RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ DE THERMIEK VSO-LG EN MG CLUSTER 3

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ DE THERMIEK VSO-LG EN MG CLUSTER 3 Plaats : Leiden BRIN-nummer : 19UQ Regisgtratienummer : Onderzoek uitgevoerd op : 9 en 10 maart 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op 17 mei 2011 HB /4 Documentnummer: H

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT...11 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 9 en 10 maart 2011 een onderzoek uit op De Thermiek, voortgezet speciaal onderwijs (vso) voor lichamelijk en meervoudig gehandicapte leerlingen en langdurig zieke leerlingen te Leiden. De school heeft ook een afdeling voor speciaal onderwijs (so), waarover de inspectie rapporteert in een afzonderlijk rapport. Doel van het onderzoek is om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding In september/oktober 2009 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij belangrijke tekortkomingen vaststelde in het kwaliteitsaspect 'systeem van leerlingenzorg'. De bevindingen van het onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 5 november 2009 is vastgesteld. Op basis van de beslisregel beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs toen als zwak. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school; Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o schooldocumenten, waaronder handelingsplannen, heeft bestudeerd en beoordeeld; o gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, leraren en onderwijsbegeleiders; o de onderwijspraktijk in de groepen. Op 10 maart 2011 heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie. Hierbij was een vertegenwoordiger van het bestuurder aanwezig. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie de kern- en normindicatoren, aangevuld met de indicatoren over de systematische kwaliteitszorg omdat zij de kwaliteitszorg de vorige keer niet heeft beoordeeld. Pagina 3 van 11

4 Toezichtkader De inspectie baseert zich bij haar onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11

6 Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11

7 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie is van oordeel dat de kwaliteit van het onderwijs op vso De Thermiek te Leiden ten opzichte van 2009 is verbeterd en dat de school nu voldoende basiskwaliteit levert. De inspectie baseert haar oordeel in de eerste plaats op de kwaliteit van het systeem van leerlingenzorg. Van de vier normindicatoren behorend bij het systeem van leerlingenzorg dragen er drie voldoende bij aan de onderwijskwaliteit. Evenals in 2009 beoordeelt de inspectie in het systeem van leerlingenzorg alleen de indicator met betrekking tot de evaluatie van de handelingsplannen als onvoldoende. De inspectie signaleert dat leraren ondanks onderlinge verschillen - over het algemeen over voldoende goede vaardigheden beschikken voor het (ortho)pedagogisch en (ortho)didactisch handelen. Belangrijke verbeterpunten zijn de afstemming van onderwijstijd en van de instructie en verwerking op de onderwijsbehoeften van de leerlingen, hoewel ook hier duidelijke verschillen zijn tussen leraren. Het recent aangetreden management van de school heeft goede aanzetten gedaan voor het opzetten van een systeem voor kwaliteitszorg, maar voor dit moment scoren nog veel onderdelen hiervan overwegend onvoldoende. De inspectie stelde bij dit onderzoek een tekortkoming vast op het gebied van de naleving van wet- en regelgeving. Toelichting Kwaliteitszorg De school kan gekenschetst worden als een complexe organisatie door de nauwe samenwerking met het revalidatiecentrum. De vso-afdeling onderscheidt haar leerlingen in twee clusters (vso-mg en vso-lg). De mg- stromen betreffen een verlengde so-plaatsing. De lg-stromen zijn op een aantal niveaus uitgesplitst naar praktijkonderwijs, vmbo op drie niveaus (basis, kader en theoretisch) en soms zitten leerlingen in een havo-traject. Dat vraagt om een heldere trajectbeschrijving met doelen voor de leerlingstromen en met procedures, taakverdeling en bijbehorende verantwoordelijkheden voor het personeel. De school heeft echter geen doelen of ambities vastgesteld vanuit een heldere visie op wat zij wil bereiken voor de verschillende stromen (door de school clusters genoemd) binnen de leerlingenpopulatie. Door het ontbreken van te bereiken doelen voor de leerlingen vanuit een schoolvisie kan de school niet beoordelen of leraren over de gewenste pedagogische en didactische vaardigheden beschikken of welke scholing nodig is om een doorgaande lijn binnen de school en tussen de beide afdelingen te formuleren. Dat maakt het tevens lastig voor de school om haar opbrengsten, leren en onderwijzen en leerlingenzorg te evalueren en de gerealiseerde kwaliteit te borgen. Over het afgelopen schooljaar ontbreekt bovendien een inzichtelijke rapportage aan belanghebbenden over de stand van zaken van het afgelopen schooljaar en het verloop van de ontwikkelactiviteiten. De school beschikt over een jaarplan waarin verbeteracties in de tijd zijn uitgezet. Uit het bovenstaande blijkt dat de school nog geen cyclisch systeem van kwaliteitszorg heeft. De Pagina 7 van 11

8 school heeft wel onlangs vragenlijsten van een kwaliteitszorgsysteem afgenomen onder leraren, ouders en leerlingen. De resultaten hiervan zijn op het moment van het schoolbezoek - nog niet geanalyseerd. Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning Drie van de vier normindicatoren in het systeem van leerlingenzorg zijn voldoende en het systeem kent een tekortkoming, namelijk de evaluatie van het handelingsplan. Technisch gezien evalueert de school één of twee keer per jaar het handelingsplan, maar de koppeling naar de volgende concrete doelen is onvoldoende. Niet in alle clusters wordt de tussentijdse evaluatie met ouders besproken. Ook ontbreekt bij de evaluatie een analyse van bevorderende en belemmerende factoren, waardoor de school het wel of niet behalen van de doelen niet verklaart en tevens geen goede basis heeft voor de vervolgacties. De school volgt de ontwikkeling van de leerlingen op het gebied van de cognitieve vakken door middel van methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen. De leraren houden deze resultaten bij in het digitale leerlingvolgsysteem. Uit de documenten van de school blijkt echter niet op welke wijze deze gegevens geanalyseerd en gebruikt worden bij het plannen van het onderwijs. Tevens is de evaluatie in de meeste gevallen niet terug te vinden in de vorm van een bijstelling van de handelingsplannen. Op grond van bovenstaande constateringen is indicator 3.8 onvoldoende. De Commissie voor de Begeleiding stelt voor alle leerlingen een behandelleerplan op, dat globaal de doelen bevat voor de cognitieve ontwikkeling en verwijst naar revalidatie c.q. therapieën voor de leerlingen die dat nodig hebben. Daarnaast stelt de school een individueel handelingsplan (IHP) per leerling op, waarbij de behandel-leercoördinator namens de commissie voor de begeleiding (cvb) een belangrijke rol speelt. Naast de individuele handelingsplannen werken leraren sinds kort voor een aantal vakken ook met groepsplannen, met een relatief uitgebreide beschrijving van de doelen op basis van de leerlijnen per leerroute. Daarnaast gebruiken leraren ook een dagplanning waarin de vakken volgens het rooster met de specifieke inhouden meer of minder uitgebreid zijn gevuld. In de dagplanning zijn bij de meeste leraren ook nog niveaugroepen te onderscheiden met een globale verwijzing naar de doelen waaraan gewerkt wordt. Leraren zijn van mening dat zij erg veel administratief werk moeten doen. De bovengenoemde beschrijving van alle planningsonderdelen bevestigt dit beeld en rechtvaardigt een heroriëntatie en vervolgens een efficiëntieslag op de verschillende planningsactiviteiten. De inhoud van de genoemde activiteiten in voldoende mate overeen met de uitvoering in de dagelijkse praktijk. In relatie tot het bovenstaande stelt de inspectie een tekortkoming vast in de wettelijke naleving. De leraar stelt het handelingsplan in de loop van het nieuwe schooljaar op, met als gevolg dat in de eerste weken van het schooljaar geen actueel handelingsplan beschikbaar is. Deze werkwijze leidt ertoe dat de ouders onvoldoende betrokken zijn bij de totstandkoming van het handelingsplan en de school tevens niet voorziet in een continuüm aan zorg. Hiermee handelt de school in strijd met de wettelijke eisen (art. 41a WEC). Het groepsplan ligt volgens de school in het verlengde van het handelingsplan, maar ouders krijgen dit plan alleen op expliciet verzoek te zien, waardoor de school de ouders feitelijk onvolledig informeert over het aanbod van hun kind. Pagina 8 van 11

9 Opbrengsten De school heeft een start gemaakt met het in kaart brengen van haar opbrengsten doordat zij de tussentijdse toetsresultaten en de resultaten voor de schoolverlaters op zowel individueel als ook op groepsniveau evalueert. De school is weliswaar begonnen met het opstellen van ontwikkelingsperspectieven voor leerlingen, maar dit is nog van onvoldoende kwaliteit. De school wil in een eerder stadium en planmatiger dan nu het geval is inzetten op leerdoelen die zijn afgestemd op de capaciteiten en de handicaps van de leerlingen. De school heeft weliswaar een missie en visie geformuleerd, maar (zoals ook onder de kwaliteitszorg al is beschreven) nog geen doelen voor de verschillende stromen leerlingen in de verschillende leerroutes en de te behalen niveaus binnen de leerroutes. Zonder doelen - voor de verschillende uitstroombestemmingen - op schoolniveau is het niet mogelijk om de opbrengsten te evalueren en vast te stellen of de doelen zijn behaald. Overigens beschikt ook de inspectie nog niet over criteria om de resultaten van de leerlingen te beoordelen en daarom doet zij hierover geen uitspraken. De school heeft geen criteria voor het op- en afstromen tussen de leerroutes, met als risico dat leerlingen langer in een leerroute blijven zitten dan gezien de capaciteiten en/of prestaties nodig zou zijn. Het gevolg is dat leerlingen nu soms in relatief korte tijd een inhaalslag moeten maken wanneer blijkt dat zij uiteindelijk in een hogere leerroute of op een hoger niveau blijken te (kunnen) eindigen. Onderwijspraktijk De inspectie heeft de indicatoren voor het leerstofaanbod en het (ortho)pedagogisch handelen als voldoende beoordeeld. Leraren zijn over het algemeen capabel en zeer betrokken bij hun leerlingen. De inspectie signaleert wel duidelijke verschillen tussen leraren die niet op schoolniveau in kaart zijn gebracht. Dat kan een bedreiging vormen voor de kwaliteit die de school wil leveren. Daarnaast signaleert de inspectie tekortkomingen die verband houden met de afstemming van onderwijstijd en van de instructie en verwerking en de bevordering van de zelfverantwoordelijke rol van de leerlingen. De school heeft als uitgangspunt dat therapieën en revalidatie niet tijdens het instructiedeel van de lessen mogen worden gegeven. Toch gebeurt dit in de praktijk regelmatig en leraren ondernemen niet systematisch acties om achterstanden te voorkomen. Over het geheel zet de school de factor tijd niet in om aan de onderwijsbehoeften van de leerling tegemoet te komen. Tegelijkertijd is de afstemming tijdens de instructie en ook de verwerking van de lessen onvoldoende. De aanpak is klassikaal en ook ontbreekt het de leraren over het algemeen aan een beredeneerd inzicht welke leerlingen voor- of extra instructie ontvangen en welke leerlingen tijdens de instructie al aan het werk kunnen. Ook individuele leerlingen die gezien hun capaciteiten meer aankunnen, krijgen geen aanvullend aanbod waarin zij worden uitgedaagd. In een enkel geval is er wel sprake van tempodifferentiatie. Als geheel hanteert de school geen afspraken over hoe zij binnen de leerroutes op de subgroepen afstemming realiseert, terwijl wel is gekozen voor het GIP-model om deze afstemming mogelijk te maken. Het werken met dit model maakt het ook mogelijk dat leerlingen zelfverantwoordelijkheid ontwikkelen en zelfstandig keuzes leren maken. De school heeft echter geen doorgaande lijn voor het stimuleren van de zelfverantwoordelijkheid van leerlingen, bijvoorbeeld in de vorm van dag- of weektaken of in het zelf mogen maken van een keuze voor de volgorde van de leeractiviteiten. Over het geheel ontbreekt feitelijk een schoollijn van de jongste leerlingen in het so tot de uitstroom in het vso. De directie erkent dat de school voor deze aspecten nog Pagina 9 van 11

10 geen doorgaande lijn als beleid heeft vastgesteld en dat schoolbreed te weinig aansturing plaatsvindt op gewenst en voorspelbaar gedrag vanuit een gemeenschappelijke schoolvisie. Schoolklimaat Het sociale klimaat binnen de school kenmerkt zich door rust en een respectvolle omgang van het personeel met de leerlingen en tussen leerlingen onderling. Met name de vso-leerlingen op een nevenlocatie zeggen zich veilig te voelen. De kleinschaligheid van deze locatie draagt daar volgens de schoolleiding zeker toe bij. Het veiligheidsbeleid van de school biedt voldoende waarborgen om incidenten te voorkomen en zo nodig op een juiste manier af te handelen. De klassen- en schoolregels dragen eveneens bij aan een veilig schoolklimaat. Uit de gesprekken die de inspectie met teamleden voerde, komt naar voren dat zij de school als een veilige plek ervaren. Stages De inspectie heeft gesproken met de verschillende functionarissen die zijn betrokken bij de stages voor leerlingen in de praktijkstroom en de vmbo-stromen. Zij verzorgen ook de stages voor de andere vso-scholen onder het bestuur. De functionarissen zijn van mening dat zij al veel hebben gerealiseerd, maar de ambities liggen nog hoger. De stagelijn kent een heldere opbouw met een voorbereidende fase, een oriëntatiefase en vervolgstages. Voor alle leerlingen zijn er concrete leerdoelen op doelkaarten voor onder andere taakaanpak, zelfstandig doorwerken, samenwerken, reflecteren op het eigen leerproces en toepassen van strategieën. De stagefunctionarissen geven zelf aan dat de doelen in de stageplannen nog een plek moeten krijgen in de handelingsplannen van de leerlingen. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Thermiek vso-lg/mg en lz te Leiden het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving Er zijn tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften, namelijk: het handelingsplan en de ondertekening door ouders als blijk van overeenstemming is niet tijdig beschikbaar (artikel 41a WEC). Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van het wettelijke voorschrift op te heffen. Vóór 1 augustus 2011 informeert het bevoegd gezag de inspectie over de maatregelen die het bestuur genomen heeft om aan bovenstaande opdracht tegemoet te komen. Pagina 11 van 11