Onderstaande tabel bevat aanvullend op de vier functies van de bodem ook voor bodemkwaliteit en grondverzet ambities. Ambitie Basis Comfort Excellent

Transcriptie

1 5.2. Thema s Het bdem- en grndwatersysteem Wat en waarm Duurzaam mgaan met de bdem is het zdanig beheren van de bdem dat natuurlijke / intrinsieke kwaliteiten van de bdem wrden beschermd vr mens en milieu (flra en fauna) en er tegelijkertijd ruimte is vr maatschappelijke ntwikkelingen. De nadruk ligt p instandhuding en verbetering van het bdem- en grndwatersysteem. Dit systeem mag wel gebruikt wrden, maar niet nmkeerbaar beschadigd wrden. De bdem is letterlijk en figuurlijk een belangrijke nderlegger vr duurzame ruimtelijke ntwikkeling. Daarnaast is de bdem k de natuurlijke drager van de identiteit van veel gebieden. De bdem biedt daarbij kansen vr ntwikkelingen maar legt k beperkingen p. Bestanddelen De bdem 3 heeft vier functies - infrmatie, prductie, drager en regulatie-, die k een bijdrage leveren aan de gebiedskwaliteit. De bdem is de basis van het landschap en het (natuur-)histrisch archief ( infrmatie ). De ndergrndse ruimte is een schatkamer vr genetisch materiaal, cultureel erfged en drager van het landschap en daarmee bepalend vr de identiteit van gebieden. De ndergrnd is bvendien de basis vr natuur, landbuw, tuinbuw en bsbuw en prducent van delfstffen (waarnder water) en van energie (aardwarmte en pslag van warmte en kude ). De ndergrnd is de drager vr cnstructies, funderingen, ndergrndse verblijfsruimten (parkeergarages, winkelcentra, etc.), kabels en leidingen. De ndergrnd is een buffer vr de pslag van hemelwater. In de ndergrnd vinden tensltte prcessen plaats als filtratie, buffering en chemische mzetting. De ndergrnd heeft een grte capaciteit tt (zelf)regulatie en is in staat m zelf, sms gehlpen dr de mens, verntreinigingen af te breken mits ze ruimte en tijd krijgt. We willen bereiken dat de bdem alle vier de functies kan blijven uitefenen. Vr ruimtelijke ntwikkeling is het Besluit bdemkwaliteit (nderdeel van de Wet Milieubeheer) een belangrijk kader vr de mgang met de bdem. Een kader dat zich richt p de bescherming van de bdem en ruimte biedt vr nieuwe buwprjecten, zals de aanleg van wegen, sprwegen, geluidswallen, dijken, kades en terpen, vr de phging van wngebieden en industrieterreinen en het grndverzet bij verruimingen van rivieren. Het besluit geeft regels vr gebruik van de bdem in relatie tt de functie (vr wnen gelden strengere eisen dan vr industrie) en vr grndverzet (grnd mag niet zmaar van het ene gebied naar het andere gebied getransprteerd wrden). Onderstaande tabel bevat aanvullend p de vier functies van de bdem k vr bdemkwaliteit en grndverzet ambities. Ambities Ambitie Basis Cmfrt Excellent Veilig, geznd en te explreren binnen wettelijke regels Multifunctineel gebruik van de bdem Vr alle functies blijft bdem en grndwater p krte én lange termijn bruikbaar; de 3 Met bdem wrdt hier k ndergrnd bedeld. Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie

2 ptentie m het gebied te verrijken blijft beschikbaar Gebruik en functie van de bdem Besluit bdemkwaliteit is van tepassing: de bdem is geschikt/veilig vr de bijbehrende functie De bdem is geschikt vr alle functies (multifunctineel) De bdem is geschikt vr alle functies en de rsprnkelijke natuurlijke testand is hersteld Regulatiefunctie met een accent p bdemdiensten zals waterberging, - filtering, levering, archelgie, levering vedingsstffen en afbraakmechanismen De kwaliteit van de bdemdiensten vldet aan de wettelijke eisen. De kwaliteit van de bdemdiensten mag niet achteruit gaan. De bdem levert alle bdemdiensten die bij een dergelijk type van nature hren De bdemdiensten wrden z ingezet dat in de tekmst de dienstverlening verrijkt (en een grtere rijkdm aan ecsysteem wrdt bediend) Prductiefunctie met een accent p bdemenergie (warmtekudepslag; gethermie) Aan wettelijke vereisten wrdt vldaan.a. ter bescherming van grndwaterafhankelijke belangen van derden Het gebruik van bdemenergie legt geen beperking p aan andere gebruikers van bdemenergie in de mgeving De tepassing van bdemenergie vrkmt eindigheid. Het natuurlijk systeem kan zich tijdig herstellen Infrmatiefunctie met een accent p het bdemarchief (archelgie, aardkundige waarden, gemrflgie, cultuurhistrie) Waarden in de bdem wrden beschermd cnfrm wettelijke vereisten uit.a. het Verdrag van Malta en de Mnumentenwet Bdemschatten wrden zichtbaar gemaakt via.a. pgravingen, tentnstelling en verwijzing naar wat er in de bdem zit Instandhuding van bdemschatten dr deze te laten zitten, niet te verstren en zichtbaar maken via infbrden, wijze van inrichting van een gebied, etc. Draagfunctie met een accent p ndergrndse buwwerken Wettelijk vereisten uit.a. het Buwbesluit zijn van tepassing. Het natuurlijk bdemsysteem kan zich herstellen; de ingreep is mkeerbaar. De buw verrzaakt geen schade aan kwetsbare bdemsystemen en waar mgelijk wrdt het natuurlijk systeem hersteld. Grndverzet Regels uit Besluit bdemkwaliteit zijn van tepassing: uitwisseling van grnd tussen gebieden is mgelijk De grnd blijft binnen het gebied Er vindt geen grndverzet plaats Schaalniveau Het bdem- en grndwatersysteem verandert zeer langzaam in de tijd. Grndwaterstrmen zrgen dat er invled van buiten een plangebied is en vragen m attent te zijn wat er in een wijdere mgeving gebeurt. Veranderingen in grndwaternttrekking vr industriële prductie kunnen bijvrbeeld in een grt gebied gevlgen hebben (zie DSM-Delft f Grlsch in Enschede). Stabiele situaties kunnen instabiel wrden en pluimen met verntreinigde stffen kunnen in beweging kmen. Op het hgste schaalniveau gaat het daarnaast m het zeken van lcaties waar de kwaliteiten van de ndergrnd passen bij de begde functies. Hierbij dient aandacht te zijn vr de bescherming van bijzndere en kwetsbare bdemsystemen. De verbinding naar een lager schaalniveau is bijvrbeeld bij de ntwikkeling van WKO-systemen van belang. Vrkmen met wrden dat systemen p een verkeerde wijze in elkaars invledgebied kmen Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie

3 wat betreft gebruik van warmte f kude. Delstellingen p het gebied van bdemenergie p een hger schaalniveau zijn pas p een lager niveau ged te berdelen p praktische haalbaarheid. Vuistregels duurzame ruimtelijke ntwikkeling Structuurniveau (rdening) Plan p basis van de ndergrnd vlgens de Ondergrndkansenladder : 1. Benut de ptentie van de ndergrnd dr een ptimale match van de kwaliteit van de ndergrnd en het functineel gebruik 2. Indien niet de ptimale match mgelijk is zrg dan dat de functie minimaal de bestaande bdemkwaliteit in stand hudt 3. Beperk misbruik van de ndergrndkwaliteiten dr minimalisering van risic s Lagenbenadering (snelheid van verandering/aanpasbaarheid/nmkeerbaarheid) Versterk/gebruik de natuurlijke eigenschappen van het gebied. Reliëf, bdemtype en gehydrlgie geven het gebied zijn eigen karakter en mgelijkheden (identiteit). Sluit aan bij natuurlijk reliëf. Gebruik aardkundige, archelgische en cultuurhistrische waarden, indien aanwezig, ptimaal in ruimtelijk ntwerp (beschermen dr ntwikkelen) m de rsprnkelijke identiteit van een gebied zichtbaar en beleefbaar te maken Bij archelgische waarden geldt de ladder van Lansink : 1 e in de grnd cnserveren, 2 e pgraven en elders cnserveren Benut de eclgische ptentie van bdem en grndwater Ontzie kwetsbare bdems Hud belangrijke grndwaterstrmen in stand: zrg in infiltratiegebieden vr vldende infiltratie van kwalitatief ged water Beperk peilverlaging in kwelgebieden. Zrg dat vldende water van infiltratiegebied naar kwelgebied kan strmen en daartussenin niet in kwaliteit achteruit gaat. Benut kansen vr ndergrnds ruimtegebruik m ruimtelijke kwaliteit te verhgen Herstel ecsysteemdiensten bij functiewisseling/transfrmatie Realiseer zveel mgelijk kudewarmtepslag nder de vrwaarden: Nett pwarming van het grndwater (energieverliezen) mag niet wrden afgewenteld p de mgeving f in de tijd; Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie

4 Er mag geen verntreiniging ptreden van het grndwater; Er mgen geen ngewenste beperkingen ntstaan vr bestaande en tekmstige gebruikers van de bdem Er mag in beginsel geen verplaatsing ptreden van de huidige grens zet zut. Breng water dat in kwetsbare gebieden wrdt pgepmpt (bijv. in buwputten) en niet wrdt gebruikt terug in de bdem. Vrkm bdemafdekking Schep geen situaties die het nemen van saneringsmaatregelen belemmeren Gebruik vrijkmende grnd in het gebied hg en drg eerst buwen Buw p basis van de ndergrnd Verwijder stffen die niet van nature in de bdem en het grndwater thuishren stimuleer bidiversiteit in en p de bdem en in het water dr waterbeheer, inbrengen van rganisch materiaal/ grenbemesting, grndbewerking gericht p verbetering van de bdemstructuur bescherm drinkwaterwingebieden Inrichtingsniveau (vrmgeving) Haalbaarheid Zijn gewenste kwaliteitsverbeteringen technisch haalbaar? - chemische kwaliteit: sinds Lekkerkerk (1980) in 30 jaar tijd veel kennis en methden pgebuwd. In technische zin zijn er minimale beperkingen - eclgische kwaliteit: is veel minder ver bekend. Ok wat betreft effecten van ingrepen in de bdem die bijvrbeeld indirect via verandering in grndwaterstrming f temperatuur tt gevlg kunnen hebben vr het eclgisch systeem. Wel is er veel kennis vanuit de gereguleerde landbuw. - fysische kwaliteit: bendigde maatregelen zijn in de meeste gevallen technisch haalbaar. Betaalbaarheid Bij gebiedsntwikkeling is in principe elke schep die de bdem in met een (grte) kstenpst p de grndexplitatie. Naarmate die schep dieper met, nemen de ksten te. Slechts in gebieden met hge grndprijzen dan wel andere verdienmgelijkheden c.q. besparingsmgelijkheden (verkp vastged, gedkpe energie, explitatie van ndergrndse ruimte vr bijv. parkeren) is p prjectniveau de explitatie sluitend te krijgen c.q. betaalbaar. Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie

5 Bdemsanering: de verheidsbijdrage is drastisch afgenmen en waar die er ng is, is deze p termijn eindigend. De ksten vr een eventuele sanering meten uit de planexplitatie kmen. Functiegericht saneringen cnfrm Besluit Bdemkwaliteit leidt tt lagere ksten dan vlledig schn pleveren. In Nederland is m te buwen de fysische kwaliteit van grnd p veel plaatsen slecht: slappe bdem. Naarmate de bdem slapper is, zijn er meer ingrepen in termen van phgen, heien, etc. ndig m te kunnen buwen. De buwksten p een slappe bdem zijn hger dan p een stevige bdem. Als de bdem sturend zu zijn vr ntwikkelingen dan zuden de ksten vr ntwikkeling en beheer een stuk lager uitvallen. In veel gevallen hebben andere aspecten een dminante invled (m.n. eigendm en ligging in een gebied). Om de eclgische kwaliteit te verbeteren zijn in veel gevallen geen dure ingrepen ndig. In smmige stedelijke regi s in het westen speelt een autnm prces van verzilting. Om dit beheerbaar te huden kunnen flinke investeringen vr drspeling ndig zijn. Bruikbare instrumenten - lagenbenadering - handreiking plannen met de ndergrnd.a. checklist ndergrndkwaliteiten (maakt nderdeel uit van ruimtexmilieu) - ruteplanner bdemambities - cultuurhistrische waarderingskaarten - redeneerlijn ndergrnd - watertets - bdemvisies prvincies (incl. bijbehrende thematische en waarderings-/geschiktheidskaarten) sms in de vrm van digitale lketten met hulpmiddelen (Brabant met Bdemwijzer en Zeeland binnenkrt met t Zeeuws Bdemvenster) - BIELLS datamakelaar/bdemlket/dinolket - BIELLS interactieve kaart en tetsingsmdule bdemkwaliteit - Diverse instrumenten p het gebied van gewenst grnd- en ppervlaktewaterregime (GGOR) via helpdesk water ( Mgelijke dilemma s f lastige keuzen - Wijze van sanering: methden p eclgische basis (bacteriën/thermisch) zijn gedkper maar hebben een veel langere drlptijd dan traditinele methden als afgraven en pruimen f inpakken. De langzame methde past niet in de planning van de gebiedsntwikkeling maar is duurzamer. - De saneringsparadx: functiegericht saneren is gedkper dan vlledig schn pleveren. Tch kleeft er dan een smet aan een gebied wat de verkpbaarheid van vastged lang niet altijd ten gede kmt. Opbrengsten kunnen nder druk kmen wat k gevlgen kan hebben vr investeringen in penbare ruimte en bvenplanse vrzieningen. - Verdichting/afdekking gaat ten kste van de eclgische kwaliteit van de bdem en het waterbergend vermgen. Vraagt bvendien meer ndergrndse infrastructuur. Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie

6 - De aanleg van nutsvrzieningen in de bdem (buisleidingen, kabels en leidingen) en in het bijznder verticale buizen en leidingen kan tt gevlg hebben dat afsluitende bdemlagen geperfreerd wrden en de bdemstructuur beschadigd. Opbarsten van de bdem kan een gevlg zijn (in kwelgebieden). - Kansen vr bdemenergie wrden sms niet benut mdat er een warmtenet is waarvan verplicht gebruik gemaakt met wrden. - Een vervlle ndergrnd (vral in bestaand stedelijk gebied: centrumgebieden en udere wijken met hge dichtheid) waardr er nauwelijks ng ruimte ver is m een bm te laten wrtelen. Dit gaat ten kste van de kwaliteit van de penbare ruimte. - Herstructureren bestaand stedelijk gebied met flinke bdemsanering f andere hge ksten in de ndergrnd is (vr de verheid) bijna altijd duurder dan stedelijke uitleg. In algemeen zin: de ksten gaan ver vr de baten uit. - Vrzieningen in ndergrnd gaan steeds meer bvengrnds ruimtegebruik dicteren (tunnelbuizen, hfdleidingen van water, gas en warmtenet). Onderlinge versterking - bdemsanering met ndergrnds ruimtegebruik (één keer graven) - bdemsanering met WKO - Drukker in de ndergrnd biedt mgelijkheden m slimmer te cmbineren en ruimte efficiënter te gebruiken bijv. leidingen in een duct en parkeergarage bij watersnd als pvangreservir. Handreiking duurzame ruimtelijke ntwikkeling versie