Duurzame innovaties in het MKB
|
|
- Philomena Sanders
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 M Duurzame innovaties in het MKB Coen Bertens Johan Snoei Zoetermeer, november 2011
2 Duurzame innovaties in het MKB Eerder onderzoek van EIM liet al zien dat MKB'ers duur ondernemen als een blijver zien. Duur innoveren maakt in belangrijke mate deel uit van duur ondernemen, maar hoe staat het met de aandacht die duurzame innovaties van MKB-bedrijven en de Nederlandse overheid krijgen? Uit recent onderzoek van EIM onder Nederlandse MKB bedrijven blijkt dat tijdens de afgelopen drie jaar ongeveer een derde van het MKB dat nieuwe producten of diensten heeft ontwikkeld, duurzame producten en/of diensten aanbiedt. Concreet heeft 9% van de ondervraagde MKB-bedrijven de afgelopen drie jaar duurzame producten en/of diensten op de markt gebracht. Dat is een interessante ontwikkeling en laat zien dat een aanzienlijk deel van de nieuwe producten en diensten duurzamer kan. Overheden vertrouwen vandaag de dag steeds meer op het zelfoplossend vermogen van de markt, maar verwachten MKB-bedrijven ook dat daarmee hun ambities rond duurzame innovaties kunnen worden bereikt? Een aanzienlijk deel van het MKB (bijna 40%) ziet duurzame marktkansen, maar slechts een kwart daarvan tracht die ook daadwerkelijk te verzilveren. Twee derde van de MKB'ers die aan duurheid werken, ervaart geen of onvoldoende overheidsstimulering. Men ziet passende en stimulerende financiële regelingen als een belangrijke taak van de overheid. Marketing blijkt voor één op de vijf MKB-bedrijven die aan duurheid werken de grootste uitdaging. Bijna een derde van de MKB-bedrijven met duurzame innovaties geeft aan dat men op eigen kracht een succesvol verdienmodel kan ontwikkelen. 1 Inleiding Uit eerder onderzoek van EIM 1 is gebleken dat duur ondernemen volgens MKB-ondernemers een blijvertje is. Het subsidietijdperk is duidelijk ten einde en overheden vertrouwen steeds meer op het oplossend vermogen van de markt zelf, maar verwachten MKB-bedrijven dat daarmee hun ambities rond duurzame innovaties kunnen worden bereikt? Volgens De Groene Zaak, een platform van koplopers in duur ondernemen, is de rol van de Rijksoverheid vooral gelegen in het wegnemen van belemmeringen, waardoor het algehele investeringsklimaat zodanig wordt beïnvloed dat economische verduurzaming over de hele linie kan worden opgeschaald en versneld. Maar overheden kunnen volgens de Groene Zaak veel meer bijdragen aan de verduurzaming van de Nederlandse economie als ze overgaan op meer innovatieve financieringsarrangementen. 1 Duur ondernemen in het MKB: kansen grijpen!, EIM en BECO,
3 In de zomer van 2011 heeft EIM bijna MKB-bedrijven ondervraagd over zaken als: Heeft men in de afgelopen drie jaar nieuwe duurzame producten of diensten op de markt gebracht of aan duurzame productieprocessen gewerkt? Ziet men duurzame marktkansen? Hoe kijkt men aan tegen de stimulering die uitgaat van de overheid? Is men in staat om zelf verdienmodellen bij duurzame innovaties te ontwikkelen? Waar liggen de belangrijke uitdagingen voor MKB-bedrijven die aan duurzame innovaties werken? In deze minirapportage, gefinancierd door het Onderzoeksprogramma Ondernemerschap en MKB, worden de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd. Het onderzoek maakte deel uit van een groter onderzoek naar innovatie in het MKB. 2 Duurzame producten of diensten in het MKB Meer dan een derde van het MKB dat innovaties heeft ontwikkeld, biedt (ook) duurzame producten en/of diensten aan Bijna een kwart van het midden- en kleinbedrijf (MKB) heeft in de afgelopen drie jaar nieuwe producten of diensten op de markt gebracht. Vooral de industrie (40%) en de transportsector (32%) springen er wat dat betreft uit. Van de groep bedrijven die nieuwe producten of diensten op de markt heeft gebracht, geeft ruim een derde aan dat zij in de afgelopen drie jaar duurzame producten of diensten op de markt hebben gebracht. Het gaat daarbij om 9% van het MKB. Zowel voor de algemene innovaties als voor de duurzame innovaties geldt dat het middenbedrijf dat gemiddeld vaker doet dan het klein- en microbedrijf (zie Tabel 1). Tabel 1 Percentage bedrijven dat in de afgelopen drie jaar nieuwe duurzame producten of diensten op de markt heeft gebracht, naar grootteklasse (n = 3.479)* Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB Ja 20% 6% 43% 21% 58% 28% 25% 9% Nee 80% 93% 56% 78% 41% 71% 75% 90% Weet niet/wil niet zeggen 0% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 1% * In de rapportage wordt onderscheid gemaakt naar drie grootteklassen van MKBbedrijven: het microbedrijf met 1 tot 10 werkzame personen, het kleinbedrijf met 10 tot 50 werkzame personen en het middenbedrijf met 50 tot 250 werkzame personen. 3
4 Duidelijk is ook dat naarmate de bedrijven groter zijn, er ook meer gewerkt wordt aan duurzame innovaties. Bij de microbedrijven innoveert ongeveer een derde duur, bij de kleine en middelgrote ongeveer de helft. Nog aanzienlijke verbeterpotentie bij verschillende sectoren Duurzame producten en diensten worden relatief vaker door MKB-bedrijven uit de sectoren industrie (18%), handel (11%) en transport (11%) op de markt gebracht. Dit in tegenstelling tot het MKB in de horeca (3%), de persoonlijke dienstverlening (4%) en de bouw (5%). Als een vergelijking wordt gemaakt tussen het percentage innovaties en het percentage duurzame innovaties (zie 'Verschil' in tabel 2), dan kan worden vastgesteld dat er flinke verschillen zijn tussen de sectoren. Uit tabel 2 blijkt dat die verschillen absoluut gezien het grootst zijn in de industrie, de transportsector, de handel en de zakelijke dienstverlening. Deze verschillen moeten natuurlijk wel worden gerelateerd aan de mate van innovatie in de sector. Op die manier kan een 'verbeterpotentie' worden berekend (gemeten als het %-verschil gedeeld door het %-innovatie), die aangeeft bij welk deel van de innovaties nog aandacht kan worden besteed aan duurheid. Uit die berekening blijkt dat het Nederlandse industriële MKB en MKB bouw momenteel relatief gezien de meeste duurzame producten op de markt brengen. In de persoonlijke dienstverlening is dat het laagst. Tabel 2 Percentage bedrijven dat in de afgelopen drie jaar nieuwe (duurzame) producten of diensten op de markt heeft gebracht, naar sector (n = 3.479) Nieuwe producten Nieuwe duurzame Verbeter- of diensten producten of diensten Verschil potentie Landbouw, bosbouw en visserij 15% 6% 9% 60% Industrie 40% 18% 22% 55% Bouw 11% 5% 6% 55% Handel 29% 11% 18% 62% Horeca 19% 3% 16% 84% Transport 32% 11% 21% 66% Zakelijke diensten 26% 9% 17% 65% Financiële diensten 26% 10% 16% 62% Persoonlijke diensten 16% 4% 12% 75% Totaal MKB 25% 9% 16% 64% In de monitor is aan alle MKB-bedrijven een drietal stellingen voorgelegd ten aanzien van duurzame vernieuwing. Hier worden allereerst de volgende twee stellingen beschreven: De markt stimuleert mijn bedrijf momenteel om aan duurzame vernieuwingen te werken. De overheid stimuleert mijn bedrijf momenteel om aan duurzame vernieuwingen te werken. 4
5 Van het MKB ziet bijna 40% duurzame marktkansen, maar slechts een kwart daarvan tracht die te verzilveren Bijna 6% van de MKB-bedrijven merkt dat er een duidelijke marktvraag is naar duurzame vernieuwingen ('helemaal mee eens'). Daarnaast is ruim een derde van de MKB-bedrijven het ook 'eens' met de stelling. Daar staat tegenover dat, zoals eerder vermeld, 9% van het MKB daadwerkelijk duurzame producten en diensten op de markt heeft gebracht. Feit is dus dat 'slechts' een kwart van de MKB-bedrijven die marktkansen zien, tracht die ook daadwerkelijk te verzilveren. Een stimulans uit de markt wordt met name ervaren door bedrijven in de bouw (47%), landbouw, bosbouw en visserij (41%) en de industrie (40%). In de horeca merkt 'slechts' 30% van de MKB-bedrijven marktvraag naar duurzame vernieuwingen. Twee derde van de MKB'ers die aan duurheid werken, ervaren geen of onvoldoende overheidsstimulering Uitgaande van de bovengenoemde, enigszins beperkte marktvraag zou het voor de hand kunnen liggen dat het MKB, in het kader van duur inkopen en regelgeving rond duurheid, van de Nederlandse overheid een stimulans voelt uitgaan om aan duurzame vernieuwingen te werken. De overheid kan immers optreden als 'launching customer' en daarmee als aanjager van duurzame innovaties. Slecht 15% van de MKB-bedrijven is het echter (helemaal) eens met de stelling dat de overheid bedrijven op dit moment stimuleert om aan duurzame vernieuwingen te werken, 72% van de MKB-bedrijven is het hiermee (helemaal) oneens. Van de MKB-bedrijven die aan duurzame innovaties werken of hebben gewerkt, blijkt dat twee derde van de bedrijven het oneens of helemaal oneens is met de stelling. Door 12% van de microbedrijven wordt de overheid als een stimulans ervaren, in het klein- en middenbedrijf ligt dit percentage op respectievelijk 18% en 27%. De MKB-bedrijven in de landbouw, bosbouw en visserij en de financiële dienstverlening geven gemiddeld het vaakst (23%) aan dat de overheid hun bedrijf stimuleert om te werken aan duurzame vernieuwingen. Bedrijven in de horeca vinden dit gemiddeld het minst vaak (6%). 5
6 Figuur 1 Mening van het MKB over enkele stellingen (n = 3.479) Markt stimuleert Overheid stimuleert 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% helemaal eens eens niet eens en niet oneens oneens helemaal oneens weet niet/wil niet zeggen 3 Duurzame verbeteringen of vernieuwingen in het MKB Bijna 16% van het MKB heeft duurzame verbeteringen of vernieuwingen in het bedrijfsproces doorgevoerd Naast het op de markt brengen van nieuwe duurzame producten of diensten kunnen bedrijven ook nieuwe duurzame verbeteringen of vernieuwingen in de productie- of leveringsmethoden doorvoeren. Daarbij valt te denken aan aandacht voor minder energiegebruik, beter gebruik van materialen en duurzame logistiek. Uit tabel 3 valt af te lezen dat 40% van het MKB in de afgelopen 3 jaar verbeteringen of vernieuwingen in het bedrijfsproces heeft doorgevoerd. Dat geldt voor driekwart van het middenbedrijf, twee derde van het kleinbedrijf en een derde van het microbedrijf. Bijna 16% van de MKB-bedrijven geeft aan dat de verbeteringen of vernieuwingen in het bedrijfsproces als duur kunnen worden bestempeld. Opnieuw speelt hier de grootteklasse weer een rol. Middenbedrijven hebben in de afgelopen drie jaar relatief vaker (44%) hun productie- of leveringsmethoden duur verbeterd of vernieuwd. Sectoren waar duurzame wijzigingen in het bedrijfsproces relatief vaak voorkomen, zijn de industrie en de landbouw-, bosbouw- en visserijsector. MKB-bedrijven in de horeca blijven met 9% gemiddeld het verst achter bij het gemiddelde van het MKB. 6
7 Tabel 3 Percentage bedrijven dat in de afgelopen drie jaar nieuwe duurzame verbeteringen of vernieuwingen in de productie- of leveringsmethoden heeft doorgevoerd, naar grootteklasse (n = 3.479) Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB Ja 34% 12% 63% 31% 76% 44% 40% 16% Nee 66% 87% 37% 68% 24% 55% 60% 83% Weet niet/wil niet zeggen 0% 1% 0% 1% 0% 1% 0% 1% 4 Aandacht aan en belang van duurzame vernieuwing in het MKB Aan de bedrijven die in de afgelopen drie jaar duurzame producten of diensten op de markt hebben gebracht of duurzame vernieuwingen aan het proces te hebben doorgevoerd, is gevraagd naar: 1 de aandacht die duurheid krijgt binnen het bedrijf: Hoeveel % van de vernieuwingen in uw bedrijf bestaat uit echt duurzame vernieuwingen? Hoeveel % van uw R&D bestaat uit R&D die wordt besteed aan echt duurzame vernieuwingen? Hoeveel % van uw werknemers werkt aan of voor echte duurzame vernieuwingen? 2 het aandeel van duurheid in de bedrijfsprestaties: Hoeveel % van uw omzet bestaat uit omzet uit echt duurzame vernieuwingen? Hoeveel % van uw export bestaat uit export van echt duurzame vernieuwingen? In Tabel 4 zijn de resultaten op deze vragen weergegeven. 7
8 Tabel 4 Aandacht voor en belang van duurzame vernieuwingen, naar grootteklasse (n = 1.094) Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB % duurzame vernieuwing 31% 27% 30% 30% % duurzame R&D 18% 20% 26% 19% % werknemers werk aan duurzame vernieuwing 20% 15% 14% 18% % omzet 23% 14% 17% 20% % export 7% 5% 6% 6% Bijna 30% van de vernieuwingen echt duur Voor de ondervraagde groep bedrijven geldt dat bijna 30% van de vernieuwingen in het bedrijf uit echt duurzame vernieuwingen bestaat. Opvallend is het hoge percentage in de financiële dienstverlening (49%) in vergelijking met de andere sectoren. Ruim 19% van R&D-uitgaven naar duurzame vernieuwingen De ondervraagde MKB bedrijven geven aan dat gemiddeld ruim 19% van de R&D-uitgaven gericht is op duurzame vernieuwing. Het gemiddelde percentage neemt duidelijk toe naarmate de bedrijven groter worden. Ook hier valt de financiële dienstverlening in positieve zin op (46%) en blijft het gemiddeld percentage in de horeca (8%) en de bouw (9%) sterk achter bij het gemiddelde in het MKB. Ruim 18% van de werknemers werkt aan duurzame vernieuwingen In de bedrijven die aan duurzame vernieuwing werken, is ruim 18% van de werknemers hiermee bezig. Wanneer de sectoren onderling vergeleken worden, dan vallen de transportsector en de financiële dienstverlening positief op. Ruim 20% van de omzet uit duurzame vernieuwingen Verrassend is dat de ondervraagde bedrijven aangeven dat ruim 20% van hun omzet gehaald wordt uit echt duurzame vernieuwingen. Het hoogste percentage wordt behaald in de financiële diensten (44%), het laagste percentage in de horeca (10%) en de persoonlijke dienstverlening (11%). Ruim 6% van export betreft duurzame vernieuwingen De ondervraagde bedrijven schatten het percentage van de export dat bestaat uit de export van echt duurzame vernieuwingen op 6%. Het is opvallend dat microbedrijven gemiddeld een hoger percentage aangeven dan de kleine en middelgrote bedrijven. Gelet op de verschillen tussen sectoren, dan blijkt het percentage het grootst in de landbouw, bosbouw en visserij (13%), op enige afstand gevolgd door de financiële dienstverlening (9%), 8
9 industrie (9%) en handel (9%). In de horeca en persoonlijke diensten is de bijdrage van duurzame vernieuwingen aan de export, conform verwachting, vrijwel nihil. Tabel 5 Aandacht voor en belang van duurzame vernieuwingen, naar sector (n = 1.094) % duurzame vernieuwingen % R&D % werknemers % omzet % export Landbouw, bosbouw en visserij 36% 21% 19% 25% 13% Industrie 30% 23% 16% 17% 9% Bouw 20% 9% 10% 18% 5% Handel 30% 20% 18% 22% 9% Horeca 17% 8% 16% 10% 0% Transport 37% 21% 28% 26% 3% Zakelijke diensten 33% 22% 23% 20% 4% Financiële diensten 49% 46% 27% 44% 9% Persoonlijke diensten 20% 13% 7% 11% 0% Totaal MKB 30% 19% 18% 20% 6% 5 Verdienmodellen duurzame producten en diensten MKB In een verdienmodel wordt beschreven op welke wijze een bedrijf wil verdienen met haar product of dienst. In dit onderzoek is aan de MKBbedrijven die duurzame innovaties op de markt hebben gebracht, gevraagd naar de mate waarin men zich in staat acht om zelf een succesvol verdienmodel voor die nieuwe duurzame producten of diensten te ontwikkelen 1. Bijna een derde van MKB-bedrijven met duurzame innovaties kan op eigen kracht een succesvol verdienmodel ontwikkelen Van de ondervraagde groep bedrijven voelt bijna een derde zich hiertoe geheel in staat. Bijna 40% zegt in enige mate in staat te zijn en 22% acht zich daar niet toe in staat. Een flinke groep bedrijven (7%) weet het niet of wil het niet zeggen. Wel is duidelijk dat naarmate de bedrijfsomvang toeneemt, de bedrijven zich beter in staat voelen om een succesvol verdienmodel te ontwikkelen. Van de middenbedrijven acht bijna 90% zich hier momenteel (in enige of grote mate) toe in staat tegenover 62% in het microbedrijf. 1 Er is in deze monitor overigens niet gevraagd aan bedrijven in hoeverre dat het geval is voor normale innovaties. Een vergelijking is hier dus helaas niet mogelijk. 9
10 Uit recent onderzoek 1 van EIM naar verdienmodellen van eco-innovaties blijkt dat MKB-bedrijven op dit gebied verschillende barrières ervaren. Ecoinnovaties worden gezien als innovaties in een andere richting. In het genoemde onderzoek is gekeken naar het gehele waardenetwerk van ecoinnovaties: bestaande uit prijsstelling, het verdienmodel, het kapitaalmodel en samenwerking in de keten. In het alge blijken banken en het merendeel van de investeerders een nogal kritische houding te hebben ten opzichte van nieuwe duurzame producten en diensten. Tabel 6 Percentage bedrijven dat zich momenteel in staat acht om voor nieuwe duurzame producten of diensten een succesvol verdienmodel te ontwikkelen, naar grootteklasse (n = 560) Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB In grote mate 27% 37% 39% 32% In enige mate 35% 43% 50% 39% Onvoldoende 28% 18% 9% 22% Weet niet/wil niet zeggen 10% 2% 2% 7% Gelet op de verschillen tussen de sectoren (zie tabel 4), dan blijkt met name het MKB in de bouwsector zichzelf gemiddeld vaker (43%) in staat te voelen om een succesvol verdienmodel te ontwikkelen en heeft vooral de handel hier de meeste problemen mee (27%). Tabel 7 Percentage bedrijven dat zich momenteel in deze mate in staat acht om voor nieuwe duurzame producten of diensten een succesvol verdienmodel te ontwikkelen, naar sector (n = 560) In grote In enige Weet niet/wil mate mate Onvoldoende niet zeggen Industrie 31% 49% 16% 4% Bouw 43% 38% 19% 0% Handel 27% 37% 27% 10% Transport 35% 38% 14% 14% Zakelijke diensten 37% 40% 21% 2% Persoonlijke diensten 17% 50% 17% 17% Totaal MKB 32% 39% 22% 7% Bron: EIM, 2011 (sommige sectoren zijn niet genoemd omdat het totaal aantal antwoorden lager is dan 20). 1 Bertens, C. en H. Statema, Business models of eco-innovations. An explorative study and some Dutch case studies, EIM, Zoetermeer,
11 6 Duurzame ketensamenwerking MKB Duurzame samenwerking met andere ketenpartners vormt ook een belangrijke succesfactor bij succesvolle verdienmodellen voor eco-innovaties 1. Tegelijkertijd past samenwerking in duurzame ketens bij het 'cradle-tocradle'-denken en is samenwerking in essentie een kenmerk van duur ondernemen. Intensieve samenwerking tussen verschillende bedrijven in de keten is nodig om tot werkelijk duurzame oplossingen te kunnen komen. In Figuur 2 staat per grootteklasse weergegeven hoe MKB-bedrijven reageren op de stelling 'de aandacht voor duurzame ketensamenwerking in mijn keten neemt toe'. Figuur 2 Reactie MKB-bedrijven op de stelling 'de aandacht voor duurzame ketensamenwerking in mijn keten neemt toe' microbedrijf kleinbedrijf middenbedrijf 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% helemaal eens eens Niet eens en niet oneens Oneens Helemaal oneens Weet niet/ wil niet zeggen Bijna 42% van de MKB-bedrijven geeft aan dat in de keten waar het bedrijf deel van uitmaakt de aandacht voor duurzame ketensamenwerking toeneemt. Microbedrijven geven gemiddeld minder vaak aan dat de aandacht voor duurzame ketensamenwerking in hun keten toeneemt. In de landbouw, bosbouw en visserij geeft meer dan de helft (56%) van de MKB-bedrijven aan dat de aandacht voor duurzame ketensamenwerking toeneemt. In de andere sectoren ligt dit percentage onder de 50%, waarbij de persoonlijke dienstverlening (33%) en de horeca (32%) gemiddeld het minst vaak vinden dat de aandacht voor duurzame ketensamenwerking toeneemt. Het is zeker denkbaar dat bedrijven die aan het begin of aan het midden van de productie- en distributieketen staan eerder geneigd zullen zijn tot ketensamenwerking dan bedrijven die aan het einde van de keten actief zijn. 1 Bertens, C. en H. Statema, Business models of eco-innovations. An explorative study and some Dutch case studies, EIM, Zoetermeer,
12 Bijna 60% werkt samen bij duurzame innovaties Bijna 60% van de MKB-bedrijven die in de afgelopen jaren nieuwe duurzame producten of diensten hebben geïntroduceerd of duurzame procesverbeteringen hebben doorgevoerd, geeft aan dat dit heeft plaatsgevonden in het kader van duurzame samenwerking binnen de gehele productieketen. Hoewel de verschillen naar bedrijfsgrootte beperkter zijn dan bij de eerdergenoemde onderwerpen, werkt het middenbedrijf weer het vaakst samen. Tabel 8 Percentage bedrijven dat aangeeft dat duurzame verbeteringen of vernieuwingen plaatsvinden in het kader van duurzame samenwerking binnen de gehele productieketen, naar grootteklasse (n = 895) Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB Ja 56% 63% 69% 60% Nee 41% 36% 29% 38% Weet niet/wil niet zeggen 3% 1% 2% 2% Duurzame ketensamenwerking wordt vooral vaak genoemd binnen de financiële diensten (69%) en de handel (68%). Van de MKB-bedrijven in de bouw geeft 'slechts' 43% aan te werken aan duurzame ketensamenwerking, hoewel daar ook sprake is van een relatief grote groep bedrijven die het niet weet of het niet wil zeggen. Behalve in de bouw is ook binnen de transportsector het percentage bedrijven (48%) dat niet aan ketensamenwerking doet het hoogst. Tabel 9 Percentage bedrijven dat aangeeft dat duurzame verbeteringen of vernieuwingen plaatsvinden in het kader van duurzame samenwerking binnen de gehele productieketen, naar sector (n = 895) Ja Nee Weet niet/wil niet zeggen Industrie 59% 40% 1% Bouw 43% 48% 9% Handel 68% 30% 2% Horeca 56% 44% 0% Transport 50% 48% 2% Zakelijke diensten 60% 39% 1% Financiële diensten 69% 31% 0% Persoonlijke diensten 63% 37% 0% Niet particulier 66% 34% 0% Totaal MKB 60% 38% 2% 12
13 7 Grootste uitdagingen bij duurzame vernieuwing Aan de bedrijven die eerder aangegeven hebben duurzame producten of diensten op de markt te hebben gebracht en/of de bedrijven die duurzame verbeteringen in het productieproces hebben aangebracht, is gevraagd waar voor hen de grootste uitdagingen liggen bij het op de markt brengen van duurzame vernieuwingen. Marketing voor een op de vijf MKB-bedrijven grootste uitdaging Uit tabel 10 blijkt dat door MKB-bedrijven marketing het vaakst wordt genoemd (18% van de bedrijven) als grootste uitdaging bij het op de markt brengen van duurzame vernieuwingen. Nadat een nieuw duur product of dienst ontwikkeld is, is het immers zaak om de producten en diensten af te zetten in bestaande of nieuwe markten. Uit eerder onderzoek van EIM naar de marktacceptatie van eco-innovaties 1 blijkt dat volgens de ondernemers duidelijke en consistente wet- en regelgeving, subsidies en belastingen kunnen bijdragen aan het creëren van een markt voor eco-innovaties. Vooral de categorie 'anders' (tabel 10) blijkt door de bedrijven vaak te zijn gebruikt. Hier zijn vooral genoemd: energiegerelateerde uitdagingen (door 6% van de microbedrijven); uitdagingen rondom 'kosten of prijzen van duurzame vernieuwingen' (door 4% van de microbedrijven, 9% van de kleine bedrijven en 6% van de middenbedrijven); uitdagingen rondom 'communicatie en bewustwording' (door 3% van de microbedrijven, 5% van de kleine bedrijven en 2% van de middenbedrijven); en de uitdaging om meer te gaan 'samenwerken of netwerken te vormen' (door 2% van de middenbedrijven). 1 Bertens, C. en B. Hollegien, Marktacceptatie van eco-innovaties, EIM Zoetermeer,
14 Tabel 10 Waar liggen de grootste uitdagingen voor de MKB-bedrijven bij het op de markt brengen van duurzame vernieuwingen, naar grootteklasse (meerdere antwoorden mogelijk, in procenten van aantal bedrijven, n = 1.094) Uitdaging Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB Marketing 19% 16% 16% 18% Opschalen 9% 9% 9% 9% Demonstratie 4% 3% 6% 4% Medefinanciering 3% 3% 3% 3% Kapitaalverschaffing door derden 3% 2% 4% 3% Wet- en regelgeving 3% 4% 5% 4% Concurrentie 4% 5% 4% 4% Anders, namelijk 47% 55% 58% 50% Weet niet/wil niet zeggen 23% 15% 11% 20% 8 Ondersteuningsbehoefte Eerder werd al aangegeven dat een beperkt deel van het MKB vindt dat de overheid duurzame innovaties stimuleert. Voor de overheid bestaan er verschillende mogelijkheden om het MKB te ondersteunen bij duurzame vernieuwingen. In de monitor zijn enkele van deze ondersteuningsmogelijkheden aan de bedrijven voorgelegd die eerder aangegeven hebben duurzame producten of diensten op de markt te hebben gebracht en/of de bedrijven die duurzame verbeteringen in het productieproces hebben aangebracht. Passende financiële regelingen belangrijkste taak overheid Van de ondervraagde MKB-bedrijven vindt 37% dat de overheid voor passende financiële regelingen moet zorgen, zodat duurheid beloond wordt (zowel bij de ondernemer als bij de gebruiker). 7% van de MKBbedrijven vindt dat de overheid zich vooral niet met duurzame vernieuwingen moet bemoeien, waarbij middelgrote bedrijven dit vaker aangeven dan de kleine en microbedrijven. 14
15 Tabel 11 Ondersteuning van de overheid die het MKB nodig vindt bij duurzame vernieuwingen (meerdere antwoorden mogelijk, n = 1.094) Ondersteuning Microbedrijf Kleinbedrijf Middenbedrijf Totaal MKB Zorgen voor passende financiële regelingen 38% 37% 37% 37% Zich er vooral niet mee bemoeien 6% 9% 11% 7% De regie nemen/voeren 5% 4% 4% 5% Partijen met elkaar verbinden 5% 5% 6% 5% Een goede en betrouwbare launching customer zijn 3% 2% 2% 3% Consistent/consequent zijn 3% 4% 6% 4% Anders, namelijk 40% 47% 45% 42% Weet niet/wil niet zeggen 17% 12% 10% 15% Bij 'anders', wordt vooral genoemd: De overheid moet duurheidssubsidies aanbieden (microbedrijven 6%, kleine bedrijven 8% en middenbedrijven 11%). De overheid moet wet- en regelgeving aanpassen (microbedrijven en kleine bedrijven 5% en middenbedrijven 7%). De overheid moet meer informatie en advies geven (allen 5%). De overheid moet fiscale maatregelen treffen (alleen microbedrijven 5%). In feite kunnen de eerste en de laatste ondersteuningssuggestie ook worden opgeteld bij 'zorgen voor passende financiële regelingen'. 15
M201109. MVO-ambities in het MKB
M201109 MVO-ambities in het MKB Coen Bertens Christi Veldhuis-Van Essen Johan Snoei Zoetermeer, juni 2011 2 Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door het Onderzoeksprogramma Ondernemerschap en MKB van het
Nadere informatieUpdate Financieringsmonitor MKB September 2009
Update Financieringsmonitor MKB September Lia Smit Joris Meijaard Johan Snoei Pim van der Valk Zoetermeer, 10 september Financieringssituatie MKB blijft zorgelijk De vierde meting van de MKB-Financieringsmonitor
Nadere informatieMKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager
M201120 MKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager drs. B van der Linden Zoetermeer, december 2011 MKB-ondernemer ziet zichzelf vooral als manager Ondernemers zijn te verdelen in managers, marktzoekers,
Nadere informatieM200704. Markt- en klantgerichtheid in het MKB. drs. S.C. Oudmaijer
M200704 Markt- en klantgerichtheid in het MKB drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, februari 2007 Markt- en klantgerichtheid in het MKB In de rapportage beschrijft EIM drie indicatoren om de klant- en marktgerichtheid
Nadere informatieOpen innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven
M201217 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, 30 oktober 2012 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven Open innovatie
Nadere informatieMKB-ondernemers met oog voor de toekomst
M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers
Nadere informatieM200616. De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB
M200616 De winstpotentie van personeelsbeleid in het MKB dr. J.M.P. de Kok drs. J.M.J. Telussa Zoetermeer, december 2006 Prestatieverhogend HRM-systeem MKB-bedrijven met een zogeheten 'prestatieverhogend
Nadere informatieMKB investeert in kennis, juist nu!
M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,
Nadere informatieFinanciering in het MKB
M201004 Financiering in het MKB Onderzoek naar de financieringsbehoefte per provincie Johan Snoei Abdelfatah Ichou Zoetermeer, maart 2010 Financiering in het MKB Financieringsbehoefte in het MKB verschilt
Nadere informatieInkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten
M200602 Inkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten Betere kwaliteiten en lagere prijzen in geliberaliseerde markten? drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, mei 2006 Inkoopgedrag van het MKB
Nadere informatieM200719. Een 'directe buitenlandse investering' is méér dan investeren alleen. Buitenlandse investeringen door MKB-bedrijven
M200719 Een 'directe buitenlandse investering' is méér dan investeren alleen Buitenlandse investeringen door MKB-bedrijven drs. R.M. Braaksma dr. J. Meijaard Zoetermeer, november 2007 Een 'directe buitenlandse
Nadere informatieCorporate Venturing in het MKB
M200920 Corporate Venturing in het MKB Ruimte voor vernieuwing, durf en kansen C. van Essen MSc Zoetermeer, 10 december 2009 Corporate venturing in het MKB Corporate venturing is onder grote, multinationale
Nadere informatieM MKB heeft internationale handelsgeest
M201019 MKB heeft internationale handelsgeest Arjan Ruis Petra Gibcus Zoetermeer, november 2010 MKB heeft internationale handelsgeest Ruim één op de drie MKB-bedrijven is op enige wijze actief op de internationale
Nadere informatieAdministratieve (over)last
M200811 Administratieve (over)last Perceptie van MKB-ondernemers over verplichte administratieve handelingen J. Snoei Zoetermeer, november 2008 Administratieve lasten Het overgrote deel van de ondernemers
Nadere informatieVergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk
M201210 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk Arjan Ruis Zoetermeer, september 2012 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk De leeftijd van de ondernemer blijkt
Nadere informatieAfhankelijkheid in het MKB
M200906 Afhankelijkheid in het MKB Vier op de tien MKB-ondernemers zitten in de tang! K.P. van den Berg MSc Zoetermeer, februari 2009 Afhankelijkheid in het MKB Alle ondernemers hebben te maken met klanten
Nadere informatieM Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel
M200706 Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel Zoetermeer, mei 2007 Waar is die wortel? De nieuwe staatssecretaris van Economische
Nadere informatieM200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt
M200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004 Meer hoger opgeleiden in het MKB Het aandeel hoger opgeleiden in het MKB is de laatste jaren gestegen. Met name in de
Nadere informatieOudedagsvoorziening in het MKB
A201309 Oudedagsvoorziening in het MKB Vormen van pensioenopbouw en de verwachtingen van MKB-ondernemers in beeld gebracht drs. K. L. Bangma drs. J. Snoei Zoetermeer, februari 2013 Oudedagsvoorziening
Nadere informatieM Ondernemerschap en strategie in het MKB
M200609 Ondernemerschap en strategie in het MKB drs. A. Bruins Zoetermeer, september 2006 Ondernemerschap en strategie in het MKB Vernieuwing staat niet hoog in het vaandel van ondernemers in het MKB.
Nadere informatieM201115. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen 1999-2011. A. Ruis
M201115 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen 1999-2011 A. Ruis Zoetermeer, oktober 2011 Crisis drukt innovativiteit De economische crisis heeft zijn weerslag op de innovativiteit in het midden- en kleinbedrijf
Nadere informatieM201219. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen in de periode 2002-2012. A. Ruis MSc.
M201219 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2012 A. Ruis MSc. Zoetermeer, november 2012 Toename innovativiteit in het MKB Na een scherpe daling van de innovativiteit in het MKB in 2011,
Nadere informatieM200513 Tijdsbesteding ondernemend Nederland
M200513 Tijdsbesteding ondernemend Nederland R. Hoevenagel Zoetermeer, december 2005 Tijdsbesteding ondernemend Nederland Ondernemers in Nederland maken lange werkweken. Uit onderzoek van EIM komt naar
Nadere informatieZzp ers in de provincie Utrecht 2013. Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep
Zzp ers in de provincie Utrecht 2013 Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep Ester Hilhorst Economic Board Utrecht Februari 2014 Inhoud Samenvatting Samenvatting Crisis kost meer banen in 2013 Banenverlies
Nadere informatieInnovatie in de bouwketen. Uitslag extra vragen enquête Monitor Bouwketen
Innovatie in de bouwketen Uitslag extra vragen enquête Monitor Bouwketen Innovatie in de bouwketen Het auteursrecht voor de inhoud berust geheel bij de Stichting Economisch Instituut voor de Bouw. Overnemen
Nadere informatieBehoefte aan financiering in het MKB
M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene
Nadere informatieInnovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven
Innovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven 2008-2012 Ester Hilhorst Economic Board Utrecht April 2014 Samenvatting Vinger aan de pols Innovatie is sterk verbonden met vooruitgang, vernieuwing en
Nadere informatieHuidig economisch klimaat
Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel
Nadere informatieM Nieuwe werkgevers in 2004: De stap naar het aannemen van personeel. Guido Brummelkamp Wim Verhoeven Sjaak Vollebregt
M200919 Nieuwe werkgevers in 2004: De stap naar het aannemen van personeel Guido Brummelkamp Wim Verhoeven Sjaak Vollebregt Zoetermeer, december 2009 Nieuwe werkgevers Boodschap Nederland kent over de
Nadere informatieDe grootste knelpunten van MKB- en technologiebedrijven
M200805 De grootste knelpunten van MKB- en technologiebedrijven drs. N.G.L. Timmermans Zoetermeer, juli 2008 Administratieve lasten grootste knelpunt van MKB-bedrijven Veel overheidsbeleid ter stimulering
Nadere informatieM Bedrijfsoverdrachten in het MKB
M200316 Bedrijfsoverdrachten in het MKB dr. J. Meijaard drs. B.J. Diephuis Zoetermeer, 17 februari 2004 Op dit moment zijn meer bedrijven dan ooit bezig met een bedrijfsoverdracht. Een flink deel van de
Nadere informatieM Scholing in het MKB. Waarom, hoe gevonden en bekostigd en wat knelt er? drs. W.D.M. van der Valk
M200605 Scholing in het MKB Waarom, hoe gevonden en bekostigd en wat knelt er? drs. W.D.M. van der Valk Zoetermeer, juli 2006 Scholing in het MKB Een overgrote meerderheid van de bedrijven in het MKB besteedt
Nadere informatieAdministratieve lasten merkbaar gereduceerd?
M201020 Administratieve lasten merkbaar gereduceerd? Beleving van overheidsregels en verplichtingen in het MKB drs. J. Snoei drs. B. van der Linden Zoetermeer, december 2010 Administratieve lasten merkbaar
Nadere informatieSmart Industry. KvK Ondernemerspanel onderzoek
KvK Ondernemerspanel onderzoek Smart Industry Algemene gegevens: Start- en einddatum onderzoek: 02-07-2014 tot 22-07-2014 Aantal deelnemende ondernemers: 484 (doelgroep mkb-topsectoren) In dit document
Nadere informatieStemming onder ondernemers in het MKB
Stemming onder ondernemers in het MKB Vertrouwen van ondernemers in de economie weer toegenomen In het voorjaar van 2010 is het vertrouwen in de Nederlandse economie onder MKB-ondernemers flink toegenomen.
Nadere informatieMKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld
M200903 MKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld drs. M. van Leeuwen Zoetermeer, februari 2009 Grootstedelijk MKB Uit eerder onderzoek van EIM 1 blijkt dat het vertrouwen van het MKB in de
Nadere informatieResultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015
Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel
Nadere informatieM201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel
M201107 Mix and Match Het gebruik van digitale media in het MKB drs. R van der Poel Zoetermeer, maart 2011 Mix and Match Ondernemers moeten goed voor ogen houden welke doelstellingen zij met digitale media
Nadere informatiePersoneel op peil. Onderzoek naar de positie van mkb-werknemers
Personeel op peil Onderzoek naar de positie van mkb-werknemers Personeel op peil, onderzoek naar de positie van mkb-werknemers Personeel op peil Onderzoek naar de positie van mkb-ondernemers MKB-Nederland
Nadere informatieFinancieringsmonitor Groei
M200908 Financieringsmonitor Groei Gevestigde bedrijven en snelle groeiers vergeleken Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 Financieringsmonitor groei Terugval financieringsbehoefte snelle groeiers
Nadere informatieMeting economisch klimaat, november 2013
Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,
Nadere informatieMaatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij
Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid
Nadere informatieWerkgelegenheid, vacatures en werving in de provincie Utrecht 2013. De knelpunten die Utrechtse bedrijven ervaren
Werkgelegenheid, vacatures en werving in de provincie Utrecht 2013 De knelpunten die Utrechtse bedrijven ervaren Ester Hilhorst Economic Board Utrecht Februari 2014 Inhoud Samenvatting Crisis kost meer
Nadere informatie18 december 2012. Social Media Onderzoek. MKB Nederland
18 december 2012 Social Media Onderzoek MKB Nederland 1. Inleiding Er wordt al jaren veel gesproken en geschreven over social media. Niet alleen in kranten en tijdschriften, maar ook op tv en het internet.
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014
Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze
Nadere informatieFinancieringsmonitor MKB
M201006 Financieringsmonitor MKB December 2008 en december 2009 vergeleken Lia Smit Pim van der Valk Zoetermeer, januari 2010 Financieringsmonitor MKB 1 Samenvatting MKB-bedrijven in 2009 meer op zoek
Nadere informatieMKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs
M201114 MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs MKB-ondernemers over ondernemen in het reguliere onderwijs drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, november 2011 MKB ziet wel brood in
Nadere informatieMKB-ondernemer geeft grenzen aan
M0040 MKB-ondernemer geeft grenzen aan Reactie van MKB-ondernemers op wetswijzigingen in sociale zekerheid Florieke Westhof Peter Brouwer Zoetermeer, 0 april 004 MKB-ondernemer geeft grenzen aan Ondernemers
Nadere informatieRapportage. Peiling onder mkb ers en zzp ers. 20 april 2017
Rapportage Peiling onder mkb ers en zzp ers 20 april 2017 In opdracht van: Betaalme.nu Datum: 20 april 2017 Projectnummer: 2017051 Auteurs: Kelly de Heij en Sterre Horsman Inhoud 1 Achtergrond & opzet
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1554 Vragen van het lid
Nadere informatieSmering voor de nering
M201102 Smering voor de nering Zzp'ers als smeermiddel voor innovaties in het MKB drs. N.E. de Vries Zoetermeer, januari 2011 Smering voor de nering Zzp'ers vervullen een belangrijke rol bij innovatie
Nadere informatieKvK-barometer provincie Utrecht
KvK-barometer De economie in de blijft zwaar onder druk staan. Dit blijkt vooral uit het aantal bedrijven dat een verslechtering ziet van het economisch klimaat. Daarnaast verwachten meer ondernemers een
Nadere informatieExportmonitor 2011. Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler
Exportmonitor 2011 Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler Uit de Exportmonitor 2011 blijkt dat het noordelijk bedrijfsleven steeds meer aansluiting vindt bij de wereldeconomie. De Exportmonitor
Nadere informatieRegeldruk in beleving MKB blijvend hoog
M20 Regeldruk in beleving MKB blijvend hoog Vijfde meting perceptie MKB over regeldruk Johan Snoei John Boog Zoetermeer, december Regeldruk in beleving MKB blijvend hoog De druk van overheidsregels en
Nadere informatieONDERZOEKSRAPPORT TOPSECTOREN
ONDERZOEKSRAPPORT TOPSECTOREN Sociale innovatie doorslaggevend voor succes topsectoren: Topsectorenbeleid te eenzijdig gericht op technologische innovatie De markt dwingt bedrijven steeds sneller te innoveren
Nadere informatiePanelonderzoek Vernieuwing & Internationalisering
Panelonderzoek Vernieuwing & Internationalisering Resultaten onderzoek KvK-Ondernemerspanel over Vernieuwing en Internationalisering In december 2014 is onder alle 6000 deelnemers van het KvK-Ondernemerspanel
Nadere informatieKnelpunten van het MKB in de steden
M000 Knelpunten van het MKB in de steden K.P. van den Berg MSc drs. W.V.M. van Rijt-Veltman Zoetermeer, januari 00 Knelpunten van het MKB in de steden Van alle mogelijke bedrijfsknelpunten vormen de administratieve
Nadere informatieZZP Netwerk Nederland
ZZP Netwerk Nederland sinds 11 juni 2009 voor, door en met ondernemende ZZP ers Postbus 9706 1006 GE AMSTERDAM www.zzpnetwerknederland.nl info@zzpnetwerknederland.nl rapportage n.a.v. onderzoek 15 januari
Nadere informatieResultaten Conjuntuurenquête jaar 2015
Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Willemstad, Mei 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Concluderende opmerkingen... 17 1 CBS Curaçao mei 2016 Inleiding
Nadere informatieInternationaliseringsdesk regio Zwolle
Internationaliseringsdesk regio Zwolle Rapportage over de mogelijke behoefte aan een internationaliseringsdesk/duitslanddesk voor de regio Zwolle Lectoraat International Business Kenniscentrum Strategisch
Nadere informatieInternationaal succesvol, ook voor u dichtbij!? TNS Nipo
Internationaal succesvol, ook voor u dichtbij!? TNS Growth Map Achtergrond De Kamer van Koophandel Amsterdam heeft zich tot doel gesteld bedrijven in de regio internationaal meer actief te krijgen om zo
Nadere informatieBuitenlandse investeringen door het MKB
M00408 Buitenlandse investeringen door het MKB Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden? Jolanda Hessels Maarten Overweel Zoetermeer, 13 oktober 004 Buitenlandse investeringen
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquete 2014
Willemstad, april 15 Inhoud Inleiding... 2 Methodologie... 2 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen...3 Concurrentiepositie...5 Vertrouwen in de economie...5 Vertrouwen
Nadere informatieSlimmer werken met mensen
Slimmer werken met mensen Paul Breman Mijn Bedrijf 2.0 wordt mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie, de Provincie Utrecht en de Gemeente
Nadere informatieM200608. Vooral anders. De kwaliteit van het personeel van de toekomst. Frans Pleijster
M200608 Vooral anders De kwaliteit van het personeel van de toekomst Frans Pleijster Zoetermeer, september 2006 De Werknemer van de toekomst Van alle ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf verwacht
Nadere informatieKOOPZONDAGEN De mening van burgers en ondernemers
KOOPZONDAGEN De mening van burgers en ondernemers Opdrachtnemer: Bureau O&S Heerlen Opdrachtgever: Bureau Economie Januari 2013 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 3 2. Onderzoeksvragen 3 3. Onderzoeksopzet 3 4.
Nadere informatieInnovatiemonitor. resultaten 2018 samenvatting
Innovatiemonitor resultaten 218 samenvatting MPD Groene Energie werkt aan een mix van energie-oplossingen voor een betaalbare, maatschappelijke en energie-verantwoorde toekomst. 2 Innovatiemonitor resultaten
Nadere informatieVertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen
Vertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen Bram van der Linden Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1107-1 Rapportnummer : A201373 Dit onderzoek is gefinancierd
Nadere informatieHALFJAARLIJKS ONDERZOEK. Conjunctuurenquête voorjaar 2015
HALFJAARLIJKS ONDERZOEK Conjunctuurenquête voorjaar 2015 Samenvatting Uit de FME Conjunctuurenquête voorjaar 2015 wordt duidelijk dat veel bedrijven een gezonde uitgangspositie hebben om de uitdagingen
Nadere informatieNulmeting Friese circulaire economie. Prof. Gjalt de Jong
Nulmeting Friese circulaire economie Prof. Gjalt de Jong g.de.jong@rug.nl Colofon 28 februari 2019 Dit project is een samenwerking tussen Rijksuniversiteit Groningen / Campus Fryslân en de Provincie Friesland.
Nadere informatieMKB ICT-onderzoek 2009
ICT: noodzakelijk kwaad of concurrentievoordeel? Voor 32% van het MKB vormt ICT een bijrol binnen de business, terwijl voor het overig deel ICT een sleutelfunctie heeft binnen de bedrijfsvoering: als de
Nadere informatieExportprestaties van het industriële MKB in 2003
M200410 Exportprestaties van het industriële MKB in 2003 Exportthermometer Jolanda Hessels Kees Bakker Zoetermeer, november 2004 Exportprestaties van het industriële MKB in 2003 In 2003 laat de export
Nadere informatieVergelijking tussen sectoren (In (Aandeel procenten) arbeidsplaatsen in procenten)
Staat van 2014 Sectorstructuur In welke sectoren is sterker vertegenwoordigd dan het s gemiddelde? Zakelijke diensten (16,5%), Informatie en Communicatie (6,5%), Financiële instellingen (4,5%) Vergelijking
Nadere informatieInnovatie, ontwikkelingen en samenwerking. Een blik op het micro-mkb op basis van de Innovatief Personeelsbeleid-vragenlijst.
Innovatie, ontwikkelingen en samenwerking. Een blik op het micro-mkb op basis van de Innovatief Personeelsbeleid-vragenlijst. Het onderzoeksproject Innovatief Personeelsbeleid richt zich op de vraag hoe
Nadere informatieINNOVATIEMONITOR. resultaten regiofoodvalley.nl
INNOVATIEMONITOR resultaten 218 regiofoodvalley.nl Noldus Information Technology uit Wageningen werkt met kennis en begrip van het wetenschappelijk domein aan software, hardware en praktische toepassingen
Nadere informatieFact sheet. Ondernemerschap in Noord. In stadsdeel Noord zijn er in ves gekeken of de gemiddelde bedrijfsgrootte van
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in Stadsdeel is van oudsher een woongebied (voor arbeiders) met aan de oevers grote industriële bedrijven. Na de de-industrialisatie in de jaren zeventig en tachtig
Nadere informatieDUURZAAM ONDERNEMEN. December, 2018
DUURZAAM ONDERNEMEN December, 2018 1 Inhoud 1. Inleiding 3 Aanleiding van het onderzoek 4 Omschrijving van het onderzoek 5 2. Samenvatting 6 3. Resultaten 9 3.1 Duurzaam ondernemen 10 3.2 Samenwerken 23
Nadere informatieBijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB. drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus
Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1096-8 Rapportnummer : A201363 Dit onderzoek is gefinancierd
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieIn juli 2015 heeft u via het online KvK Ondernemerspanel deelgenomen aan een ZZP onderzoek. Nogmaals hartelijk dank voor uw deelname!
Panelonderzoek ZZP Geacht panellid, In juli 2015 heeft u via het online KvK Ondernemerspanel deelgenomen aan een ZZP onderzoek. Nogmaals hartelijk dank voor uw deelname! Graag delen wij de belangrijkste
Nadere informatieFact sheet. Ondernemerschap in Westpoort. Vestigingen en ondernemingen in Westpoort. Ondernemerschap in Westpoort. november 2011
Fact sheet november 211 Ondernemerschap in is het haven-, industrie- en kantorengebied aan de westkant van. Hoewel er in weinig ondernemingen te vinden zijn, zijn er veel personen werkzaam. Daarnaast kennen
Nadere informatieStijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel
M200515 Stijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel Exportthermometer drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, januari 2006 Exportprestaties en exportpotentieel van de industrie, de
Nadere informatieM200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.
M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten
Nadere informatieStarters zien door de wolken toch de zon
M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische
Nadere informatieInnovatie bij groot en klein 1
Innovatie bij groot en klein 1 Gerhard Meinen 2 In hoeverre verschillen de kleinste bedrijven van de grotere als het gaat om het doorvoeren van technologische vernieuwingen (innovaties). Innoveren kleine
Nadere informatieMKB-index april 2017
MKB-index april 2017 Zoetermeer, 4 mei 2017 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en
Nadere informatieTopsectoren in beeld Ontwikkelingen van de innovativiteit van de topsectoren
Topsectoren in beeld Ontwikkelingen van de innovativiteit van de topsectoren 2012-2014 ISBN : 978-90-371-1135-4 Rapportnummer : A201430 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en
Nadere informatieM Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel
M201010 Starters en de markt drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2010 Starters en de markt Ondernemers die met een bedrijf zijn begonnen in de maanden voordat de economie in 2008 van groei omsloeg
Nadere informatieWat is jouw grootste uitdaging als ondernemer?
Wat is jouw grootste uitdaging als ondernemer? De Week van de Ondernemer doet het gehele jaar onderzoek naar de belangrijkste uitdagingen van ondernemers. We presenteren hierbij de belangrijkste uitkomsten.
Nadere informatieM201205. De rekening betalen. Betalen zakelijke afnemers en overheden hun MKBleveranciers. Ro Braaksma Lia Smit
M201205 De rekening betalen Betalen zakelijke afnemers en overheden hun MKBleveranciers op tijd? Ro Braaksma Lia Smit Zoetermeer, 7 mei 2012 De rekening betalen In deze samenvatting vindt u bulletsgewijs
Nadere informatieVereniging FME-CWM. Onderzoek Technologie & Innovatie in de technologische industrie
Vereniging FME-CWM Onderzoek Technologie & Innovatie in de technologische industrie Onderzoek Technologie & Innovatie in de technologische industrie Vereniging FME-CWM Zoetermeer, maart 12 Geert Huizinga,
Nadere informatiePanelonderzoek Vernieuwing & Internationalisering
Panelonderzoek Vernieuwing & Internationalisering Geacht panellid, In december 2014 heeft u via het online KvK Ondernemerspanel deelgenomen aan een onderzoek over Vernieuwing & Internationalisering. Nogmaals
Nadere informatieAmsterdam-Noord en de recessie
Amsterdam-Noord en de recessie Sinds november 2009 kunnen bewoners van Amsterdam-Noord lid worden van het digitale bewonerspanel. In deze rapportage worden de resultaten van de eerste meting gepresenteerd.
Nadere informatieFact sheet. Ondernemers in Nieuw-West, te bestuderen kijken we eerst naar alle vesti- merschap in stadsdeel Nieuw-West zich verhoudt
Fact sheet november 11 Ondernemerschap in is een samenvoeging van de vroegere stadsdelen Geuzenveld/Slotermeer, Slotervaart en Osdorp. Het stadsdeel is vooral een woongebied en heeft dan ook een relatief
Nadere informatieResultaten internetpanel Dienst Regelingen
Resultaten internetpanel Dienst Regelingen Resultaten peiling 15: gebruik social media juli 2012 1. Inleiding Tussen 1 juni en 10 juni konden panelleden van het internetpanel Dienst Regelingen een peiling
Nadere informatieM200703. Inkoopgedrag in het MKB. Aandacht voor de inkoop verschilt met de bedrijfsomvang en met het inkoopaandeel in de kosten
M200703 Inkoopgedrag in het MKB Aandacht voor de inkoop verschilt met de bedrijfsomvang en met het inkoopaandeel in de kosten drs. M.J. Overweel drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, januari 2007 2 Inkoopgedrag
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio
Nadere informatieCreativiteit is prioriteit
PERSBERICHT Hasselt, 9 november 2011 Creativiteit is prioriteit Creativiteit noodzakelijk voor toekomst Limburgse bedrijven Onderzoek VKW Limburg en UNIZO-Limburg: 4 op 5 bedrijven acht creativiteit noodzakelijk
Nadere informatieMoeilijk plaatsbare werklozen in het MKB
M200915 Moeilijk plaatsbare werklozen in het MKB A. Ruis Msc. drs. F.M.J. Westhof Zoetermeer, september 2009 Moeilijk plaatsbare werklozen in het MKB Er liggen voldoende kansen voor moeilijk plaatsbare
Nadere informatie