Corporate Venturing in het MKB
|
|
- Nora Molenaar
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 M Corporate Venturing in het MKB Ruimte voor vernieuwing, durf en kansen C. van Essen MSc Zoetermeer, 10 december 2009
2 Corporate venturing in het MKB Corporate venturing is onder grote, multinationale bedrijven een populaire manier om te innoveren en/of nieuwe bedrijvigheid te ontwikkelen. Multinationals als Philips, DSM en Akzo doen op uitgebreide schaal aan strategische samenwerking, externe participaties en kraamkamers voor initiatieven van eigen medewerkers. In hoeverre bedrijven in het MKB gebruik maken van deze technieken is nog onbekend. Behalve zelf innoveren kunnen ondernemers in het MKB ook hun medewerkers en organisatie mobiliseren om kansen te zien en te grijpen - ook in de huidige tijden van crisis. Meer dan een derde van de Nederlandse MKB-bedrijven blijkt één of meerdere vormen van corporate venturing toe te passen. Vooral strategische samenwerking met en participaties in andere bedrijven zijn populair. Veel minder maken MKB-ondernemers gebruik van kraamkamers om initiatieven van eigen medewerkers te benutten. Dit roept de vraag op of ondernemers wel voldoende profiteren van het innovatief en creatief vermogen van hun menselijk kapitaal. Inleiding Continu innoveren is nodig voor alle bedrijven Ook bedrijven in het MKB hebben te maken met een toenemende dynamiek van hun omgeving, waarin hun bedrijfsvoering steeds meer wordt beïnvloed door globalisering, toenemende concurrentie en dreiging van substituten voor producten en diensten. Om te blijven bestaan moeten ondernemers flexibel opereren. Ondernemingen realiseren zich steeds vaker dat er geen langdurig concurrentievoordeel meer mogelijk is, maar dat er een 'mindset' nodig is om zich continu aan te blijven passen aan veranderende omstandigheden. Het antwoord op, en drijvende kracht achter het waarborgen van blijvend concurrentievoordeel is de vaardigheid van de onderneming en zijn werknemers om continu ondernemend te denken en zich ondernemend te gedragen, en door continu te blijven innoveren 1. Het monopolie ligt niet bij de individuele ondernemer Ondernemers hebben geen monopolie op innovatie. Ook hun medewerkers (mensen in loondienst) kunnen tot ondernemende prestaties komen door ideeën te genereren en werk te maken van de realisatie daarvan. Verder is er de mogelijkheid om te profiteren van ideeën buiten het eigen bedrijf, door te participeren in andere bedrijven of projecten. De vraag is in hoeverre deze boodschap anno 2009 is doorgedrongen tot ondernemers in het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (MKB). Bij grote ondernemingen zoals Philips, Akzo, DSM en ASML zien we al enige jaren een trend naar toepassing van het Open Innovatiemodel, waarin niet alleen innovaties in eigen huis worden ontwikkeld, maar steeds meer in interactie met andere partijen. Daarbij gebruiken de multinationals ruimschoots technieken die bekend zijn als corporate venturing, waaronder participaties in andere bedrijven, overnames, licenties op patenten, creatie van nieuwe bedrijven met steun van het moederbedrijf, enzovoort. 1 Corporate Entrepreneurship & Innovation, Morris, M.H., Kuratko, D.F., en Covin J.G. ( e editie). 2
3 In hoeverre doen MKB-bedrijven aan corporate venturing? Vaak is het echter onduidelijk in hoeverre dit soort technieken wordt toegepast in het MKB. Met dit onderzoek hebben we dit in kaart willen brengen. Daarbij hebben we gebruik gemaakt van de EIM-monitor determinanten bedrijfsprestaties in het MKB 1. Deze dataset is in 2006 ontwikkeld en wordt jaarlijks aangevuld. Hoofddoel van deze dataset is het meten van de wijze waarop Nederlandse MKB-ondernemingen hun bedrijfsvoering organiseren. Aspecten die jaarlijks aan bod komen zijn innovatie, perceptie van concurrentie, strategie, marketing en ondernemerschap. In 2009 hebben we ook gevraagd of bedrijven in de afgelopen drie jaar één van zeven door ons genoemde vormen van corporate venturing hebben toegepast, onderverdeeld naar interne, coöperatieve of externe corporate venturing (zie de volgende paragraaf). In 2009 zijn gegevens verzameld bij ondernemers in het MKB. Alle commercieel opererende sectoren zijn meegenomen: o.a. landbouw, industrie, bouwnijverheid, autosector, groothandel, detailhandel, transport, financiële diensten en zakelijke diensten 2. Op de data is een weging toegepast om tot een representatieve schatting te komen voor het gehele MKB. In dit rapport presenteren we eerst wat onder corporate venturing moet worden verstaan. Daarna bespreken we in welke mate MKB-bedrijven corporate venturing toepassen, wat eventuele verschillen zijn naar grootteklasse en sector, en wat de kenmerken zijn van dergelijke bedrijven. Voor deze laatste analyse hebben we de resultaten gekoppeld aan andere vragen in de monitor determinanten van bedrijfsprestaties (over innovatie, strategie en ondernemerschap). Corporate venturing Investeren in initiatieven binnen en buiten de eigen organisatie Corporate venturing is een vorm van ondernemerschap vanuit bestaande organisaties. Het omvat drie categorieën van mogelijke activiteiten: 1 Interne corporate venturing: hier gaat het om nieuwe activiteiten die binnen een bestaand bedrijf worden ontplooid. Het gaat hier om: Een kraamkamer voor initiatieven van eigen medewerkers, of een spin-off vanuit het eigen bedrijf; dit is een interne vorm van corporate venturing. 2 Coöperatieve corporate venturing: activiteiten in samenwerking met andere organisaties, waarvan de baten ook aan alle partners ten goede komen. Vormen zijn: Het oprichten van een joint venture, of het aangaan van een strategische alliantie. 3 Externe corporate venturing: activiteiten die (aanvankelijk) buiten de organisatie zijn geïnitieerd en waar in een later stadium in wordt geïnvesteerd. Hierbij gaat het om: Overnames van bestaande bedrijven, of participaties in nieuwe of bestaande bedrijven, of investeringen in de initiatieven van andere ondernemers. 1 Zie ook datasets. 2 Meer informatie over de monitor determinanten van bedrijfsprestaties is te vinden op doorklikken op 'datasets' en 'determinanten bedrijfsprestaties'. 3
4 omwille van betere benutting van eigen en/of andermans kwaliteiten, financieel rendement en eigen plezier De ondernemer kan verschillende redenen hebben om tot dergelijke investeringen over te gaan. Ten eerste het exploiteren van bestaande bedrijfscompetenties, vaardigheden en middelen ten behoeve van voor het bedrijf nieuwe product- en marktontwikkeling. Ten tweede het in huis halen van innovatieve vaardigheden en kennis die de organisatie zelf ontbeert. Een derde mogelijkheid is de eenvoudige wens om meer financieel rendement te behalen 1. Ten slotte zal voor ondernemers ook het eigen plezier een rol spelen. Geslaagde ondernemers met ruime financiële middelen vinden het vaak leuk om nieuwe initiatieven te ontplooien, dan wel initiatieven van andere (jonge) ondernemers mogelijk te maken. Toepassing in het MKB Een op de drie MKBbedrijven doet aan corporate venturing Ondernemers uit het Nederlandse MKB maken voor een groot deel (64%) geen gebruik van de hier beschreven vormen van corporate venturing. Ruim 36% doet dat echter wel, 8% past zelfs drie of meer vormen toe. De meest voorkomende vormen zijn strategische allianties met externe partners, spinoffs en participaties in nieuwe of bestaande bedrijven (tabel 1). Tabel 1 Toepassing van vormen van corporate entrepreneurship door MKBbedrijven in de laatste drie jaar (n=2446) Vorm Aandeel MKB-bedrijven Interne corporate venturing Spin-offs vanuit het eigen bedrijf 12% Een kraamkamer voor initiatieven van eigen medewerkers 9% Coöperatieve corporate venturing Strategische allianties 13% Joint ventures 3% Externe corporate venturing Participaties in nieuwe of bestaande bedrijven 13% Investeren in initiatieven van andere ondernemers 9% Overnames van bestaande bedrijven 8% Bron: EIM. Weinig structurele investeringen in initiatieven van medewerkers Het aangaan van een joint venture komt het minst voor. Dit is echter niet verwonderlijk aangezien het opzetten van een joint venture, in verhouding met de andere ondernemingsactiviteiten, veel juridische rompslomp met zich meebrengt en over het algemeen om een flinke investering in tijd en geld vraagt. Verder komt naar voren dat slechts 9% van de bedrijven een kraamkamer voor initiatieven van eigen medewerkers heeft. Deze interne vorm van corporate venturing is een relatief eenvoudige en goedkope manier om voor vernieuwing binnen het bedrijf te zorgen en zo op de kracht van de eigen 1 Corporate Entrepreneurship & Innovation, Morris, M.H., Kuratko, D.F., en Covin J.G. ( e editie). 4
5 medewerkers te innoveren en te groeien. Tegenwoordig zijn er mogelijkheden om een digitale 'kraamkamer' in te richten waardoor ideeën van medewerkers een toegankelijk platform kunnen krijgen, en men elkaars initiatieven kan versterken. Voor MKB-bedrijven die meer willen vernieuwen is het verstandig om op structurele wijze aandacht te geven aan de ideeën van medewerkers door het inrichten van een 'kraamkamer voor initiatieven van medewerkers'. Door niet alleen ideeën te verzamelen, maar deze ook te ondersteunen ontstaan er mogelijk interessante kansen voor groei en ontwikkeling van het bedrijf, die men nu nog laat liggen. Hoe groter het bedrijf, des te meer corporate venturing Verschillen naar grootteklasse en sector Het aantal werknemers in een bedrijf blijkt van invloed te zijn op het ontplooien van nieuwe ondernemingsactiviteiten. Zo creëert 9% van de kleine bedrijven (1-9 medewerkers) spin-offs, maar dit percentage loopt op naar 22% bij de middelgrote bedrijven (10-99 medewerkers). Dit geldt ook voor de andere vormen van corporate venturing (tabel 2). Omdat het ontplooien van activiteiten op het gebied van corporate venturing inspanning vergt op het gebied van tijd en geld, en risico's met zich meebrengt, is dit niet verbazingwekkend. Kleine bedrijven hebben minder eigen investeringsmiddelen en kunnen zich geen grote portefeuilles van innovatieprojecten veroorloven, zonder beheersbare risico's. Tabel 2 Toepassing van vormen van corporate venturing in de afgelopen drie jaar, naar grootteklasse 1-9 wp (n=2035) wp (n=411) Interne corporate venturing Spin-offs vanuit het eigen bedrijf 9% 22% Kraamkamer voor initiatieven van eigen medewerkers 7% 17% Coöperatieve corporate venturing Strategische allianties 12% 21% Joint ventures 2% 6% Externe corporate venturing Participaties in nieuwe of bestaande bedrijven 11% 23% Investeren in initiatieven van andere ondernemers 9% 11% Overnames van bestaande bedrijven 6% 19% Bron: EIM. Corporate venturing zal dan ook niet voor iedere ondernemer zijn weggelegd. Met name in het kleinbedrijf zullen ondernemers zich primair druk maken om hun dagelijkse beslommeringen, en zijn middelen om te investeren minder aanwezig dan in grotere bedrijven. 5
6 Sectorverschillen: meeste toepassing in financiële dienstverlening Het gebruik van corporate venturing verschilt per sector. Wanneer wordt gekeken naar bedrijven die minstens één vorm uitoefenen, dan blijkt dat vooral bedrijven in de financiële dienstverlening hier gebruik van maken (zie figuur 1 op de volgende pagina). Binnen deze sector passen bedrijven vaak meerdere vormen van corporate venturing toe. De vormen die het meest voorkomen zijn het vormen van een strategische alliantie, deelnemingen in nieuwe of bestaande bedrijven, en spin-offs vanuit het eigen bedrijf. Financiële dienstverleners hebben vaak een taak om andere bedrijven te financieren en te ondersteunen bij ondernemersactiviteiten. Het is dan ook mogelijk dat het takenpakket van de bedrijven in deze sector de uitkomsten voor enkele vormen van corporate venturing, zoals financiële participaties in andere ondernemingen, enigszins vertekent. In de chemische-, rubber- en kunststofverwerkende industrie blijken naast zeer veel strategische allianties ook spin-offs en overnames relatief veel voor te komen. Het aangaan van joint ventures komt in deze sector het meest voor. Dit houdt waarschijnlijk verband met de hoge kennisintensiteit binnen deze sector. Via allianties, overnames en joint ventures kunnen kennis, maar ook faciliteiten gecombineerd worden en zo tot nieuwe producten leiden. In de verhuur en exploitatie van onroerend goed zijn de twee belangrijkste vormen van corporate venturing: participaties in nieuwe of bestaande bedrijven en het investeren in initiatieven van andere ondernemers. Dit is mogelijk te verklaren vanuit de rol die deze bedrijven als investeerder spelen. Onroerend goed is vaak een hoge kostenpost voor andere ondernemers, waardoor er mogelijkheden voor bedrijven binnen deze sector ontstaan om ook als participant op te treden. Daardoor kunnen zij mogelijk van de toekomstige groei van nieuwe bedrijven profiteren. De communicatiesector, de bouw en de detailhandel tonen het laagste niveau qua corporate venturing. Wanneer bedrijven in deze sectoren toch overgaan op corporate venturing gaat het meestal om participaties in nieuwe of bestaande bedrijven; een vorm van corporate venturing met vooral financieel rendement als motief. Al kan hier ook worden gedacht aan ondersteuning van startende ondernemers in de familie- of kennissenkring. De financiële en zakelijke dienstverlening en de transportsector bieden vaker een kraamkamer voor initiatieven van medewerkers aan dan de andere sectoren. Dit is voor de financiële en zakelijke dienstverlening mogelijk te verklaren door de hoge behoefte aan vernieuwing van producten en diensten aan klanten. 6
7 Figuur 1 Toepassing van corporate venturing in de afgelopen drie jaar, naar sector (n=2446) Financiële dienstverlening 61% Chemische-, rubber- en kunststofverwerkende industrie 55% Verhuur en exploitatie van onroerend goed Zakelijke dienstverlening 49% 49% Transportsector Groothandel Metaalindustrie Overige industrie 43% 43% 40% 39% Horeca Overige dienstverlening Voedings- en genotmiddelenindustrie 32% 32% 35% Landbouw, bosbouw en visserij Autosector Detailhandel Bouw Communicatiesector 27% 27% 26% 24% 22% Totaal 36% Bron: EIM Kenmerken van MKB-bedrijven met corporate venturing Toepassers zijn ambitieus, vernieuwend en durfals Uit de analyse van kenmerken van bedrijven die één of meerdere vormen van corporate venturing toepassen, blijkt dat zij vaker dan gemiddeld bezig zijn met vernieuwingsinspanningen. Zo hebben deze bedrijven bijna drie keer zo vaak een budget of gereserveerde middelen voor vernieuwingsinspanningen dan bedrijven zonder corporate venturing. Meer dan een derde van deze bedrijven geeft ook aan in de komende 12 maanden zeker in nieuwe producten of diensten te gaan investeren, tegen minder dan een vijfde van de bedrijven die geen corporate venturing toepassen. Het verbeteren en vernieuwen van de interne bedrijfsprocessen is ook een belangrijk punt van verschil tussen beide groepen bedrijven. Bijna de helft van de bedrijven met corporate venturingactiviteiten geeft aan in de komende 12 maanden in verbetering of vernieuwing van interne bedrijfsprocessen te gaan investeren. Minder dan een kwart van de bedrijven zonder deze activiteiten geeft dit met zekerheid aan. Hier zal het eerder gesignaleerde verschil naar grootteklasse een rol spelen: grotere bedrijven doen meer aan corporate venturing en hebben ook meer mogelijkheden tot procesinnovatie (hun processen zijn immers complexer). Toepassers van corporate venturing dichten zichzelf een hoger risicoprofiel toe: 13% geeft aan zeker risicovolle projecten op te gaan zetten of uit te voeren in het komende jaar, tegen slechts 5% van de bedrijven zonder corporate venturing. Als we de strategische doelstelling van toepassers van corporate venturing vergelijken met niet-toepassers, dan valt op dat toepassers veel vaker op strategisch niveau vernieuwing nastreven (zie tabel 3). Overigens is voor beide groepen het bieden van uitstekende service de meest dominante strategische doelstelling. In het geval van uitsplitsing naar 7
8 sectoren blijkt dat deze doelstelling vooral door bedrijven in de zakelijke dienstverlening en de detailhandel als belangrijkste strategische doelstelling wordt aangemerkt. Tabel 3 Meest kenmerkende strategische doelstelling van MKB-bedrijven in percentages Doelstelling Bedrijf zonder corporate venturing, n=1510 Bedrijf met corporate venturing, n=863 Vernieuwing van producten, diensten of bedrijfsprocessen 5 13 Marketingactiviteiten gericht op het verbeteren van verkoopprestaties 5 10 Kostenoptimalisering Uitstekende service aan klanten Bron: EIM. Meer behoefte aan externe financiering Ondernemers die actief bezig zijn met corporate venturing zijn ambitieus, maar veel van de hier besproken vormen vragen om investeringen. Vanwege de huidige problemen rond het verkrijgen van kredieten bij financiële instellingen door ondernemers, hebben we ook de financieringsbehoeften van toepassers van corporate venturing geanalyseerd (tabel 4 op de volgende pagina). Bedrijven die één of meer vormen toepassen hebben in de komende zes maanden vaker behoefte aan herfinanciering of financiering (26%) dan bedrijven die geen corporate venturing toepassen (13%). Dit geldt vooral voor bedrijven met externe vormen van corporate venturing zoals participaties in nieuwe of bestaande bedrijven, maar ook bij de andere vormen is duidelijk zichtbaar dat er een grote verwachte behoefte aan financiering is. De middelgrote bedrijven met tussen de 10 en 100 werknemers hebben vaker behoefte aan financiering of herfinanciering in de komende 6 maanden dan de kleine bedrijven. Verder blijkt dat de behoefte aan financiering vooral speelt in sectoren zoals de horeca, de verhuur- en exploitatie van onroerend goed en de chemische-, rubber- en kunststofverwerkende industrie. In de eerste twee sectoren speelt de huidige economische crisis zeer waarschijnlijk een sterke rol, en in de chemische-, rubber- en kunststofverwerkende industrie speelt ook mee dat het niveau van investeringen in bijvoorbeeld corporate venturing hoog ligt. 8
9 Tabel 4 Percentages bedrijven met behoefte aan financiering in de komende 6 maanden (n= 2446) Corporate venturing vorm Percentage Interne corporate venturing Spin-offs vanuit het eigen bedrijf 30 Een kraamkamer voor initiatieven van eigen medewerkers 22 Coöperatieve corporate venturing Strategische allianties 28 Joint ventures 30 Externe corporate venturing Participaties in nieuwe of bestaande bedrijven 33 Investeren in initiatieven van andere ondernemers 29 Overnames van bestaande bedrijven 30 Totaal corporate venturists 26 Bedrijven zonder toepassing van corporate venturing 13 Bron: EIM. 9
Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven
M201217 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, 30 oktober 2012 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven Open innovatie
Nadere informatieMKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager
M201120 MKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager drs. B van der Linden Zoetermeer, december 2011 MKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager Ondernemers zijn te verdelen in managers, marktzoekers,
Nadere informatieM200704. Markt- en klantgerichtheid in het MKB. drs. S.C. Oudmaijer
M200704 Markt- en klantgerichtheid in het MKB drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, februari 2007 Markt- en klantgerichtheid in het MKB In de rapportage beschrijft EIM drie indicatoren om de klant- en marktgerichtheid
Nadere informatieMKB-ondernemers met oog voor de toekomst
M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers
Nadere informatieMKB investeert in kennis, juist nu!
M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,
Nadere informatieM200918. Ongelijk verdeeld. Financieringsproblemen in het MKB
M200918 Ongelijk verdeeld Financieringsproblemen in het MKB Johan Snoei Jeroen de Jong Zoetermeer, november 2009 Ongelijk verdeeld: Financieringsproblemen in het MKB De pijn van de economische crisis
Nadere informatieM201219. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen in de periode 2002-2012. A. Ruis MSc.
M201219 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2012 A. Ruis MSc. Zoetermeer, november 2012 Toename innovativiteit in het MKB Na een scherpe daling van de innovativiteit in het MKB in 2011,
Nadere informatieM Ondernemerschap en strategie in het MKB
M200609 Ondernemerschap en strategie in het MKB drs. A. Bruins Zoetermeer, september 2006 Ondernemerschap en strategie in het MKB Vernieuwing staat niet hoog in het vaandel van ondernemers in het MKB.
Nadere informatieM201115. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen 1999-2011. A. Ruis
M201115 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen 1999-2011 A. Ruis Zoetermeer, oktober 2011 Crisis drukt innovativiteit De economische crisis heeft zijn weerslag op de innovativiteit in het midden- en kleinbedrijf
Nadere informatieM MKB heeft internationale handelsgeest
M201019 MKB heeft internationale handelsgeest Arjan Ruis Petra Gibcus Zoetermeer, november 2010 MKB heeft internationale handelsgeest Ruim één op de drie MKB-bedrijven is op enige wijze actief op de internationale
Nadere informatieDuurzame innovaties in het MKB
M201117 Duurzame innovaties in het MKB Coen Bertens Johan Snoei Zoetermeer, november 2011 Duurzame innovaties in het MKB Eerder onderzoek van EIM liet al zien dat MKB'ers duur ondernemen als een blijver
Nadere informatieM200616. De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB
M200616 De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB dr. J.M.P. de Kok drs. J.M.J. Telussa Zoetermeer, december 2006 Prestatieverhogend HRM-systeem MKB-bedrijven met een zogeheten 'prestatieverhogend
Nadere informatieFinanciering in het MKB
M201004 Financiering in het MKB Onderzoek naar de financieringsbehoefte per provincie Johan Snoei Abdelfatah Ichou Zoetermeer, maart 2010 Financiering in het MKB Financieringsbehoefte in het MKB verschilt
Nadere informatieBehoefte aan financiering in het MKB
M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene
Nadere informatieUpdate Financieringsmonitor MKB September 2009
Update Financieringsmonitor MKB September Lia Smit Joris Meijaard Johan Snoei Pim van der Valk Zoetermeer, 10 september Financieringssituatie MKB blijft zorgelijk De vierde meting van de MKB-Financieringsmonitor
Nadere informatieInnovatie in het MKB. Ontwikkelingen in de periode 2002-2013. A. Ruis
Innovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2013 A. Ruis Zoetermeer, oktober 2013 ISBN : 978-90-371-1086-9 Rapportnummer : A201350 / C10193 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieDuurzaam ondernemen met de Rabobank.
Duurzaam ondernemen met de Rabobank. Ron Droste, commercieel directeur. Rabobank Den Haag en omgeving Rabobank en duurzaamheid Coöperatieve organisatievorm Klant- en maatschappelijk belang als uitgangspunt
Nadere informatieDe grootste knelpunten van MKB- en technologiebedrijven
M200805 De grootste knelpunten van MKB- en technologiebedrijven drs. N.G.L. Timmermans Zoetermeer, juli 2008 Administratieve lasten grootste knelpunt van MKB-bedrijven Veel overheidsbeleid ter stimulering
Nadere informatieVergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk
M201210 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk Arjan Ruis Zoetermeer, september 2012 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk De leeftijd van de ondernemer blijkt
Nadere informatieFinanciering van innovatie in het MKB
M201223 Financiering van innovatie in het MKB Drempels bij het vinden van financiering voor innovatieve bedrijven Tommy Span Petra Gibcus Zoetermeer, december 2012 Financiering van innovatie in het MKB
Nadere informatieM200719. Een 'directe buitenlandse investering' is méér dan investeren alleen. Buitenlandse investeringen door MKB-bedrijven
M200719 Een 'directe buitenlandse investering' is méér dan investeren alleen Buitenlandse investeringen door MKB-bedrijven drs. R.M. Braaksma dr. J. Meijaard Zoetermeer, november 2007 Een 'directe buitenlandse
Nadere informatieBuitenlandse investeringen door het MKB
M00408 Buitenlandse investeringen door het MKB Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden? Jolanda Hessels Maarten Overweel Zoetermeer, 13 oktober 004 Buitenlandse investeringen
Nadere informatieInnovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2014
Innovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2014 ISBN : 978-90-371-1133-0 Rapportnummer : A201427 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl)
Nadere informatieM200406. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen sinds 1999. drs. J.P.J. de Jong
M200406 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen sinds 1999 drs. J.P.J. de Jong Zoetermeer, 16 september 2004 Innovatie in het MKB Circa twee op de drie MKB-bedrijven hebben in de afgelopen drie jaar een innovatie
Nadere informatieKnelpunten van het MKB in de steden
M000 Knelpunten van het MKB in de steden K.P. van den Berg MSc drs. W.V.M. van Rijt-Veltman Zoetermeer, januari 00 Knelpunten van het MKB in de steden Van alle mogelijke bedrijfsknelpunten vormen de administratieve
Nadere informatieM200513 Tijdsbesteding ondernemend Nederland
M200513 Tijdsbesteding ondernemend Nederland R. Hoevenagel Zoetermeer, december 2005 Tijdsbesteding ondernemend Nederland Ondernemers in Nederland maken lange werkweken. Uit onderzoek van EIM komt naar
Nadere informatieE-commerce in de industrie 1
E-commerce in de industrie 1 Vincent Fructuoso van der Veen en Kees van den Berg 2 Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) door industriële bedrijven ligt in vergelijking met andere
Nadere informatieFact sheet Ondernemerschap in Zuidoost Ondernemers in Zuidoost, 2010 Ondernemers in Amsterdam, 2010
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in In is relatief veel werkgelegenheid maar er zijn wat minder bedrijven. Dit komt door de aanwezigheid van meerdere grote bedrijven op en rond het bedrijven terrein
Nadere informatieMKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld
M200903 MKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld drs. M. van Leeuwen Zoetermeer, februari 2009 Grootstedelijk MKB Uit eerder onderzoek van EIM 1 blijkt dat het vertrouwen van het MKB in de
Nadere informatieM201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel
M201107 Mix and Match Het gebruik van digitale media in het MKB drs. R van der Poel Zoetermeer, maart 2011 Mix and Match Ondernemers moeten goed voor ogen houden welke doelstellingen zij met digitale media
Nadere informatieFact sheet Ondernemerschap in Centrum Ondernemers in Centrum, 2010 Ondernemers in Amsterdam, 2010
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in Stadsdeel is het kloppende hart van. Het is een dynamisch stadsdeel met veel kleine bedrijven. In veel opzichten is het in het klein. Ondernemerschap in In deze
Nadere informatieM200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt
M200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004 Meer hoger opgeleiden in het MKB Het aandeel hoger opgeleiden in het MKB is de laatste jaren gestegen. Met name in de
Nadere informatieM200614. Exporterende starters: starters met meer ambities en betere prestaties
M200614 Exporterende starters: starters met meer ambities en betere prestaties Jolanda Hessels Dick Snel Zoetermeer, november 2006 Exporterende starters: starters met meer ambities en betere prestaties
Nadere informatieM Nieuwe werkgevers in 2004: De stap naar het aannemen van personeel. Guido Brummelkamp Wim Verhoeven Sjaak Vollebregt
M200919 Nieuwe werkgevers in 2004: De stap naar het aannemen van personeel Guido Brummelkamp Wim Verhoeven Sjaak Vollebregt Zoetermeer, december 2009 Nieuwe werkgevers Boodschap Nederland kent over de
Nadere informatieArbeidsmarkt 2.0 Woensdag 14 december 2016 Regionaal Platform Jos van Bree/ Paul van Leeuwen
Arbeidsmarkt 2.0 Woensdag 14 december 2016 Regionaal Platform Jos van Bree/ Paul van Leeuwen Werkplaats arbeidsmarkt 2016-2017 Iedereen arbeidsfit op de arbeidsmarkt Harder nodig dan ooit met wind in de
Nadere informatieM201109. MVO-ambities in het MKB
M201109 MVO-ambities in het MKB Coen Bertens Christi Veldhuis-Van Essen Johan Snoei Zoetermeer, juni 2011 2 Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door het Onderzoeksprogramma Ondernemerschap en MKB van het
Nadere informatieAantal starters stabiliseert
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Aantal starters stabiliseert in 2013 Starters zorgen voor dynamiek in de sectoren Het aantal starters lag vorig jaar rond de 121.000, en was daarmee vergelijkbaar
Nadere informatieInnovatie en internationalisering in het MKB
Innovatie en internationalisering in het MKB A. Ruis Zoetermeer, oktober 2013 ISBN : 978-90-371-1087-6 Rapportnummer : A201351 / C10449 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek MKB
Nadere informatieInkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten
M200602 Inkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten Betere kwaliteiten en lagere prijzen in geliberaliseerde markten? drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, mei 2006 Inkoopgedrag van het MKB
Nadere informatieM Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel
M200706 Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel Zoetermeer, mei 2007 Waar is die wortel? De nieuwe staatssecretaris van Economische
Nadere informatieBijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB. drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus
Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1096-8 Rapportnummer : A201363 Dit onderzoek is gefinancierd
Nadere informatieMKB Monitor Onderzoek. Leer ondernemers echt kennen en weet wat er speelt in ondernemend Nederland!
MKB Monitor Onderzoek Leer ondernemers echt kennen en weet wat er speelt in ondernemend Nederland! Waarom Mkb onderzoek? Ondernemers echt kennen en weten wat er speelt. Weten wat hen drijft en waarvoor
Nadere informatieFact sheet. Ondernemerschap in Westpoort. Vestigingen en ondernemingen in Westpoort. Ondernemerschap in Westpoort. november 2011
Fact sheet november 211 Ondernemerschap in is het haven-, industrie- en kantorengebied aan de westkant van. Hoewel er in weinig ondernemingen te vinden zijn, zijn er veel personen werkzaam. Daarnaast kennen
Nadere informatiemonitor 2018 sociale firma s Amsterdam
monitor 2018 sociale firma s Amsterdam introductie In het kader van de ontwikkeling van de Sociaal Werkkoepel heeft De Omslag de opdracht gekregen om te inventariseren wat het perspectief is van sociaal
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieM200709. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen 1999-2007. drs. J.P.J. de Jong drs. B.H.G. Jansen
M200709 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen 1999-2007 drs. J.P.J. de Jong drs. B.H.G. Jansen Zoetermeer, augustus 2007 Toenemende innovatie in het MKB Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf (MKB)
Nadere informatieM Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel
M201010 Starters en de markt drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2010 Starters en de markt Ondernemers die met een bedrijf zijn begonnen in de maanden voordat de economie in 2008 van groei omsloeg
Nadere informatieFact sheet. Ondernemers in Nieuw-West, te bestuderen kijken we eerst naar alle vesti- merschap in stadsdeel Nieuw-West zich verhoudt
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in is een samenvoeging van de vroegere stadsdelen Geuzenveld/Slotermeer, Slotervaart en Osdorp. Het stadsdeel is vooral een woongebied en heeft dan ook een relatief
Nadere informatieDe MKB Succes Barometer. Een onderzoek door TNS NIPO in opdracht van De Telefoongids & Gouden Gids
De MKB Succes Barometer Een onderzoek door TNS NIPO in opdracht van De Telefoongids & Gouden Gids Index 1. Opzet van het onderzoek 2. Resultaten 3. Achtergrondinformatie steekproef De MKB Succes Barometer
Nadere informatieStarters zien door de wolken toch de zon
M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische
Nadere informatieNulmeting Friese circulaire economie. Prof. Gjalt de Jong
Nulmeting Friese circulaire economie Prof. Gjalt de Jong g.de.jong@rug.nl Colofon 28 februari 2019 Dit project is een samenwerking tussen Rijksuniversiteit Groningen / Campus Fryslân en de Provincie Friesland.
Nadere informatieKerngegevens MKB 2011
Kerngegevens MKB 2011 MKB & Onder nemer schap in zakformaat 2 Kerngegevens MKB 2011 MKB & Onder nemer schap in zakformaat MKB & Ondernemerschap in zakformaat 1 Colofon Dit onderzoek is gefinancierd door
Nadere informatieFact sheet. Ondernemerschap in West. gen. In stadsdeel West zijn er in Amsterdam als geheel. Zo wordt er bijvoorbeeld
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in telt veel kleine bedrijven. Daarnaast heeft dit stadsdeel het hoogste aantal zzp ers. Ook kent geen ander stadsdeel jaarlijks meer starters dan. Het is een stadsdeel
Nadere informatieWat is jouw grootste uitdaging als ondernemer?
Wat is jouw grootste uitdaging als ondernemer? De Week van de Ondernemer doet het gehele jaar onderzoek naar de belangrijkste uitdagingen van ondernemers. We presenteren hierbij de belangrijkste uitkomsten.
Nadere informatieM Kenmerken van overnemers versus ondernemers
M200610 Kenmerken van overnemers versus ondernemers drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, oktober 2006 Kenmerken van ondernemers versus overnemers De komende jaren zijn in Nederland vele bedrijfsoverdrachten
Nadere informatieFinancieringsmonitor MKB
M201006 Financieringsmonitor MKB December 2008 en december 2009 vergeleken Lia Smit Pim van der Valk Zoetermeer, januari 2010 Financieringsmonitor MKB 1 Samenvatting MKB-bedrijven in 2009 meer op zoek
Nadere informatieSlimmer werken met mensen
Slimmer werken met mensen Paul Breman Mijn Bedrijf 2.0 wordt mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie, de Provincie Utrecht en de Gemeente
Nadere informatieStemming onder ondernemers in het MKB
Stemming onder ondernemers in het MKB ISBN : 978-90-371-1130-9 Rapportnummer : A201424 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia
Nadere informatie18 december 2012. Social Media Onderzoek. MKB Nederland
18 december 2012 Social Media Onderzoek MKB Nederland 1. Inleiding Er wordt al jaren veel gesproken en geschreven over social media. Niet alleen in kranten en tijdschriften, maar ook op tv en het internet.
Nadere informatieSmering voor de nering
M201102 Smering voor de nering Zzp'ers als smeermiddel voor innovaties in het MKB drs. N.E. de Vries Zoetermeer, januari 2011 Smering voor de nering Zzp'ers vervullen een belangrijke rol bij innovatie
Nadere informatieDNA-ps december Resultaten november Uitleg KvK Ondernemerspanel
DNA-ps december 2012 - Resultaten november 2012 - Uitleg KvK Ondernemerspanel Hoe groot is uw onderneming? Ik ben zelfstandige, zonder personeel Micro-onderneming (1-9 werknemers) 28,1 64,8 - Twee derde
Nadere informatieOndernemend Oranje Kapitaal Van, voor en door ondernemers. folder liggend A4 druk.indd 1 09-09-13 11:37
Ondernemend Oranje Kapitaal Van, voor en door ondernemers folder liggend A4 druk.indd 1 09-09-13 11:37 Nieuwe wegen voor groei Nederland is op dit moment gebaat bij optimisme en groei. Een aantal succesvolle
Nadere informatieInnovatie, ontwikkelingen en samenwerking. Een blik op het micro-mkb op basis van de Innovatief Personeelsbeleid-vragenlijst.
Innovatie, ontwikkelingen en samenwerking. Een blik op het micro-mkb op basis van de Innovatief Personeelsbeleid-vragenlijst. Het onderzoeksproject Innovatief Personeelsbeleid richt zich op de vraag hoe
Nadere informatieVertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen
Vertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen Bram van der Linden Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1107-1 Rapportnummer : A201373 Dit onderzoek is gefinancierd
Nadere informatieINNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 14 INNOVEREN ORGANISEREN. Eva Strengers & Stéphanie Konings & Jacky van Angelen
INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 14 INNOVEREN ORGANISEREN Eva Strengers & Stéphanie Konings & Jacky van Angelen 14.1 MANAGEMENT VAN INNOVEREN Twee verantwoordelijkheden van het topmanagement ten aanzien van
Nadere informatie26 november 2015 Rapportage & achtergronden
26 november 2015 Rapportage & achtergronden Inhoud 1. Inleiding 1. Onderzoeksopdracht 2. Onderzoeksmethode 3. Respons en betrouwbaarheid 2. Steekproefsamenstelling 3. Resultaten 1. Eerder onderzoek 2.
Nadere informatieBedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis
Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2009 Bedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis Rotterdam, 6 oktober 2009 INSCOPE: Research for Innovation heeft in opdracht
Nadere informatieStijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel
M200515 Stijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel Exportthermometer drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, januari 2006 Exportprestaties en exportpotentieel van de industrie, de
Nadere informatieM Innovatie in het MKB. drs. J.P.J. de Jong. Zoetermeer, september 2006
M200607 Innovatie in het MKB 2006 drs. J.P.J. de Jong Zoetermeer, september 2006 Komend jaar meer innovatieinvesteringen in MKB Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf (MKB) investeren komend jaar meer
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Een bedrijf dat bereid is om te investeren in innovatie, zal er in de regel ook zeker van willen zijn dat het profiteert van deze innovatie zonder dat een concurrent de
Nadere informatieMKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs
M201114 MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs MKB-ondernemers over ondernemen in het reguliere onderwijs drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, november 2011 MKB ziet wel brood in
Nadere informatieArnold Monshouwer. Business Club Bernisse
Arnold Monshouwer Business Club Bernisse Wie zijn wij? Waarom innoveren? Wat is innovatie? Hoe kom ik op ideeën? Hoe pak ik het aan? Agenda Even voorstellen 1. Beter, eerder en sneller innoveren 2. Onafhankelijk
Nadere informatieM200714. Harder werken door moeilijk vervulbare vacatures in het MKB
M200714 Harder werken door moeilijk vervulbare vacatures in het MKB Zoetermeer, november 2007 Harder werken door moeilijk vervulbare vacatures in het MKB 1 Bijna 184.000 MKB-ondernemers hadden in het voorjaar
Nadere informatieFinancieringsmonitor Groei
M200908 Financieringsmonitor Groei Gevestigde bedrijven en snelle groeiers vergeleken Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 Financieringsmonitor groei Terugval financieringsbehoefte snelle groeiers
Nadere informatieM200705. Werkgelegenheid bij startende bedrijven. drs. A. Bruins
M200705 Werkgelegenheid bij startende bedrijven drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2007 2 Werkgelegenheid bij startende bedrijven Van startende bedrijven wordt verwacht dat zij bijdragen aan nieuwe werkgelegenheid.
Nadere informatieInnovatie in het MKB in Noord-Nederland
Innovatie in het MKB in C10978 Petra Gibcus en Yvonne Prince Zoetermeer, 16 juli 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of
Nadere informatieAfhankelijkheid in het MKB
M200906 Afhankelijkheid in het MKB Vier op de tien MKB-ondernemers zitten in de tang! K.P. van den Berg MSc Zoetermeer, februari 2009 Afhankelijkheid in het MKB Alle ondernemers hebben te maken met klanten
Nadere informatieWerkwijze van technologiebedrijven
M200711 Werkwijze van technologiebedrijven Waarin verschillen zij van -bedrijven? R.M. Braaksma J.P.J. de Jong Zoetermeer, oktober 2007 Technologiebedrijven modern en professioneel Goed in innovatie en
Nadere informatieINLEIDING. Deelrapport Samenwerken voor Innovatie Innovatiemonitor Noord-Nederland Pagina 2 van 10
1 INLEIDING SAMENWERKINGSPROJECT NOORD-NEDERLANDSE INNOVATIEMONITOR Dit rapport is opgesteld in het kader van de Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. De monitor is het resultaat van een strategische samenwerking
Nadere informatieConcurrentie in het MKB Hoe concurrentie het MKB scherp houdt
Concurrentie in het MKB Hoe concurrentie het MKB scherp houdt drs. W.V.M. van Rijt-Veltman drs. J. Snoei Zoetermeer, maart 2013 Rapportnummer: A201313 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieHuidig economisch klimaat
Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieM200718. Overnemen vaak beter dan 'vers' starten. dr. J. Meijaard
M200718 Overnemen vaak beter dan 'vers' starten dr. J. Meijaard Zoetermeer, november 2007 Overnemen vaak beter dan 'vers' starten Er lijkt veel te winnen met een betere match tussen potentiële kopers en
Nadere informatieNieuwsflits Arbeidsmarkt. Holland Rijnland, maart 2019
Nieuwsflits Arbeidsmarkt Holland Rijnland, maart 2019 Minder werkzoekenden langdurig in de WW in Holland Rijnland In Holland Rijnland houdt de daling van WW-uitkeringen gelijke tred met die van Nederland.
Nadere informatieMeting economisch klimaat, november 2013
Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,
Nadere informatieFact sheet. Ondernemerschap in Oost. Ondernemerschap in Oost. Het aantal vestigingen in stadsdeel Oost groeit sterk. november 2011
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in Stadsdeel telt veel kleine bedrijven die zich voornamelijk bevinden in de en in de explosief groeiende cultuur en recreatie sector. Het hoge aantal starters zorgt
Nadere informatieFUNCTIEPROFIEL. LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle. 1. LTO Noord
FUNCTIEPROFIEL LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle 1. LTO Noord LTO Noord is dé belangenbehartiger en partner voor boeren en tuinders in de negen provincies
Nadere informatieM200413 Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB
M200413 Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004 Beperkte groei werkgelegenheid MKB in 1999-2002 De werkgelegenheid in het MKB is in 2002 met 3% toegenomen
Nadere informatiePresentatie WAI database November 2012. Hoe ziet het werkvermogen van de Nederlandse werkende beroepsbevolking eruit?
Presentatie WAI database November 2012 Hoe ziet het werkvermogen van de Nederlandse werkende beroepsbevolking eruit? Over de data De WAI vragenlijsten worden afgenomen door verschillende WAI licentienemers
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt 2 inleiding De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is onder invloed van de schuldencrisis in een nieuwe recessie beland; de economische
Nadere informatieResultaten ondernemers enquête starters en ZZP-ers Land van Heusden en Altena
Resultaten ondernemers enquête starters en ZZP-ers Land van Heusden en Altena Samenvatting Ondernemersenquête Land van Heusden en Altena 2016 Bedrijvenkring Altena (BKA), Netwerkplatform Ondernemend Altena
Nadere informatieKennisstromen in het MKB. Inzicht op basis van een MKB-kennisinput/outputtabel. dr. Y.M. Prince en T. Span MSc
Kennisstromen in het MKB Inzicht op basis van een MKB-kennisinput/outputtabel dr. Y.M. Prince en T. Span MSc Zoetermeer, september 2014 ISBN : 978-90-371-1129-3 Rapportnummer : A201423 Dit onderzoek is
Nadere informatieSUCCESVOL INNOVEREN GAAT SNELLER MET DE JUISTE PARTNERS!
Innovatieplatform voor industrieel oppervlaktebehandelend Nederland SUCCESVOL INNOVEREN GAAT SNELLER MET DE JUISTE PARTNERS! VOORSPRONG DOOR INNOVATIEGERICHTE SAMENWERKING Dat Nederland er economisch goed
Nadere informatieSubsidies in de regio
Subsidies in de regio Noord Nederland Subsidies in de regio -- Noord-Nederland Om bepaalde regio s binnen Nederland direct of indirect te versterken zijn er verschillende regionale, nationale en Europese
Nadere informatieOndernemerschap in Zuidoost-Brabant in perspectief
M201208 Ondernemerschap in in perspectief Ondernemerschap in vergeleken met en de rest van Ro Braaksma Nicolette Tiggeloove Zoetermeer, februari 2012 Ondernemerschap in in perspectief In zijn er meer nieuwe
Nadere informatieEerste helft 2018 & Q Graydon kwartaal monitor
Eerste helft & Q2 Graydon kwartaal monitor Eerste helft & Q2 1 Eerste helft & Q2 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Faillissementen per branche 23 Opheffingen per branche 24 Netto-groei per branche 25 Overzicht
Nadere informatieM200608. Vooral anders. De kwaliteit van het personeel van de toekomst. Frans Pleijster
M200608 Vooral anders De kwaliteit van het personeel van de toekomst Frans Pleijster Zoetermeer, september 2006 De Werknemer van de toekomst Van alle ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf verwacht
Nadere informatieEen eigen bedrijf is leuk!
M200815 Een eigen bedrijf is leuk! Ervaringen van starters uit de jaren 1998-2000 drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, december 2008 2 Een eigen bedrijf is leuk! Een eigen bedrijf geeft ondernemers
Nadere informatieM201205. De rekening betalen. Betalen zakelijke afnemers en overheden hun MKBleveranciers. Ro Braaksma Lia Smit
M201205 De rekening betalen Betalen zakelijke afnemers en overheden hun MKBleveranciers op tijd? Ro Braaksma Lia Smit Zoetermeer, 7 mei 2012 De rekening betalen In deze samenvatting vindt u bulletsgewijs
Nadere informatieIn 7 stappen naar geïntegreerd rapporteren. Naar een toekomstbestendig mkb-bedrijf
In 7 stappen naar geïntegreerd rapporteren Naar een toekomstbestendig mkb-bedrijf Colofon De tekst van deze brochure is tot stand gekomen met medewerking van NEMACC, het mkb-kenniscentrum waarin de NBA
Nadere informatie