EEN NETWERKBENADERING

Transcriptie

1 EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School

2 DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen Geen NWO Veni beurs

3 WAT IS PSYCHOSE? Verstoring van de realiteit Positieve symptomen (hallucinaties, wanen, paranoia) Negatieve symptomen (avolitie, amotivatie) Cognitieve disorganisatie Affect (depressie, manie) Impact

4 COMPLEXITEIT VAN PSYCHOPATHOLOGIE kky kyy kyk

5 HETEROGENITEIT BINNEN DIAGNOSES

6 OVERLAP TUSSEN DIAGNOSES

7 Voorspellen van beloop en uitkomst niet optimaal Onderzoek in psychiatrie gedomineerd door DSM Problemen: hoge comorbiditeit klinische heterogeneteit non-specifieke behandel effecten geen diagnose-specifieke biologische/cognitieve markers overlap risico factoren diagnoses gebaseerd op volwassenen met langdurige klachten

8 EEN ANDER PERSPECTIEF.

9 PSYCHOPATHOLOGIE IS COMPLEX

10 Barabasi, Nature Physics 2012

11

12 LET S TALK NETWORKS!!

13 EEN EXPERIMENT...

14 EEN EXPERIMENT...

15

16 HOE WERKT DIT?

17 HOE WERKT DIT?

18 PSYCHISCHE STOORNISSEN? Schizofrenie

19 EEN NETWERK VAN SYMPTOMEN?

20 EEN NETWERK VAN SYMPTOMEN? Symptoms are constitutive of mental disorder, not reflective of it McNally, 2016

21 EEN VOORBEELD

22 NETWERKEN: EEN ANDERE FOCUS Van symptomen an sich Naar de verbanden tussen symptomen

23 TWEE TYPEN NETWERKEN 1. Cross-sectionele data van een groep individuen 2. Longitudinale data van één individu

24 WAT IS HET VERSCHIL? Latente factor model 1 onderliggend construct Netwerk model Geen latent construct Sx ongecorreleerd Sx beïnvloeden elkaar actief Sx gelijkwaardig Sx hebben unieke rol

25 NIEUWE INZICHTEN Het gehele systeem van symptomen bekijken De rol van individuele symptomen bekijken in dit geheel

26 HET COMPLEXE SYMPTOOM SYSTEEM Borsboom & Cramer, 2013

27 NETWERKEN NADER BEKEKEN Centraliteit Brugsymptomen Hubs

28 CENTRALITEIT Weerspiegelt relatieve rol van specifiek symptoom in netwerk Instrength (invloed van andere sx op symptoom) Outstrength (invloed van symptoom op andere sx) Betweenness (rol in het verbinden van andere sx)

29 Bringmann et al, 2015

30 COMORBIDITEIT? Brugsymptomen Goekoop & Goekoop, 2014; Borsboom & Cramer, 2013

31 HUBS

32 DE COMPONENTEN Inzoomen op specifieke rol van bepaalde symptomen De rol van een symptoom Kan per individu verschillen Kan per stoornis verschillen Kan per context verschillen

33 ALLE SYMPTOMEN HETZELFDE? Latent ziektemodel: Alle symptomen vloeien voort uit onderliggend construct Alle symptomen ongecorreleerd Alle symptomen zijn gelijkwaardig Is dat wel zo? Symptomen kunnen verschillen in: Risico factoren Onderliggende biologie Impact op functioneren en dagelijks leven

34 ALLE SYMPTOMEN HETZELFDE? Boschloo et al, 2016; Fried, 2015

35 SPECIFIEKE RELATIES MET RISICOFACTOREN Depressie: Verlies van partner vooral impact op eenzaamheid Fried et al, 2015 (eenzaamheid depressie) Demografische risicofactoren per symptoom Depressieve stemming lager inkomen concentratie hoger inkomen Slaapverandering/moeheid hogere opleiding psychomotor/suicidaliteit lagere opleiding Lux & Kendler 2010, in Fried et al, 2014 Stress beïnvloedt symptomen in verschillende mate

36 SPECIFIEKE RELATIES MET STRESS Depressie: Verlies van partner vooral impact op eenzaamheid (eenzaamheid depressie; Fried et al, 2015) Stress beïnvloedt symptomen in verschillende mate Fried et al, 2015

37 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014

38 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014

39 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014

40 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014

41 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Mannen: Meer suicidaliteit Vrouwen: Meer slaap- en eetproblemen; meer moe Fried et al, 2014

42 SPECIFIEKE RELATIES MET RISICOFACTOREN Psychose: Trauma negatieve psychotische symptomen Trauma positieve psychotische symptomen Trauma hallucinaties Trauma wanen & hallucinaties Sexueel misbruik hallucinaties Opgroeien in een tehuis paranoia Cognities? HPA? Verhoogde emotionele reactiviteit? Bentall et al, 2012

43 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Wigman et al, 2016

44 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Gevoelens missen intensiteit Gevoelens afgestompt Wigman et al, 2016

45 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Gedachten niet van jezelf- Onder controle van macht Wigman et al, 2016

46 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Agitatie Lastig ontspannen Wigman et al, 2016

47 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Doppelganger Moeilijk ademen Wigman et al, 2016

48 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Weinig energie- Gespannen voelen Wigman et al, 2016

49 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Wigman et al, 2016

50 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Gevoel van falen- Geen toekomst Wigman et al, 2016

51 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Gedachten niet van jezelf- Onder controle Wigman et al, 2016

52 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Isvoranu et al, 2016

53 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Ongewone gedachteninhoud Isvoranu et al, 2016

54 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Isvoranu et al, 2016

55 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Isvoranu et al, 2016

56 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Angst Paranoia Hall Wanen Isvoranu et al, 2016

57 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Affectief pad naar psychose? Isvoranu et al, 2016

58 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

59 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

60 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

61 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

62 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

63 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016

64 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016

65 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Herbelevingen Bryant et al, 2016

66 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016

67 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Centrale rol: Intrusies & fysiologische reactiviteit Bryant et al, 2016

68 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016

69 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Sterker verbonden Minder gedifferentieerd Centralere rol voor: toekomstbeeld; slaapprobelmen, woede, sociale onthechting, amnesie, concentratie Bryant et al, 2016

70 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Andere fases Andere mechanismen Andere interventies? Bryant et al, 2016

71 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Angst Stemmen horen Cannabis Achterdocht Externe stressor Borsboom, 2017

72 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Liefst een HUB! Externe stressor Optie 1: Ernst symptoom verlagen Borsboom, 2017

73 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Optie 2: Externe stressor weghalen Externe stressor Borsboom, 2017

74 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Optie 3: De connecties verzwakken Externe stressor Borsboom, 2017

75 Veelal cross-sectionele data Groepsniveau individueel niveau

76 AL MET AL Netwerkbenadering Schijnt nieuw licht op psychopathologie Geeft nieuwe inzichten in ontstaan Geeft nieuwe wegen voor behandeling Moet nog meer onderzocht Is ook slechts een theorie!

77 Dank voor uw aandacht!