RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ LICHTENBEEK SO

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ LICHTENBEEK SO Plaats : Arnhem BRIN-nummer : 01RE/24HY/05LW Cluster : 3 Onderzoek uitgevoerd op : 20 maart 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 26 juni 2012 Documentnummer:

2 Pagina 2 van 12

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 20 maart 2012 een onderzoek uit op Lichtenbeek so om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Lichtenbeek is een school voor speciaal onderwijs aan lichamelijk gehandicapte kinderen (lg), langdurig (somatisch) zieke kinderen (lzk), meervoudig gehandicapte kinderen (mg) en zeer moeilijk lerende kinderen (zmlk). Sinds kort is op de school sprake van een smal experiment verbrede toelating, waardoor het bevoegd gezag naast cluster 3-leerlingen ook cluster 4-leerlingen mag toelaten. Aanleiding Lichtenbeek is de nieuwe naam voor de samenvoeging van Mariëndael speciaal onderwijs (lg/mg/lzk) en de Aleida Gezinaschool (zmlk). Op respectievelijk 15 mei 2007 en 25 april 2006 beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op deze (voormalige) scholen als voldoende (basisarrangement). Tijdens een bestuursgesprek op 21 januari 2011 besloot de inspectie in overleg met het bevoegd gezag om het kwaliteitsbeeld van het onderwijs op de school te actualiseren en opnieuw een arrangement vast te stellen. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn en documenten die de school uitreikte; - Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o dossiers, waaronder handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; o gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, een aantal leerlingen en een afvaardiging van de leraren; o de onderwijspraktijk observeerde in tien groepen; Aan het einde van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen en voorlopige conclusies met de directie van de school en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag van de school. Op 29 maart 2012 besprak de inspectie de conclusies van het onderzoek met het college van bestuur, een regiodirecteur en de medewerker kwaliteitszorg van het bestuur. De directie Rekenschap van de Inspectie van het Onderwijs heeft in 2011 een onderzoek verricht naar de rechtmatige verkrijging van bekostiging onder meer voor de scholen voormalige Mariëndael so (01RE en 24HY) en de voormalige Aleida Gezinaschool (05LW). De resultaten van dit onderzoek zijn vastgelegd in een rapport van bevindingen van januari Tijdens het onderhavige onderzoek zijn de resultaten van het onderzoek van de directie Rekenschap als gegeven beschouwd en is geen (aanvullend) onderzoek naar de in het rapport van januari 2012 beschreven situaties gedaan. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van het aspect 'cyclisch proces kwaliteitszorg' toe. Pagina 3 van 12

4 Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 12

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. 1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 12

6 Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Pagina 6 van 12

7 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 7 van 12

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie komt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op Lichtenbeek van voldoende niveau is. Zij baseert dit oordeel op de beslisregel die zij toepast bij het aspect 'systeem van leerlingenzorg': drie van de vier normindicatoren binnen dit aspect beoordeelt de inspectie met een voldoende. De kwaliteit van evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen is onvoldoende. De indicatoren van het kwaliteitsaspect 'cyclisch proces kwaliteitszorg' zijn vrijwel geheel voldoende en kent alleen een tekortkoming waar het de evaluatie van de opbrengsten betreft. Daarnaast beoordeelt de inspectie alle indicatoren van de kwaliteitsaspecten van het onderwijsleerproces als voldoende. De school kenmerkt zich door een aangename pedagogische werksfeer en een veilig schoolklimaat. De inspectie stelde een tekortkoming vast op het gebied van de naleving van wet- en regelgeving. De school gebruikt teveel tijd voor het vaststellen van de eerste handelingsplannen voor nieuwe leerlingen. Toelichting Cyclisch proces kwaliteitszorg en de voorwaarden daarvoor Het bestuur van De Onderwijsspecialisten, heeft het kwaliteitsbeleid en de planning en control bovenschools belegd en daarvoor sinds augustus 2010 een beleidsmedewerker aangesteld. Hoewel de scholen hun schoolplan en de schoolgids op de kwaliteitsdocumenten van het bestuur afstemmen is er ruimte voor eigen beleid. De inspectie constateert dat het niveau van de kwaliteitszorg per school verschilt. De inspectie is positief over het cyclisch proces voor kwaliteitszorg op deze school en beoordeelt acht van de negen indicatoren die behoren tot dit kwaliteitsaspect als voldoende. De evaluatie van de opbrengsten is nog onvoldoende want deze vindt nog niet jaarlijks en systematisch plaats. Wel vermeldt de school in haar schoolgids de gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen en is opbrengstgericht werken een duidelijk aanwezig thema bij de geplande, verdere schoolontwikkeling. Bij directie en team zijn de kenmerken en onderwijsbehoeften van de leerlingen die Lichtenbeek bezoeken, in voldoende mate bekend. Deze kennis van de populatie staat aan de basis van het onderwijsconcept dat de school in beleidsdocumenten, waaronder het schoolplan, heeft vastgelegd en bovendien realiseert in haar indeling van de leerlingen in stromen. Door het samengaan met de Aleida Gezinaschool (zmlk) heeft de school onder de nieuwe naam Lichtenbeek nu een paarse stroom toegevoegd aan het kleurenpalet van de voormalige school Mariëndael (lg/mg/lzk). Een relatief nieuwe, sterk groeiende doelgroep van de school bestaat uit leerlingen met een cluster 4-indicatie. Deze groep is ten onrechte niet genoemd in de schoolgids en in het schoolplan heeft de school slechts summier en daarmee onvoldoende beschreven hoe zij het onderwijs voor deze leerlingen wil inrichten. De urgentie om zich in het inrichten van het onderwijs voor deze leerlingen verder te professionaliseren, is beslist wel bij het team aanwezig. In het kader van zelfevaluatie voert de school tevredenheidonderzoeken uit. Hoewel de inspectie deze activiteit als waardevol voor de kwaliteitszorg beoordeelt, wijst zij er wel op dat deze onderzoeken voornamelijk de kwaliteit van het schoolklimaat peilen en onvoldoende voorzien in een breed en meer objectief beeld van de kwaliteit van het onderwijsleerproces en de leerlingenzorg. De evaluatie van het onderwijs en leren en van de leerlingenzorg is niettemin voldoende omdat het team in het schoolplan en vervolgens het jaarplan en de evaluatie daarvan in voldoende mate de doelen heeft bepaald, deze vervolgens regelmatig Pagina 8 van 12

9 evalueert en de resultaten van de analyse vastlegt in procedures. Het team bewaakt de gemaakte afspraken en borgt daarmee de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg voldoende. Lichtenbeek informeert de ouders voldoende over de kwaliteit van onderwijs en leren via de schoolgids en nieuwsbrieven. Systeem van leerlingenzorg en opbrengsten Lichtenbeek kent een systeem van leerlingenzorg dat de school op zichzelf dienstbaar is aan het bereiken en bepalen van opbrengsten. In het kader van het verantwoorden of leerlingen zich optimaal ontwikkelen, schiet de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen door de commissie voor de begeleiding (cvb) echter tekort. Het webbased Maatwerk Leerlingvolgsysteem (MLS) is een recente, veelbelovende aanvulling op het systeem van leerlingenzorg, maar om een goed passende aansluiting op de handelingsplanning te realiseren, behoeven de ontwikkeling, invoering en borging van dit systeem nog de nodige aandacht. Afhankelijk van hun uitstroomperspectief plaatst de school de leerlingen onder regie van de cvb in één van de stromen die zij voor haar doelgroepen onderscheidt. In het handelingsplan van de leerling staat een set van basisdoelen die aan de leerroute gekoppeld is. Deze doelen behoren tot de (CED)leerlijnen die de school enkele jaren geleden ingevoerde. Het verbetertraject op het gebied van leerlingenzorg heeft een geheel aan documenten voor handelingsplanning opgeleverd. Ook is er een structuur geïmplementeerd (onder andere PIToverleg) die in voldoende mate voorziet in de mogelijkheid om de cvb en de andere teamleden te betrekken bij de handelingsplanning. Tegelijkertijd is de werkwijze rond de betrokkenheid van de cvb bij die handelingsplannen een belangrijk aandachtspunt, want de cvb bekijkt de handelingsplannen steekproefsgewijs. Alle deskundigen uit de cvb dienen betrokken te zijn bij alle handelingsplannen, zodat de commissie alle aanwezige deskundigheid benut op de voor de leerlingenzorg belangrijke momenten. Leerlingen hebben recht op deze betrokkenheid. Hoewel tijdens het onderzoek is gebleken dat de cvb in de praktijk wel bij de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen is betrokken, voorziet de in documenten beschreven procedure voor de leerlingenzorg hier niet en dus onvoldoende in. De school is begonnen met de voorbereiding om voor elke leerling een ontwikkelingsperspectief te formuleren. Een document ontwikkelingsperspectief is in concept gereed. Dit document moet de school in de toekomst in staat stellen om te verantwoorden dat leerlingen zich naar verwachting ontwikkeld hebben en/of ontwikkelen. Om de deugdelijkheid van rendementsverwachtingen, criteria en normen vast te stellen, moet de school eerst enkele cycli van handelingsplanning doorlopen hebben in relatie tot het ontwikkelingsperspectief van de leerling. Op dit moment kan zij de opbrengsten daarom nog niet waarderen. De evaluatie van de handelingsplannen (indicator 3.8) door de cvb is onvoldoende. De evaluatie van het handelingsplan bevat wel informatie over de vorderingen van de leerling, maar een analyse van de schoolfactoren die daarbij een rol speelden, ontbreekt. De school moet al bij het formuleren van een doel vaststellen hoe de evaluatie zal plaatsvinden. Bij de analyse van vooral de niet behaalde en/of gecontinueerde doelen behoren het team en de cvb inzicht te hebben in de belemmerende en bevorderende factoren die de school kan beïnvloeden, zoals onderwijstijd, methodiek, didactische aanpak e.d.. Uit de door de inspectie bestudeerde documenten blijkt dat de uitkomsten van deze analyses nauwelijks bij de evaluatie betrokken zijn. De inspectie kan niet vaststellen of de leerlingen van Lichtenbeek zich optimaal ontwikkelen (indicator 11.4).Door de tekortkomingen in de evaluatie van de handelingsplanning is het systeem van leerlingenzorg op dit moment onvoldoende dienstbaar aan het bepalen, bereiken Pagina 9 van 12

10 en verantwoorden van opbrengsten. Daar komt bij dat de school noch de inspectie over criteria en normen beschikken om opbrengsten te meten en er een oordeel aan te verbinden. Onderwijsleerproces en schoolklimaat Alle indicatoren die gaan over het onderwijsleerproces zijn voldoende. Dat betekent dat de kwaliteit van het onderwijsleerproces van voldoende niveau is en plaatsvindt in een voldoende veilige en stimulerende omgeving. Ter toelichting het volgende. De school beschikt over ruim voldoende methodes, middelen en materialen om aan de cognitieve en sociaal-emotionele doelen te werken. Ook maken leraren gebruik van de mogelijkheden van internet. De inspectie beoordeelt de aansluiting van het leerstofaanbod op het uitstroomperspectief van de leerling met een voldoende. De koppeling van leerstof aan de doelen van de leerlijnen vindt plaats volgens de stromen die op elkaar zijn afgestemd. Daarmee beschikt de school over een schoolbrede aanpak om de kwaliteit, de differentiatie, de opbouw en de doorgaande lijn van het aanbod te waarborgen. Lichtenbeek heeft voldoende onderwijstijd gepland. De leertijd die de leerlingen nodig hebben om kennis op te doen of zich een bepaalde vaardigheid eigen te maken komt niet in de handelingsplannen aan de orde. Daardoor is er geen mogelijkheid om de leertijd te evalueren en een bewuste afweging te maken voor het realiseren van de benodigde onderwijstijd per leerling. Differentiatie in leertijd maakt de school wel zichtbaar in de indeling van de school in stromen met de daarbij behorende accenten. De leraren maken die afstemming voldoende zichtbaar in de lessen. Onder meer door het werken met weektaken. Ook vindt op dit punt nog verdere ontwikkeling plaats via de groepsplannen. Het (ortho)pedagogisch handelen en (ortho)didactisch handelen van de teamleden is van voldoende kwaliteit. De uitleg is duidelijk (speerpunt in de schoolontwikkeling) en de teamleden hebben zicht op de relevante verschillen tussen leerlingen en stemmen hun aanbod en aanpak daar voldoende op af. Ook het stimuleren van het denken van de leerlingen heeft de inspectie voldoende waargenomen. De leerlingen zijn voldoende betrokken bij de lessen. In de lesobservaties was, onder meer door het gebruik van weektaken, voldoende zichtbaar dat leerlingen waar mogelijk zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen leerproces. Het schoolklimaat is voldoende ondersteunend voor leerlingen en de teamleden. Er zijn op de school ruimschoots protocollen en procedures voorhanden in het kader van het veiligheidsbeleid. De school heeft bij zowel leerlingen als teamleden inzicht in de veiligheidsbeleving. De school betrekt de ouders bij de school, onder andere door ouderavonden. Naleving wettelijke voorschriften De inspectie heeft een tekortkoming vastgesteld in de naleving van het wettelijk voorschrift bij de termijn voor vaststelling van het eerste handelingsplan van nieuwe leerlingen. De school neemt voor het opstellen van het eerste handelingsplan een langere termijn dan de wettelijke termijn van maximaal één maand na inschrijving. Pagina 10 van 12

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan Lichtenbeek so een basisarrangement toe. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Naleving Er is een tekortkoming in de naleving van het wettelijke voorschrift artikel 41a, eerste lid, van de Wet op de expertisecentra (WEC). Om deze reden geeft de Inspectie van het Onderwijs het bevoegd gezag de volgende opdracht: Het bevoegd gezag stelt vanaf het moment van vaststellen van dit rapport het handelingsplan binnen de maximumtermijn van één maand vast. Voorafgaand aan het volgende bestuursgesprek in het najaar van 2012 gaat de inspectie na of de tekortkoming tijdig is opgeheven. Pagina 11 van 12

12 Pagina 12 van 12