KOFFIE PAUZE LUNCH KOFFIE PAUZE

Transcriptie

1 Programma Ochtend voorzitter Prof. Dr. R. van Marum 09:15 Opening Dr. P. Dautzenberg 09:20 Wil de echte Alzheimer opstaan? Dr. N. Prins 10:05 PET diagnostiek bij dementie Dr. C. De Pont 10:50 KOFFIE PAUZE 11:10 Dementie en delier Dr. P. Dautzenberg 11:55 LUNCH 13:00 Vervolg Middag voorzitter Dr. P. Dautzenberg 13:05 Alzheimer behandeling over 5 jaar? Prof. Dr. R. van Marum 13:45 Licht aan om cognitief te presenteren Dr. L. Snaphaan 14:15 Dementie of psychiatrie? Dr. L. Breuning 14:45 KOFFIE PAUZE 15:00 Workshop Plaats groepsbegeleiding? Mw. A. Joosen Dr. P. Dautzenberg 15:45 Afsluiting - borrel

2 Dementie en delier Een lastige combinatie 20 september 2019 Dr. Paul Dautzenberg Directeur Brain Research Center Den Bosch Geriater Jeroen Bosch Ziekenhuis

3 Inhoud Combinatie delier en dementie Delier en dementie; diagnose delier Richtlijnen Nieuwe inzichten Delier en dementie; diagnose dementie Richtlijnen Nieuwe inzichten

4 Ruim 100 jaar onderzoek Lipowski 1987; Contestabile Beh Brain Research Aguste Deter (51 jr) opname Frankfurt 1906 Alois Alzheimer Obductie: plaques, tangles 1910 Oskar Fisher Glia cel veranderingen door ontstekingmechanisme in brein bij AD Dale & Loewie Nobel prijs neurotransmitters (acetylcholine) 1974 Drachman Arch Neurol Cholinerge hypothese: 1998 donepezil 1986 Montalcine & Cohen Nobel prijs nerve grow factor bij AD: geen R/ 1991 Braak & Braak Verdeling Tau over het brein: symptomen sterke relatie Tau: (nog) geen R/ 1992 Hardy & Higgens Science Amyloid hypothese: symptomen geen relatie amyloid: geen R/ 2019 Pubmed Ruim items dementia - bijna items delirium; combi Lipowski JAMA Delirium (acute confusial states)

5 DE dementie bestaat niet Website Alzheimer Nederland december 2018

6 HET delier bestaat niet Morandi J Ger Psych 2017 Delirium Day 2015 N=429 21,5% hyperactief 38,5% hypoactief 27,3% gemengd type 12,7% onduidelijk

7 Motore subtypes delier: geen gouden standaard Hyperactief: 3 standaard criteria: Acuut ontstaan (Extreme) fysieke agitatie Psychomotore agitatie DSM-V: hyperactief, kan samenhangen met stemmingslabiliteit, verhoogde allertheid/agitatie en weigering Hypoactief: 2 standaard criteria Slaperigheid Inactiviteit (verbaal motorisch) DMS-V: hypoactief met afgenomen allertheid, traagheid, lethargie tot stupor Gemengd: fluctuatie

8 Onderscheid delier dementie Caplan Med Clin N Am 2010; Fong Lancet Neurol 2015;

9 Pathofysologie relatie dementie delier Fong Lancet Neurol 2015????

10 Prevalentie geheugenstoornissen (CSD) in algemeen ziekenhuis bij opnames (Reynesh BMC Med 2017) CSD: 85+ in ziekenhuis tot 50%

11 Incidentie Delier Dementie Han 2018 Clin Ger Med; Feynisch BMC MED 2017; Reynesh BMC Med 2017 CSD Delier (gemist) Dementie (gemist) SEH 35-37% 7-17%(57-83%) 20-38%(<<rapportage ) AZ 38.5% 24.6% 17.3% (bekend) (32.2% dement) (45.8% delirant) 50% 85+

12 Prevalentie delier naar verblijfplaats de Lange Int J Ger Psych 2012; Mathillas Arc Geront Ger 2013; Bohlken Int Psychoger 2017; Kosar JAGS 2017; Gual Dem Ger Cogn Dis 2018; Cheung BMC Geriatrics 2018; Bellelli BMC Med 2016; McCoy Gen Hosp Psych 2017 Algehele Populatie Ziekenhuispatienten naar afdeling 1-2% 65plussers 5% 85plussers neurologie 7,1-28,5% Huisartsen populatie geriatrie 24,7% 0,08%/5 jaar Interne 21,4-56% Geriatrische Revalidatie zorg Orthopedie 4,9-20,6% 4,3-38,7% Revalidatie 14% 65,1% bij gelijktijdig optreden dementie Neurochirurgie 2,7% Langdurig verblijf verpleeghuis Gynaecologie 0,9% 1,4%-70%

13 Diagnose delier bij dementie

14 Belang juiste diagnose delier bij dementie stellen: verwachtingen (Abengana Int Psychoger 2016) Delier symptomen bij patiënt MET dementie herstellen langzamer Delier zelf lijkt dementie proces te versnellen Groter kans functionele achteruitgang Groter risico opname verpleeghuis Toename mortaliteit risico

15 Dementie is uitlokkende factor delier Fong Lancet Neurol 2015; Han 2018 Clin Ger Med

16 Naast veel andere uitlokende factoren

17 Richtlijn delier bij volwassenen 2014 Maakt geen onderscheid in aanwezigheid dementie Schotland delier richtlijn evenmin onderscheid Nieuwe richtlijn delier NL (2020) gaat dit proberen

18 Probleemgedrag (BPSD) maakt dat delier en dementie moeilijk te onderscheiden zijn (Richardson Int Psychoger 2015)

19 Beïnvloedt pre-existent BPSD delier symptomen (en omgekeerd)?????

20 BPSD symptomen voorspellen aard delier en noodzaak medicatie (Abengana Int Psychoger 2016) Speciaal delier unit 20 maanden prospectief 174 patiënten (84.4 jr); 23% BPSD pre-ex. 52% hyperactief delier 19% hypoactief delier (selectie??) BPSD- groep minder hyperactief delier Delier bij BPSD+ groep ernstiger meer en hogere medicatie nodig voor delier Langer ligduur (gem 5 versus 9.5 dagen)

21 BPSD symptomen bij opname en ontslag: groot overlap delier - BPSD (Abengana Int Psychoger 2016) Preex BPSD- Preex BPSD+ Gestoord slaap-waak 96 62% 90 54% Hallucinaties 85 76% 73 73% Wanen 44 14% 30 22% Affect labiliteit 72 47% 81 57% Motore agitatie 56 18% 73 41% Verschil p <0.01 Aandacht stoornis 96 74% 97 73% Oriëntatie stoornis 96 87% 97 95%

22 Hoe gaan experts (n=205) te werk bij diagnose delier bij dementie? (Richardson Int Psychoger 2015) Online survey leden EDA, ADS, AIP en ADA. 71% artsen; 15% verpleegkundige; 14% wetenschappers 48% geriatrie; 15% psychiatrie; 13% interne 60% eigen score 7 of hoger op VAS schaal qua zekerheid Meest gebruikte schalen CAM (54%); DSM-5 (25%) Vooral aandacht voor attentie (71%); fluctuaties (65%) Ook aandacht motore fluctuaties, maar zelden wordt hiertoe een gevalideerde schaal gebruikt. 76% meest moeite bij stellen delier bij LBD

23 Conclusie: diagnose delier bij dementie Morandi J Ger Psych 2017 Kernsymptoom: Plotseling minder cognitief functioneren Noodzaak goede hetero-anamnese pre-morbide functioneren Moeilijker bij meer ernstige vormen dementie meer bij aandachtstoornissen - hallucinaties Twee maal vaker gediagnosticeerd bij LBD dan bij Alzheimer

24 Diagnose dementie bij delier

25 Dementie in een algemeen ziekenhuis Jackson PLOS Med 2017 Hoge prevalentie: ongeveer 25% van alle opgenomen patiënten dement of delirant Niet herkent: ongeveer 50% niet Delier maskeert: Slechts bij 1:3 delirante patiënten wordt een dementie herkent Groot probleem: In een 500 bed ziekenhuis zijn 70 opgenomen patiënten met niet herkende dementie 75% patiënten met dementie hebben gedragsproblemen

26 Dementie in een algemeen ziekenhuis (2) Jackson PLOS Med 2017 Veel complicaties: 75% patiënten met dementie hebben gedragsproblemen. Daarnaast delier, vallen. Ernstige vorm: Bijna 50% mutistisch, incontinent en mobiliteitproblemen Sombere prognose: 31% overleden in 6 maanden; 40% in 12 maanden

27 Diagnose dementie bij delier NHG standaard 2012 Ga eerst na of er sprake is van een delier Vervolgens eveneens geen handvatten voor diagnose dementie

28 Diagnose dementie bij delier Richtlijn dementie 2014 Maakt geen onderscheid in aanwezigheid delier Geeft geen handvatten hoe de diagnose dementie in aanwezigheid delier Nieuwe richtlijn dementie in de maak: blijft zo Nieuwe richtlijn delier in de maak: gaat het proberen

29 Delier helpt dementie zichtbaar worden: Stochastische resonantie R Benzi 1980 Signaal is te zwak voor detectie Door achtergrond ruis lukt dit wel Delier kan als achtergrond ruis dienen voor diagnose dementie

30 Diagnose dementie bij delier Klassiek: symptomen Door delier-ruis valt disfunctioneren juist op Acute knik in functioneren Biomarkers voor dementie; voor delier?

31 Acute knik; geen compleet herstel en >>: dementie diagnose Jackson PLOS MED 2017

32 Acute knik functioneren Noodzaak betrouwbare hetero-anamnese Liefst eerdere cogntitieve (screenende) test resultaten Cave knik ook bij: LBD VaD

33 Wat doen we met deze informatie? Symptomen niet langer alleen leidend

34 NIA-AA Research Framework (2018) hanteert een biologische definitie van alzheimer Biomarker profielen op basis Abeta, Tau en Neurodegeneratie ATN profiles A-T-N- A+T-N- Biomarker category Normal AD biomarkers Alzheimers pathophysiology Prodromale Alzheimer Ziekte van Alzheimer A+T-N+ A+T+N- A+T+N+ Alzheimers pathophysiology Alzheimers disease Alzheimers disease Alzheimer s pathophysiological continuum* A-T+N- Non- AD pathophysiology Zonder Abeta geen Alzheimer A-T-N+ Non- AD pathophysiology Jack, Alzheimers Dement A-T+N+ Non- AD pathophysiology

35 Biomarkers Alzheimer: vooral scans en liquor

36 Biomarkers delier Kahn JAGS 2011; Androsova Fr Ag Neurosc 2015

37 Behandeling delier: geen panacea

38 Medicamenteuze delier behandeling en preventie Wu JAMA Psychiatrie 2019 Medicatie evt, maar niet routine matig

39 Hoopvol volgens Neerlands eigentijdse filosoof Johan Cruijff Uitdagingen: Als ik zou willen dat je het begreep, had ik het wel beter uitgelegd. Je kunt beter ten onder gaan aan je eigen visie dan met de visie van een ander. Vaak moet er iets gebeuren, voordat er iets gebeurd. Oplossing: De waarheid is nooit zoals je denkt dat hij zou zijn. Je gaat het pas zien als je het door hebt. We zijn opzoek gegaan naar de overwinning en dan kom je hem vanzelf tegen.

40 BRC, JBZ en partners opzoek naar een oplossing

41 Dank voor uw aandacht! Vragen?