even voorstellen cognitieve stoornis: kwetsbare ouderen en diabetes uitdagingen -inhoud- stelling 6/27/2014 GRIJZE GOLF

Transcriptie

1 even voorstellen cognitieve stoornis: kwetsbare ouderen en diabetes Prof. Dr. Sophia E.JA. de Rooij, internist-geriater AMC Amsterdam GRIJZE GOLF uitdagingen 50% van de ziekenhuisbedden is in gebruik door 65-plussers 30% van acuut opgenomen ouderen sterft binnen 3 maanden 1/3 van de 85-plussers wordt jaarlijks opgenomen in het ziekenhuis 25 % van de acute oudere zks-patienten heeft diabetes Een stelling 1. Wat is kwetsbaar? 2. Hoe herken je het? 3. Hoe pak je het aan? Een film -inhoud- 4. Dementie 5. Hoe verder met dementie & diabetes 6. Meer lezen? stelling ik controleer bij iedere oudere diabetes standaard - ogen - hart - nieren - neuropathie - cerebrale diabetesgerelateerde eindorgaanschade 1

2 1. wat is kwetsbaarheid? probleemlijst Somatisch 1. DM type 2: instelling? orgaanschade? 2. andere CVR? probleemlijst Somatisch 1. DM type 2: instelling? 2. CVA 3. hartritmestoornis waarvoor bloedverdunner AF 4. recidiverende urineweginfectie antibiotica resistentie? 5. gewichtsverlies dd slikstoornis, anorexie, spieratrofie Psychisch 1. angstig voor recidief 2. moe dd na 3. slaperigheid dd delier 4. cognitieve stoornis dd delier, dementie Functioneel 1. slikstoornis 2. loopstoornis 3. onvoldoende progressie revalidatie Sociaal 1. samenwonend met echtgenoot 2. gedwongen verhuizing naar verpleeghuis 3. radeloze mantelzorg definities Comorbiditeit: 2 of meer ziekten Disability: ADL beperking Frailty: - verhoogde kwetsbaarheid voor stressoren - voortkomend uit verminderde fysiologische reserves - meerdere orgaansystemen zijn betrokken co of multi? Comorbiditeit: 1 index ziekte Multimorbiditeit: 2 of meer ziekten Fried,LP Untangling concepts of disability, frailty.. J geront med sci,

3 frailty (Fried) brede definitie verschilt van ADL beperking kliniek: - verlies van gewicht/spiermassa - verminderd uithoudingsvermogen - afname balans en mobiliteit - inactiviteit - afname cognitief functioneren overlap tussen comorbiditeit, beperking en frailty 2. hoe herken je het? Ik kan zo zien wie kwetsbaar is met ik bedoelen we de ervaren clinicus en ervaren verpleegkundige diabetes type 2 diabetische voet en visusklachten mantelzorg hulpmiddelen opleidingsniveau r.de jong 3

4 beloop fysiek functioneren waarom functieverlies? voor opn. ziekenhuisopn. na ontslag Desired functional status functional status at admission Functional status after hospital admission and with complication(s) Achteruitgang in fysiek functioneren Tijdelijk of blijvend Meetbaar Relevant wat willen ouderen zelf? activiteiten van het dagelijks leven bij ouderen 20 tot 30% van 65-plussers heeft ADL beperkingen 50 % ontwikkelt (langzaam) progressieve ADL beperkingen in combinatie met chronische ziekte en comorbiditeit 50 % ontwikkelt dit peracuut bij een acute klinische gebeurtenis en tijdens de hierop volgende ziekenhuisbehandeling Fried TR JAMA 2012 LP Fried, J Geront Med Sci, 2004; 59;

5 ADL als uitkomstmaat belangrijke uitkomstmaat bij ouderen. Reuben, N Eng J Med 2012 patient perspectief: behoud van zelfstandig functioneren, zelfredzaamheid maatschappelijk perspectief: care & cure kosten wetenschappelijk perspectief: tellen, turven & intervenieren 3. hoe pak je het aan? Gezondheidsraad: focus op zelfredzaamheid 3 groepen te onderscheiden: - gezonde ouderen, zonder of met enkele aandoening - ouderen met meerdere ziekten en beperkingen [disability] - kwetsbare ouderen met meerdere ziekten [frailty] strategien om functieverlies te voorkomen/uit te stellen risico inschatting dmv score (bv ISAR-PC, 3 vragen) CGA : probleem identificatie case-finding: systematisch opsporen van kwetsbaren triage: obv risicoscore Zie ook optimale cure & care op maat is gericht op functioneren korte film berusten? behouden? behandelen? 5

6 MMSE 6/27/ dementie dementie beloop van de ziekte van Alzheimer wist u dat klachten vroeg mild tot moderate ernstig verlies v. ADL bij diabetes ligt de kans op dementie tweemaal hoger, zowel op de ziekte van Alzheimer als op vasculaire dementie 10 gedragsproblemen 5 0 verpleeghuis sterfte jaar Feldman 6

7 Bruce 2007 resultaten N= jaar en oudere diabeten, 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie dementie, AD, VaD: klinische diagnose 28 (9.3%) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (19.9%) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie onafhankelijke determinanten voor dementie: 1. hoge leeftijd (per decade; odds ratio 4.0, 95% CI ) 2. duur diabetes (for each 5 years; odds ratio 1.69, 95% CI ) 3. aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 5.35, 95% CI ) 4. oefening/lichaamsbeweging (beschermend; odds ratio 0.26, 95% CI ). diabetes & dementie DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (34.4% vs 17.6%, P.001; multivariate-adjusted hazard ratio, 2.1; 95% CI, ). DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(14.2% vs 6.3%, P.001; multivariate-adjusted hazard ratio, 3.1; 95% CI, ). definitie Geheugenklachten Geheugenstoornissen Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens, fysiek functioneren en verandering van gedrag ongeacht CVA, hypertensie, hartinfarct Yaffe K et al. JAMA Intern Med Jun 10:1-6 Geheugen symptomen vormen van dementie Apraxie Afasie Agnosie cognitief functioneel ADL IADL ziekte van Alzheimer vasculaire dementie Lewy body dementie frontotemporale dementie Stoornis van de excutieve functies neuropsychiatrie Gedrag Psychiatrie 7

8 de ziekte van Alzheimer 60-70% heeft de ziekte van Alzheimer openbaart zich meestal rond 70 e jaar geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en oriëntatiestoornissen, daarna problemen met het spreken, het handelen, het overzicht en de herkenning later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen, zoals agressie of afname van initiatief gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar oorzaak onbekend neerslag amyloid en tau geassocieerd met leeftijd, roken, genetische factoren, hypertensie en andere vasculaire risicofactoren vasculaire dementie 20% heeft vasculaire dementie plotseling danwel geleidelijk begin grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering soms wisselend per dag urine-incontinentie en loopstoornissen vaak hypertensie of diabetes in de vg diagnostiek (Hetero) anamnese Lichamelijk, neurologisch en psychiatrisch onderzoek MMSE Lab CT/MRI cerebrum Neuropsychologisch onderzoek Overig: EEG Liquor (Obductie) klinisch beeld a. Geheugenstoornis en desorientatie b. Stoornis in aandacht, abstract denken en oordelen c. Corticale functie stoornissen d. Gedragveranderingen e. Beloop: traag / progressief f. Intact bewustzijn a. geheugenstoornis Inprenting Korte termijn Lange termijn geheugen 8

9 inprenting welke moest u onthouden? korte termijn Het vermogen om recente gebeurtenissen weer te geven is een weerspiegeling van de registratie en de consolidatie - hoe lang bent u hier al? - waarvoor bent u hier? - wat hebt u gisteravond gegeten? - wat hebt u op het journaal gezien? lange termijn wanneer bent u geboren? waar zat u op school? hoe heten uw kinderen? vertelt u eens over uw werk? Tijd Plaats Persoon orientatie test: MMSE Lichte vorm : MMSE Matige vorm : MMSE Matig ernstige vorm : MMSE Ernstige vorm : MMSE 9-0 9

10 b. aandacht Serial 7 Terugtellen van 20 0 Dagen van de week in omgekeerde volgorde Maanden in omgekeerde volgorde b. abstract denken Spreekwoord laten uitleggen b. oordelen Mening over behandeling vragen Taal Visuocontructie Praxis c. corticale functies kloktekentest goed fout 5. dementie & diabetes: hoe verder? 10

11 uitstellen van dementie prospectieve cohort studie personen met baseline fitness evaluatie metingen fitness levels, modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009 incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A & B claims data from 1999 to 2009 vertragen van dementie Pitkälä KH et al. Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX): A Randomized Controlled Trial. JAMA Intern Med May 27;173(10): Groepstraining - Minder snelle progressie dementie - Minder vallen - Gelijke kosten 6. meer lezen? 11