DuPont Nederland. Jaarverslag Stichting Pensioenfonds DuPont Nederland. Stichting Pensioenfonds

Transcriptie

1 DuPont Nederand Jaarversag 2010 DuPont Nederand DuPont Nederand Baanhoekweg LA DORDRECHT Postbus AC DORDRECHT

2 1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave 2 2. Kerngegevens 2006 tot en met Versag van het bestuur Hoofdijnen Karakteristieken van het pensioenfonds Goed pensioenfondsbestuur Pensioenregeing Beeggingen Actuariëe paragraaf Beheersing van risico s Toekomst Rapport van de visitatiecommissie Versag van het verantwoordingsorgaan Deenemersraad Concusie Jaarrekening Baans per 31 december Staat van baten en asten over Kasstroomoverzicht over 2010 (X 1.000,-) Agemeen Financiëe positie Grondsagen van baanswaardering Grondsagen voor bepaing van het resutaat Toeichting op de baans per 31 december Toeichting op de staat van baten en asten Bezodiging bestuurseden Verhouding werkgever / pensioenfonds Overige gegevens Voorste tot bestemming van het resutaat Financiëe overeenkomst werkgever en overige aangesoten ondernemingen Actuariëe verkaring Controeverkaring van de accountant Bijagen Partnerfrequentietabe Afkortingen en begrippen 56 DuPont Nederand 2

3 2. Kerngegevens 2006 tot en met 2010 Bedragen x f 1 mijoen (utimo) Aanta werkgevers Aanta verzekerden Actieve deenemers Gewezen deenemers Pensioengerechtigden Pensioenen (Gedempte) kostendekkende premie Opsag en bijstorting herstepan Vrijva sovabiiteit In rekening te brengen premie Feiteijke premie Pensioenuitvoeringskosten 1,6 1,7 1,2 1,2 1,1 Uitkeringen Toesagverening Actieve deenemers 0,71% 2,78% 1,61% 0,88% 1,60% Gewezen deenemers & pensioengerechtigden *) - Vermogen en sovabiiteit Aanwezig eigen vermogen Minimaa vereist eigen vermogen (PW art. 131) Vereist eigen vermogen (PW art. 132) Pensioenverpichtingen Dekkingsgraad Gemiddede duration inzake verpichtingen 14,5 13,7 14,1 12,4 13,4 Actieve deenemers 22,6 20,9 20,4 17,9 - Gewezen deenemers & pensioengerechtigden 11,6 10,8 11,0 10,0 - Rentetermijnstructuur (RTS) 3,45% 3,86% 3,58% 4,84% 4,26% Beeggingen Baanswaarde Beeggingsopbrengsten Beeggingsportefeuie Aandeen Vastrentende waarden Beeggingsrendement Totae portefeuie 16,8% 13,0% - 6,5% - 1,2% 2,0% Benchmarkrendement portefeuie 16,7% 10,9% - 6,7% - 1,1% 2,7% Gemidded rendement per jaar *)) Afgeopen 5 jaar 4,8% 4,5% 3,4% 6,6% 4,2% Afgeopen 10 jaar 4,2% 2,8% 2,6% 4,7% 6,4% *) In 2007 heeft het bestuur besoten om de ingegane pensioenen en de pensioenaanspraken van gewezen deenemers te verhogen vogens onderstaande tabe: Met pensioen of met ontsag: Vóór : 2,86% In 2001: 2,61% In 2002: 1,84% In 2003: 1,20% In 2004: 0,85% In 2005: 0,72% Vóór : 0,30% *)) Het gemidded rendement per jaar is onteend aan de enkevoudige rendementen van de afgeopen 5 respectieveijk 10 jaren. DuPont Nederand 3

4 3. Versag van het bestuur 3.1 Hoofdijnen De financiëe positie van het pensioenfonds per 31 december 2010 is verbeterd ten opzichte van de financiëe positie per 31 december De dekkingsgraad utimo 2010 was 101,1% (2009: 99,8%). Het minimaa vereist vermogen was 104,1% en het vereist vermogen 117,7%. Het rendement op het vermogen van het pensioenfonds bedroeg 16,8%. Hiertegenover staat een toename van de verpichtingen met 7,7% as gevog van de daing van de marktrente. Bovendien heeft het bestuur besoten om de pensioenverpichtingen vast te steen op basis van de AG Prognosetafes , gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen. Hierdoor stegen de pensioenverpichtingen met 5,2%. Het Actuariee Genootschap heeft eind augustus 2010 de prognosetafe gepubiceerd. Hieruit bijkt dat de evensverwachting nog sneer stijgt dan verwacht. Het pensioenfonds nam a een voorschot op de stijgende evensverwachting bij de vaststeing van de verpichtingen aan de hand van de in 2009 door het CBS gepubiceerde cijfers. De pensioenverpichtingen zijn utimo 2009 verhoogd met 4,3%. De door AG berekende stijging vat echter hoger uit. De overgang naar de nieuwe prognosetafe resuteerde in 2010 in een additionee 5,2% verhoging van de pensioenverpichtingen bovenop de reeds utimo 2009 gereserveerde 4,3%. Het is beangrijk dat pensioenfondsen uitgaan van recente prognosetafes en inzichten voor een actuee beed. De Nederandsche Bank N.V. (DNB) verwacht daarom van pensioenfondsen dat zij bij het vaststeen van hun verpichtingen utimo 2010 rekening houden met de meest recent door het AG gepubiceerde prognosetafes. Deze tafes zijn door het pensioenfonds steeds gebruikt voor het vaststeen van de pensioenverpichtingen. Het pensioenfonds heeft begin 2009 een herstepan ingediend bij DNB waarin is aangegeven weke maatregeen het bestuur heeft genomen om binnen een periode van vijf jaar de situatie van onderdekking op te heffen en om binnen een periode van vijftien jaar het eigen vermogen op het door DNB vereiste niveau te brengen. Het herstepan is gebaseerd op een overeenkomst met de werkgever waarin is vastgeegd dat deze in de komende vijf jaar zodanige additionee premiebetaingen za doen dat het dekkingstekort vóór eind 2013 is opgeheven. Bovendien zuen de premiebijdragen van de werkgever 3% van de saarissom hoger zijn dan de gedempte kostendekkende premie tot het pensioenfonds over het wetteijk vereist eigen vermogen beschikt. Dit za naar verwachting eind 2019 het geva zijn. Rendementen op het geïnvesteerd vermogen worden voedig gebruikt om de dekkingsgraad verder te hersteen. Het pensioenfonds za de ingegane pensioenen en sapersrechten niet aanpassen zoang er een reservetekort is. Het beeggingsbeeid van het pensioenfonds bijft in hoofdijnen ongewijzigd, met dien verstande dat vanaf maart 2010 de investeringen in aandeen passief worden beheerd. De dekkingsgraad van 101,1% utimo 2010 is hoger dan voorzien in het herstepan (97,5%). Op het terrein van communicatie en informatieverstrekking is, conform het communicatiepan 2010, uitvoering gegeven aan de vogende onderwerpen: Het schrifteijk informeren van gepensioneerden en sapers over het gevoerde toesagbeeid; Het ontwikkeen van een nieuwe startbrief; De evauatie van het gebruik van de website van het pensioenfonds. 3.2 Karakteristieken van het pensioenfonds Profie DuPont Nederand, statutair gevestigd te Dordrecht, is opgericht per 1 januari Het pensioenfonds is ingeschreven bij de Kamer van Koophande onder nummer , is een ondernemingspensioenfonds en is aangesoten bij de koepeorganisatie OPF. Het pensioenfonds is het ondernemingspensioenfonds van Du Pont de Nemours (Nederand) B.V. en de door Du Pont de Nemours (Nederand) B.V., in verband met de pensioenverzekering, aangesoten ondernemingen. De aangesoten ondernemingen zijn Teodur B.V., DuPont Performance Coatings Nederand B.V. en DuPont Fiaments Europe B.V. DuPont Performance Eastomers B.V. heeft per 1 maart 2010 de aansuitingsovereenkomst met het pensioenfonds beëindigd. De werknemers van DPE zijn overgepaatst naar Du Pont de Nemours (Nederand) B.V.. DuPont Nederand 4

5 3. Versag van het bestuur Een aangesoten onderneming vraagt het deenemerschap aan voor ae personen waarmee zij een arbeidsovereenkomst suit. Het bestuur is verpicht de desbetreffende personen as deenemer toe te aten. Het pensioenfonds heeft ten doe de deenemers, gewezen deenemers en pensioengerechtigden bij te staan in de gedeijke gevogen van ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overijden door midde van het toekennen van pensioen (aanspraken). Het pensioenfonds heeft om dat doe te kunnen bereiken een organisatie opgezet waarbinnen de uitvoering van de pensioenregeing en het beheer van het vermogen op een adequate en gecontroeerde manier kunnen paatsvinden. De kernactiviteiten van het pensioenfonds bestaan uit: Het innen van gedeijke bijdragen van de werkgever en aangesoten ondernemingen; Deze geden te beeggen en te beheren; Daaruit, vogens reges vastgeegd in het pensioenregement, uitkeringen toe te kennen bij ouderdom, invaiditeit en overijden; Een en ander conform de bepaingen van het pensioenregement en de uitvoeringsovereenkomsten Organisatie Bestuur De samensteing van het bestuur is as vogt: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur K. de Zeeuw Voorzitter Werkgever Onbepaad J. Ritterbex Secretaris Werkgever Onbepaad F. van Dorsten Lid Werkgever Onbepaad P. Meyers Lid Werkgever Onbepaad R. de Jonge Lid Werkgever Onbepaad G. Hammendorp Lid Werknemer C. van t Hart Lid Werknemer N. E Morabit Lid Werknemer W. Smouter Lid Werknemer W. van de Sande Lid Pensioengerechtigde M. Zandbergen Lid Pensioengerechtigde De heer G. Hammendorp is op 6 apri 2010 opgevogd door de heer N. E Morabit as bestuursid namens de werknemers. De duur van het bestuursidmaatschap van de werkgeververtegenwoordigers is onbepaad en van de werknemersvertegenwoordigers en de vertegenwoordigers van pensioengerechtigden vijf jaar. De werkgeversvertegenwoordigers kunnen te aen tijde door de werkgever worden vervangen. Van de werknemersvertegenwoordigers en de vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden treedt jaarijks één af vogens een door het bestuur op te steen rooster. Een afgetreden werknemersvertegenwoordiger is herbenoembaar. Vertegenwoordigers van pensioengerechtigden van wie de duur van hun bestuursidmaatschap is verstreken zijn herkiesbaar. Het bestuur van het pensioenfonds heeft de dageijkse werkzaamheden uitbesteed aan uitvoeringsorganisaties. Deze werkzaamheden betreffen onder meer vermogensbeheer, pensioenadministratie en financiëe administratie. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordeijk bijft voor de uitvoering van de uitbestede taken. Het bestuur heeft uitsuitend bevoegdheden conform de statuten en regementen van het pensioenfonds, overeenkomstig de vastegging in de actuariëe en bedrijfstechnische nota (ABTN). DuPont Nederand 5

6 3. Versag van het bestuur Dageijkse eiding De dageijkse eiding is in handen van K. de Zeeuw (voorzitter) en W. Smouter (bestuursid). Hiermee wordt bereikt dat zowe werkgevers as werknemers zijn vertegenwoordigd in de dageijkse eiding van het pensioenfonds. Ae operationee besuiten worden genomen door ten minste twee bestuurseden. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan is op 22 januari 2008 ingested en was in 2010 as vogt samengested: Namens de werkgever: De heer G. Tait Namens de deenemers: Mevrouw N. van den Kieboom Namens de pensioengerechtigden: De heer W. van Keuen (tot 1 december 2010) De heer P. van den Brink (vanaf 1 december 2010) Het verantwoordingsorgaan adviseert het bestuur, gevraagd of uit eigen beweging, over: Het vaststeen en wijzigen van de vergoedingsregeing voor bestuurseden; Het wijzigen van het beeid ten aanzien van het verantwoordingsorgaan; De vorm, inrichting en samensteing van het intern toezicht; Het vaststeen en wijzigen van de interne kachten- en geschienprocedure; Het vaststeen en wijzigen van het communicatie- en voorichtingsbeeid. Verder is het verantwoordingsorgaan bevoegd jaarijks een agemeen oordee te geven over: Het handeen van het bestuur aan de hand van het jaarversag, de jaarrekening en andere reevante informatie, waaronder -indien van toepassing- de bevindingen van de visitatiecommissie; Het door het bestuur uitgevoerde beeid in het afgeopen kaenderjaar; Beeidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben. Intern toezicht Op grond van de Pensioenwet is het pensioenfonds verpicht om er voor zorg te dragen dat er intern toezicht is. Het bestuur heeft besoten om hieraan invuing te geven door het insteen van een visitatiecommissie. Het verantwoordingsorgaan en de deenemersraad hebben een positief advies uitgebracht over de vorm en inrichting van het intern toezicht. Het bestuur heeft in 2009 een visitatiecommissie samengested en in 2009 en 2010 een beoordeing aten uitvoeren. De visitatiecommissie bestaat uit 3 eden en is as vogt samengested: De heer A. Th. M. van Hust (voorzitter) De heer E.R. Capitain Mevrouw J. Studen-Kiiaan De bevindingen van de visitatiecommissie in 2010 zijn in dit jaarversag in paragraaf 3.9 opgenomen. Deenemersraad De deenemersraad bestaat uit 8 eden en was in 2010 as vogt samengested: De vertegenwoordigers namens de deenemers: De heer P. Pezer (tot 1 juni 2010) De heer E. Vos De heer U. van Gent De heer R. Versendaa (secretaris) De vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden: De heer J. Dik De heer H. van den Reydt (voorzitter) De heer G.J. Postma De heer J. Stienstra De heer H. Vermeer (vanaf 1 juni 2010) DuPont Nederand 6

7 3. Versag van het bestuur In juni 2010 iep de zittingsperiode van de deenemersraad af. In mei 2010 zijn daarom verkiezingen gehouden om te komen tot de samensteing van een nieuwe deenemersraad. Aangezien de zetes in de deenemersraad tussen de deenemers en de pensioengerechtigden evenredig op basis van onderinge getasverhoudingen worden verdeed, zijn de deenemers met ingang van 1 juni 2010 vertegenwoordigd door drie eden en de pensioengerechtigden door vijf eden. De deenemersraad heeft vijf maa samen met het bestuur vergaderd. Bij beangrijke wijzigingen, zoas omschreven in de Pensioenwet, vraagt het bestuur advies aan de deenemersraad. De deenemersraad heeft as beangrijkste (wetteijk geregede) bevoegdheid de taak het bestuur van de DuPont Nederand gevraagd of ongevraagd te adviseren over ae aangeegenheden betreffende het pensioenfonds. Dit betreft onder andere: vaststeen jaarversag, maatregeen van agemene strekking, toesagbeeid, wijziging van de statuten en regementen van het pensioenfonds, overdracht van verpichtingen van of overnames door het pensioenfonds. Er is een intentie uitgesproken tussen het bestuur en de deenemersraad van het pensioenfonds om vanuit ieders verantwoordeijkheid te werken aan de continuïteit van het pensioenfonds. Beide partijen onderkennen dat samenwerking voordeen biedt en resuteert in verbeterde besuitvorming en verbeterde communicatie. Deze intentie is vastgeegd in een partnershipovereenkomst. In dit kader vindt er frequent uitwisseing paats van informatie en wordt er regematig informee overeg gevoerd tussen (eden van) het bestuur en (eden van) de deenemersraad. De deenemersraad brengt separaat versag uit over haar werkzaamheden. Pensioenuitvoeringsorganisatie De uitvoeringsorganisatie is ASR Pension Fund Services N.V.. De werkzaamheden betreffen pensioenadministratie en financiëe administratie. Met ASR Pension Fund Services N.V. is een nieuwe overeenkomst voor vijf jaar afgesoten tot eind ASR Nederand heeft het pensioenfonds onangs meegedeed dat men besoten heeft te stoppen met de activiteiten van ASR Pension Fund Services N.V.. Op dit moment wordt met enkee partijen overeg gevoerd over een mogeijke overname van de vennootschap. Indien deze gesprekken niet tot een positief resutaat eiden, zuen de opende contracten tussentijds worden beëindigd. Het bestuur onderzoekt momentee wat de gevogen zijn voor het pensioenfonds bij de verschiende mogeijke scenario s en weke maatregeen dan moeten worden genomen. Beeggingscommissie Het bestuur is verantwoordeijk voor het beeggingsbeeid. Teneinde de besuitvorming rond het beeggingsbeeid en de impementatie daarvan effectief en transparant te aten veropen, gedt de vogende organisatie- en verantwoordeijkheidsstructuur. Het bestuur stet het strategisch beeggingsraamwerk vast, rekening houdend met de verpichtingen van het pensioenfonds. Het bestuur heeft de beeidsvoorbereidende en de uitvoerende taken gedeegeerd aan een beeggingscommissie. De beeggingscommissie van het pensioenfonds bestond in 2010 uit C. Newton (voorzitter), F. van Dorsten, J. Ritterbex, W. Smouter en K. de Zeeuw. De beeggingscommissie draagt zorg voor het feiteijk (doen) beheren van het vermogen van het pensioenfonds. Daartoe geeft de beeggingscommissie een nadere invuing aan en bewaakt het beeggingsbeeid binnen het kader ( beeggingsraamwerk ) dat door het bestuur is gegeven. De beeggingscommissie doet tevens voorsteen voor wijziging van het beeggingsraamwerk en strategische beeid aan het bestuur. De beeggingscommissie is verantwoording verschudigd aan het bestuur. De beeggingscommissie aat zich bij de uitvoering van de aan haar gedeegeerde bevoegdheden adviseren door Mercer. DuPont Nederand 7

8 3. Versag van het bestuur Vermogensbeheer PIMCO Europe Ltd. beheert voor het pensioenfonds actief de investeringen in vastrentende waarden. Met ingang van 1 maart 2010 is een overeenkomst afgesoten met BackRock voor het passief beheren van de investeringen in aandeen. De overeenkomst met DuPont Capita Management voor het actieve beheer van de aandeenportefeuie is per utimo februari 2010 beëindigd. Met Bank of New York Meon (BNY Meon) is een custody overeenkomst afgesoten. De voornaamste taken die door BNY Meon worden uitgevoerd zijn: Het in bewaring houden van de activa van het pensioenfonds; Het monitoren van de compiance reges en de beeggingscommissie op de hoogte brengen wanneer schendingen van deze reges voorkomen; Het, op maand- en kwartaabasis, aaneveren van een (geconsoideerd) performance rapport weke vodoet aan de gestede eisen met betrekking tot voedigheid, consistentie en tijdigheid. Jaarijks worden de resutaten met de vermogensbeheerders besproken aan de hand van rapportages die door BNY Meon zijn opgested. Externe ondersteuning Het pensioenfonds wordt bijgestaan door: Mercer voor actuariaat en risicobeheersing op ange termijn; Nauta Dutih N.V. voor juridisch advies; PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. voor controe van de jaarrekening; Mercer Certificering B.V. voor het waarmerken van de jaarrekening. 3.3 Goed pensioenfondsbestuur Integere bedrijfsvoering Wetteijk is gereged dat een pensioenfonds maatregeen dient te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de STAR principes voor pension fund governance (PFG) verankerd in het wetteijk kader. Deze 32 principes betreffen de onderdeen zorgvudig bestuur; transparantie, openheid en communicatie; deskundigheid; verantwoording en intern toezicht. Het beeid van het pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordeijkheid is vastgeegd in artike 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in: Adequate administratieve organisatie en interne controe (AO/IC) en risicobeheersing; Anayse en beheersing van integriteitrisico s; Voorkomen van beangenverstrengeing; Duurzame beheersing van (financiëe) risico s; Eenmaa per 3 jaar een continuïteitsanayse. DuPont Nederand 8

9 3. Versag van het bestuur Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Het bestuur van het pensioenfonds besteedt conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur vee aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, incusief de interne beheersing. Vanaf begin 2008 is het verantwoordingsorgaan (VO) actief. Het VO bestaat uit drie eden: één vertegenwoordiger namens de deenemers, één namens de pensioengerechtigden en één namens de werkgever. In het kader van de jaarversagcycus egt het bestuur verantwoording af aan het VO. In dit jaarversag wordt in hoofdstuk 3.10 versag gedaan van de bevindingen van het VO ten aanzien van het gevoerde beeid. Voor het intern toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie, die ten minste eens in de drie jaar de vogende taken uitvoert: Het beoordeen van beeids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en baances binnen het pensioenfonds; Het beoordeen van de wijze waarop het pensioenfonds wordt aangestuurd; Het beoordeen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico s op de angere termijn. Het bestuur heeft in 2009 een visitatiecommissie samengested. Door deze commissie zijn in 2009 en 2010 beoordeingen uitgevoerd. Het rapport van de visitatiecommissie over het onderzoek in 2010 is in dit jaarversag opgenomen onder hoofdstuk Deskundigheidsbevordering Gedurende 2010 heeft het bestuur verdere aandacht besteed aan zijn deskundigheid en functioneren. In 2008 is een deskundigheidspan ontwikked, zoas aanbevoen in het pan van aanpak Deskundigheidsbevordering van VB, OPF en UvB van december In februari 2009 is de deskundigheid van het bestuur door midde van een toets vastgested. Op basis hiervan is de kennis van individuee bestuurseden en de coectieve deskundigheid van het bestuur, waar nodig, verder bevorderd. Hiervoor zijn door het bestuur ook in 2010 gerichte opeidingen gevogd. Verder is een gezamenijke studiedag georganiseerd. Tijdens deze dag is onder meer aandacht besteed aan het rapport van de commissie Frijns, het Pensioenakkoord en het onderwerp risicomanagement. In februari 2011 is het inzicht en de oordeesvorming van het bestuur door een onafhankeijke partij getoetst. Uit dit onderzoek is gebeken dat het bestuur vodoet aan de door de toezichthouder op niveau 2 gestede eisen op het gebied van kennis en deskundigheid. In 2008 is besoten om de structuur van het pensioenfondsbestuur te wijzigen. Er zijn vier focusgroepen gevormd voor de aandachtsgebieden financiëe zaken, regegeving, governance en communicatie. De focusgroepen dragen zorg voor de voorbereiding van bestuursbesuiten en voor de uitvoering hiervan. Op deze wijze wordt bereikt dat deskundigheid niet aeen wordt bevorderd door opeiding maar ook door ervaring. Nieuwe eden van de deenemersraad en van het verantwoordingsorgaan vogen kort na hun benoeming gerichte opeidingen Naeving wet- en regegeving Op 30 augustus 2010 heeft het pensioenfonds een brief ontvangen van DNB waarin gewezen wordt op het feit dat in de statuten niet is vastgeegd wie de bestuurseden namens de deenemers en de pensioengerechtigden benoemt. Het bestuur heeft besoten dat in de statuten za worden opgenomen dat deze bestuurseden door het bestuur worden benoemd. Tevens vestigt DNB de aandacht op bepaingen in het regement weke mogeijk in strijd zijn met de Wet geijke behandeing en de Wet op de medische keuringen. Het bestuur heeft de opmerkingen besproken en besoten het regement voorasnog niet te wijzigen. Dit is op 15 december 2010 in een brief aan DNB meegedeed. Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regegeving. DuPont Nederand 9

10 3. Versag van het bestuur Compiance Het bestuur hecht groot beang aan de naeving van (interne en externe) regegeving die dient ter waarborging van de integriteit van de bestuurseden, medewerkers en andere verbonden personen van het pensioenfonds. Om dit te bevorderen is een overeenkomst afgesoten met het Nederands Compiance Instituut. Deze organisatie treedt op as compiance officer van het pensioenfonds. In de bestuursvergadering van 22 februari 2011 heeft de compiance officer in een bestuursvergadering versag gedaan van zijn bevindingen gedurende Over het versagjaar zijn geen incidenten met betrekking tot integriteit gerapporteerd. Jaarijks wordt door de verbonden personen de gedragscode getekend. Dat is ook dit jaar gebeurd. Conform het advies in februari 2010 van de compiance officer heeft het bestuur in 2010 een integriteitbeeid ontwikked en in de vergadering van 29 maart 2011 vastgested. In 2011 za door het pensioenfonds een compiance risicoanayse worden uitgevoerd Toezichthouder Per 31 december 2008 was de dekkingsgraad van het pensioenfonds 92,0% hetgeen betekende dat er sprake was van onderdekking. Het pensioenfonds heeft in maart 2009 een herstepan ingediend bij DNB waarin is aangegeven weke maatregeen het bestuur heeft genomen om binnen een periode van vijf jaar de situatie van onderdekking op te heffen en om binnen een periode van vijftien jaar het eigen vermogen op het door DNB vereiste niveau te brengen. De beangrijkste punten in het herstepan zijn: De werkgever za additionee premiebetaingen doen die er toe eiden dat het dekkingstekort uiterijk utimo 2013 is opgeheven en za aanvuende betaingen doen zoang het pensioenfonds een dekkingsgraad heeft van minder dan 115%; Het pensioenfonds za de ingegane pensioenen en sapersrechten niet aanpassen zoang het vereist vermogen ager is dan 117%; Het beeggingsbeeid van het pensioenfonds bijft in hoofdijnen ongewijzigd. Dit herstepan is door DNB goedgekeurd. Begin 2011 is de evauatie van het herstepan ingediend bij DNB. Er zijn geen bevindingen geconstateerd door DNB. Het afgeopen jaar zijn aan het pensioenfonds geen dwangsommen of boetes opgeegd. Er zijn door DNB geen aanwijzingen aan het pensioenfonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangested of is de bevoegdheidsuitoefening van organen van het pensioenfonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder Uitbesteding De pensioenadministratie en financiëe administratie worden uitgevoerd door ASR Pension Fund Services N.V. ASR Pension Fund Services N.V. verstrekt jaarijks een SAS 70 type II rapport. In het rapport wordt versag gedaan van de opzet en het bestaan van beheersmaatregeen. Bovendien wordt een oordee gegeven over de naeving en effectiviteit van de beheersmaatregeen. Het rapport over 2010 is op 26 apri 2011 door het bestuur besproken. Hierin wordt door de accountant, onder meer, meding gemaakt van het feit dat onbevoegden toegang hebben tot de systemen van APFS. Het bestuur za hierover met het management van APFS in overeg treden. Een vertegenwoordiging van het bestuur voert ek kwartaa overeg met ASR Pension Fund Services N.V. over de dienstverening op basis van het Service Leve Agreement. Aan de hand van door ASR Pension Fund Services N.V. opgestede rapportages wordt hierbij onder meer ingegaan op de verstrekking van pensioenoverzichten aan beanghebbenden, de stand van zaken m.b.t. inkomende en uitgaande waardeoverdrachten, de status van de pensioenadministratie en eventuee kachten van deenemers en gepensioneerden. In 2010 zijn geen kachten ontvangen. Een afvaardiging van het bestuur heeft in 2010 met BNY Meon enige keren overeg gevoerd over de ontwikkeingen in de dienstverening, waarbij bijzondere aandacht is besteed aan de kwaiteit van de performance- en compiancerapportage en de effectiviteit van de communicatie. DuPont Nederand 10

11 3. Versag van het bestuur Ook door BNY Meon wordt jaarijks een SAS 70 type II rapport verstrekt dat door het bestuur in de vergadering van 29 maart 2011 is besproken. Naar aaneiding van dit rapport, inzake het jaar 2010, zijn door het bestuur aan BNY Meon vragen gested over de controe verantwoordeijkheden van het pensioenfonds met betrekking tot de processen die bij BNY Meon ingericht zijn. BNY Meon heeft geantwoord dat, om te komen tot een totaabeed van de procesbeheersing, de controes die uitgevoerd worden door BNY Meon samen moeten worden bezien met de controemaatregeen die door het pensioenfonds zef in de interne organisatie zijn ingereged. Dit punt za in het kader van risicomanagement door het pensioenfonds verder worden uitgewerkt. Verder is aan BNY Meon gevraagd om aan te geven weke maatregeen worden genomen om te voorkomen dat onbevoegden toegang hebben tot de systemen en de data centers van de organisatie. Op deze vraag is nog geen antwoord ontvangen. De beeggingscommissie heeft in de vergadering van 14 september 2010 met vertegenwoordigers van PIMCO uitvoerig gesproken over de dienstverening en de behaade resutaten. Naar aaneiding van dit overeg is de dienstverening door PIMCO door de beeggingscommissie op een achtta deeaspecten geëvaueerd en beoordeed. De commissie is van mening dat de kwaiteit van de dienstverening van PIMCO ruim vodoende is. In de oop van 2011 za de beeggingscommissie ook de dienstverening door BackRock uitgebreid evaueren. Het bestuur houdt toezicht op de juiste uitvoering van de aan de beide vermogensheheerders verstrekte beeggingsmandaten door midde van een compiance rapportage die door BNY Meon wordt opgested Communicatie Het bestuur stet ek jaar een communicatiepan op. In 2010 is aan de vogende onderwerpen uitvoering gegeven: Door het pensioenfonds is driemaa een pensioenkrant uitgebracht. De krant wordt toegezonden aan de deenemers en pensioengerechtigden met daarin informatie over het pensioenfonds en over pensioenen in het agemeen. In 2010 is in de communicatie vee aandacht besteed aan de ontwikkeing van de financiëe positie van het pensioenfonds; Gewezen deenemers en gepensioneerden zijn in augustus 2010 schrifteijk geïnformeerd over het toesagbeeid van het pensioenfonds; Er is een nieuwe startbrief ontwikked. Deze startbrief wordt samen met een brochure waarin de pensioenregeing beknopt wordt beschreven verstrekt aan nieuwe deenemers aan het pensioenfonds. De kankbordgroep heeft de opzet en begrijpeijkheid van deze documenten geëvaueerd; In het 4de kwartaa 2010 is het gebruik van de website van het pensioenfonds geëvaueerd. In de rubriek nieuws wordt maandeijks de ontwikkeing van de dekkingsgraad weergegeven. In overeenstemming met de door de pensioenkoepes geïntroduceerde doesteing om eenvormige, eenduidige en duideijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO), is aan ae deenemers, arbeidsongeschikten en pensioengerechtigden een pensioenoverzicht op basis van de huidige regeing toegezonden. Het pensioenfonds biedt de geegenheid aan deenemers om zich in een pensioengesprek door de administrateur van het pensioenfonds te aten informeren over de individuee pensioensituatie en de mogeijkheden van de fexibee pensioenregeing. In 2010 is door circa 60 deenemers gebruik gemaakt van deze mogeijkheid. De speerpunten op het gebied van communicatie voor 2011 zijn onder meer: Het uitnodigen voor een pensioengesprek van deenemers bij indiensttreding, bij het bereiken van de 40 jarige eeftijd en vervogens eke vijf jaar; Het uitvoeren van een onderzoek naar de effecten van de versterkte inspanningen door het pensioenfonds op het gebied van communicatie; Een speciae uitgave van de pensioenkrant over het jaarversag; Eventuee aanpassingen van het UPO, met behup van door de pensioenkoepes te ontwikkeen aanbeveingen c.q. modeen. DuPont Nederand 11

12 3. Versag van het bestuur Bestuursvergaderingen Het bestuur van het pensioenfonds heeft in het afgeopen jaar dertien maa vergaderd. De beangrijkste onderwerpen waren: De ontwikkeing van de financiëe positie van het pensioenfonds; De uitgangspunten en resutaten van de in 2010 uitgevoerde ALM studie; De gevogen van de overgang naar de AG Prognosetafe voor het pensioenfonds Overige zaken INVISTA (Nederand) B.V. Op 30 apri 2004 zijn de aandeen van INVISTA (Nederand) B.V. overgedragen aan Koch Industries. Conform een overeenkomst tussen DuPont, INVISTA en het pensioenfonds, heeft INVISTA vanaf deze datum haar pensioenregeing as aangesoten onderneming aten uitvoeren door het pensioenfonds op basis van een afzonderijke financieringsovereenkomst. Op 28 februari 2005 zijn de bezittingen en de verpichtingen van het pensioenfonds, voor zover toe te rekenen aan INVISTA werknemers, overgedragen aan het INVISTA pensioenfonds. Het INVISTA pensioenfonds heeft in 2005 bezwaar gemaakt tegen de hoogte van het bedrag dat door het pensioenfonds is overgemaakt. De additionee vordering van het INVISTA pensioenfonds bedroeg (inc. rente) circa 2,2 mijoen euro. Eind 2007 heeft het INVISTA pensioenfonds een dagvaarding ingediend bij het kantongerecht Dordrecht om betaing van dit bedrag door het pensioenfonds, door midde van een gerechteijke procedure, af te dwingen. In deze zaak is op 11 november 2009 vonnis gewezen door de rechtbank in Dordrecht waarin het pensioenfonds is veroordeed tot het betaen van het door het INVISTA pensioenfonds gevorderde bedrag. Deze betaing is in december 2009 gedaan. Op basis van het vóór 2004 gevoerde beeid was een dee van het vroegpensioen niet gefinancierd. Omdat de rechter geoordeed heeft dat de financiering asnog moest paatsvinden, was het bestuur van mening dat de werkgever daarop moest wordt aangesproken. Om deze reden is bij DuPont de Nemours (Nederand) B.V. een vordering ingediend ten bedrage van 2,2 mijoen euro. Deze rekening is door de werkgever in 2010 vodaan. Het pensioenfonds is tegen het vonnis van de rechtbank in beroep gegaan. Deze zaak is op 20 mei 2011 behanded door het gerechtshof in Den Haag. De uitspraak wordt verwacht op 2 augustus Eindafrekening met de werkgevers per 31 december 2006 In de uitvoeringsovereenkomst van 1 januari 2007 tussen het pensioenfonds enerzijds en DuPont Performance Eastomers B.V., Teodur B.V., DuPont Fiaments Europe B.V. en DuPont Performance Coatings Nederand B.V. anderzijds, is bepaad dat per 31 december 2006 de specifiek ten behoeve van de bovenstaand genoemde werkgevers binnen het vermogen van het pensioenfonds aangehouden voorzieningen en reserves zijn opgeheven. Voor zover de betreffende voorzieningen en reserves per 31 december 2006 ager respectieveijk hoger waren dan het dee van het vermogen van het pensioenfonds dat vogens de actuaris van het pensioenfonds kan worden toegerekend aan de voorzieningen behorend bij de pensioenrechten en -aanspraken van de pensioen- en aanspraakgerechtigden uit de pensioenregeing van deze 4 werkgevers, zijn deze werkgevers een extra storting verschudigd respectieveijk hebben deze werkgevers een vordering jegens het pensioenfonds. De vorderingen c.q. schuden van het pensioenfonds uit hoofde van deze eindafrekening zijn opgenomen in de jaarrekening 2010 van het Pensioenfonds. De financiëe afwikkeing heeft paatsgevonden in het eerste kwartaa van DuPont Nederand 12

13 3. Versag van het bestuur 3.4 Pensioenregeing Kenmerken regeing Pensioensysteem Uitkeringsovereenkomst: Basisregeing: eindoon Poegentoesag: middeoon met na-indexatie Toetredingseeftijd Tot utimo 2007: Vanaf 2008: 25 jaar 21 jaar Pensioengevend saaris Basisregeing: Poegentoesag: 12 maa het vaste maandsaaris vermeerderd met vakantietoesag en 13de maand betaing. 12 maa de maandeijkse poegentoesag vermeerderd met de vakantietoesag en 13de maand betaing over die toesag. Franchise 2010: Euro ,- 2011: Euro ,- Pensioengrondsag Basisregeing: Poegentoesag: Pensioengevend saaris verminderd met de franchise. Geijk aan poegentoesag. Opbouw per jaar 1,75% van de pensioengrondsag Opbouwjaren Maximaa 40 Nabestaandenpensioen Opbouw: Echtgenote/partner-70% ouderdomspensioen 1 kind-20% 2 kinderen-35% 3 of meer kinderen-45% Overeenkomsten met de werkgever en de overige aangesoten ondernemingen Met DuPont de Nemours (Nederand B.V.) en de overige aangesoten ondernemingen (werkgevers) zijn met ingang van 1 januari 2009 uitvoeringsovereenkomsten voor onbepaade tijd afgesoten, waarin onder meer is vastgeegd dat de werkgevers de gedempte kostendekkende premie betaen zoas bedoed in artike 128 van de Pensioenwet. Deze gedempte kostendekkende premie is geijk aan: De premie die actuariee benodigd is voor de pensioenverpichtingen: - de actuariëe premies en koopsommen voor actieve deenemers zoas door de actuaris van het pensioenfonds wordt vastgested aan de hand van de ABTN van het pensioenfonds; - de risicopremie voor het arbeidsongeschiktheids- en overijdensrisico, zoas door de actuaris van het pensioenfonds wordt vastgested aan de hand van de ABTN van het pensioenfonds; - een vergoeding ter compensatie van de financiëe gevogen van in- en uitgaande waardeoverdrachten zodanig dat het totaa resutaat op waardeoverdrachten per sado geijk is aan nu. DuPont Nederand 13

14 3. Versag van het bestuur Een opsag voor de vorming van het vereist eigen vermogen as bedoed in artike 132 van de Pensioenwet. Het betreft hier de vorming van het vereist eigen vermogen behorend bij de pensioeninkoop van het betreffende jaar. Een opsag die nodig is voor uitvoeringskosten van het pensioenfonds: - een vergoeding voor de instandhouding van de voorziening voor toekomstige uitvoeringskosten weke bij het pensioenfonds in rekening worden gebracht na eventuee beëindiging van deze uitvoeringsovereenkomst. Deze voorziening voor toekomstige uitvoeringskosten is geijk aan 1% van de voorziening pensioenverpichtingen. Aan de werkgever is voorgested om dit percentage m.i.v. 1 januari 2011 te verhogen naar 1,2%. een vergoeding voor uitvoeringskosten van het pensioenfonds in het betreffende jaar onder aftrek van de vrijva uit de voorziening toekomstige uitvoeringskosten. Indien de nominae dekkingsgraad van het pensioenfonds utimo enig kaenderjaar ager is dan 115% wordt voor het daaropvogende jaar een aanvuende premie vastgested bovenop de gedempte kostendekkende premie zoas hierboven omschreven. Deze aanvuende premie is geijk aan 3% van de saarissom. Indien utimo enig kaenderjaar sprake is van een dekkingstekort, zuen de werkgevers één of meerdere additionee bijstortingen verrichten. De hoogte van deze additionee bijstortingen wordt in ondering overeg tussen het pensioenfonds en de werkgevers zodanig vastgested dat het eigen vermogen van het pensioenfonds binnen de door de Pensioenwet c.q. toezichthouder gestede termijn wordt teruggebracht op het door de Pensioenwet voorgeschreven niveau. Tevens zijn in de uitvoeringsovereenkomst afspraken vastgeegd over de omvang van premiekorting in geva van (groot) overschot op het eigen vermogen. Op basis van bovenstaande zijn de premies in 2010 vastgested en door de werkgevers betaad. Verder zijn in de uitvoeringsovereenkomsten, onder meer, de vogende onderwerpen gereged: Wijze waarop en de termijn waarin de premie moet worden vodaan; Informatie die door de werkgevers aan het pensioenfonds, de pensioenuitvoerder, wordt verstrekt; Procedures die van toepassing zijn bij het niet nakomen van de premiebetaingsverpichtingen door de werkgevers; Procedures die geden bij het opsteen en wijzigen van het pensioenregement; Voorwaarden waaronder toesagverening paatsvindt; Uitgangspunten die van toepassing zijn ten aanzien van besuiten over vermogensoverschotten en vermogenstekorten Verzekering Het pensioenfonds heeft voor de periode van 1 januari 2009 tot 31 december 2011 met Nationae-Nederanden N.V. een verzekering afgesoten ter dekking van de risico s verbonden aan premievrijsteing bij arbeidsongeschiktheid en vooroverijden (nabestaandenpensioen) Toesagbeeid Op de pensioenrechten van pensioengerechtigden en de pensioenaanspraken van gewezen deenemers en ex-partners van gewezen deenemers of pensioengerechtigden, wordt jaarijks een toesag vereend van maximaa de maatstaf. Het bestuur besist evenwe jaarijks in hoeverre deze pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardeijke toesagverening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaad. De toesagverening wordt uit beeggingsrendement gefinancierd. De genoemde maatstaf is geijk aan 75% van de procentuee toename van het consumentenprijsindexcijfer ae huishoudens op 1 januari ten opzichte van 1 januari in het jaar daarvoor. Gezien de financiëe positie van het pensioenfonds, heeft het bestuur besoten om in 2009, 2010 en 2011 de ingegane pensioenen en de pensioenaanspraken van gewezen deenemers niet te verhogen. In het bij DNB ingediende herstepan is opgenomen dat de pensioenen niet worden aangepast zoang de dekkingsgraad ager is dan 117% en zoang er sprake is van een reservetekort Nieuw pensioenregement De op 31 december 2009 gedende regementaire bepaingen zijn met ingang van 1 januari 2010 vastgeegd in een nieuwe regementtekst, met het doe om het regement beter eesbaar en toegankeijk te maken. De inhoud van het regement is per 1 januari 2010 niet gewijzigd. De deenemersraad heeft over deze nieuwe tekst een positief advies uitgebracht. DuPont Nederand 14

15 3.4.6 Deenemers en demografie (aantaen) 3. Versag van het bestuur In versagjaar 2010 Bij: Af: Stand utimo Coectieve Coectieve Stand vorig waarde- waarde- utimo DEELNEMERS: versagjaar overdracht Anders overdracht Anders versagjaar Actieve deenemers Gewezen deenemers Pensioengerechtigden waarvan: ouderdomspensioen (inc. TOP) arbeidsongeschiktheidspensioen partnerpensioen wezenpensioen Totaa: DEMOGRAFIE: Aanta deenemers: Actieve Gewezen Pensioen- Leeftijd: deenemers deenemers gerechtigden < > Totaa: DuPont Nederand 15

16 3. Versag van het bestuur 3.5 Beeggingen Terugbik financiëe markten Het economische herste dat in 2009 is ingezet is gedurende 2010 gecontinueerd. Dankzij het ruime monetaire beeid kunnen ae grote vowassen markten een positieve economische groei rapporteren over gehee Voora de eerste maanden van 2010 ieten een duideijk economisch herste zien. Het groeitempo vertraagde enigszins gedurende de zomermaanden en de vrees voor een doube dip was nog niet verdwenen. Echter, gedurende de aatste twee kwartaen van het jaar verraste de groei van de Verenigde Staten en Duitsand weer in positieve zin. Van de vowassen markten aat Europa de aagste economische groei zien en gedurende het jaar namen de zorgen over de begrotingstekorten van de Zuid-Europese anden toe. Dit is duideijk te zien aan de renteopsag die de zogenaamde PIIGS anden (Portuga, Ierand, Itaie, Griekenand en Spanje) betaen bovenop Duitse Staatsobigaties, zoas te zien is in grafiek 1. Grafiek 1 - Boomberg - spread in basispunten De zorgen over de begrotingstekorten binnen de eurozone komen ook tot uiting in het koersveroop van de euro. Gedurende 2010 daade de euro 6,5% ten opzichte van de USD. Tegenover de Japanse Yen daade de euro ruim 20%. Deze koersontwikkeingen hebben een duideijke impact gehad op de rendementen van beeggingen buiten de eurozone. Voor DuPont Nederand is deze impact reatief beperkt doordat de exposure naar vreemde vauta voor een groot dee afgedekt is. Rendementen vastrentende waarden As gevog van het ruime monetaire beeid en de aanhoudende age infatie daade de kapitaamarktrente verder in Aan het begin van het jaar bedroeg de rente op 10 jaars staatsobigaties ongeveer 3,4% om vervogens in september het zeer age niveau van 2,1% te bereiken. Door onder andere de positieve groeicijfers uit Noord-Amerika en Duitsand stegen de rentes in de aatste maanden van het jaar weer naar ongeveer 3%. Per sado is de 10 jaars rente over 2010 met ongeveer 0,4% gedaad. Het veroop is weergegeven in grafiek 2. DuPont Nederand 16

17 3. Versag van het bestuur Grafiek 2 - Boomberg Er waren grote verschien in rendementen van obigaties van de verschiende euroanden. Zo bedroeg het rendement op AAAstaatsobigaties 5%, terwij het rendement op ae euro staatsobigaties ongeveer 1% bedroeg over Onder andere door het ruime monetaire beeid en de age rente op staatsobigaties presteerden bedrijfsobigaties reatief goed: investment grade bedrijfsobigaties ieten een rendement zien van ongeveer 5%. De categorieën High Yied Bonds en Emerging Market Debt ieten een nog hoger rendement zien van 20% in Euro. In ocae vauta bedroeg dit rendement ongeveer 14%. De swap spreads ten opzichte van Duitse staatsobigaties zijn gedurende 2010 ongeveer 20 basispunten gestegen, waardoor de 30 jaars swaprente weer boven die van Duitse staatsobigaties igt, zie grafiek 3. Grafiek 3 - Boomberg - swap spread in basispunten Rendementen zakeijke waarden Gedurende 2010 verrasten de gerapporteerde winstcijfers in positieve zin en weredwijd ieten aandeenmarkten goede rendementen zien. De gedaade euro heeft een duideijk effect gehad op de behaade rendementen. Zo stegen weredwijd de aandeen in euro s met 20%, terwij in ocae vauta deze maar met 11% stegen. Voor een beegger maakte het dit jaar dus een groot verschi uit of de vauta in de aandeenportefeuie we of niet waren afgedekt. Het pensioenfonds heeft een groot dee van de exposure naar vreemde vauta vanuit angetermijnperspectief strategisch afgedekt. Van de verschiende regio s presteerden de aandeen uit opkomende anden en Noord-Amerika het best. Europa beef met een rendement van ongeveer 10% achter, onder andere door de sechte prestaties van de aandeen uit de perifere markten zoas Griekenand. De Japanse aandeen scoorden over 2010 het minst, met een rendement van sechts 1%. DuPont Nederand 17

18 3.5.2 Beeid en beheerstructuur 3. Versag van het bestuur Doesteingen De doesteingen op ange termijn ten aanzien van het vermogensbeheer zijn: Het verwerven, vervreemden en beheren van soide beeggingen, zodanig dat met het directe inkomen daaruit en de waardestijging tezamen met de premiestortingen kan worden vodaan aan de opende en toekomstige verpichtingen uit hoofde van de toegezegde pensioenregeing; Het in stand houden van een vodoende hoge dekkingsgraad ten einde aan de eventuee aangepaste pensioenverpichtingen met grote mate van zekerheid te kunnen vodoen; Het reaiseren van een in de tijd age en stabiee premieontwikkeing voor de werkgevers en de werknemers; Het maximaiseren van het totae rendement op ange termijn, met inachtneming van aanvaardbare risico s voor zowe het pensioenfonds as de werkgevers; Het handhaven van een vodoende dekkingsgraad overeenkomstig het Financiee Toetsingskader (FTK) voor pensioenfondsen inzake onderdekking en reservetekorten en eventuee andere richtijnen die door de toezichthouder zijn opgedragen. Het verenen van een jaarijkse toesag op de pensioenrechten en -aanspraken van maximaa 75% van het consumentenprijsindexcijfer ae huishoudens van het Centraa Bureau voor de Statistiek over het betreffende jaar. Deze toesagverening is voorwaardeijk en wordt uit het beeggingsrendement gefinancierd. Het bestuur besist jaarijks in hoeverre de pensioenrechten en -aanspraken worden aangepast. Deze doesteingen worden in onderinge samenhang nagestreefd om tot een optimum te komen. Daarbij wordt gewaarborgd dat de activa zodanig beegd worden dat vodaan is aan de vereisten van de Pensioenwet, asmede aan de verdere eisen van De Nederandsche Bank. In 2010 is een Asset Liabiity Management (ALM) studie uitgevoerd naar het verband tussen de pensioenverpichtingen en het beegd vermogen. Op basis van deze ALM studie en in het icht van de beeggingsdoesteingen is een strategisch beeggingsbeeid geformueerd. Dit beeggingsbeeid wordt jaarijks geëvaueerd en waar nodig bijgested. In de vogende paragraaf zuen wij ingaan op het gevoerde beeid in DuPont Nederand 18

19 3.5.3 Strategisch beeggingsbeeid Versag van het bestuur Het vermogensbeheer van het pensioenfonds is uitbesteed aan twee vermogensbeheerders, nameijk een beheerder voor de vastrentende portefeuie (PIMCO) en een beheerder voor de aandeenportefeuie (BackRock). Binnen de vastrentende portefeuie kan de beheerder actief beeid voeren ten opzichte van de door het bestuur vastgestede benchmark. Het voorgenomen besuit om de actief beheerde aandeenportefeuie om te zetten in een passief beheerd mandaat is in het eerste kwartaa van 2010 geïmpementeerd. Het pensioenfonds hanteert een ange termijn strategische beeggingsmix van 45% aandeen en 55% vastrentende waarden. Rondom deze strategische mix hanteert het pensioenfonds een bandbreedte van 5% en indien deze bandbreedte wordt overschreden wordt de portefeuie teruggebaanceerd. Gedurende het jaar zijn as gevog hiervan twee maa vastrentende waarden verkocht en de opbrengst hiervan geherinvesteerd in aandeen. De vermogensverdeing is weergegeven in de onderstaande tabeen, zowe per eind 2009 as per eind / 12 / 2009 Waarde Werkeijke Strategische Categorie (x f1.000,-) Gewicht normgewicht Aandeen f ,6% 45,0% Vastrentende waarden f ,2% 55,0% Liquide middeen f ,2% 0,0% Totaa f ,0% 100,0% 31 / 12 / 2010 Waarde Werkeijke Strategische Categorie (x f1.000,-) Gewicht normgewicht Aandeen f ,2% 45,0% Vastrentende waarden f ,5% 55,0% Liquide middeen f ,3% 0,0% Totaa f ,0% 100,0% Binnen de vastrentende portefeuie wordt het renterisico ten opzichte van de verpichtingen van het pensioenfonds strategisch voor 100% afgedekt. Hoewe daardoor de beweegijkheid van de vastrentende portefeuie as gevog van rentebewegingen toeneemt, neemt daardoor de beweegijkheid van de dekkingsgraad van het pensioenfonds af. Gedurende het jaar wordt het daadwerkeijk afgedekte percentage bewaakt en indien nodig in overeg met de vermogensbeheerder van de vastrentende portefeuie bijgestuurd. De aandeenportefeuie wordt vanaf 1 maart 2010 passief beheerd. Passief wi zeggen dat het pensioenfonds een performance nastreeft geijk aan de door het bestuur vastgestede benchmark. Tevens zijn aandeen uit opkomende markten aan de portefeuie toegevoegd. De benchmark die voor het aandeenmandaat wordt gehanteerd is de MSCI A Countries Word Index Non Lendabe. Non Lendabe betekent dat securities ending (het uitenen van beeggingen) binnen het pensioenfonds niet is toegestaan. Binnen de aandeenportefeuie worden de wissekoersrisico s versus de US Doar, het Britse Pond en de Japanse Yen voor 75% afgedekt door midde van vautatermijncontracten. DuPont Nederand 19

20 3.5.4 Beeggingsresutaten Versag van het bestuur Over gehee 2010 heeft het pensioenfonds een performance behaad van 16,8%. Zonder de vauta-afdekking bedraagt de performance 17,8%. De benchmark van het pensioenfonds (ook zonder vauta-afdekking) heeft een rendement behaad van 16,7% en het pensioenfonds heeft dus 1,1% beter gerendeerd dan de benchmark. Deze outperformance is te danken aan het feit dat de vastrentende portefeuie beter heeft gerendeerd dan de benchmark. De aandeenportefeuie heeft, zoas verwacht mag worden bij passief beheer, ongeveer geijk aan de benchmark gerendeerd. De performance is weergegeven in de onderstaande tabe. Beeggingsresutaat 2010 Pensioenfonds Benchmark Reatief Totaarendement (incusief vauta-afdekking) 16,8% n.b. n.b. Totaarendement (excusief vauta-afdekking) 17,8% 16,7% +1,1% Vastrentende waarden 16,0% 13,8% +2,2% Aandeen (excusief vauta-afdekking) 17,6% 17,6% +0,0% De vastrentende portefeuie heeft een outperformance behaad van ruim 2%. De vermogensbeheerder van de vastrentende portefeuie heeft deze outperformance o.a. weten te reaiseren door naast staatsobigaties ook in obigaties van opkomende anden te beeggen (emerging market debt) en bedrijfsobigaties (investment grade credits en high yied bonds). A deze categorieën hebben een zeer goed rendement aten zien over De aandeenportefeuie heeft een rendement behaad van 17,61% versus 17,56% van de benchmark, dus 0,05% hoger dan de bijbehorende benchmark. De regioverdeing binnen de aandeenportefeuie za, as gevog van de passieve beheerstij, sechts beperkt afwijken van de verdeing binnen de benchmarkindex. De wegingen hiervan per eind december 2010 zijn weergegeven in de vogende grafiek. Bron: MSCI DuPont Nederand 20

21 3. Versag van het bestuur Door de depreciatie van de euro gedurende 2010 heeft de vauta-afdekking negatief bijgedragen aan de performance van de portefeuie. Het rendement incusief de vauta-afdekking bedroeg 16,8% en excusief de afdekking 17,8%, oftewe een verschi van 1 procentpunt. In de vogende tabe is de strategische exposure binnen de aandeenportefeuie naar de beangrijkste vauta weergegeven, zowe voor as na afdekking van het risico. exposure naar beangrijke vauta voor afdekking na afdekking Japanse Yen 9% 2% Amerikaanse Doar 43% 11% Brits Pond 8% 2% Euro 11% 56% Overige vauta 29% 29% Bron: MSCI Operationee uitvoering en governance In het kader van de verantwoordeijkheid van het bestuur en in samenhang met de angetermijnpanning voor het pensioenfonds, worden de diverse partijen die betrokken zijn bij het beeggingsaspect periodiek geëvaueerd. Binnen de vastrentende portefeuie wordt gebruik gemaakt van derivaten om het risico te beperken. Het tegenpartijrisico dat daarvoor in de paats komt, wordt bewaakt. Er worden eisen gested aan de kwaiteiten van de tegenpartijen. Bovendien wordt bij bepaade marktbewegingen onderpand gevraagd. Ook wordt gebruik gemaakt van credit defaut swaps. Maandeijks wordt een compiance monitor opgested door de bewaarder Bank of New York Meon, waarin onder andere wordt gerapporteerd over eventuee overschrijdingen van bandbreedtes die zijn afgesproken met de vermogensbeheerders. Overschrijdingen worden op dagbasis gemed indien deze zich voordoen Vooruitbik 2011 In de vergadering van 29 maart 2011 heeft het bestuur besoten om de afdekking van het renterisico te veragen van 100% naar 80%. Deze veraging van de rentehedge is op 31 mei 2011 geëffectueerd. Om te voorkomen dat hierdoor het beeggingsrisico van het pensioenfonds hoger wordt, zuen de investeringen in aandeen worden teruggebracht van 45% naar 42,5% van het beegd vermogen. Ook dit is op 31 mei 2011 geëffectueerd. DuPont Nederand 21

22 3. Versag van het bestuur 3.6 Actuariëe paragraaf Actuariëe anayse In onderstaand overzicht is de actuariëe anayse van het sado van baten en asten opgenomen. Zoas uit dit overzicht bijkt is over 2010 een positief resutaat geboekt van 8,6 mijoen. Dit sado wordt toegevoegd aan de agemene reserve Premies en koopsommen Beeggingsresutaat (inc. wijziging rentetermijnstructuur) Toesagverening Sterfte Arbeidsongeschiktheid Risicoherverzekering Kosten Mutaties / diversen Correctie omrekening primo naar marktwaarde Opsag toename angeventrend Overgang op AG Excasso-opsag verhoogd van 1,0% naar 1,2% Totaa resutaat (=mutatie agemene reserve) De premiebijdragen 2010 van werkgever en werknemers bedragen in totaa 21,9% van de oonsom ad. 53,0 mijoen (2009: 45,0%). De kostendekkende en feiteijke premies zijn as vogt (cf. art. 130 PW): Kostendekkende premie Gedempte kostendekkende premie Feiteijke premie Vanaf boekjaar 2009 wordt door het pensioenfonds een gedempte kostendekkende premie vastgested as basis voor de feiteijke premie. Voor de beantwoording van de vraag of het pensioenfonds premiekorting vereent, moet de feiteijke premie worden vergeeken met de gedempte kostendekkende premie. De samensteing van de kostendekkende, gedempte kostendekkende en feiteijke premie 2010 vogt onderstaand. 1 In 2009 is sprake van een opsag inzake toename angeventrend (voor verdere uiteg: zie paragraaf 3.6.2). 2 In 2010 is overgegaan op de AG prognosetafe In 2010 is de opsag voor excassokosten verhoogd van 1,0% naar 1,2%. DuPont Nederand 22

23 3. Versag van het bestuur Onder het FTK wordt expiciet een kostendekkende premie gedefinieerd voor nieuwe pensioenaanspraken. Deze premie is gebaseerd op de rentetermijnstructuur aan het einde van het voorafgaande boekjaar. Voor 2010 kan deze as vogt worden voorgested: Kostendekkende premie: Gemiddede interne rentevoet (RTS primo boekjaar) 3,86% 3,58% Nominae netto pensioeninkoop op marktwaarde Kostenopsag Sovabiiteitsopsag (Vereist Vermogen FTK) Totaa Door het pensioenfonds wordt een gedempte kostendekkende premie gedefinieerd voor nieuwe pensioenaanspraken. Deze premie wordt gebaseerd op het 3-jaars voortschrijdend gemiddede van de interne rentevoet van de kostendekkende premie vermeerderd met een opsag. Voor 2010 kan dit as vogt worden voorgested: Gedempte kostendekkende premie: Gehanteerde rentevoet 4,70% 4,75% Nominae netto pensioeninkoop Kostenopsag Sovabiiteitsopsag (Vereist Vermogen FTK) Totaa De feiteijke premie wordt vanaf 2009 vastgested op basis van de gedempte kostendekkende premie, rekening houdend met de dekkingsgraad van het pensioenfonds. De feiteijke en de (gedempte) kostendekkende premie hoeven echter niet geijk te zijn aan ekaar. In onderstaand overzicht is de opbouw van de feiteijke premie aangegeven: Feiteijke premie: Bijdrage werknemer Bijdrage werkgever Extra werkgever vanwege dekkingsgraad < 115% Extra werkgever uit hoofde van herstepan Subtotaa Premievordering reeds opgenomen utimo vorig boekjaar Totaa Gezien de dekkingsgraad utimo 2009 zijn in 2010 geen extra betaingen gedaan door de werkgevers uit hoofde van het herstepan. DuPont Nederand 23

24 3. Versag van het bestuur Hogere voorzieningen as gevog van gestegen evensverwachting Het bestuur heeft besoten om de pensioenverpichtingen vast te steen op basis van de AG Prognosetafes , gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen. Hierdoor stegen de pensioenverpichtingen met 5,2%. Het Actuariee Genootschap heeft eind augustus 2010 de prognosetafe gepubiceerd. Hieruit bijkt dat de evensverwachting nog sneer stijgt dan verwacht. Het pensioenfonds nam a een voorschot op de stijgende evensverwachting bij de vaststeing van de verpichtingen aan de hand van de in 2009 door het CBS gepubiceerde cijfers. De pensioenverpichtingen zijn utimo 2009 verhoogd met 4,3%. De door AG berekende stijging vat echter hoger uit. De overgang naar de nieuwe prognosetafe resuteerde in 2010 in een additionee 5,2% verhoging ( ) van de pensioenverpichtingen bovenop de reeds utimo 2009 gereserveerde 4,3%. Het is beangrijk dat pensioenfondsen uitgaan van recente prognosetafes en inzichten voor een actuee beed. De Nederandsche Bank N.V. (DNB) verwacht daarom van pensioenfondsen dat zij bij het vaststeen van hun verpichtingen utimo 2010 rekening houden met de meest recent door het AG gepubiceerde prognosetafes. Deze tafes zijn door het pensioenfonds steeds gebruikt voor het vaststeen van de pensioenverpichtingen Uitkomsten van de sovabiiteitstoets Onder het FTK is het vereist eigen vermogen het vermogen dat hoort bij de zogeheten evenwichtssituatie van het pensioenfonds. In die evenwichtssituatie is het eigen vermogen zodanig vastgested dat met de wetteijk vastgestede zekerheidsmaat van 97,5% wordt voorkomen dat het pensioenfonds binnen één jaar over minder middeen beschikt dan nodig om te kunnen vodoen aan de onvoorwaardeijke pensioenverpichtingen. Met andere woorden, de kans dat het pensioenfonds zich één jaar ater in een situatie van onderdekking bevindt, is keiner dan of geijk aan 2,5%. De toezichthouder, DNB, heeft een gestandaardiseerde methode vastgested om te toetsen of er vodoende eigen vermogen aanwezig is: de standaardtoets. De standaardtoets meet voor een aanta risicofactoren het mogeijke (negatieve) effect (in euro s) op het eigen vermogen. Omdat de resutaten van de standaardtoets afhankeijk zijn van marktomstandigheden en het risicoprofie van de aanwezige beeggingen, fuctueren ze in de oop van de tijd. De vereiste sovabiiteit op basis van deze toets bedraagt utimo mijoen (2009: 82 mijoen). Het feiteijke eigen vermogen van het pensioenfonds utimo 2010 bedraagt v 7,5 mijoen positief (2009: 1,1 mijoen negatief). Dit betekent dat het pensioenfonds utimo 2010 niet vodoet aan de sovabiiteitstoets Oordee van het bestuur over de financiëe positie Het eigen vermogen van het pensioenfonds is per baansdatum ager dan het wetteijk minimaa vereist eigen vermogen. Er is dus sprake van onderdekking. De vermogenspositie is naar het oordee van het bestuur niet vodoende, aangezien de waarde van de aanwezige middeen van het pensioenfonds per baansdatum onvodoende waren om aan de verpichtingen te kunnen vodoen op ange termijn. Het pensioenfonds heeft in maart 2009 een herstepan ingediend bij DNB waarin is aangegeven weke maatregeen het bestuur heeft genomen om binnen een periode van vijf jaar de situatie van onderdekking op te heffen en om binnen een periode van vijftien jaar het eigen vermogen op het door DNB vereiste niveau te brengen om zodoende op ange termijn aan de verpichtingen te kunnen vodoen. De evauatie van het herstepan per eind eind 2010 is ingediend bij DNB. DNB heeft het pensioenfonds meegedeed dat hierover geen opmerkingen zijn. Gezien de dekkingsgraad utimo 2009 zijn in 2010 geen extra betaingen gedaan door de werkgevers uit hoofde van het herstepan. Op basis van de dekkingsgraad utimo 2010 zuen ook in 2011 geen extra bijstortingen nodig zijn om, conform het herstepan, uiterijk eind 2013 de situatie van onderdekking naar verwachting op te heffen. DuPont Nederand 24

25 3. Versag van het bestuur 3.7 Beheersing van risico s Het agemene uitgangspunt van het te voeren beeid is om de pensioentoezegging na te komen en we tegen zo aag mogeijke, maar stabiee premies en uitvoeringskosten. De pensioentoezegging is een eindoonregeing. Het beeid is zodanig ingericht dat onder een breed scaa van financiëe scenario s deze toezegging in principe kan worden nagekomen. Het bestuur heeft zijn beeid verwoord in de ABTN. Onderstaand treft u een nadere toeichting aan op de voornaamste risico s die door het bestuur zijn onderkend, asmede het beeid van het bestuur voor het mitigeren van de risico s: beeggingsrisico s; verzekeringstechnische risico s; operationee risico s Beeggingsrisico s De beangrijkste beeggingsrisico s zijn het prijs- en kredietrisico. Prijsrisico Prijsrisico is uit te spitsen in renterisico, vautarisico en marktrisico. De beeggingsdoesteingen bepaen de strategie die het pensioenfonds vogt ten aanzien van het beeggingsrisico. In de dageijkse praktijk ziet de beeggingscommissie toe op het prijsrisico conform de binnen het pensioenfonds aanwezige beeidskaders en de beeggingsrichtijnen. De overamarktposities worden periodiek gerapporteerd aan het bestuur. Renterisico Renterisico is het risico dat optreedt bij wijzigingen in de beeggingen as gevog van de wijziging van de marktrente. Het Financiee Toetsingskader schrijft voor dat de pensioenverpichtingen van het pensioenfonds gewaardeerd moeten worden op marktwaarde. Dit brengt een aanzienijk renterisico met zich mee. Om die reden heeft het bestuur reeds in 2006 besoten om het renterisico te beperken door de duration van de beeggingen in vastrentende waarden in overeenstemming te brengen met de duration van de pensioenverpichtingen. Hiermee was circa 55% van het renterisico afgedekt. Naar aaneiding van de uitkomsten van de eind 2007 uitgevoerde Asset Liabiity Management (ALM) studie heeft het bestuur besoten om met ingang van 1 apri 2008 het gehee renterisico af te dekken. In 2010 is een nieuwe ALM studie uitgevoerd. Op basis van de uitkomsten van deze studie en de verwachting van het bestuur dat de rente op middeange termijn za stijgen, is de afdekking van het renterisico per 31 mei 2011 teruggebracht van 100% naar 80%. Vautarisico Het strategisch afdekken van risico s houdt in dat op basis van het beeggingsbeeid besoten wordt in hoeverre een risico wordt afgedekt, bijvoorbeed voedig of voor een bepaad percentage. De vautarisico s verbonden aan de beeggingen in de Amerikaanse Doar, het Britse Pond en de Japanse Yen zijn voor 75% afgedekt. Eind 2010 werd op 44% van de aandeenportefeuie een vautarisico geopen. Het is de vermogensbeheerder voor vastrentende waarden toegestaan om voor maximaa 10% van de onderiggende waarden vautaposities in te nemen. Utimo 2010 was de vauta-exposure op vastrentende waarden 1,2%. Marktrisico Marktrisico is het risico dat door de ontwikkeing van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die samenhangen met een individuee beegging, de uitgevende insteing of generieke factoren) waardewijzigingen paatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben atijd direct invoed op het beeggingsresutaat, omdat ae beeggingen worden gewaardeerd op reëe waarde waarbij waardewijzigingen onmiddeijk worden verwerkt in het sado van baten en asten. Spreiding binnen de portefeuie (diversificatie) kan het marktrisico dempen. In het vierde kwartaa 2007 is in opdracht van het bestuur door Mercer een ALM studie uitgevoerd. Op basis van deze studie is door het bestuur van het pensioenfonds besoten om het vermogen van het pensioenfonds voor 55% te beeggen in vastrentende waarden en voor 45% in zakeijke waarden. Met ingang van 31 mei 2011 is deze verdeing gewijzigd in 57,5% vastrentende waarden en 42,5% zakeijke waarden. Kredietrisico Het kredietrisico dat wordt geopen op de verschiende beeggingsmarkten waarin het pensioenfonds actief is, is beperkt, omdat weinig wordt beegd in schudtites van ondernemingen. Het tegenpartijrisico verbonden aan de inzet van afgeeide financiëe instrumenten wordt op marktconforme wijze beheerst door het storten van onderpand bij bepaade marktbewegingen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van verschiende tegenpartijen met een goede reputatie waardoor dit risico wordt beperkt. Ook wordt gebruik gemaakt van derivaten (credit defaut swaps e.d.) om het kredietrisico verder te beperken. DuPont Nederand 25

26 3.7.2 Verzekeringstechnische risico s 3. Versag van het bestuur In augustus 2010 zijn de AG prognosetafes verschenen. Deze tafes wijzen op een verdere toename van de evensverwachting van (gewezen) deenemers, pensioengerechtigden en/of nageaten betrekkingen. Het bestuur heeft besoten om de pensioenverpichtingen vast te steen op basis van deze tafes met inachtneming van inkomensafhankeijke overevingskansen. Overige reevante verzekeringstechnische risico s zijn het overijdens- en het arbeidsongeschiktheidsrisico. Het pensioenfonds heeft voor de periode van 1 januari 2009 tot 31 december 2011 met Nationae-Nederanden N.V. een verzekering afgesoten ter dekking van de risico s verbonden aan premievrijsteing bij arbeidsongeschiktheid en vooroverijden (nabestaandenpensioen) Operationee risico s Operationee risico is het risico dat optreedt bij de uitvoering van de pensioen- en beeggingsactiviteiten, as gevog van niet afdoende of faende interne processen, menseijk gedrag en systemen of as gevog van externe gebeurtenissen. Dit risico wordt gemitigeerd door SLA s die met de dienstvereners zijn opgested en door het SAS70 Type II rapport van ASR Pension Fund Services N.V. en door het SAS70 Type II rapport van BNY Meon, die het pensioenfonds van deze uitvoerders ontvangt. Periodiek bespreekt een afvaardiging van het bestuur de kwaiteit van de dienstverening en de gang van zaken met deze organisaties. De beeggingscommissie bespreekt jaarijks de gang van zaken en de behaade resutaten met PIMCO en BackRock. Ook van deze organisatie ontvangt het pensioenfonds ek jaar een SAS70 type II rapport. 3.8 Toekomst Pensioenakkoord 2010 Het kabinet heeft met de werkgeversorganisaties en vakbonden, verenigd in de Stichting van de Arbeid, overeenstemming bereikt over de toekomst van het pensioenstese en het anger gezond kunnen doorwerken. De afspraken zijn een uitwerking van de AOW- en pensioenafspraken die werkgeversorganisaties en vakbonden op 4 juni 2010 hebben gemaakt. Met de afspraken zetten kabinet, werkgeversorganisaties en vakbonden stappen om AOW en pensioenen veiig te steen en betaabaar te houden. De beangrijkste onderdeen van het akkoord zijn: De AOW eeftijd gaat in 2010 naar 66 jaar en naar verwachting in 2015 naar 67 jaar. Het AOW pensioen gaat omhoog vanaf Mensen kunnen, door een fexibee AOW, kiezen wanneer ze stoppen met werken. De aanvuende pensioenen worden meer schokbestendig gemaakt. Het wordt voor oudere werknemers makkeijker gemaakt om door te werken. Het bestuur za nagaan wat een en ander voor de beanghebbenden bij ons pensioenfonds betekent en daarover met ae betrokken partijen overeg voeren Premiebijdrage 2011 De Nederandsche Bank heeft na overeg met minister Kamp van Sociae Zaken en Werkgeegenheid pensioenfondsen toestemming gegeven om in 2011 af te wijken van de eis dat de premie bij moet dragen aan het herste. Een gedwongen stijging van de premies in 2011 is hiermee van de baan. De pensioenfondsen zijn daar door De Nederandsche Bank over geïnformeerd. Werkgevers- en werknemersorganisaties hadden aangegeven dat een stijging dreigde van de pensioenpremies met 20 tot 30 procent. De minister vindt een premiestijging van deze omvang op dit moment ongewenst, juist nu hij met werkgevers en werknemers probeert afspraken te maken over AOW en aanvuend pensioen die recht doen aan het regeerakkoord en aan het pensioenakkoord. Eén van de doesteingen hiervan is om een verhoging van pensioenpremies te voorkomen. Verdere premiestijgingen zijn schadeijk voor het economisch herste, de werkgeegenheid en de concurrentiepositie van de Nederandse economie. Pensioenfondsen met een herstepan hebben met deze tijdeijke maatrege en de genoemde afspraken, de mogeijkheid om in de oop van 2011 te besuiten over hoe ze hun financiëe situatie verbeteren. De premiebijdragen aan ons pensioenfonds in 2011, weke gebaseerd zijn op de afspraken in de uitvoeringsovereenkomst, dragen bij aan het financiëe herste. Het ontwikkeen van verdere pannen om de situatie te verbeteren is daarom op dit moment niet noodzakeijk. DuPont Nederand 26

27 3.8.3 Dekkingsgraad en evauatie herstepan 3. Versag van het bestuur Voornameijk as gevog van de positieve ontwikkeingen op de aandeenbeurzen in de eerste maanden van 2011 is de financiëe positie van het pensioenfonds verder verbeterd. De dekkingsgraad was eind ,1%. Dit is 3,6 procentpunt hoger dan voorzien in het herstepan. Eind mei 2011 was de geschatte dekkingsgraad 102,3% Bestuur Mede naar aaneiding van de aanbeveingen van de visitatiecommissie za het bestuur verdere verbeteringen aanbrengen in haar werkwijze en aansturing van het pensioenfonds. Bijzondere aandachtspunten voor 2011 zijn het verder ontwikkeen en impementeren van risicomanagement en het ondersteunen van het verantwoordingsorgaan bij de ro die dit orgaan heeft te vervuen. Het bestuur za zich inspannen om te bijven vodoen aan de steeds hogere eisen die op het gebied van deskundigheid aan het bestuur as coectief en aan individuee bestuurseden worden gested. 3.9 Rapport van de visitatiecommissie Deze rapportage bevat de bevindingen van de Visitatiecommissie (hierna de VC) naar aaneiding van haar onderzoek naar het functioneren van het bestuur van de DuPont Nederand (hierna SPDN) over het jaar 2010 op het gebied van risicobeheer en communicatie. De VC heeft ae door haar gevraagde stukken mogen ontvangen en heeft na bestudering van deze stukken gesproken met het bestuur van het pensioenfonds. Met deze werkwijze van de VC worden onduideijkheden toegeicht en ontstaat er een beed van de kwaiteit van het bestuur as gehee. De SPDN kent op het gebied van communicatie een breed pakket van instrumenten waarmee de deenemer op diverse momenten gedurende het deenemerschap wordt geïnformeerd over de agehee gang van zaken bij het pensioenfonds en over de actuee en bereikbare pensioenpositie van deenemer in het bijzonder. Op dit gebied kan het pensioenfonds naar de mening van de VC anderen tot voorbeed strekken, ahoewe verbeteringen in de uitvoering van dit beeid atijd mogeijk zijn. Het bestuur heeft zich in 2010 gebogen over een samenhangend gehee van maatregeen op pensioengebied, die onder meer door toezichthouders en koepeorganisaties worden bepeit of voorbereid en weke voor het pensioenfonds tot aanpassingen kunnen gaan eiden. Het bestuur beoogt op deze wijze tijdig te kunnen inspeen op een aanta veranderingen dat vanuit de markt te verwachten is. Op het gebied van het risicomanagement heeft het bestuur gemeend haar bestaande beeid onder de oep te moeten nemen om meer dan de tot nu toe onderkende risico s in beed te brengen en een paats te geven in het risicobeheersingsinstrumentarium dat het pensioenfonds daarvoor noodzakeijk acht. De VC beveet aan om bij de herijking van het risico management ook de bestuursattitude ter zake te betrekken. Het gaat dan om de risicobereidheid van het pensioenfonds, en ook de beeidskeuzes in het sturen op rendement versus risico, rekening houdende met de beangen ter zake van de werkgevers, maar ook waar nodig met een bestuursattitude die het pensioenfondsbeang aat prevaeren boven het werkgeversbeang. De VC beveet aan om deze attitude regematig te agenderen, bespreekbaar te houden, en ook de overdracht hiervan op toekomstige bestuurseden te borgen. Tevens wordt geadviseerd om bij beeidsontwikkeing de baans te bewaken tussen enerzijds eigen oordeesvorming bij het bestuur en anderzijds anayses en aanbeveingen van externe deskundigen. De VC heeft het bestuur geadviseerd om het verantwoordingsorgaan te wijzen op en te ondersteunen bij de uitvoering van de ro die dit orgaan heeft te vervuen. De VC heeft waargenomen dat het bestuur met haar aanbeveingen over 2009 aan de sag is gegaan en heeft uitgesproken, dat zij de voortgang van dit proces periodiek za bijven vogen. De Visitatiecommissie spreekt de hoop uit dat haar werkzaamheden en het rapport met de aanbeveingen daadwerkeijk zuen bijdragen aan de verdere verbetering van processen en procedures van het pensioenfonds in de toekomst. Zij heeft er vertrouwen in dat het bestuur met haar aanpak op de goede weg zit. De Visitatiecommissie: A.Th.M. van Hust - E.R. Capitain - J. Studen-Kiiaan Reactie van het bestuur op het rapport van de visitatiecommissie: Het bestuur heeft het rapport van de visitatiecommissie en de daarin opgenomen aanbeveingen om de aansturing van het pensioenfonds verder te verbeteren bestudeerd en besproken. Gedurende 2011 zuen een aanta van de door de visitatiecommissie gedane voorsteen tot verbetering ter hand worden genomen. Daarbij za voora aandacht worden besteed aan het verder ontwikkeen van beeid ten aanzien van risicomanagement. DuPont Nederand 27

28 3.10 Versag van het verantwoordingsorgaan 3. Versag van het bestuur Het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds is op 22 januari 2008 ingested was tot 1 december 2010 as vogt samengested: Namens de werkgever: De heer G. Tait Namens de deenemers: Mevrouw N. van den Kieboom Namens de pensioengerechtigden: De heer W. van Keuen Op 1 december is de heer W. van Keuen as vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden opgevogd door de heer P. van den Brink. Bij de oprichting is een regement vastgested op basis van de uitgangspunten van Pension Fund Governance. Hierin zijn, onder meer, de frequentie van het overeg met het bestuur en de te behandeen onderwerpen met betrekking tot het beeid gereged. Het verantwoordingsorgaan heeft in 2008 advies uitgebracht over de vorm en inrichting van het intern toezicht. Het verantwoordingsorgaan heeft in het kader van haar taakuitoefening kennis genomen van het jaarversag en de jaarrekening 2010 en heeft daarbij overeg gevoerd met de adviserend actuaris en de accountant. Het verantwoordingsorgaan is tot de concusie gekomen dat het bestuur aan zijn taken op een verantwoordeijke en prudente wijze invuing heeft gegeven. Dordrecht, 9 juni 2011 DuPont Nederand Het verantwoordingsorgaan Reactie van het bestuur op het versag van het verantwoordingsorgaan: Het bestuur heeft met instemming kennis genomen van het versag van het verantwoordingsorgaan. DuPont Nederand 28

29 3. Versag van het bestuur 3.11 Deenemersraad De deenemersraad van het pensioenfonds is op 31 december 2010 as vogt samengested: Namens de deenemers: De heer U. van Gent De heer R. Versendaa (secretaris) De heer E. Vos Namens de pensioengerechtigden: De heer J. Dik De heer G.J. Postma De heer H. van den Reydt (voorzitter) De heer J. Stienstra De heer H. Vermeer Op 11 mei 2011 heeft het bestuur een voorgenomen besuit genomen ter vaststeing van de jaarversaggeving Aansuitend is de deenemersraad gevraagd om advies conform artike 111, id 2 van de Pensioenwet. De deenemersraad heeft op 31 mei 2011 een positief advies uitgebracht. Met kennisneming van het positief advies van de deenemersraad heeft het bestuur de jaarversaggeving 2010 op 21 juni 2011 vastgested Concusie De sovabiiteit van het pensioenfonds eind 2010 is toegenomen in vergeijk tot de sovabiiteit eind De dekkingsgraad ging van 99,8 % naar 101,1%. Dit betekent dat de waarde van de aanwezige middeen van het pensioenfonds per baansdatum nog onvodoende was om aan de verpichtingen te kunnen vodoen. In overeg met de werkgever is een herstepan opgested en ingediend bij DNB met het doe om het dekkingstekort uiterijk eind 2013 op te heffen. Dit herstepan is door DNB goedgekeurd. In 2010 heeft het bestuur vee aandacht besteed aan een aanta onderwerpen die verband houden met Pension Fund Governance, zoas het bevorderen van de deskundigheid en het ontwikkeen van het integriteitsbeeid. Bovendien is in het versagjaar gewerkt aan het verder verbeteren van de kwaiteit van de communicatie met de beanghebbenden van het pensioenfonds. De beangrijkste uitdagingen voor het bestuur in 2011 zijn: Het verder verbeteren van de sovabiiteit van het pensioenfonds; De besuitvorming over de noodzakeijke aanpassingen van de pensioenregeing as gevog van de te verwachten nieuwe regegeving; Het verder ontwikkeen en impementeren van risicomanagement. Het bestuur, Dordrecht, 21 juni 2011 F. van Dorsten Lid J.Ritterbex Secretaris N. E Morabit Lid C. van t Hart Lid R. de Jonge Lid P. Meyers Lid W. van de Sande Lid W. Smouter Lid M. Zandbergen Lid K. de Zeeuw Voorzitter DuPont Nederand 29

30 4. Jaarrekening 4.1 Baans per 31 december 2010 (ná resutaatbestemming; X 1.000,-) Activa Toeichting: Beeggingen voor risico pensioenfonds: 1 Vastgoedbeeggingen Aandeen Vastrentende waarden Derivaten Overige beeggingen Vorderingen en overopende activa: 2 Vordering op de werkgever Overige vorderingen 2 73 Overige activa: 3 Liquide middeen Passiva Agemene reserve Technische voorzieningen Overige schuden en overopende passiva DuPont Nederand 30

31 4. Jaarrekening 4.2 Staat van baten en asten over 2010 (X e 1.000,-) Baten Toeichting: Premiebijdragen (werkgevers + werknemers) Beeggingsresutaten risico pensioenfonds Overige baten Lasten Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Mutatie voorziening pensioenverpichting en voor risico van het pensioenfonds: 12 Pensioenopbouw Indexering en overige toesagen 73 0 Rentetoevoeging Onttrekking pensioenuitkeringen Onttrekking pensioenuitvoeringskosten Wijziging marktrente Wijziging u.h.v. overdracht van rechten Overige mutatie vpv Opsag toename angeventrend Overgang naar AG Excasso-opsag naar 1,2% Sado overdrachten van rechten Overige asten Sado van baten en asten Bestemming van het resutaat: Toevoeging agemene reserve De bijgevoegde toeichtingnummers verwijzen naar de toeichting op de baans en staat van baten en asten vanaf pagina 39. DuPont Nederand 31

32 4. Jaarrekening 4.3 Kasstroomoverzicht over 2010 (X e 1.000,-) Kasstroom uit pensioenactiviteiten Ontvangen premies Ontvangen i.v.m. met overdracht van rechten Betaade pensioenuitkeringen Betaad i.v.m. overdracht van rechten Betaade pensioenuitvoeringskosten Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars 0 0 Betaade premies herverzekering Totaa kasstroom uit pensioenactiviteiten Kasstroom uit beeggingsactiviteiten Verkopen en afossingen van beeggingen Ontvangen directe beeggingsopbrengsten Aankopen beeggingen Betaade kosten van vermogensbeheer Totaa kasstroom uit beeggingsactiviteiten Nettokasstroom Mutatie iquide middeen Het veroop van de iquide middeen is as vogt: Stand per 1 januari Mutatie iquide middeen Waarvan beschikbaar voor beeggingen Stand per 31 december Dit overzicht is opgested vogens de directe methode. DuPont Nederand 32

33 4. Jaarrekening 4.4 Agemeen Doesteingen van het pensioenfonds De DuPont Nederand ( het pensioenfonds ) is opgericht op 2 februari Het pensioenfonds en DuPont de Nemours (Nederand) B.V. ( werkgever ) zijn overeengekomen dat het pensioenfonds met ingang van 1 januari 1996 de verpichting op zich neemt, de vogens het pensioenregement in het vooruitzicht gestede pensioenen aan beanghebbenden uit te keren onder de voorwaarden van de statuten en het pensioenregement, voorzover de werkgever en aangesoten ondernemingen de hiervoor verschudigde contributies en eventuee koopsommen hebben betaad. Het pensioenfonds, gevestigd te Dordrecht, heeft ten doe de beanghebbenden bij te staan in de gedeijke gevogen van ouderdom, invaiditeit en overijden door midde van het toekennen van pensioen. De beanghebbenden zijn de deenemers in dienst van de Werkgever en aangesoten ondernemingen, de pensioengerechtigden en de gewezen deenemers en ieder ander die op grond van het pensioenregement van het pensioenfonds aanspraken jegens het pensioenfonds heeft. Het pensioenfonds heeft niet het oogmerk winst te behaen. Ter dekking van de opgebouwde pensioenrechten door de werknemers worden door het pensioenfonds premies in rekening gebracht bij de Werkgever en aangesoten ondernemingen conform de uitvoeringsovereenkomsten tussen voornoemde partijen. Toeichting kasstroomoverzicht Voor de opsteing van het kasstroomoverzicht is de directe methode gehanteerd. Hierbij worden ae ontvangsten en uitgaven as zodanig gepresenteerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kasstromen uit pensioenactiviteiten en kasstromen uit beeggingsactiviteiten. 4.5 Financiëe positie Over gehee 2010 heeft het pensioenfonds een performance behaad van 16,8%. Zonder de vauta-afdekking bedraagt de performance 17,8%. De benchmark van het pensioenfonds (ook zonder vauta-afdekking) heeft een rendement behaad van 16,7% en het pensioenfonds heeft dus 1,1% beter gerendeerd dan de benchmark. Deze outperformance is te danken aan het feit dat de vastrentende portefeuie beter heeft gerendeerd dan de benchmark. De aandeenportefeuie heeft, zoas verwacht mag worden bij passief beheer, ongeveer geijk aan de benchmark gerendeerd. Het beeggingsresutaat is het gevog van positieve resutaten in de aandeenportefeuie (17,6%) en een positief resutaat op de portefeuie vastrentende waarden (16,0%). Het pensioenfonds heeft begin 2009 een herstepan ingediend bij DNB waarin is aangegeven weke maatregeen het bestuur heeft genomen om binnen een periode van vijf jaar de situatie van onderdekking op te heffen en om binnen een periode van vijftien jaar het eigen vermogen op het door DNB vereiste niveau te brengen. Het herstepan is gebaseerd op een overeenkomst met de werkgever waarin is vastgeegd dat deze in de komende vijf jaar zodanige additionee premiebetaingen za doen dat het dekkingstekort vóór eind 2013 is opgeheven. Bovendien zuen de premiebijdragen van de werkgever 3% van de saarissom hoger zijn dan de gedempte kostendekkende premie tot het pensioenfonds over het wetteijk vereist eigen vermogen beschikt. Dit za naar verwachting eind 2019 het geva zijn. Rendementen op het geïnvesteerd vermogen worden voedig gebruikt om de dekkingsgraad verder te hersteen. Het pensioenfonds za de ingegane pensioenen en sapersrechten niet aanpassen zoang er een reservetekort is. Het beeggingsbeeid van het pensioenfonds is in hoofdijnen ongewijzigd gebeven, met dien verstande dat vanaf maart 2010 de investeringen in aandeen passief worden beheerd. De dekkingsgraad van 101,1% utimo 2010 is hoger dan voorzien in het herstepan (97,5%). Toch bevindt de dekkingsgraad zich eind 2010 nog steeds 16,6 procentpunten onder de wetteijk vereiste dekkingsgraad (117,7%). DuPont Nederand 33

34 4.6 Grondsagen van baanswaardering 4. Jaarrekening Agemeen De jaarrekening is opgested in overeenstemming met de wetteijke bepaingen van Tite 9 Boek 2 BW en de steige uitspraken van de Richtijnen voor de Jaarversaggeving (RJ), uitgegeven door de Raad voor de Jaarversaggeving. De jaarrekening is opgested in euro s. Beeggingen en pensioenverpichtingen worden gewaardeerd op reëe waarde. De overige activa en passiva worden gewaardeerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondsag is vermed, vindt waardering paats tegen de verkrijgingsprijs. In de baans, de staat van baten en asten en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen, waarmee wordt verwezen naar de toeichting. Vergeijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondsagen van waardering en van resutaatbepaing zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. Schattingen en verondersteingen Bij toepassing van de grondsagen en reges voor het opsteen van de jaarrekening vormt het bestuur van het pensioenfonds zich verschiende oordeen en maakt schattingen die essentiee kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artike 2:362 id 1 BW vereiste inzicht noodzakeijk is, is de aard van deze oordeen en schattingen incusief de bijbehorende verondersteingen opgenomen bij de toeichting op de betreffende jaarrekeningposten. Opname van actief, verpichting, bate of ast Een actief wordt in de baans opgenomen wanneer het waarschijnijk is dat de toekomstige economische voordeen naar het pensioenfonds zuen toevoeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgested. Een verpichting wordt in de baans opgenomen wanneer het waarschijnijk is dat de afwikkeing daarvan gepaard za gaan met een uitstroom van middeen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgested. Baten worden in de rekening van baten en asten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentiee, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verpichting, heeft paatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgested. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentiee, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verpichting, heeft paatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgested. Vreemde vauta Activa en verpichtingen in vreemde vauta worden omgerekend naar euro s tegen de koers per baansdatum. Deze waardering is onderdee van de waardering tegen reëe waarde. Baten en asten voortvoeiende uit transacties in vreemde vauta s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Transacties in vreemde vauta gedurende de versagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en passiva in vreemde vauta worden omgerekend tegen de koers per baansdatum. De uit de afwikkeing en omrekening voortvoeiende koersverschien komen ten gunste of ten aste van de staat van baten en asten. Beeggingen voor risico van het pensioenfonds Vastgoedbeeggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten of waardestijgingen, of beide, te reaiseren. Vastgoedbeeggingen worden gewaardeerd op reëe waarde zijnde de marktwaarde. Marktwaarde wordt onder meer gebaseerd op beschikbare marktgegevens en samengested door externe taxateurs. Waardeveranderingen van op marktwaarde gewaardeerde vastgoedbeeggingen worden verwerkt in de staat van baten en asten. Op vastgoedbeeggingen wordt niet afgeschreven. Voor beursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeeggingen is de marktwaarde de per baansdatum gedende beurskoers. DuPont Nederand 34

35 4. Jaarrekening Aandeen en participaties in beeggingsinsteingen zijn gewaardeerd op marktwaarde. De marktwaarde is de beursnotering per baansdatum. De marktwaarde van niet-beursgenoteerde participaties in aandeenbeeggingsfondsen is gebaseerd op het aandee dat het pensioenfonds heeft in het fondsvermogen van het aandeenbeeggingsfonds per baansdatum. Vastrentende waarden en participaties in beeggingsinsteingen zijn gewaardeerd op marktwaarde. De marktwaarde is de beursnotering per baansdatum. De opende interest op vastrentende waarden wordt gepresenteerd as onderdee van de marktwaarde van de vastrentende waarden. Derivaten worden in de jaarrekening opgenomen tegen marktwaarde. De verwerking van waardeveranderingen van de marktwaarde is afhankeijk van het feit of het afgeeide instrument a dan niet as een afdekkingsinstrument wordt aangemerkt. Indien geen marktwaarde beschikbaar is, wordt de waarde bepaad met behup van marktconforme en toetsbare waarderingsmodeen. Indien een derivatenpositie negatief is wordt het bedrag onder de schuden verantwoord. Overige beeggingen worden gewaardeerd op marktwaarde. Vorderingen en overopende activa Vorderingen worden opgenomen tegen de reëe waarde van de tegenprestatie, gewoonijk de nominae waarde. Een voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van verwachte oninbaarheid. Vorderingen en overopende activa worden onderscheiden van vorderingen in verband met beeggingstransacties. Vorderingen uit hoofde van beeggingstransacties worden gepresenteerd onder de beeggingen. Liquide middeen Onder de iquide middeen zijn opgenomen die kas, banktegoeden en deposito s die onmiddeijk opeisbaar zijn dan we met een ooptijd korter dan twaaf maanden. Zij worden onderscheiden van tegoeden in verband met beeggingstransacties. Liquide middeen uit hoofde van beeggingstransacties worden gepresenteerd onder de beeggingen. Rekening-courantschuden bij banken zijn opgenomen onder schuden aan kredietinsteingen onder kortopende schuden. Agemene reserve De agemene reserve wordt bepaad door het bedrag dat resteert nadat ae actiefposten en posten van het vreemd vermogen, incusief de voorziening pensioenverpichtingen voor risico van het pensioenfonds en eventuee overige technische voorzieningen, vogens de van toepassing zijnde waarderingsgrondsagen in de baans zijn opgenomen. Op grond van artike 146 van de Pensioenwet dient met ingang van 2009 niet anger meer een wetteijke reserve herwaardering (conform artike 2:390 id 1 BW) gevormd te worden voor beeggingen die zijn gewaardeerd tegen marktwaarde en waarvoor geen frequente marktnotering beschikbaar is. Voorziening pensioenverpichtingen De voorziening pensioenverpichtingen is geijk aan de contante waarde van de per de baansdatum op de achteriggende diensttijd betrekking hebbende gefinancierde pensioenaanspraken. De voorziening pensioenverpichtingen wordt verhoogd met een opsag van 1,2% voor toekomstige administratiekosten. Bij de berekening van de voorziening pensioenverpichtingen is rekening gehouden met sterftekansen en een intrestverwachting. Aanpassing van de grondsagen vindt paats, indien nieuwe overevingstafes beschikbaar zijn en/of de ontwikkeingen bij het pensioenfonds daar aaneiding toe geven. Het bestuur heeft besoten om de pensioenverpichtingen vast te steen op basis van de AG Prognosetafes , gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen. Hierdoor stegen de pensioenverpichtingen met 5,2%. Het Actuariee Genootschap heeft eind augustus 2010 de prognosetafe gepubiceerd. Hieruit bijkt dat de evensverwachting nog sneer stijgt dan verwacht. Het pensioenfonds nam a een voorschot op de stijgende evensverwachting bij de vaststeing van de verpichtingen aan de hand van de in 2009 door het CBS gepubiceerde cijfers. De pensioenverpichtingen zijn utimo 2009 verhoogd met 4,3%. De door AG berekende stijging vat echter hoger uit. De overgang naar de nieuwe prognosetafe resuteerde in 2010 in een additionee 5,2% verhoging van de pensioenverpichtingen bovenop de reeds utimo 2009 gereserveerde 4,3%. Het is beangrijk dat pensioenfondsen uitgaan van recente prognosetafes en inzichten voor een actuee beed. De Nederandsche Bank N.V. (DNB) verwacht daarom van pensioenfondsen dat zij bij het vaststeen van hun verpichtingen utimo 2010 rekening houden met de meest recent door het AG gepubiceerde prognosetafes. Deze tafes zijn door het pensioenfonds steeds gebruikt voor het vaststeen van de pensioenverpichtingen. DuPont Nederand 35

36 4. Jaarrekening De voorziening is berekend met inachtneming van de vogende actuariëe grondsagen: Gehanteerde rekenrente: Rentetermijnstructuur DNB; RTS utimo Sterftegrondsag mannen: Sterftegrondsag vrouwen: De aan het Actuariee Genootschap onteende AG Prognosetafe gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen met starttafe De aan het Actuariee Genootschap onteende AG Prognosetafe gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen met starttafe Partnerfrequentie: Voor de partnerfrequentie wordt verwezen naar paragraaf 6.1. Leeftijdsverschi: Voorziening voor niet ingegaan wezenpensioen: Aangenomen wordt dat de verzorgde van een manneijke verzekerde 3 jaar jonger is dan de verzekerde en de verzorgde van een vrouweijke verzekerde 3 jaar ouder. De contante waarde van de tot de pensioendatum te betaen premies voor de verzekering van het wezenpensioen. De premie bedraagt 32 euro per euro wezenpensioen voor mannen en 16 euro per euro wezenpensioen voor vrouwen. Voorziening voor toekomstige pensioenopbouw voor arbeidsongeschikten: De contante waarde van de vrijgestede pensioenopbouw is voor 100% opgenomen in de VPV. Indexatiemethode: Uitvoeringskosten: Op de pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt jaarijks een toesag vereend van maximaa 75% van het consumentenprijsindexcijfer ae huishoudens van het Centraa Bureau voor de Statistiek over het betreffende jaar. Het bestuur besist evenwe jaarijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardeijke toesagverening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaad. De toesagverening wordt uit beeggingsrendement gefinancierd. De voorziening pensioenverpichtingen wordt verhoogd met een opsag van 1,2% voor uitvoerings- en excassokosten. DuPont Nederand 36

37 4. Jaarrekening 4.7 Grondsagen voor bepaing van het resutaat Agemeen De in de staat van baten en asten opgenomen posten zijn in beangrijke mate gereateerd aan de in de baans gehanteerde waarderingsgrondsagen voor beeggingen en de voorzieningen pensioenverpichtingen. Zowe gereaiseerde as ongereaiseerde resutaten worden rechtstreeks verantwoord in het resutaat. Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) Onder premiebijdragen van werkgevers en werknemers wordt verstaan de aan derden in rekening gebrachte c.q. te brengen bedragen voor de in het versagjaar verzekerde pensioenen onder aftrek van kortingen. Premies zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Beeggingsresutaten risico pensioenfonds Indirecte beeggingsopbrengsten Onder de indirecte beeggingsopbrengsten worden verstaan de gereaiseerde en ongereaiseerde waardewijzigingen en vautaresutaten. Ae waardeveranderingen van beeggingen, incusief vautakoersverschien, worden as beeggingsopbrengsten in de staat van baten en asten opgenomen. (In)directe beeggingsresutaten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Directe beeggingsopbrengsten Onder de directe beeggingsopbrengsten wordt in dit verband verstaan rentebaten en -asten, dividenden, huuropbrengsten en soortgeijke opbrengsten. Dividend wordt verantwoord op het moment van betaabaarsteing. Kosten vermogensbeheer Onder kosten van vermogensbeheer worden de externe kosten verstaan. Verrekening van kosten Met de directe en indirecte beeggingsopbrengsten zijn verrekend de aan de opbrengsten gereateerde transactiekosten, provisies, vautaverschien e.d. Bijzondere waardeverminderingen Door het pensioenfonds wordt op iedere baansdatum beoordeed of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergeijke indicaties aanwezig zijn, wordt de reaiseerbare waarde van het actief vastgested. Indien het niet mogeijk is de reaiseerbare waarde voor het individuee actief te bepaen, wordt de reaiseerbare waarde bepaad van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake as de boekwaarde van een actief hoger is dan de reaiseerbare waarde; de reaiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. De opbrengstwaarde is bepaad met behup van de actieve markt. Een bijzonder waardeverminderingsveries wordt direct as een ast verwerkt in de staat van baten en asten. Indien wordt vastgested dat een in het vereden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gested dan de boekwaarde die bepaad zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Pensioenuitkeringen De pensioenuitkeringen betreffen de aan pensioenuitkeringsgerechtigden uitgekeerde bedragen incusief afkopen. De pensioenuitkeringen zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Pensioenuitvoeringskosten De pensioenuitvoeringskosten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Mutatie voorziening pensioenverpichtingen voor risico van het pensioenfonds Pensioenopbouw Bij de pensioenopbouw zijn aanspraken en rechten over het boekjaar gewaardeerd naar het niveau dat zij op baansdatum hebben. DuPont Nederand 37

38 4. Jaarrekening Indexering en overige toesagen Bij de berekening van de pensioenverpichtingen worden de aanspraken en rechten gewaardeerd naar het niveau dat zij op baansdatum hebben. Dit houdt in: dat uit een besuit tot indexatie genomen na de baansdatum op baansdatum geen verpichting voortvoeit; dat financiëe verpichtingen voortvoeiende uit besuiten die voor baansdatum zijn genomen worden verantwoord (ook a wordt de toezegging pas in het vogend boekjaar verwerkt), en dat per baansdatum onvoorwaardeijke verpichtingen voortvoeiend uit het vodoen aan ex ante-condities, die niet aan een bestuursbesuit onderhevig zijn, worden opgenomen. Rentetoevoeging De pensioenverpichtingen worden contant gemaakt tegen de nominae marktrente op basis van de door DNB gepubiceerde rentetermijnstructuur. De interesttoevoeging wordt tegen de rekenrente primo berekend over de beginstand en de mutaties gedurende het jaar. Onttrekking voor pensioenuitkeringen Vooraf wordt een actuariëe berekening gemaakt van de toekomstige pensioenuitkeringen die in de voorziening pensioenverpichtingen worden opgenomen. Deze post betreft de vrijva ten behoeve van de uitkeringen van het versagjaar. Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Vooraf wordt een actuariëe berekening gemaakt van de toekomstige pensioen-uitvoeringskosten (met name excassokosten) die in de voorziening pensioenverpichtingen worden opgenomen. Deze post betreft de vrijva ten behoeve van de financiering van de kosten van het versagjaar. Wijziging marktrente Jaarijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing van de actuee rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder het hoofd wijziging marktrente. Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten Het betreft hier de wijziging van de voorziening pensioenverpichtingen uit hoofde van in- en uitgaande waardeoverdrachten. Overige mutaties voorziening pensioenverpichtingen Onder de overige mutaties voorziening pensioenverpichtingen is opgenomen het resutaat uit hoofde van sterfte en arbeidsongeschiktheid. Opsag toename angeventrend Het pensioenfonds nam in 2009 a een voorschot op de stijgende evensverwachting bij de vaststeing van de verpichtingen aan de hand van de in 2009 door het CBS gepubiceerde cijfers. Overgang naar AG De pensioenverpichtingen worden met ingang van 2010 vastgested op basis van de AG Prognosetafes , gecorrigeerd voor inkomensafhankeijke overevingskansen. Excasso-opsag naar 1,2% De voorziening pensioenverpichtingen wordt met ingang van 2010 verhoogd met een opsag van 1,2% voor uitvoerings- en excassokosten. Sado overdrachten van rechten De post sado overdracht van rechten bevat het sado van bedragen uit hoofde van overgenomen dan we overgedragen pensioenverpichtingen. Overige baten en asten Overige baten en asten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Met ingang van 1 januari 2006 is met Nationae-Nederanden N.V. een verzekeringsovereenkomst afgesoten voor de risico s verbonden aan vooroverijden (nabestaandenpensioen) en premievrijsteing bij arbeidsongeschiktheid. Deze overeenkomst is met ingang van 1 januari 2009 verengd. De hiervoor verschudigde premie bedraagt in (2009: ) en is opgenomen in de post overige asten. Resutaat Het resutaat komt tot stand as het verschi tussen baten en asten. DuPont Nederand 38

39 4. Jaarrekening 4.8 Toeichting op de baans per 31 december 2010 (in duizenden euro s, tenzij anders aangegeven) ACTIEF 1 Beeggingen voor risico pensioenfonds De baanswaarde is vastgested op basis van de beurskoers van de officiëe noteringen utimo boekjaar. Eind december 2010 heeft het pensioenfonds de vogende verdeing naar de verschiende beeggingscategorieën: 31 / 12 / 2010 Categorie Waarde Werkeijke Strategische (x 1.000,-) Gewicht normgewicht Zakeijke waarden ,2% 45,0% Vastrentende waarden ,5% 55,0% Liquide middeen ,3% 0,0% Totaa ,0% 100,0% Het veroop en de verdere onderverdeing waren in 2010 as vogt: ZAKELIJKE WAARDEN Aandeen Vastgoedfondsen 4 Totaa Stand per 1 januari Aankopen Verkopen/afossingen Mutaties koersverschien Overige mutaties 0 0 Stand per 31 december De vastgoedbeeggingen betreffen aandeenbeeggingen in vastgoed. De iquide middeen met beeggingsbestemming zijn opgenomen onder de overige beeggingen. DuPont Nederand 39

40 4. Jaarrekening VASTRENTENDE WAARDEN Obigaties Derivaten Over. Be. 5 Totaa Stand per 1 januari Overige mutaties Aankopen Verkopen/afossingen Mutaties koersverschien Overige mutaties Stand per 31 december Waarvan iquide middeen Stand per 31 december (Excusief iquide middeen) De directe beeggingsopbrengsten en het risico van uit marktwaarde voortvoeiende koersveriezen komen voor rekening van het pensioenfonds. Beperking van het marktrisico wordt onder meer bereikt door het diversificeren van de beeggingen. De aandeen bestaan uit: Beursgenoteerde aandeen Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde aandeenbeeggingsfondsen Stand per 31 december De overige beeggingen betreffen de aankopen, verkopen en mutaties koersverschien van de overige beeggingen zoas gespecificeerd op pagina De overige mutatie inzake derivaten betreft het dee van de derivatenpositie utimo 2009 met een negatieve waarde en is as zodanig verwerkt in het veroopoverzicht De overige mutatie inzake derivaten betreft het dee van de derivatenpositie utimo 2010 met een negatieve waarde en is as zodanig verwerkt in het veroopoverzicht De regionae spreiding van de aandeenportefeuie uidt as vogt: Azië/Pacific (exc. Japan) 6,0% 6,3% Europa 25,0% 36,6% Japan 9,0% 10,9% Noord Amerika 46,0% 46,2% Opkomende markten 14,0% 0,0% 100,0% 100,0% De vautarisico s verbonden aan de beeggingen in de Amerikaanse Doar, het Britse Pond en de Japanse Yen zijn voor 75% afgedekt. Eind 2010 werd op 44% van de aandeenportefeuie een vautarisico geopen (2009: 29,5%). DuPont Nederand 40

41 4. Jaarrekening De vastgoedbeeggingen bestaan uit: Indirecte vastgoedbeeggingen (participaties in beeggingsinsteingen) Stand per 31 december De vastrentende waarden bestaan uit: Obigaties Deposito s en dergeijke Cash coatera (verstrekt) gereateerd aan derivaten Cash coatera (ontvangen) gereateerd aan vastrentende waarden Beeggingscrediteuren Beeggingsdebiteuren Te ontvangen interest Stand per 31 december De beeggingscrediteuren, beeggingsdebiteuren en te ontvangen interest zijn met ingang van het boekjaar 2010 toegerekend aan de vastrentende waarden in paats van overige beeggingen. Vergeijkende cijfers 2009 zijn niet beschikbaar. De kredietkwaiteit van de beeggingen in vastrentende waarden uidt as vogt: AAA 85,3% 85,3% AA 7,3% 9,5% A 2,9% 2,1% BBB 4,5% 3,1% 100,0% 100,0% Het is de vermogensbeheerder voor vastrentende waarden toegestaan om voor maximaa 10% van de onderiggende waarden vautaposities in te nemen. Utimo 2010 was de vauta-exposure op vastrentende waarden 1,2%. De derivaten bestaan uit: Interest rate swaps Credit defaut swaps Vautatermijncontracten Cash coatera (ontvangen) gereateerd aan derivaten Stand per 31 december Utimo 2010 is de waarde van de derivaten positief. Zodoende zijn, in ijn met vorig boekjaar, de derivaten in 2010 opgenomen onder het beegd vermogen. Het dee van de derivaten met een negatieve waarde utimo 2010 is in ijn met vorig boekjaar opgenomen onder de overige schuden. DuPont Nederand 41

42 4. Jaarrekening De overige beeggingen bestaan uit: Rekening-courant sado bij BNY Meon Gedmarktinstrumenten Beeggingscrediteuren Beeggingsdebiteuren Te ontvangen interest Te ontvangen dividend Overig Stand per 31 december De beeggingscrediteuren, beeggingsdebiteuren en te ontvangen interest zijn met ingang van het boekjaar 2010 toegerekend aan de vastrentende waarden in paats van overige beeggingen. Vergeijkende cijfers 2009 zijn niet beschikbaar. Het pensioenfonds heeft utimo 2010 en 2009 geen beeggingen uitgeeend. Tevens wordt door het pensioenfonds utimo 2010 en 2009 niet beegd in aangesoten ondernemingen. 2 Vorderingen en overopende activa Vorderingen op werkgever Vordering op werkgevers inzake premie Vordering op werkgevers inzake affinanciering vroegpensioen Vordering uit hoofde van coectieve waardeoverdracht Vordering op werkgevers inzake eindafrekening Overige vorderingen Bijdragen aangesoten ondernemingen inzake vroegpensioen Nog te ontvangen rente en overig De overige vorderingen hebben een ooptijd van korter dan 1 jaar Overige activa Rekening-courant sado bij Deutsche Bank (ex ABN AMRO) Rekening-courant sado bij ABN AMRO (ex Fortis) Ondernemersdeposito bij Deutsche Bank (ex ABN AMRO) Te ontvangen dividend en dividendbeasting zijn opgenomen onder de overige beeggingen. 9 Het banksado beschikbaar voor aankoop van beeggingen (rekening-courant sado bij BNY Meon) is opgenomen onder de overige beeggingen. DuPont Nederand 42

43 4. Jaarrekening PASSIEF 4 Agemene reserve Agemene reserve e Stand per 31 december Bestemming sado van baten en asten Stand per 31 december De dekkingsgraad wordt bepaad as activa gedeed door VPV (per 31 december 2010). Ten opzichte van 2009 is de dekkingsgraad utimo 2010 toegenomen van 99,8% tot 101,1%. Onder het FTK worden twee toetsingsgrenzen gedefinieerd. Het Minimaa Vereist Vermogen is geijk aan de VPV incusief de sterftetrend, verhoogd met een opsag voor agemene risico s. Het Minimaa Vereist Vermogen bedraagt 104,1% per 31 december Onder het FTK is met de huidige dekkingsgraad dus sprake van onderdekking. Het Vereist Vermogen is geijk aan de VPV op marktwaarde incusief sterftetrend en verhoogd met een opsag. Deze opsag dient zodanig te worden vastgested dat de kans dat het pensioenfonds in een periode van 1 jaar wordt geconfronteerd met een zodanige daing van de dekkingsgraad dat het vermogen daat tot onder de VPV, keiner of geijk is aan 2,5%. Voor de vaststeing van deze opsag is door DNB een standaardtoets ontwikked; de zogenaamde S-toets. De onderiggende factoren worden aangeduid met S1 tot en met S6. Met name het renterisico en het aandeenrisico bepaen de uitkomst van deze toets. Het vereist vermogen bedraagt 117,7% per 31 december Onder de FTK-normen is er dus sprake van een reservetekort. Het pensioenfonds heeft begin 2009 een herstepan ingediend bij DNB waarin is aangegeven weke maatregeen het bestuur heeft genomen om binnen een periode van vijf jaar de situatie van onderdekking op te heffen en om binnen een periode van vijftien jaar het eigen vermogen op het door DNB vereiste niveau te brengen. De dekkingsgraad van 101,1% utimo 2010 is hoger dan voorzien in het herstepan (97,5%) en tevens hoger dan de eveneens in het herstepan genoemde 99,9%, waardoor er geen extra bijdrage van de werkgevers benodigd was in DuPont Nederand 43

44 4. Jaarrekening 5 Technische voorzieningen Het mutatieoverzicht van de voorziening pensioenverpichtingen voor risico van het pensioenfonds uidt as vogt: Totaa Totaa Stand per 1 januari Bij: Toevoeging pensioenopbouw Indexering en overige toesagen 73 0 Rentetoevoeging Mutatie overdrachten van rechten 0 0 Wijziging marktrente Overige mutaties Opsag toename angeventrend Overgang naar AG Excasso-opsag naar 1,2% Af: Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Mutatie overdrachten van rechten Wijziging marktrente Stand per 31 december De voorziening pensioenverpichtingen is geijk aan de contante waarde van de per de baansdatum op de achteriggende diensttijd betrekking hebbende gefinancierde pensioenaanspraken. Met ingang van 1 januari 2006 is met Nationae-Nederanden N.V. een verzekeringsovereenkomst afgesoten voor de risico s verbonden aan vooroverijden (nabestaandenpensioen) en premievrijsteing bij arbeidsongeschiktheid. Deze overeenkomst is met ingang van 1 januari 2009 verengd. De hiervoor verschudigde premie bedraagt in (2009: ) en is opgenomen in de post overige asten. DuPont Nederand 44

45 4. Jaarrekening 6 Overige schuden en overopende passiva Overige schuden Af te dragen oonheffing Derivaten Overopende passiva Nog te betaen aan de werkgevers Nog te betaen aan de werkgevers inzake eindafrekening Nog te betaen waardeoverdrachten 0 63 Nog te betaen kosten Totaa De overige schuden hebben een ooptijd van korter dan 1 jaar. As gevog van het feit dat (een dee van) de derivaten utimo 2009 en 2010 een negatieve waarde hebben van respectieveijk , zijn de derivaten onder de schuden gerapporteerd. De derivaten bestaan voor het overgrote dee uit interest rate swaps en vauta termijncontracten. 10 Het sado beeggingscrediteuren is m.i.v juister opgenomen onder de vastrentende waarden. In 2009 is het sado beeggingscrediteuren nog opgenomen onder de overige beeggingen. 4.9 Toeichting op de staat van baten en asten (in duizenden Euro s, tenzij anders aangegeven) BATEN 7 Premiebijdragen werkgevers en werknemers Bijdragen van werkgevers Bijdragen van werknemers Reguiere bijdragen DuPont Nederand 45

46 4. Jaarrekening De samensteing van de (gedempte) kostendekkende en feiteijke premie 2010 zijn as vogt bepaad: Onder het FTK wordt expiciet een kostendekkende premie gedefinieerd voor nieuwe pensioenaanspraken. Deze premie is gebaseerd op de rentetermijnstructuur aan het einde van het voorafgaande boekjaar. Voor 2010 kan deze as vogt worden voorgested: Kostendekkende premie: Gemiddede interne rentevoet (RTS primo boekjaar) 3,86% 3,58% Nominae netto pensioeninkoop op marktwaarde Kostenopsag Sovabiiteitsopsag (Vereist Vermogen FTK) Totaa Door het pensioenfonds wordt een gedempte kostendekkende premie gedefinieerd voor nieuwe pensioenaanspraken. Deze premie wordt gebaseerd op het 3-jaars voortschrijdend gemiddede van de interne rentevoet van de kostendekkende premie vermeerderd met een opsag. Voor 2010 kan dit as vogt worden voorgested: Gedempte kostendekkende premie: Gehanteerde rentevoet 4,70% 4,75% Nominae netto pensioeninkoop Kostenopsag Sovabiiteitsopsag (Vereist Vermogen FTK) Totaa De feiteijke premie wordt vanaf 2009 vastgested op basis van de gedempte kostendekkende premie, rekening houdend met de dekkingsgraad van het pensioenfonds. De feiteijke en de (gedempte) kostendekkende premie hoeven echter niet geijk te zijn aan ekaar. In onderstaand overzicht is de opbouw van de feiteijke premie aangegeven: Feiteijke premie: Bijdrage werknemer Bijdrage werkgever Extra werkgever vanwege dekkingsgraad < 115% Extra werkgever uit hoofde van herstepan Subtotaa Premievordering reeds opgenomen utimo vorig boekjaar Totaa Gezien de dekkingsgraad utimo 2009 zijn in 2010 geen extra betaingen gedaan door de werkgevers uit hoofde van het herstepan. DuPont Nederand 46

47 8 Beeggingsresutaten risico pensioenfonds 4. Jaarrekening Directe beeggingsopbrengsten Vastgoedbeeggingen en aandeen (dividend) Obigaties (interest) Derivaten Overige beeggingen (interest) Indirecte beeggingsopbrengsten Herwaarderingsresutaten: Vastgoedbeeggingen Aandeen Obigaties Derivaten Overige beeggingen Verkoopresutaten: Vastgoedbeeggingen Aandeen Obigaties Derivaten Af: kosten toegerekend aan de beeggingen: Zakeijke waarden (DuPont Capita Management) Zakeijke waarden (BackRock) Vastrentende waarden (PIMCO Europe Ltd.) Activiteiten custodian (BNY Meon) Overige kosten toegerekend aan beeggingen Overige baten Eindafrekening werkgevers Ontvangen bijdragen ZVW en ANW Ontvangen bijdragen BPF 0 5 Ontvangen uit hoofde van vermogensbeheer Totaa overige baten DuPont Nederand 47

48 4. Jaarrekening LASTEN 10 Pensioenuitkeringen Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Wezenpensioen Uitkeringen pensioengerechtigden Pensioenuitvoeringskosten Controekosten Adviseurskosten Administratie- en excassokosten Overige pensioenuitvoeringskosten Totaa pensioenuitvoeringskosten Mutatie voorziening pensioen- verpichtingen risico pensioenfonds Bij: Toevoeging pensioenopbouw Indexering en overige toesagen 73 0 Rentetoevoeging Wijziging marktrente Overige mutaties Opsag toename angeventrend Overgang naar AG Excasso-opsag naar 1,2% Af: Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Mutatie overdrachten van rechten Wijziging marktrente Mutatie voorziening pensioenverpichtingen: Het verschi tussen de vermede pensioenuitkeringen van en de onder punt 12 vermede onttrekking voor pensioenuitkeringen van is veroorzaakt door werkgeversbijdragen zorgverzekeringswet (ZVW). DuPont Nederand 48

49 4. Jaarrekening 13 Sado overdrachten van rechten Waardeoverdrachten overgenomen Waardeoverdrachten overgedragen Overige asten Stop-oss-premie uit hoofde van herverzekering Eindafrekening werkgevers Overig Bezodiging bestuurseden De eden van het Bestuur van het pensioenfonds ontvingen in 2010 geen bezodiging van het pensioenfonds voor de verrichte bestuurswerkzaamheden. Eén id ontvangt voor overige werkzaamheden een vergoeding van het pensioenfonds. Deze vergoeding maakt onderdee uit van de adviseurskosten Verhouding werkgever / pensioenfonds Bestuurseden, die door de werkgever ter beschikking zijn gested, worden door de werkgever ter beschikking gested zonder doorbeasting van kosten. Voor operationee werkzaamheden vindt voor 3,0 FTE doorbeasting van kosten paats. Deze doorbeasting maakt onderdee uit van de administratiekosten. DuPont Nederand 49

50 5. Overige gegevens 5. Overige gegevens 5.1 Voorste tot bestemming van het resutaat Het voorste van het Bestuur van het pensioenfonds, ten aanzien van het in het boekjaar 2010 behaade voordeige sado van baten en asten van 8,6 mijoen, is om dit sado voedig toe te voegen aan de agemene reserve hetgeen reeds as zodanig in de baans is verwerkt. 5.2 Financiëe overeenkomst werkgever en overige aangesoten ondernemingen De jaarrekening van het pensioenfonds is een weergave van de uitgevoerde activiteiten van dit pensioenfonds mede voortvoeiend uit de verantwoordeijkheden zoas gested in de uitvoeringsovereenkomst. Met de werkgever is met ingang van 1 januari 2009 een uitvoeringsovereenkomst voor onbepaade tijd afgesoten, waarin onder meer is vastgeegd dat de werkgever de gedempte kostendekkende premie betaat zoas bedoed in artike 128 van de Pensioenwet. In deze overeenkomst zijn, onder meer, de vogende onderwerpen gereged: Wijze waarop de premie wordt vastgested; Wijze waarop en de termijn waarin de premie moet worden vodaan; Informatie die door de werkgever aan het pensioenfonds, de pensioenuitvoerder, wordt verstrekt; Procedures die van toepassing zijn bij het niet nakomen van de premiebetaingsverpichtingen door de werkgever; Procedures die geden bij het opsteen en wijzigen van het pensioenregement; Voorwaarden waaronder toesagverening paatsvindt; Uitgangspunten die van toepassing zijn ten aanzien van besuiten over vermogensoverschotten en vermogenstekorten. 5.3 Actuariëe verkaring De verkaring van de actuaris is opgenomen op pagina 51 van dit versag. 5.4 Controeverkaring van de accountant De verkaring van de accountant is opgenomen op pagina 53 van dit versag. DuPont Nederand 50

51 5. Overige gegevens DuPont Nederand 51

52 5. Overige gegevens DuPont Nederand 52

53 5. Overige gegevens DuPont Nederand 53