RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR DE KWALITEITSVERBETERING BIJ PRISMA VOOR SPECIAAL ONDERWIJS

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR DE KWALITEITSVERBETERING BIJ PRISMA VOOR SPECIAAL ONDERWIJS Plaats : Alphen aan de Rijn BRIN-nummer : 04EF Cluster : 3 Onderzoek uitgevoerd op : 27 juni 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 23 oktober 2012 HB /7 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 13

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde een onderzoek uit op Prisma te Alphen aan den Rijn om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en in de naleving van wet- en regelgeving. Prisma is een school voor speciaal onderwijs (so) en voortgezet speciaal onderwijs (vso) voor zeer moeilijk lerende kinderen en voor meervoudig gehandicapte kinderen. Dit rapport heeft betrekking op de afdeling voor so. Aanleiding Op 24 en 25 januari en 6 februari 2012 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij tekortkomingen vaststelde in het de kwaliteitsaspecten cyclisch proces kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, leerstofaanbod, onderwijstijd, actieve en zelfstandige rol leerlingen en schoolklimaat. De bevindingen van dat onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 23 april 2012 is vastgesteld. Op basis van de beslisregel beoordeelde de inspectie dat de school niet in aanmerking kwam voor een basisarrangement. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. Toezichthistorie Naar aanleiding van het kwaliteitsonderzoek van februari 2007 kwam de inspectie tot de conclusie dat zich tekortkomingen voordeden in de basiskwaliteit van de school. Zij kende een PKO2-arrangement toe. In januari en juli 2008 vonden er bestuursgesprekken plaats waarin afgesproken werd dat het onderwijs weer aan de basiskwaliteit zou voldoen in het schooljaar 2009/2010. Hierop aansluitend voerde de inspectie in november 2009 een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uit. Gezien de geconstateerde tekortkomingen beoordeelde zij de kwaliteit van het onderwijs wederom als zwak. Dit arrangement handhaafde de inspectie tijdens de bestuursgesprekken van september 2010 en november Tijdens het bestuurgesprek op 3 november 2011 spraken de inspectie en het bestuur af dat de inspectie op de school Prisma in het eerste kwartaal van 2012 een onderzoek uitvoert naar de kwaliteit van het onderwijs. Dit onderzoek vond plaats op 24 en 25 januari en 6 februari De conclusie van de inspectie luidde dat de school niet in aanmerking kwam voor het basisarrangement. Op 27 juni 2012 voerde de inspectie een vervolgonderzoek uit waarbij zij de voldoende indicatoren verifieerde en de onvoldoende indicatoren opnieuw beoordeelde. In dit onderzoek ging de inspectie tevens na of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o dossiers, waaronder handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; Pagina 3 van 13

4 o o gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding en de leraren; de onderwijspraktijk observeerde in vijf groepen. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de bevindingen met de directie van de school en twee vertegenwoordigers van het bevoegd gezag. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van de aspecten 'cyclisch proces en voorwaarden van kwaliteitszorg' toe. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 13

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 13

6 Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Pagina 6 van 13

7 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 7 van 13

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de school voor speciaal onderwijs Prisma te Alphen aan den Rijn als voldoende. De inspectie concludeert dat de school na het vorige bezoek erin is geslaagd om in korte tijd het systeem van leerlingenzorg op orde te krijgen, waardoor de inspectie drie van de vier normindicatoren als voldoende beoordeelt. Op grond van de beslisregels kent zij de school het basisarrangement toe. De school ondernam in de afgelopen maanden effectieve acties om aan de prestatieafspraken met de inspectie te voldoen en de tekortkomingen in de handelingsplannen en de leerlingenzorg op te heffen. De directie ziet het als enorme winst dat het team nu positief is over de resultaten van de verbeteractiviteiten en tevens enthousiast is over het nemen van de volgende stappen. De inspectie merkt op dat een belangrijke factor in de bereikte verbeteringen is dat de directie in de afgelopen maanden krachtig sturing heeft gegeven aan het verbeterproces. Een van de resultaten daarvan is dat de school de systematiek in het systeem van leerlingenzorg verbeterde. Daarnaast realiseerde zij een doorgaande lijn tussen de afdeling speciaal onderwijs en de afdeling voortgezet speciaal onderwijs. Tegelijkertijd verbeterde de school onderdelen van het systeem van kwaliteitszorg. Ondanks deze kwaliteitsstappen zijn de evaluatie van de opbrengsten en het leren en onderwijzen nog belangrijke ontwikkelpunten. Dit geldt ook voor het rapporteren aan belanghebbenden. Het onderwijsleerproces kenmerkt zich door overwegend goede lessen. Sterke punten van de school zijn het afstemmen van het (orthopedagogisch) handelen, de duidelijke uitleg en de taakgerichte werksfeer. De inspectie constateerde geen tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving. Toelichting Systeem van kwaliteitszorg en de voorwaarden voor kwaliteitszorg De school kent haar populatie en heeft voldoende zicht op de mogelijkheden en belemmeringen van de leerlingen. De so-afdeling verwoordde, net als de vso-afdeling, de visie en de missie in het schoolplan. Het aanbod op het so werkte de school echter onvoldoende uit. In het schoolplan beschrijft de school niet op grond waarvan zij haar leerlingen indeelt en wat dit voor consequenties heeft voor het inrichten van het onderwijs. De inspectie concludeert uit het bovenstaande dat de uitwerking van het onderwijsconcept voor het so onvoldoende is (indicator 1.2). In het schoolplan beschrijft de school opbrengstgericht te willen werken en dat zij voor haar kwaliteitsevaluatie gebruik maakt van de opbrengsten. De so-afdeling formuleerde streefdoelen voor haar leerroutes. Desondanks beoordeelt de inspectie deze indicator als onvoldoende (indicator 1.3). Om te kunnen spreken van een systematische evaluatie van haar opbrengsten, moet de school eerst een aantal cycli doorlopen. Tevens kan de school haar analyse onvoldoende kwijt in het huidige leerlingvolgsysteem. Met de invoer van een nieuw kwaliteitszorginstrument kan zij haar opbrengsten ook beter verantwoorden en vergelijken met andere so-scholen. Pagina 8 van 13

9 De school maakte een keuze voor een kwaliteitszorgsysteem. In 2010 nam zij de quickscan bij het personeel van het vso af. In beleidsdocumenten staat een planning voor het afnemen van de kwaliteitskaarten tussen 2011 en De kwaliteitskaart voor het leren en onderwijzen op schoolniveau kwam nog niet aan bod. Hierdoor is indicator 1.4 onvoldoende. De evaluatie van de leerlingenzorg vindt wel regelmatig plaats. In 2011 besprak het team de kwaliteitskaart voor zorg en begeleiding en maakte de school een ontwikkelplan leerlingenzorg. Voor het systeem van leerlingenzorg maakte de school een analyse van de verbeterpunten en de kaart voor de evaluatie daarvan nam zij op in de planning van de school. De school zette een belangrijke stap in het borgen van verbeteringen, onder andere door in het kwaliteitshandboek protocollen en afspraken vast te leggen. Tevens komen de teamleiders en de intern begeleider (ib-er) regelmatig met een kijkwijzer in de klassen, onder andere om te controleren of de teamleden gemaakte afspraken naleven. De school heeft een jaarverslag waarin de school terugblikt op de ontwikkelingen van het afgelopen jaar, maar de school rapporteert hierover niet - systematisch - aan de ouders. Ook de schoolgids schiet tekort op dit punt. Indicator 1.8 is hierdoor onvoldoende. Tot slot vervult de school grotendeels de voorwaarden voor het kwaliteitsbeleid. De schoolleiding heeft de verbeteringen van de afgelopen maanden krachtig ter hand genomen en dat werpt zijn vruchten af in de verbeterde kwaliteit. Door de tekortkomingen in het onderwijsconcept is er op dit moment geen verbinding tussen de visie van de school en de kwaliteitszorg. Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning en opbrengsten Het systeem van leerlingenzorg is van voldoende niveau doordat de inspectie drie van de vier normindicatoren als voldoende beoordeelt. De indicator over de evaluatie van de handelingsplannen is onvoldoende. De functionaliteit van de handelingsplannen is eveneens onvoldoende. Voor leerlingen die instromen in het so stelde de school een beginsituatie vast. Het kwaliteitshandboek bevat formulieren om gegevens van de vorige school op te vragen. Het nieuwe format handelingsplan bevat ruimte voor het noteren van de didactische en sociaalemotionele vaardigheden en het IQ van de leerlingen. Op grond hiervan stelt de school de ontwikkelingsperspectieven voor leerlingen vast. Op basis van de adviezen van de commissie voor de begeleiding (cvb) stelt de mentor het handelingsplan op. In de afgelopen periode nodigde de school de ouders uit om met de leraar de inhoud van het plan te bespreken. De school stelde een procedure vast om ouders die geen gehoor geven aan de uitnodiging toch te betrekken bij het handelingsplan van hun kind. De inspectie is van mening dat de school daarmee voldoende inspanning levert om het handelingsplan in overeenstemming met de ouders op te stellen. Prisma maakt sinds enige tijd gebruik van de ced-leerlijnen om de ontwikkeling van de leerlingen te volgen via het leerlingvolgsysteem. Hiermee kijkt de school op meerdere momenten in het jaar of de leerling voldoende vorderingen maakt met de beoogde doelen. In het kwaliteitshandboek zit een toetskalender voor het so. Daarin staan zowel de methodegebonden als de methode onafhankelijke toetsen. Voor de sociaal-emotionele Pagina 9 van 13

10 ontwikkeling heeft de school een instrument aangeschaft, waarvan de afname staat ingepland in het begin van het komend schooljaar. De evaluatie door de cvb beoordeelt de inspectie als onvoldoende (indicator 3.8). In de huidige evaluaties ontbreekt een beschrijving van de analyse op basis van belemmerende en bevorderende schoolfactoren. Tevens zijn de consequenties van het wel of niet behalen van een doel niet zichtbaar. De cvb overlegt wel mondeling met de mentor hierover, maar dit leggen zij niet vast in het individuele handelingsplan. De cvb liet de inspectie een aantal voorbeelden zien van eerste evaluaties van de ontwikkelingsperspectieven. Dit gaf een positief beeld, waarbij de potentie goed zichtbaar is. De beschrijving van de evaluatie op basis van de factoren die de school kan beïnvloeden, las de inspectie hierin terug. Wat nog ontbrak was een beschrijving van de gevolgen van de evaluatie voor de nieuwe periode. Tevens ontbrak nog een toelichting op het geformuleerde ontwikkelingsperspectief. De handelingsplannen zijn onvoldoende functioneel voor de leraren (indicator 4.1). De handelingsplannen zijn alleen digitaal aanwezig. De dagroosters die leraren gebruiken bevatten weliswaar een indeling van de niveaus, maar als planningsinstrument voor het bereiken van doelen en de bijbehorende periode is dit onvoldoende. De inspectie beoordeelt de resultaten van het onderwijs nog niet (indicator 11.4). De school heeft streefdoelen gesteld voor haar leerlingen en kan de resultaten van de leerlingen daar vervolgens aan afmeten. Aan de andere kant ontbreekt het de inspectie nog aan standaarden waaraan zij de opbrengstgegevens van scholen kan afmeten. Het onderwijsleerproces en schoolklimaat De inspectie van het onderwijs oordeelt positief over de wijze waarop de afdeling so van Prisma haar onderwijsleerproces vorm heeft gegeven. Dit is zichtbaar in de voldoende beoordelingen van vrijwel alle kwaliteitsaspecten die behoren tot het onderwijsleerproces. Tekortkomingen stelt zij vast bij het leerstofaanbod maakt het mogelijk in te spelen op verschillen tussen leerlingen en de zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid van leerlingen. De school heeft een leerstofaanbod voor de schoolse vaardigheden. Zij werkte aan de implementatie van leerlijnen en het team is hiervoor geschoold door een landelijke instelling. Het leerstofaanbod biedt voldoende gelegenheid om in te spelen op verschillen tussen leerlingen. De school gebruikt de onderwijstijd voldoende efficiënt, maar de inspectie plaatst voor het vso vraagtekens bij het gebruik van leertijd voor het eten en drinken. Voor het afstemmen van de leertijd ontbreekt een onderbouwing van hoeveel lestijd per uitstroomroute voor de vakken nodig is. Evenmin werkte de school dit uit in de lesroosters. Ook heeft de school niet voor (groepen) leerlingen rekening gehouden met het inruimen van extra onderwijstijd voor leerlingen die meer tijd nodig hebben dan andere leerlingen om bepaalde vaardigheden te leren. Daarnaast noemt de school wel dat leerlingen therapieën onder onderwijstijd volgen en is dit ook zichtbaar in de handelingsplannen. Maar de onderbouwing ontbreekt waarom de therapie op dat moment plaatsvindt. De afstemming van de onderwijstijd is hiermee niet inzichtelijk (indicator 6.4). Tevens ontbreekt een schoolbeleid op dit gebied. Het (ortho)pedagogisch en (ortho)didactisch handelen van de leraren is van goede kwaliteit. Leraren gaan respectvol met de leerlingen om en de meeste leraren beschikken over goede Pagina 10 van 13

11 pedagogische en didactische capaciteiten. Leraren variëren heel duidelijk in houding, stem en wijze van communiceren bij de leerlingen, hierdoor is er voldoende afstemming op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Daarnaast is de inspectie positief over de duidelijke uitleg die zij zag in de lessen. Het directe instructiemodel is bij vrijwel alle leraren goed zichtbaar. De leraren benutten in voldoende mate de denkstimulerende gesprekstechniek, waardoor zij de leerlingen uitdagen om zelf antwoorden te vinden. Een sterk punt van de school is de taakgerichte werksfeer, het is goed zichtbaar dat de school haar prioriteit geeft aan het geven van onderwijs. Een belangrijk verbeterpunt is de mogelijkheid om zelfverantwoordelijkheid bij de leerlingen te ontwikkelen voor hun eigen werk (indicator 9.3). In de meeste groepen doen de leraren weliswaar iets aan de zelfverantwoordelijkheid van de leerling in de vorm van dagtaken of een kieskast. De school hanteert echter geen beleid voor een opbouwende/doorgaande lijn over de jaren heen waarbij leerlingen steeds meer eigen verantwoording leren nemen voor hun werk. De school betrekt de leerlingen daardoor onvoldoende bij het actief meedenken over de vaardigheden die zij nodig hebben voor hun toekomst en in de vorderingen die zij daarin maken. Het schoolklimaat beoordeelt de inspectie positief. In het schooljaar 2009/2010 is een onderzoek naar het pedagogisch klimaat en schoolklimaat uitgevoerd onder de medewerkers. Leraren geven aan zich voldoende veilig te voelen. Onder de leerlingen voerde de school geen onderzoek uit naar de veiligheidsbeleving. Daardoor is indicator 10.1 als onvoldoende beoordeeld. In het zorgplan en in het kwaliteitshandboek staan protocollen om ongewenst gedrag te voorkomen en af te handelen. De betrokkenheid van ouders is onderwerp van gesprek in teamvergaderingen en de school werkt eraan om dit te vergroten. Met de recent opgezette werkwijze zette de school een duidelijke stap om ouders meer te betrekken bij het onderwijs. Pagina 11 van 13

12 Pagina 12 van 13

13 3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs De Inspectie van het Onderwijs kent aan de school voor speciaal onderwijs Prisma te Alphen aan den Rijn het basisarrangement toe. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. De naleving van wettelijke aspecten De inspectie heeft geen tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving. Pagina 13 van 13