de buwvrschriften ged pgevlgd wrden. Petrchemische prducten vr niet-ndzakelijke tepassingen in de buw wrden teruggedrngen f verbden. Transitie naar een efficiënte en effectieve bimassakringlp binnen de draagkracht van de aarde: De teelt en het gebruik van bimassa vr veding, prducten en energie in Vlaanderen wrdt gestuurd vlgens het cascadeprincipe, zdat de beschikbare bimassa p de meest efficiënte manier wrdt ingezet. Hierte heeft de Vlaamse verheid een cncrete basisvisie pgenmen in alle relevante beleidsdmeinen, en werd een bimassabservatrium pgericht. Dit stelt de verheid in staat m binnen de vrije marktwerking tijdig evluties te identificeren die het maatschappelijk verantwrd gebruik van bimassa ndermijnen, en hier adequaat p in te spelen. Dr het efficiënt aanwenden van bimassareststrmen, ptimale afstemming tussen schakels in de keten en een grter aandeel van krte keten veding in de cnsumptie wrdt vedselverspilling gehalveerd. De vedselcnsumptie van de Vlaming is duurzamer gewrden, dr een daling van de vleescnsumptie met 15%, een stijging van het aandeel bilgisch geprduceerde veding, en een tename van zelf gekweekt vedsel. De verheid heeft hier een belangrijke rl in gespeeld, dr haar vrbeeldfunctie in de eigen catering, en dr het verspreiden van maatschappelijk verantwrde bdschappen van algemeen nut. In de Vlaamse landbuwprductie is, mede dr de landbuwrganisaties, een dynamiek van verandering p gang gekmen die de transfrmatie inzet van een dr dierlijke prductie gedmineerde sectr naar een diverse en rbuuste sectr gericht p hgwaardige plantaardige prductie. Dit is mee in gang gezet dr een herriëntatie van het landbuwnderzek richting agr-eclgische technieken waarbij maatschappelijke relevantie centraal staat. Meerjarige teelten nemen 20% van ttale akkerbuwareaal in Vlaanderen. Als gevlg van deze evluties is de Vlaamse bdembalans vr N in evenwicht en wrdt de fsfaatverzadiging teruggedrngen dr een tekrt p de bdembalans vr fsfr. Het klstfgehalte in de bdem neemt pnieuw te, en deze tename wrdt financieel verged in het kader van klimaatmitigatie. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

36 36 Delstellingen die we vr energie in 2020 willen halen Onderstaande delstellingen beperken zich vrnamelijk tt Vlaanderen en België. Niet mdat we het Eurpees niveau niet belangrijk vinden, maar mdat we ervr kiezen m ns te cncentreren p die delstellingen die we hier willen waargemaakt zien. Dat neemt niet weg dat veel van instrumenten die we daarvr zullen meten inzetten, zich k zullen situeren p Eurpees en internatinaal niveau. In Vlaanderen streven we naar een vermindering van het energieverbruik van ten minste 22% ten pzicht van 2006, dat is een besparing van 20,6% ten pzicht van Business as usual 2. Deze delstelling kmt vereen met het visinaire scenari van de milieuverkenning 2030 van het Milieurapprt Vlaanderen. Hiermee leggen we de lat vr Vlaanderen iets hger dan de (vrlpig niet bindende) Eurpese delstelling van een energiebesparing van 20% ten pzichte van een Business As Usual scenari. Om deze delstelling te halen, met het energieverbruik in alle sectren naar beneden. - Het energieverbruik in gebuwen daalt met minstens 43% ten pzichte van Deze delstelling bereiken we dr in te zetten p een grtschalig energierenvatieprgramma, dat met diepgaande ttaalrenvaties verder gaat dan de delstellingen van het bestaande energierenvatieprgramma 2020 (dakislatie, superislerend glas en energiezuinige verwarming vr elke wning) en dr nieuwe wningen enkel ng energieneutraal f energieprducerend te buwen. - In 2020 is minstens 25% van het actueel wningpatrimnium passief f heeft dit minstens 75% minder energieverbruik. - In 2020 zijn alle nieuwbuwwningen energieprducerend, ze den het dus beter dan de Eurpese nrm, die plegt dat alle wningen vanaf 2021 bijna energieneutraal meten zijn. - Ondanks een tenemend aandeel van elektriciteit in nze maatschappij (tename van warmtepmpen, elektrisch transprt ) daalt de elektriciteitsvraag met 13% 3 tegen 2020 (ten pzichte van 2009). - In 2020 is de vleescnsumptie van de Vlaming gevelig gedaald. Bvendien eten we meer seizensgebnden en lkaal geteeld vedsel. - In 2020 is, dankzij een Vlaams energiebeleid dat het Eurpese emissiehandelssysteem flankeert, het energieverbruik in de energie-intensieve industrie gedaald met 18% 4 - In 2020 met het keerpunt in de transprtsectr al genmen zijn. De aangrei van het aantal vertuigen, de afgelegde kilmeters, het vliegverkeer en de ttale emissies van de transprtsectr zijn gestpt. De uitstt van CO2 dr transprt daalt in lijn met de algemene (Eurpese) delstelling van -30% tegen 2020, f -21% in de Vlaamse nn-ets sectr. De Eurpese hernieuwbare energie delstellingen vr transprt (10% tegen 2020) wrden gehaald met elektrische mbiliteit, niet dr het gebruik van bibrandstffen. De grei van de lucht en scheepvaart is gestpt en beide transprtmdi draaien vlledig p vr de externe ksten van hun fssiel brandstfverbruik. In de steden is er een duidelijke verbetering van de luchtkwaliteit merkbaar drdat een slimme kilmeterheffing en een gericht mbiliteitsbeleid de verstap naar milieuvriendelijkere ververswijzen bevrdert. De grei van het gederenverver ver de weg is eveneens gestpt. De milieuvriendelijke verversalternatieven halen zwel in het persnenverver als in het 2 Deze delstelling kan eventueel ng aangescherpt wrden bv inzichten uit een (lpende) ptentieelstudie 3 Dit kmt vereen met het elektriciteitsbesparingsptentieel dat het Fraunhferinstituut in 2003 becijferde vlgens het benchmarkscenari 4 Gebaseerd p het ptentieel zals bepaald dr Fraunhfer in 2003 (is vr België) langetermijnvisie 2050 en delen 2020

37 37 gederenverver een aandeel dat meer dan 30% bedraagt in het ttaal aantal verplaatsingen f ververde tnnages. Onze energieprductie is in 2020 milieuvriendelijker en demcratischer - We prduceren in België minstens 16 % hernieuwbare energie 5. Hierbij wrdt de inzet van bimassa beperkt tt wat duurzaam beschikbaar is en met respect vr het cascadeprincipe (vedsel, grndstf, energie). Bvendien wrdt bimassa enkel ng in de energetisch meest efficiënte tepassingen (warmte f warmte gecmbineerd met elektriciteit) ingezet. - Op zijn minst zijn de udste 3 kerncentrales (Del 1, Del 2 en Tihange 1) zijn geslten, we halen in België ng maximaal 34% van nze elektriciteit uit kernenergie. Het enige wat met gebeuren m deze delstelling te halen, is een uitvering van de wet p de kernuitstap uit 2003, waarbij de udste drie centrales sluiten in De sluiting van de kerncentrales zrgt ervr dat er meer ruimte is vr investeringen in hernieuwbare energie en flexibele gascentrales. - In 2020 zijn er geen steenklcentrales meer in Vlaanderen. - Het aandeel warmtekrachtkppelingsinstallaties is in 2020 gestegen. - Het elektriciteitsnetwerk is in 2020 aanzienlijk slimmer. Ok is er een stpcntact p de Nrdzee dat nze windturbines p zee p een efficiënte manier verbindt. De uitrl van slimme meters is daarbij drdacht gebeurd. Op basis van een bjectieve en mvattende ksten-batenanalyse, zijn de meters enkel daar geplaatst waar ze significante vrdelen pleveren vr de gebruiker (energiebesparing) en vr het elektriciteitsnetwerk. - De marktmacht van grte spelers p de energiemarkt is drbrken. Veel meer mensen zijn zelf prducent f zijn via een cöperatieve eigenaar van hun energie. Dit gaat gecmbineerd met een ged regulerend kader dat het algemeen belang vr gen hudt. - De externe ksten van energieverbruik en energieprductie wrden in 2020 vlledig geïnternaliseerd dr middel van een energie- en CO2-taks. Zuinige gebruikers wrden belnd dr middel van een prgressieve tarifering van energie. Delstellingen die we vr ruimte in 2020 willen halen In 2020 zijn de algemene milieubeginselen wettelijk verankerd in het ruimtelijk beleid. Ruimtelijke rdening vertrekt van het vrzrgsbeginsel, het beginsel van de brngerichte aanpak, het standstil beginsel, het sluiten van kringlpen, de vervuiler betaalt. Daarte is de ruimtelijke rdening in 2020 gebaseerd p de vlgende rangrde vr ruimtegebruik: Het vrkmen van nieuw ruimtegebruik (vrzrgsbeginsel) dr nderbenutte ruimte intensiever te gebruiken en te verdichten. Het hergebruiken van leegstaande ruimte (brngerichte aanpak). Nieuw ruimtegebruik: - enkel indien er geen ruimte meer is binnen de kern en het nieuw ruimtegebruik geënt is p penbaar verver, - autluw en vlt bereikbaar met de fiets, - gebuwd aan een hge dichtheid met vldende publiek gren, 5 Deze delstelling is ambitieuzer dan de Belgische fficiële delstelling van 13% en kmt vereen met het ptentieel zals naar vr geschven in Belgisch actieplan hernieuwbare energie, maar dan afgezet ten pzichte van een energievraag die (in tegenstelling tt in het Belgisch actieplan Hernieuwbare Energie) rekening hudt met een energiebesparing van ca. 22% in langetermijnvisie 2050 en delen 2020

38 38 - een evenwaardige cmpensatie aan ntharding f ruimtelijk herstel (standstil beginsel), -. Het sluiten van kringlpen dr hergebruik en infiltratie van regenwater, benutten van restwarmte via warmtenetten, vergisten van GFT in een wijkgerichte warmte kracht kppeling Passiefbuw is de nrm, energie wrdt decentraal geprduceerd Vr bestaande scheefgegreide situaties van ruimtegebruik wrdt het principe de vervuiler betaalt tegepast. Vr afgelegen wningen wrdt een hgere belasting betaald, mdat deze meer ksten verrzaken vr de samenleving (rilering, nutsvrzieningen, diensten, ). Wnen en buwen In 2020 leveren we enkel ng nieuwe buwvergunningen af in de bebuwde km van steden, gemeenten en drpen. Slecht gelegen wnuitbreidingsgebieden, signaalgebieden (verstrmingsgevelige gebieden met een harde bestemming) en wnparkgebieden in bssen wrden mgezet naar natuur, bs f landbuw. De buwrechten in deze slecht gelegen znes wisselen we via een systeem van verhandelbare buwrechten met buwrechten in de bebuwde km. Drdat we p deze centrumlcaties hger en dichter kunnen buwen, neemt het veraanbd aan buwmgelijkheden buiten de kernen af, znder dat dit ten kste gaat van eigendmsbelangen. Op deze manier is er vldende huisvesting m de bevlkingsgrei p een verantwrde manier p te vangen. In alle steden en gemeenten lpt in 2020 minstens één prject rnd kernversterking met een ruilperatie vr slecht gelegen buwgrnden. We maken werk van kindvriendelijke en autluwe wnwijken aan een hge dichtheid, met veel gezamenlijk gren. We zetten extra in p gezamenlijke wnprjecten, zals c-husing, kangerewnen f andere cncepten van gedeeld wnen. Wetgeving is aangepast zdat het administratief geen prbleem meer is dat meerdere gezinnen nder één dak wnen, stedenbuwkundige vrschriften bieden meer mgelijkheden vr verweving van functies. De fiscaliteit is aangepast m deze gemeenschappelijke wnvrmen te stimuleren. He individueler en meer afgelegen je wnt, he duurder (landbuwbedrijven vallen hier vanzelfsprekend buiten). Fiscale aftrek, huiskrting en nrerende vrheffing is in 2020 afhankelijk van de ligging, energiezuinigheid en (wn)ppervlakte. We rganiseren beurzen vr gezamenlijke vastgedaankpen, waardr meerdere gezinnen grte gebuwen die p de markt kmen, samen kunnen kpen. Er is een algemene heffing p leegstaande panden en een heffing p nbebuwde buwgrnden in de kernen. Die heffing lpt prgressief p in de tijd en gaat speculatie tegen, zdat deze nbenutte grnden en panden sneller p de markt kmen. De middelen die deze heffingen pleveren reserveert de verheid vr een verduurzaming van het ruimtelijk beleid. Bestaande narlgse wnwijken en verkavelingen verdichten en verduurzamen we maximaal. We zeken mgelijkheden m ruimte tussen pen bebuwingen p te vullen, energie lkaal p te wekken, fiets- en wandelrutes naar de kern aan te leggen, langetermijnvisie 2050 en delen 2020

39 39 ver Ruimteherstel ndzakelijk m de kwaliteit van ns leefmilieu te verhgen Ok de G-700 vnd ruimteherstel belangrijk (115 respndenten p 8/3/ 12). Bij de nline enquête ging maar liefst 89,5% akkrd met de stelling dat ruimteherstel ndzakelijk is m de kwaliteit van ns leefmilieu te verhgen. Daartegenver stelde ng geen 5% dat aan privé-eigendm absluut niet mcht geraakt wrden. Verder was bij de vrstanders een vergrte meerderheid gewnnen m ruimteherstel te te passen in verstrmingsgebieden, bssen en natuurgebieden. De eerder evidente pties dus Maar wat met de radicalere, zals lintbebuwing f verspreide bebuwing in landelijk gebied? Daar kn maar f (liever?) tch ng respectievelijk 39,0% en 28,0% mee akkrd gaan. Tegelijk pleitten smmigen vr alternatieve benaderingen via hgere kadastrale inkmens p het platteland, f dr een herdenking van het ruimtelijk beleid. Natuurlijk vertnde deze enquête een aantal methdlgische zwakheden en was de steekpref niet helemaal representatief vr de milieubeweging, laat staan vr de gemiddelde Vlaming. Maar het geeft wel aan dat we als milieubeweging zeker meten verwegen f nderzeken in welke mate we vr (radicaler) ruimteherstel kunnen pleiten. Open ruimte en bidiversiteit Alle 13 centrumsteden beschikken in 2020 ver een eigen stadsbs. Dit is vr alle inwners vlt en veilig bereikbaar met de fiets f het penbaar verver. Stad en platteland zijn via grene strken met fiets- en wandelassen nderling verbnden. In 2020 heeft elk kind gelijke tegankelijkheid tt veilige en kwaliteitsvlle publieke grene ruimte in de wnmgeving. In het landelijk gebied zijn in 2020 fundamentele stappen vruit gezet in de realisatie van een samenhangend natuurnetwerk. De belangrijkste natuurreservaten zijn beschermd en hebben een vlwaardig natuurbeheer. Je mag niet meer buwen in ptentiële natuurverbindingsgebieden. Ruimtelijke herstelmaatregelen zals het uitdven van weekendverblijven wrden drgeverd m de verdere achteruitgang van de bidiversiteit te keren. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

40 40 In 2020 cmpenseert een peratineel Plattelandsfnds gemeenten met veel pen ruimte financieel vr gederfde inkmsten, als ze pen ruimte niet verkavelen f mzetten naar een bedrijventerrein. Dit plattelandsfnds financiert k het creëren van alternatieve meerwaarde p gebied van terisme en recreatie, fietsnetwerken, hreca, landbuw In elke prvincie lpt een prject van landschapsherstel, zdat verschillende regi s pnieuw een duidelijke eigen identiteit krijgen. Ruimte vr ecnmie Steden investeren vlp in de dienstenecnmie en de creatieve sectren, zals IT, handel, nderzek en ntwikkeling, Winkelen gebeurt in de centra van de steden. Baanwinkels verdwijnen langzaam dr een uitdfbeleid. Enkel cmmerciële activiteiten die niet terecht kunnen in de stad mwille van grte verkpsppervlakten, krijgen een plaats p kleinhandelsznes aan de rand. Gedecentraliseerde markten geven vrrang aan lkale prducten. Op reginale bedrijventerreinen zetten we in p verdichting. In 2020 is er een inventaris van de duizenden hectare nbebuwde grnden gelegen binnen bedrijvenznes. Met actieprgramma s brengen we deze ruimte actief p de markt. Hierbij zeken we altijd naar mgelijkheden m restwarmte en reststrmen uit te wisselen tussen bedrijven nderling. Het gecmbineerde aanbd aan ruimte, restwarmte f reststrmen biedt een cncurrentie vrdeel. Ok bundeling p een bedrijventerrein van p elkaar afgestemde prductieprcessen biedt nieuwe mgelijkheden. Nieuwe greenfields ntwikkelen we pas als er geen ruimte meer beschikbaar is p bestaande bedrijventerreinen f in brwnfields. In 2020 is er een heffing p leegstaande bedrijfs- en kantrgebuwen en p ngebruikte grnden. Onze havens zetten in 2020 vlp in p lkale prductieactiviteiten met een hge tegevegde waarde en veel tewerkstelling. Op haventerreinen investeren we in milieutechnlgie, recyclage van afvalstffen tt grndstffen, grene chemie in plaats van petrchemie Dergelijke activiteiten zrgen vr een hge tegevegde waarde en veel werkgelegenheid. Het ecnmisch ndersteuningsbeleid zrgt er vr dat innvatieve KMO s kunnen greien naar prductiebedrijven in de havens. Z kunnen zij mee prfiteren van het vrdeel van het gedkpe zeetransprt. Mbiliteit en ruimte In 2020 is het gewestelijk expresnet rnd Brussel peratineel. Dr het uitgebreide en snelle aanbd van treinverbindingen uit de randgemeenten naar Brussel, zijn de structurele files en de daarbij hrende luchtvervuiling sterk afgenmen. Dr de invering van een kilmeterheffing is het gedkper m met de trein naar de stad te gaan dan met de aut. De inkmsten van de kilmeterheffing investeren we in een verdere uitbuw van het vrstedelijk penbaar verver. In 2020 wrdt k in Antwerpen en Gent werken uitgeverd m het vrstedelijk penbaar verversnet uit te breiden. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

41 41 Alle 13 centrumsteden hebben een lage emissiezne en verkeersluwe f -vrije znes rnd schlen, in wnwijken en in het cmmercieel centrum. Dr vrstedelijke penbaar verversnetwerken, Park&Ride znes en fietsnetwerken zijn de steden vlt bereikbaar. Wie met de aut naar de stad wil betaalt een stadstl. De inkmsten gebruiken we vr investeringen in penbaar verver en fietsnetwerken. Publieke fietsen zijn veral beschikbaar. Bij de ntwikkeling van nieuwe wijken f buwprjecten is een autdeelplaats de standaard. Er ntstaat een dicht netwerk van autdeelplaatsen verspreid ver heel Vlaanderen. Er wrdt maximaal 1 parkeerplaats per 2 wningen vrzien. In 2020 is het lcatiebeleid peratineel. Nieuwe activiteiten die veel verkeer genereren, planten we in p f nabij knppunten van penbaar verver, maar niet p plaatsen die enkel met de aut bereikbaar zijn. Z wrdt de grei van het autverkeer aan de brn aangepakt. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

42 42 6. Rl en psitie van de milieubeweging in het realiseren van deze langetermijnvisie 6.1 Van een beweging in verandering naar een beweging van de verandering In veertig jaar tijd heeft de milieubeweging een lange weg afgelegd. Samen met de aard van de milieuprblemen, de ntwikkeling van het milieubeleid en de maatschappelijke cntext is k de rl van de milieubeweging geëvlueerd. We zijn ntzettend gegreid in ns sciaal kapitaal. Van het begin van de 20 ste eeuw tt begin jaren 70 werd ns speelveld ingevuld dr de natuurbehudbeweging die kn bgen p een kleine maar truwe achterban. In de jaren 70 en 80 vervegden tal van milieugrepen het spectrum. In de jaren 90 en de nullies cnstateerden we een fikse grei van nze sectr. Onze achterban in de sectr greide van enkele tienduizenden tt maar liefst leden. De rganisaties binnen nze sectr knden k prfessineel drgreien: de milieubeweging stelt ruim 500 medewerkers tewerk die kunnen rekenen p inzet van vele duizenden actieve vrijwilligers. Het verder verankeren en uitbuwen van dit rijke sciale kapitaal is een uitdaging bij uitstek. De grei in achterban binnen nze sectr staat immers haaks p de dalende ledenaantallen binnen tal van middenveldsectren, alsk het tenemende aantal mensen dat spntaan f in infrmele en nieuwe vrmen van ec-actieve verenigingen bezig zijn met nze duurzaamheidthema s. De vrijwillige inzet van deze grepen in nze samenleving is een belangrijke mtr vr verandering. Samen met de evlutie van de milieuprblemen en het milieubeleid zijn we de vrbije vier decennia geëvlueerd in nze rl en psitie. Een drietal evluties vltrkken zich: - Van prtestbeweging en pressiegrep tt participatie in het beleidsapparaat. Ontstaan als nieuwe sciale beweging buiten de institutinele (verzuilde) structuren en plitieke partijen is de milieubeweging na een lange mars drheen de instituties zelf een gevestigde plitieke actr gewrden. En speelt ze een actieve rl in een brede waaier van plitieke prcessen zals de Vlaamse klimaatcnferentie f het Pact Van cllectieve prtestacties tt grtschalige publiekscampagnes vr individuele gedragsverandering. Vandaag staat de milieubeweging veel minder p straat. Ze heeft de cllectieve prtestacties grtendeels ingeruild vr verleg en sensibiliseringscampagnes gericht p individuele gedragsverandering. - Van anti-industrie tt gerespecteerde gesprekspartner bij bedrijfsfederaties. Na veel straatprtest tegen vervuilende industrie en milieuincidenten in de eerste dagen van de milieubeweging, schuiven we vandaag k mee aan bij denktafels van.a. bedrijfsfederaties uit de chemische en vedingsectr. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

43 43 Deze drie evluties gingen gepaard met een sterke prfessinalisering, institutinalisering en deplitisering van de milieubeweging: - Prfessinalisering: de milieubeweging is meer dan andere sciale bewegingen, sterk geprfessinaliseerd. Dat kmt mdat de beweging zelf steeds heeft gestreefd naar specialisatie en meer invled p het beleid. En bij de uitbuw van dit leefmilieubeleid greide vanuit de verheid k de interesse vr gren advies en later k vr het pzetten van publiekscampagnes. De milieubeweging greide z uit tt een deskundige en - in vele gevallen - gewaardeerde speler in het maatschappelijk veld. - Institutinalisering: een vergaande integratie in het beleidsapparaat en prcessen biedt de milieubeweging veel kansen vr directe beleidsbeïnvleding. Vlgens smmigen is de milieubeweging hierdr te ver meegegaan met het heersende beleidsdiscurs van individuele gedragsverandering en systeemcnfrme plssingen vr de eclgische crisis. - Deplitisering: de publieksgerichte werking van de milieubeweging is vandaag sterk gericht p individuele gedragsverandering. Campagnes zals Met Belgerinkel naar de Winkel, Weer de peer, Blije blemen medigen mensen aan in het eigen individuele leven het milieu minder te belasten, dr bijvrbeeld meer met de fiets te winkelen, gleilampen te vervangen f enkel ng mens- en milieuvriendelijke blemen aan te schaffen. Dr die sterke fcus ntstaat de indruk dat de milieubeweging de milieuprblemen sterk individualiseert en deplitiseert, en te weinig inzet p acties m verheid en industrie aan te zetten tt transfrmatieve systeemwijzigingen. Om nze stem in de tekmst luider te laten hren in de samenleving, en het beleid van verheden en bedrijven in duurzame richting te kunnen sturen met de milieubeweging zijn identiteit en maatschappelijke rl durven herdefiniëren. We willen daarm kritisch kijken naar de effecten en impact van bvengeschetste evluties p nze werking. En we willen investeren in het uitzetten van een visie en het ntwikkelen van praktijken ver transfrmatieve elementen in nze samenleving die verder gaan dan het individuele gedragsveranderingmdel. Mensen zijn hierbij niet het bject, maar het subject f de drager van veranderingsprcessen. Ok het sciaal kapitaal dat de milieubeweging drheen zijn geschiedenis heeft pgebuwd, meten we beter benutten. We willen nze rl als beweging van verandering stevig blijven invullen dr een divers actie-instrumentarium in te zetten m nze delen te bereiken: van meer plitiserende en cllectieve acties m negatieve maatschappelijke cnsensus en vastgereste psities te drbreken, tt actieve samenwerking en ccreatie p dmeinen en transitieprcessen waar vruitgang kan wrden gebekt. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

44 Randvrwaarde vr nze tekmstige rl: de maatschappelijke uitdagingen aanpakken vergt een frisse kijk p duurzaamheid Klimaatverandering, verlies aan bidiversiteit en ngeznde mgevingskwaliteit zijn vr de milieubeweging de grte eclgische uitdagingen tijdens de kmende decennia. Om hier p in te grijpen hebben we fundamentele verschuivingen ndig in ns energiegebruik, in nze mgang met grndstffen en in ns ruimtegebruik. De schaalgrtte van deze uitdagingen en van de rzaken die eraan ten grndslag liggen is mndiaal, dus met k het antwrd p deze schaal gerealiseerd wrden. Ok de mvang van de huidige uitdagingen is fundamenteel anders dan de vregere milieuprblemen: we hebben het nu ver veranderingen met een factr 10 f meer. Qutes ver de strategie, de rl en de psitie van de milieubeweging ***** Praktijken spreken meer dan wrden. Praktijken zijn de mtr vr verandering. Niet enkel zeggen wat fut gaat, maar k gede vrbeelden geven. ***** Gede vrbeelden... allemaal ged en wel, maar ze meten wel geüpscaled wrden m echte verandering te bereiken. ***** Het grte verhaal kan je pas brengen als je het kleine verhaal niet vergeet. Vertrek dus in eerste instantie van wat aan de basis leeft. ***** De milieubeweging is gegreid uit de middenklasse en hun zrg vr de kwaliteit van hun nmiddellijke leefmgeving. Dat is truwens ng steeds jullie achterban. Vergeet dat niet! 23/2/2012, Fcusgrep breed relatienetwerk (verheid, maatschappelijk middenveld, piniemakers, wetenschappers ) De milieugebruiksruimte is ns kmpas in deze. Zals al uiteengezet in hfdstuk 4 meten we daarbij k meer en meer g en r hebben vr de ecnmische, sciale en institutinele dimensie van duurzaamheid. Sciale en ecnmische dimensie Znder nze eigenheid te verliezen en znder afbreuk te den aan nze visie en delstelling beseffen we als milieubeweging dat alle transities aandacht meten hebben vr sciale rechtvaardigheid en inclusie. Onze strijd vr een beter leefmilieu is een hedendaagse vertaling van het herverdelingsvraagstuk dat zich nder meer uit in het wegwerken van armede en de klf tussen arm en rijk, in afwezigheid van directe f indirecte discriminatie en in een veel kleinere sciale kwetsbaarheid p mndiaal niveau en hier bij ns. Heel wat mensen zijn het slachtffer van energiearmede, beschikken ver geen geznde (ged geïsleerde en geventileerde) wningen f wnen in weinig aantrekkelijke mgeving. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

45 45 Dr actief in te zetten p de sciale dimensie bij het innemen van psities naar verheden en bedrijven te, bij het pzetten van acties en campagnes naar delgrepen te zullen we veel bndgenten p nze weg ntmeten. Op ecnmisch vlak meten we evlueren naar een klstfarme en grndstfarme, ec-efficiënte, kennisgedreven, sciaal, eclgisch en ecnmisch cmpetitieve en rechtvaardige ecnmie, met een lage werklsheid, een hge werkzaamheidsgraad en werkbaarheid, en vlwaardige jbs die vr de tekmstige generaties de welvaart en het welzijn p een hg niveau garanderen. Beslissingen en keuzes van de ecnmische actren (verheid, cnsumenten, bedrijven, banken) meten in 2050 gebeuren p basis van duurzaamheidcriteria waarin elke ecnmische actr zich kan vinden. Als milieubeweging willen we k hier mee initiatr en katalysatr zijn van prcessen waarbinnen de ecnmische dimensie duidelijk is: - we kunnen een ecnmie gaan stimuleren die gebaseerd is p het meervudig gebruik van prducten. Cllabratieve cnsumptie f cnsudelen, een gerganiseerde vrm van ruilhandel en delen van gederen en diensten (bvb. autdelen, machines vr nderhud van huis en tuin), is realiteit en aldus niet langer een nhaalbare drm van een handvl idealisten. - we kunnen nze schuders mee zetten nder ecnmische prjecten met een eclgische sterk tegevegde waarde. Het aantal investeringsprjecten inzake hernieuwbare energie met expnentieel stijgen. Op de financiële markt is er na de crisis van , ruimte vr banken verankerd in de Belgische ecnmie met een stevig sciaal en eclgische prfiel. De milieubeweging kan meewerken aan een kader m cöperatief investeren te stimuleren, en kan mee het aanzienlijke spaarkapitaal van de Vlaamse huishudens helpen mbiliseren m dergelijke investeringen te financieren. De winsten uit dergelijke investeringen kunnen p die manier terugvleien naar de gezinnen. - we kunnen sciaal ndernemers wrden. Sciale ndernemers zijn rganisaties die het creëren van maatschappelijke waarde als primair del nastreven [= sciale missiegedreven], en dat den p een ndernemende en marktgerichte wijze m.a.w. dr het genereren van inkmsten [=ndernemend karakter]. Dit is typisch vr heel wat activiteiten van de milieubeweging. We stimuleren delgrepen (bv. gezinnen) m nu al stappen te zetten inzake thema s (bv. energiebesparing) die centraal staan in de transitieagenda. Het zijn activiteiten waar verheidssubsidies de kick-ff ervan mgelijk maken, maar die best k wrden ingebed in een eigen business mdel zdat dergelijke activiteiten ver een langere peride kunnen wrden gecntinueerd p basis van eigen inkmstenwerving. Institutinele dimensie We zijn als milieubeweging actieve pleitbezrgers vr een pen en transparante beleidscultuur bij zwel de verheid als het bedrijfsleven, en beseffen dat we daarm p dat vlak k zelf het gede vrbeeld meten geven. Als milieubeweging zetten we hier stappen: we cmmuniceren actief naar nze stakehlders (burgers, verheden en bedrijven) ver delstellingen en de wijze waarp we ze invullen. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

46 Ons tekmstig rllenspectrum: radicaler, meer verbindend, cöperatief en tekmstgericht We herdefiniëren de rl van de milieubeweging waarbij we vertrekken van een radicaler discurs, gecmbineerd met een meer verbindende en cöperatieve pstelling. Eenheid in visie en diversiteit in rllen is essentieel vr een beweging van de verandering. En vergt k nieuwe vrmen van interne samenwerking, structuur, rganisatie en rlverdeling binnen de sectr. Radicaler: (terug) zeggen waar het p staat De milieubeweging heeft een lange en sterke traditie in beleidsverleg en participatie. Maar als een verheid, bedrijfsleven f maatschappelijk rganisatie krte termijnbelangen niet kan verstijgen, niet investeert in transfrmatieve veranderingen en vasthudt aan systeemcnfrme plssingen (meer grei, eenzijdige fcus p individuele gedragsverandering, ) met de milieubeweging radicaal zeggen waar het p staat. Een milieubeweging van de verandering creëert een aantrekkelijk tekmstbeeld dat duidelijk de radicale veranderingen weergeeft die ndzakelijk zijn vr een duurzame transitie. Tekmstige acties en campagnes dienen steevast en expliciet gekaderd wrden in het bereiken van dit tekmstbeeld. Om vastgereste psities bij verheid, bedrijfsleven f maatschappelijk rganisatie te drbreken, meten we pnieuw meer plitiserende en cllectieve acties pzetten. Meer verbindend: Van wij-zij naar allen samen De milieubeweging als beweging van verandering verdeelt en plariseert niet (wijzij), maar verbindt juist alle maatschappelijke actren die bijdragen aan een duurzame transitie. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

47 47 Ze gaat de dialg ver haar tekmstbeeld met andere actren, k tegenstrevers f behartigers van tegengestelde belangen niet uit de weg. Ok heeft de milieubeweging aandacht vr de inclusie van sciaal kwetsbare grepen die k recht hebben p een betaalbare energiezuinige wning in een geznde en aantrekkelijke leefmgeving. Vrlperexperimenten van burgers en ec-actieve grepen rnd duurzame wnvrmen, cnsudelen, enz vrmen nu kleine eilanden van transfrmatie in nze maatschappij. De milieubeweging met deze praktijken versterken en met elkaar verbinden. Het sciaal kapitaal aanwezig in deze initiatieven is een belangrijke mtr vr duurzame verandering en cultuurmslag Mensen zijn in nze visie, niet het bject maar subject van transitieprcessen. We meten dan k burgers en verenigingen in staat stellen m zwel p persnlijk als maatschappelijk vlak mee te buwen aan een duurzame tekmst. Dit hudt in dat mensen de ndige kennis en vaardigheden hebben, alsk de mgelijkheid hebben m zich alternatieve maatschappelijke veranderingen in te beelden en te participeren in de realisatie ervan. ver milieubeweging met vral werken met de vrlpers inzake maatschappelijke verandering Aan de G-700 werd gevraagd m de tekmstige psitie te kiezen tussen ndersteunen en bekendmaken van vrlpers (bedrijven, ecnmische sectren, burgerinitiatieven ) f beïnvleden van verheden en bedrijven die een rem zetten p duurzame mslag, maar wel een ptentieel grte impact hebben. Natuurlijk was dat geen zwart-wit keuze maar knden ze k vr tussenpsities kiezen. De resultaten in de grafiek hiernder geven duidelijk aan dat een meerderheid vindt dat de milieubeweging p beide even veel met inzetten. Maar als we het ttale plaatje bekijken ligt de vrkeur tch duidelijk bij vral werken met de vrlpers, eerder dan inzetten p de grte spelers. Psitie MB: vrlpers vs grte spelers 30,8% 35,2% 15,4% 14,3% 4,4% vrlpers grte spelers langetermijnvisie 2050 en delen 2020

48 48 Cöperatief: naar een intensieve interactie met andere actren Een beweging van de verandering pakt de eclgische uitdagingen en de cmplexe maatschappelijke prblemen aan dr - waar mgelijk - mee te stappen in een mdel van gedeelde verantwrdelijkheid van alle actren (verheid, bedrijfsleven, maatschappelijke middenveld, ). Dit betekent dat we k meten evlueren van prbleemaandragers naar creatieve prbleemplssers. Z n aanpak vergt een andere prfessinaliteit, cmpetenties en methdieken binnen de milieusectr. En wellicht k andere rganisatievrmen en samenwerkingsverbanden binnen de sectr. Cprductie en ccreatie tussen bedrijven, sciaal-culturele rganisaties, milieuverenigingen, burgers en kennisinstellingen zijn de nrm m prblemen aan te pakken. Die gedeelde verantwrdelijkheid is gefundeerd p afstemming, eerlijkheid, vertruwen, penheid en tegankelijkheid: - Ccreatie, fwel samen innveren is een prces van participatief ntwerpen. Nieuwe diensten (bv. inzake energiezuinig buwen en wnen) heven niet langer enkel dr experten te wrden ntwikkeld. Via het scial web is het mgelijk m heel snel en intuïtief cntact te maken met vele duizenden mensen. Mensen die elk ervaringsdeskundig zijn en intuïtief kunnen input geven. - Cprductie, fwel samen realiseren is een prces van participatief dingen den. Als milieubeweging zetten we inspirerende ideeën m in werkbare cncepten (bv. ecbuwers basis). Lkale verheden en bedrijven kunnen er te bijdragen dat deze cncepten gefinancierd wrden, lgistieke en rganisatrische ndersteuning kunnen krijgen en bekendgemaakt wrden bij de gezinnen. Deze laatste zrgen ervr dat vele mensen er zich te aangesprken velen. Binnen dit kader liggen vr de milieubeweging tal van kansen en pprtuniteiten. We meten met een pen geest en dit huding vanuit de milieubeweging net als vanuit de verheid en het bedrijfsleven - durven experimenteren met nieuwe plssingsgerichte mdellen: - Bij de verheid is het nieuwe mdel daarte gvernance beynd gvernment, waarbij verheid, bedrijven en de milieubeweging samen durven inzetten p gedeelde delen. De publiekprivate samenwerking (PPS) die de vrbije jaren sterk in zwang was, vrmt slechts een valse, want zeer nevenwichtige vrm langetermijnvisie 2050 en delen 2020

49 49 van samenwerking. Bij Gvernance beynd gvernment gaan verheden samen met burgers en verenigingen maatschappelijke uitdagingen aan. Het gezamenlijk belang wrdt vraf uitgeklaard. Een gezamenlijk engagement wrdt uitgesprken. De wijze waarp een en ander wrdt uitgeverd kan rganisch tt stand kmen, ruimte laten vr experiment en incubatie en binnen een infrmele setting geschieden (= netwrk gvernance). Alle relevante en betrkken actren wrden bij dit prces betrkken (= Multiactr). - Bij bedrijven is maatschappelijk verantwrd ndernemen een kader waarbinnen ze aangemedigd wrden m samenwerking aan te gaan met a de milieubeweging. - Een nieuwe aanpak staat daarbij centraal: samenwerking tussen actren, partnerships, enz. De structuur wrdt divers en cmplex. We zetten waar mgelijk vanuit de milieubeweging cprductie en ccreatie met verheden en andere actren p, bijvrbeeld in het kader van maatschappelijke innvatie f basisinitiatieven (buurtinitiatieven, klimaatwijken enz). Rnd deze vrm van gvernance werden al verschillende gede praktijkvrbeelden mee uitgewerkt dr de milieubeweging. Vr de twee lpende Vlaamse transitieprcessen (materialentransitie / Plan C en transitie wnen en buwen / Platfrm duwb) is al ervaring pgedaan, maar k de ervaringen p het vlak van maatschappelijk verantwrd ndernemen, educatie vr duurzame ntwikkeling, enz. bestaan al belangrijke vrbeelden van de nieuwe gedeelde aanpak. Tekmstgericht: jngeren, de mtr van verandering De tekmstige generaties zijn nze inzet. Jngeren zijn daarm k de mtr van verandering. Omschakelingen in de maatschappij zijn in het verleden vaak gestart bij een mentaliteitsverandering van jngeren en kinderen. Vanzelfsprekend zijn de jngeren van vandaag de vlwassenen van de tekmst. Daarm schenken we in deze tekmstvisie aandacht aan de manier waarp jngeren en kinderen in het verhaal van de milieubeweging meten meegenmen en geïnspireerd wrden. langetermijnvisie 2050 en delen 2020

50 50 Ok vr de tekmst van de milieubeweging is dit belangrijk: kinderen die p jnge leeftijd in cntact kmen met natuur en milieuwaarden, greien vaker uit tt vlwassenen met een duurzaamheidbesef. Ok in een breder kader is een duurzaamheidgedreven jeugd belangrijk: het wrden de vlwassenen die zich k p sciaal en ecnmisch vlak penstellen vr andere ideeën en leefwerelden. De rl van de milieubeweging bij het betrekken van jngeren is veelzijdig: - de milieubeweging met de jngeren kunnen prikkelen m mee in het verhaal van duurzaamheid te stappen m z dit verhaal te integreren in hun manier van leven. - De milieubeweging met aandacht schenken aan het betrekken van jngeren binnen nieuwe prjecten. - De milieubeweging met actief aanpikken bij nieuwe, innvatieve, ideeën en prjecten die dr jngeren gedragen wrden, zelfs buiten de huidige grenzen van de milieubeweging. - Jngereneducatie met een belangrijke pijler zijn van de educatieve rl die de milieubeweging speelt - De milieubeweging met actief p zek gaan naar plaatsen, fra en mmenten waar jngeren p een laagdrempelige manier betrkken kunnen wrden bij het duurzaamheidverhaal. Mderne cmmunicatie speelt hierbij een grte rl. Lkale jngerengrepen, jeugdbewegingen, studentenverenigingen en schlen zijn ideale fra vr een wisselwerking tussen milieu en het dagelijkse leven. Infrmatieuitwisselingen en het samenwerken via prjecten kunnen zrgen vr een ptimale benutting van de cmplementariteit van deze verschillende actren. De milieubeweging, in brede zin, met een grensverschrijdend platfrm vr alle jngeren vanuit verschillende achtergrnden zijn. Om ervr te zrgen dat de milieubeweging een aantrekkelijke beweging is vr deze gevarieerde delgrep willen we dat jngeren er een uitlaatklep vinden vr hun creativiteit, idealisme en enthusiasme. De zektcht naar een duurzame wereld kan bvendien het sciaal bindmiddel zijn tussen jngeren en vlwassenen. Krtm: de milieubeweging met een creatieve, activerende en vernieuwende beweging zijn die k aanleunt bij de leefwereld van jngeren en kinderen. Dit is de vrwaarde vr een geïntegreerde milieubeweging met tekmst. langetermijnvisie 2050 en delen 2020