Voorwoord 15. Hoofdstuk 1 Oriëntatie op de verpleegkunde 19

Transcriptie

1 Voorwoord 15 Hoofdstuk 1 Oriëntatie op de verpleegkunde 19 Inleiding 19 Leerdoelen 20 Leerkern Op zoek naar een definitie van verpleegkunde Verpleegkunde in de loop van de geschiedenis Verpleegkunde volgens de wettelijke reglementering Verpleegkunde volgens het beroepsprofiel van de Vlaamse Onderwijsraad Beroepsprofiel voor de verpleegkundige in Nederland Verpleegkunde volgens een aantal verpleegkundigen Verpleegkunde in relatie tot andere hulpverleners Verpleegkunde volgens de maatschappij Professioneel zelfbeeld van verpleegkundigen in de algemene Belgische ziekenhuizen en het belang hiervan voor de toekomst van het beroep Van verpleging naar verpleegkunde: de weg van professionalisering en theorievorming Gevolgen van deze evolutie Kenmerken van professionalisering Ontstaan van verplegingswetenschap Belang van verplegingswetenschap Profilering van de verpleegkunde Relatie tussen theorie en praktijk De kloof tussen theorie en praktijk Generische kennis en specifieke kennis 42 Besluit 43

2 6 INHOUD Hoofdstuk 2 Organisatie van de gezondheidszorg 45 Inleiding 45 Leerdoelen 46 Leerkern Evolutie in de sector van de gezondheidszorg Veranderingen in de samenleving Hoger opleidingsniveau en meer verantwoordelijkheid voor eigen gezondheid Eis tot en accent op kwaliteit De socio-economische realiteit (betaal- of onbetaalbaarheid van de zorg) Evolutie in het denken over gezondheid Toenemend aantal buitenlandse patiënten/migranten Veroudering van de bevolking (vergrijzing) Evolutie binnen de medische wetenschap Toekomstscenario Grotere nadruk op technologie (medisch-technische en intensieve diensten) Toenemend gebruik van informatica Het aantal hyperspecialisaties neemt toe Onderzoeks- en behandelingsmethoden verfijnen steeds meer en worden efficiënter De huidige diagnosemogelijkheden zijn soms groter dan de behandelingsmogelijkheden Organisatie van de gezondheidszorgvoorzieningen Preventieve en curatieve gezondheidszorg Intra-, extra- en transmuraal Echelonnering Het begrip echelonnering Doel van de echelonnering Criteria bij het maken van de indeling Bespreking van de verschillende echelons (trappen, lijnen) De gezondheidszorg in België Bevoegdheden van de verschillende bestuursniveaus in België Overzicht van de medische diensten in België De werkomgeving van de verpleegkundige Algemeen Concrete tewerkstelling Impact van Europa op de gezondheidszorg in België Inleiding Het verdag van Maastricht Vrij verkeer van zorgverstrekkers in de Europese Unie en de richtlijn Bolkenstein 74

3 INHOUD 7 Hoofdstuk 3 Visies in de verpleegkunde 77 Inleiding 77 Leerdoelen 78 Leerkern De begrippen visie en concept Mensvisies Mensvisies algemeen Individuele mensvisies Een mensvisie voor de verpleegkunde Reductionistische mensvisie, reductionisme en het medisch model Holistische mensvisie, holisme en humanistische geneeskunde Holisme en reductionisme: een complementaire benadering Bruikbaarheid van reductionisme en holisme Het holisme: een bruikbare mensvisie voor de verpleegkunde Visie op gezondheid Samenhang met mensbeeld Gezondheid en ziekte: een omschrijving van de begrippen Visie op zorg als kernbegrip in de verpleegkunde Het concept zorg in het algemeen Zorg: zorgbehoefte en zorgaanbod Zelfzorg of basiszorg Omschrijving Voorwaarden voor zelfzorg Kenmerken van zelfzorg Zelfzorg bij gezonden Zelfzorg bij zieken Zelfhulptechnieken en zelfhulpgroepen in verband met ziekte Voordelen van zelfzorg Mantelzorg Omschrijving Kenmerken van zelfzorg Takenpakket van mantelzorgers Voordelen van mantelzorg (toegepast in een instelling) Kwetsbaarheid en andere nadelen van mantelzorg Professionele zorg Omschrijving Kenmerken van professionele zorg Verpleegkundige zorg volgens Benner en Wrubel 100

4 8 INHOUD Relatie tussen verpleegkundige en patiënt Betekenis van de zorg voor de zorgontvanger Zorgmix (zorgketen) 102 Hoofdstuk 4 Verpleegkundige theorieën en modellen 105 Inleiding 105 Leerdoelen 105 Leerkern Verpleegkundige theorieën en modellen in het algemeen Ontstaan van verpleegkundige theorieën De functies van verpleegkundige theorie Relatie tussen verpleegkundige theorie en verpleegkundig model Belang van de verpleegmodellen Indeling van de verpleegkundige theorieën (en afgeleide modellen) Zelfzorgtheorie Adaptatietheorieën Relatietheorieën Holistische theorieën Interactionistische theorieën Behavioristische theorieën of gedragstheorieën Bespreking van een aantal verpleegkundige modellen Het zelfzorgmodel van Virginia Henderson Omschrijving Voordelen en beperkingen van het model Het zelfzorgmodel van Orem Algemeen De theorie van de zelfzorg De theorie van het zelfzorgtekort De theorie van het verpleegkundig handelen (verpleegkundig vermogen) Voordelen en beperkingen van het model Interactiemodellen Het model van Orlando Het model van King Het adaptatiemodel van Callista Roy Omschrijving Behoeften ingedeeld volgens modi De mens als adaptief systeem De functie van de verpleegkundige volgens Roy Voor- en nadelen van het model Het holistisch model van M. Grypdonck, gebaseerd op M. Rogers en C. Roy 121

5 INHOUD Omschrijving De begrippen rollen, relaties en milieu 121 Besluit 122 Bijlage Zelfzorgbehoeften volgens Orem 123 Hoofdstuk 5 Integrerende Verpleegkunde (IV) 125 Inleiding 125 Leerdoelen 125 Leerkern Ontstaan van IV Basisfilosofie van IV Verantwoordelijkheid als kernbegrip van IV De holistische mensvisie van Martha Rogers Uitgangspunten en wezenskenmerken De mens als unieke en globale eenheid Voortdurende wisselwerking in een open systeem Het menselijk leven: irreversibel en in één richting Het menselijk leven: patroon en organisatie Abstraheren, symboliseren, verbeelding en gevoel Doelstellingen van IV Hulpmiddelen voor IV Heroriëntering van de functies Taaktoewijzing Patiëntentoewijzing Systematisch verpleegkundig handelen Verbeteren van de communicatie Optimaliseren van de verpleeguren 134 Besluit 135 Hoofdstuk 6 Systematisch Verpleegkundig Handelen (SVH) 137 Inleiding 137 Leerdoelen 137 Leerkern Plaats van het SVH Methodisch werken in de verpleegkunde Hoe problemen benaderen? Met gissen en missen ( trial and error ) Intuïtief Vanuit traditie 139

6 10 INHOUD Een meer wetenschappelijke benadering: systematisch en doelgericht Wie heeft baat bij het methodisch werken in de verpleegkunde? De patiënt (cliënt, resident, bewoner) De verpleegkundige De organisatie SVH als een cyclisch proces Algemeen Fase 1: Gegevens verzamelen Omschrijving Welke gegevens verzamelen? Wanneer gegevens verzamelen? Bronnen voor gegevensverzameling Hulpmiddelen voor het hanteren en communiceren van gegevens Fase 2: Verpleegproblemen vaststellen Overgang van gegevensverzameling naar probleemformulering Wanneer ontstaan verpleegproblemen? Soorten verpleegproblemen Fase 3: Doelstellingen bepalen en evaluatiecriteria aangeven Doelstellingen Evaluatiecriteria Fase 4: Acties plannen en uitvoeren Planningsproces Acties uitvoeren Fase 5: Het proces evalueren en bijsturen Functie Redenen om te evalueren Evaluatievragen 155 Bijlage 1 Lijst met mogelijke sterke en zwakke punten van patiënten vanuit het verpleegmodel van M. Grypdonck 157 Bijlage 2 Model voor gegevensverzameling volgens het verpleegmodel van M. Grypdonck, gebaseerd op M. Rogers en C. Roy 158 Bijlage 3 De functionele gezondheidspatronen volgens M. Gordon 160 Hoofdstuk 7 Basisprincipes met betrekking tot verplegingstechnieken 163 Inleiding 163 Leerdoelen 163 Leerkern 164

7 INHOUD Bepaling van een verplegingstechniek (manuele vaardigheid) Belang van technieken in de verpleegkunde De basisprincipes in verband met verplegingstechnieken Algemeen Basisprincipe 1: Hygiëne en steriliteit Basisprincipe 2: Veiligheid en het voorkomen van specifieke gevaren Basisprincipe 3: Beleving van de patiënt Basisprincipe 4: Zelfzorg en inspraak van de patiënt Basisprincipe 5: Comfort Basisprincipe 6: Ergonomie Basisprincipe 7: Economie Basisprincipe 8: Ecologie 173 Besluit 173 Hoofdstuk 8 Verpleegkundige diagnostiek 175 Inleiding 175 Leerdoelen 176 Leerkern De term diagnose in evolutie Het begrip verpleegkundige diagnose Verpleegkundige diagnostiek: algemeen Verschil tussen een medische en een verpleegkundige diagnose Multi-disciplinaire problemen Functie van verpleegkundige diagnostiek Verpleegkundige diagnostiek: twee dimensies Verpleegkundige diagnostiek als proces Verpleegkundige diagnostiek als product Relatie tussen verpleegkundige diagnose als proces en als product Taxonomie Definitie Doel van de taxonomie: algemeen Taxonomie met betrekking tot het classificeren van verpleegkundige diagnoses Andere classificatiesystemen met betrekking tot andere fasen van het verpleegproces (NIC, NOC, ICIDH, HHCC) Problemen bij de ontwikkeling en classificatie van verpleegkundige diagnoses 187 Opmerkingen en besluit 188

8 12 INHOUD Hoofdstuk 9 Zorgcoördinatie en klinische zorgpaden: twee voorbeelden van zorgmanagement 189 Inleiding 189 Leerdoelen 190 Leerkern Zorgcoördinatie Definitie en omschrijving Zorgcoördinatie in de verpleegkunde Functie en betekenis van zorgcoördinatie Niveaus van zorgcoördinatie Voor zorgcoördinatie vereiste vaardigheden en attitudes Klinische paden Definitie en omschrijving Klinische paden als concept Klinische paden als proces Klinische paden als methode Het klinische pad als product Netwerk klinische paden Besluit 201 Hoofdstuk 10 Evidence-Based Practice in de verpleegkundige zorg 203 Inleiding 203 Leerdoelen 204 Leerkern Evidence-based medicine en evidence-based practice Wat is evidence? De hiërarchie in de evidence EBP, richtlijnen en protocollen Implementatie van evidence-based practice 211 Hoofdstuk 11 Minimale Verpleegkundige gegevens (MVG) 213 Inleiding 213 Leerdoelen 214 Leerkern Definities Waarom minimale gegevens registreren? De MVG-registratie van Actualisering van de MVG-registratie 216

9 INHOUD Waarom actualisering? Nursing Intervention Classification (NIC) als taal en kader voor de actualisering van MVG Het verschil tussen MVG en NIC 218 Bibliografie 221