Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van het plaveiselcelcarcinoom van de hypopharynx

Transcriptie

1 IX Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van het plaveiselcelcarcinoom van de hypopharynx naar Algemeen 552 Epidemiologie Screening Diagnostiek Anamnese Fysische diagnostiek Laboratoriumonderzoek Beeldvormend onderzoek Biopsie Classificatie Behandeling Hypopharynxcarcinoom Postcricoïdcarcinoom Follow-up 555 Augustus

2 Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van het plaveiselcelcarcinoom van de hypopharynx ICD-O: C12.9, C13.0 t/m C13.2 Algemeen Zie Inleiding bij de richtlijnen voor diagnostiek en behandeling van hoofd-halstumoren (pag. 515). De hypopharynx wordt onderverdeeld in drie regionen, namelijk: de postcricoïdregio (C13.0); deze regio strekt zich uit van de arytenoïden tot aan de onderrand van het cricoïd. Deze regio vormt dus de voorwand van de hypopharynx; de sinus piriformis (C12.9); reikt van de sulcus glossopharyngeus tot aan de oesophagus ingang. Lateraal wordt deze regio begrensd door het kraakbeen van het thyroïd, mediaal door de aryepiglottische plooi (C13.1) en het kraakbeen van de arytenoïden en het cricoïd; de hypopharynxachterwand (C13.2); reikt van het hyoïd tot aan de onderrand van het cricoïd. Epidemiologie Tot voor kort waren er onvoldoende gegevens bekend over de incidentie van het hypopharynxcarcinoom in Nederland. Een van de redenen is dat de tumor in de statistieken vaak bij het larynxcarcinoom wordt gerekend. In 1997 is echter door de Nederlandse Werkgroep Hoofd-Halstumoren (NWHHT) een retrospectief onderzoek verricht naar het plaveiselcelcarcinoom van de hypopharynx over de jaren Uit deze studie bleek dat de incidentie voor mannen 1.45 en voor vrouwen 0.32 is. De man/vrouw-ratio was bij deze studie 1,5:1 voor het postcricoïd-, 2:1 voor het achterwand- en 5:1 voor het sinus piriformiscarcinoom. De tumor komt het meeste voor in de sinus piriformis en meestal bij patiënten in de leeftijdsgroep van 50 tot 70 jaar. Het drinken van alcohol is de belangrijkste oorzakelijke factor, het roken heeft een synergistisch effect. Dit komt ook tot uiting in de incidentie van het hypopharynxcarcinoom in landen waar veel wijn gedronken wordt, de incidentie in Frankrijk is bijvoorbeeld 10 keer zo hoog als in Nederland. 1. Screening 2. Diagnostiek 2.1 Anamnese De hypopharynx is klinisch een stil gebied, kleine tumoren zijn vaak lang asymptomatisch. Aanhoudende slikpijn en slikstoornissen, vaak samengaand met uitstralende pijn naar de oren zijn de eerste symptomen. Vanwege de aspecifieke klachten presenteren de meeste patiënten zich vaak met een grote tumor, en heeft 75% van de patiënten op dat moment al halskliermetastasen. 552 Augustus 2002

3 2.2 Fysische diagnostiek Volledig en adequaat onderzoek van het hoofd-halsgebied, met name: de mondholte, oropharynx, hypopharynx, nasopharynx, larynx (stembandbewegelijkheid), huid en hals. Er dient een onderzoek onder narcose plaats te vinden voor stagering, waarbij ook de oesophagus dient te worden geïnspecteerd. Bronchoscopie op indicatie. 2.3 Laboratoriumonderzoek Niet geïndiceerd op oncologische gronden. 2.4 Beeldvormend onderzoek Thoraxfoto (twee richtingen), CT en/of MRI larynx, hals én bovenste mediastinum, bij een N0 hals: echo hals met eventueel echogeleide cytologische punctie. 2.5 Biopsie biopt tijdens onderzoek onder narcose; of revisie PA van elders. 3. Classificatie Stadiëring: TNM-classificatie (UICC 1997) T Primaire tumor Tx Classificatie kan niet worden toegekend. T0 Geen aanwijzing voor primaire tumor. Tis Carcinoma in situ. T1 Groei in een regio en tumor < 2 cm. T2 Groei in meer dan een regio of in aangrenzende site of tumor is > 2 en < 4 cm in diameter, zonder hemilarynxfixatie. T3 Tumorgrootte is > 4 cm, of er bestaat hemilarynxfixatie. T4 Tumor groeit in aangrenzende structuren (larynxkraakbeen, schildklier, oesophagus, prevertebrale fasci en/of weke delen van de hals). N Nx N0 N1 N2a N2b N2c N3 Regionale lymfklieren in de hals Classificatie kan niet worden toegekend. Geen regionale lymfkliermetastasen. Eén ipsilaterale lymfkliermetastase met maximale afmeting van 3 cm. Eén ipsilaterale lymfkliermetastase met maximale afmeting van > 3 cm en 6 cm. Multipele ipsilaterale lymfkliermetastasen met maximale afmeting van 6 cm. Bilaterale of contralaterale lymfkliermetastasen met maximale afmeting van 6 cm. Lymfkliermetastasen met maximale afmeting van > 6 cm. Opmerking Mediaan gelegen lymfkliermetastasen worden tot de ipsilaterale metastasen gerekend. Augustus

4 M Mx M0 M1 Metastasen op afstand Classificatie kan niet worden toegekend. Geen metastasen op afstand. Metastasen op afstand. 4. Behandeling 4.1 Hypopharynxcarcinoom T1N0 radiotherapie; eventueel chirurgische resectie (geen totale larynxextirpatie [TLE]); electief hals met radiotherapie of chirurgie mee behandelen (niveau I-V), behandeling submentale loge niet nodig. T1N1 radiotherapie; curatief hals mee bestralen (niveau I-V), boost op klier; bij rest klier aanvullend halsklierdissectie. T1N2-3 radicale halsklierdissectie (niveau I-V); aanvullend radiotherapie primaire tumor en hals. T2-4N0-1 bij klein tumorvolume (< 6.5 cm 3 ) primair (chemo-)radiotherapie overwegen; (gemodificeerde) radicale halsklierdissectie (niveau I-V) 2 ; T2-4N2-3 radicale halsklierdissectie (niveau I-V) 3 ; 4.2 Postcricoïdcarcinoom tumor vaak moeilijk afgrensbaar; cave: laag paratracheale en mediastinale metastasering. T1-2Nx halsklierdissectie (niveau II-V); T3-4N0 TLE, totale pharynx- en oesophagusresectie; reconstructie: gastric pull up of Jejunum interpositie; 554 Augustus 2002

5 3-4Nx hoge dosis palliatieve radiotherapie. 5. Follow-up Na volledige genezing wordt de patiënt in de follow-up gezien: 1 keer per 3 maanden gedurende het eerste en tweede jaar; 1 keer per 6 maanden gedurende het derde, vierde en vijfde jaar. Om onnodig reizen voor de patiënt te voorkomen, kan de controle om en om plaatsvinden met de radiotherapeut en/of de verwijzend specialist, indien de patiënt ook daar behandeld is. Tijdens de follow-up worden de volgende items geëvalueerd: tumorstatus van primaire lokalisatie/halsklieren; overig slijmvlies van bovenste adem-/luchtweg; X-thorax op indicatie. 1 Primaire sluiting of reconstructie met gesteelde of vrije lap. 2 Indien mogelijk sparen n. accessorius, v. jugularis int., m. sternocleido. 3 Eventueel alleen sparen n. accessorius. 4 Minimaal 60 Gy, surdosage op indicatie: niet vrije sneevlak, kraakbeeninvasie, perineurale groei, kapseldoorbraak. Augustus