Woord vooraf Opbouw van deze studie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Woord vooraf Opbouw van deze studie"

Erna Kuipersё
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van zaken 2 1. Evidence based 3 2. Het doel van de zorg 4 3. Psychiaters en psychologen 5 4. Hersenwetenschappen 7 5. Optimisme versus pessimisme 9 6. Tot besluit Historische achtergronden van de psychiatrie Humanisering, psychofarmacologie en rehabilitatie Dramatische gebeurtenissen 14 HOOFDSTUK 2 VRAAGSTELLING EN WETENSCHAPSFILOSOFISCH KADER 25 Inleiding Doel van deze studie Vertrekpunt Doelstelling Vraagstelling Het wetenschapsfilosofische kader Behoefte aan filosofie Waarom Mario Bunge? 34 DEEL I I : GRONDSLAGEN: WETENSCHAPSFILOSOFIE, BIOLOGIE EN PSYCHOLOGIE 43 HOOFDSTUK 3 FILOSOFIE: DE BIJDRAGE VAN MARIO BUNGE 44 Inleiding Mario Bunge Leven en werk De relevantie van het oeuvre van Mario Bunge Systemisme, materialisme en realisme Systemisme Materialisme Realisme Determinanten en mechanismen Determinatie Mechanismen en verklaringen Onderscheid tussen mechanismen en determinanten Oorzakelijkheid, (psycho)pathogenese en (psychopathologie Tot slot: wat doen wetten? 71 HOOFDSTUK 4: FILOSOFIE VAN DE BIOLOGIE 78 Inleiding Wat is biologie? Uitgangspunten De biofilosofie van Mahner & Bunge Werking 81

Optimisme versus pessimisme 9 6. Tot besluit 13 1.2 Historische achtergronden van de psychiatrie 13 1. Humanisering, psychofarmacologie en rehabilitatie 14 2.

2 1. Filosofie van biosystemen Systeembiologie Ontwikkeling Biofilosofie van ontwikkeling Ontwikkelingsbiologie nader beschouwd Evolutie Filosofie van de evolutie Verklaringen in de evolutionaire biologie Functies en disfuncties Vijf typen functies De heuristische betekenis van functies 115 HOOFDSTUK 5: FILOSOFIE VAN DE PSYCHOLOGIE 123 Inleiding De filosofie van Bunge over lichaam en geest Toelichting op enkele centrale begrippen Psychoneurale identiteitshypothese Psychische functies als functies van de hersenen Psychosociale neurowetenschap De werking van het brein Neuropsychologie De bijdrage van Joaquin Fuster Emoties en cognities De ontwikkeling van het brein Ontwikkelingsneurowetenschap De bijdrage van Paul Baltes en collega s: ontwikkeling gedurende de gehele levensloop De evolutie van het brein Evolutionaire neurowetenschap Discussie: evolutionaire psychologie Functiebegrippen en hun samenhang Algemene uitspraken over functies Psychische functies 178 DEEL I I I: PSYCHOPATHOLOGIE: ONTOLOGISCHE EN EPISTEMOLOGISCHE KWESTIES 193 HOOFDSTUK 6: ZIEKTE EN PSYCHOPATHOLOGIE 194 Inleiding Bunges realistische ontologie en analyse van systemen Dingen en hun eigenschappen Toestanden en veranderingen De analyse van de eigenschappen van systemen Conceptuele onderscheidingen in verband met ziekte en psychopathologie Wat is ziekte en wat is een psychische stoornis? Kenmerken van ziekte Discussie: ziekte in verband met complexiteit, fragiliteit en robuustheid Symptomen en disfuncties Symptomen Disfuncties Determinanten en mechanismen van ziekte en psychopathologie Conceptuele onderscheidingen 2. Mechanismen: bescherming, ziekte, compensatie

De heuristische betekenis van functies 115 HOOFDSTUK 5: FILOSOFIE VAN DE PSYCHOLOGIE 123 Inleiding 123 5.1 De filosofie van Bunge over lichaam en geest 123 1.

3 en herstel Discussie: bestaan aparte mechanismen voor ziekte, herstel en compensatie? Discussie: gedrag en psychopathologie Ter afsluiting: ziekte als verandering van systeemeigenschappen 239 HOOFDSTUK 7: ONDERZOEKEN EN DIAGNOSTICEREN VAN PSYCHOPATHOLOGIE 247 Inleiding Bunges realistische epistemologie Kennis en de wetenschappelijke methode Hypothesen en theorieën Wetenschappelijk begrijpen Bewijs en waarheid Onderzoek naar psychopathologie in vier stappen Algemene opmerkingen Denkmodel voor het onderzoek De analyse in vier stappen nader beschouwd De hoofdlijnen Een toelichting op de vier stappen De weg omhoog: duiden de symptomen op een stoornis? Discussie: dominante, robuuste en schadelijke disfuncties 291 i. Nadere precisering van de drie criteria 292 i. Implicaties voor ontwikkelingsstoornissen Disease en illness Diagnosticeren van psychopathologie 297 i. Verschil en overeenkomst diagnostiek en wetenschappelijk onderzoek 297 i. Diagnostiek als het oplossen van omgekeerde problemen Diagnostiek in vier stappen 303 DEEL I V: CONSEQUENTIES EN IMPLICATIES VOOR ONDERZOEK EN DIAGNOSTIEK 311 HOOFDSTUK 8: OBSTAKELS VOOR ONDERZOEK EN DIAGNOSTIEK- ZOEKEN NAAR OPLOSSINGEN 312 Inleiding Classificatie van de psychopathologie Introductie: de bijzondere positie van de psychiatrie De DSM De bijdrage van John Sadler De bijdrage van Herman van Praag Discussie: co-morbiditeit en dubbele diagnose Achtergronden van het begrip co-morbiditeit Ontologische en epistemologische problemen bij de psychiatrische diagnostiek Onderzoeken van co-morbiditeit Nuttig versus valide Toekomst DSM: classificatie van symptomen én disfuncties Is een alternatief voor de huidige DSM mogelijk? Is een functiegerichte classificatie mogelijk? De bijdrage van de Psychodynamic Diagnostic Manual (PDM) 344

Kennis en de wetenschappelijke methode 248 2. Hypothesen en theorieën 249 3. Wetenschappelijk begrijpen 252 4. Bewijs en waarheid 254 7.2 Onderzoek naar psychopathologie in vier stappen 257 1.

4 4. Discussie: is het concept endofenotype een uitkomst? Neerwaartse en opwaartse benaderingen Tot besluit Scheiding tussen (medische) disciplines Klinische neuropsychologie en psychiatrie Neurologie en psychiatrie 357 HOOFDSTUK 9: KANTTEKENINGEN BIJ HET ONDERZOEK NAAR PSYCHOPATHOLOGIE 364 Inleiding Ontologie leidt epistemologie Theorie en hypothese Emergentie Microreductie Typen relaties tussen en op niveaus Algemene problemen bij het onderzoek naar psychische stoornissen Biologische psychiatrie Organisatieniveaus - het belang van interdisciplines De rol van de epidemiologie en de sociale geschiedenis voor de kennisontwikkeling Classificatie en epidemiologie Het aantonen van (causale) verbanden Het belang van het sociaal-historisch perspectief Casus: verslaving als beschavingsstoornis in Nederland Werking van systemen en psychopathologie Systeembiologie versus moleculaire biologie Casus: genetische en epigenetische modellen met betrekking tot schizofrenie Casus: neurogenese op volwassen leeftijd Ontwikkeling van systemen en psychopathologie Ontwikkeling en ontwikkelingsstoornissen Casus: autisme als ontwikkelingsstoornis Implicaties voor andere vormen van psychopathologie Consequenties voor het programmeren van onderzoek Evolutie van systemen en psychopathologie Ter introductie Evolutionaire biologie Ontwikkeling in evolutie: evolutionaire ontwikkelingsbiologie Evolutie, ziekte en psychopathologie Evolutionaire psychiatrie Conclusies en slotopmerkingen 475 HOOFDSTUK IO: SLOTBESCHOUWINGEN 492 Inleiding Psychopathologie vanuit biologisch perspectief Drie dynamische perspectieven: werking, ontwikkeling en evolutie Psychopathologie en evolutie Het ontwikkelen van modellen Het belang van modellen Tegen het machinemodel Modellen bouwen De relevantie van deze studie voor de klinische praktijk De heuristische rol van functies en disfuncties Functiegerichte diagnostiek 515

1 Ontologie leidt epistemologie 364 1. Theorie en hypothese 364 2. Emergentie 366 3. Microreductie 367 4. Typen relaties tussen en op niveaus 369 9.2. Algemene problemen bij het onderzoek naar psychische stoornissen 373 1.

5 3. Onderzoek in de klinische praktijk Behandelen van psychopathologie Evidence based psychiatrie - het nut van mechanismische verklaringen De beperkingen van de RCT Reflexen en reflectie Op weg naar een conceptueel systeem voor de psychiatrie Verantwoording Eisen aan een conceptueel systeem Slotconclusies Nogmaals: behoefte aan filosofie De resultaten van deze studie 545 Nawoord 558 BIJLAGE: SPECIFIEKE EIGENSCHAPPEN VAN COMPLEXE BIOSYSTEMEN 561 Inleiding Zelforganisatie Robuustheid Neutrale ruimten Trade-offs tussen systeemkenmerken Robuustheid en complexiteit Flexibiliteit, robuustheid en evolueerbaarheid Robuustheid, fragiliteit en prestatie 574 Samenvatting 580 Literatuur 593 Namenregister 621 Zakenregister 629 Curriculum vitae 669

Nogmaals: behoefte aan filosofie 543 2. De resultaten van deze studie 545 Nawoord 558 BIJLAGE: SPECIFIEKE EIGENSCHAPPEN VAN COMPLEXE BIOSYSTEMEN 561 Inleiding 561 1. Zelforganisatie 561 2.

Vergelijkbare documenten

Psychopathologie Grondslagen, determinanten, mechanismen

Psychopathologie Grondslagen, determinanten, mechanismen 7443_Psychopathologie proefschrift(2vel).indd 1 3/5/09 2:48:10 PM 7443_Psychopathologie proefschrift(2vel).indd 2 3/5/09 2:48:10 PM Psychopathologie