Risicopredictie bij de individuele MCI patiënt
|
|
- Frederik Veenstra
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Risicopredictie bij de individuele MCI patiënt Wiesje van der Flier, Ingrid van Maurik, Femke Bouwman, Charlotte Teunissen, Philip Scheltens, Mike Wattjes, Frederik Barkhof, Hans Berkhof Dementie Update, 23 maart 2017
2 Wat is bereikt in onderzoek: diagnose Nieuwe diagnostische testen grootste onderzoekssucces: MRI Cerebrale atrofie Hippocampus atrofie CSF Amyloid beta + tau PET Amyloid PET Alzheimer pathologie in vivo (accurate diagnose) Alzheimer pathologie vóór dementie (MCI) # MCI in geheugenpoli s
3 Patient journey Geheugenklachten/zorgen geheugenpoli Wanneer welke test? Beste toepassing van een test? Wat wil de patiënt? Wat betekent testresultaat voor patiënt? Hoe leg ik het uit?
4 ABIDE: doelstelling Voor diagnostische test Optimaal gebruik van test Na diagnostische test Betrekken van patiënten Betrekken van professionals
5 ABIDE: Alzheimer Biomarkers In Daily practice Doel: vertalen van beschikbare kennis over MRI, CSF, PET diagnostische testen naar de dagelijkse praktijk Publiek-privaat consortium Focus op MCI Betrokkenheid van professionals Betrokkenheid van patienten + naasten
6 ABIDE: individuele risicopredictie
7 MCI: prognose? Diagnose milde cognitieve stoornissen : onzekerheid over de toekomst Hampel & Lista, Nature Reviews Neurology, 2016
8 Nieuwe diagnostische criteria Alberts, Alzheimers Dement, 2011 NIA-AA 2011: biomarker evidence enhances the pathological specificity of the diagnosis dementia or MCI due to AD, facilitating an earlier diagnosis. Biomarkers: toeschrijven MCI met lage/ medium/ hoge waarschijnlijkheid aan onderliggende Alzheimerschade: MRI: hippocampus atrofie, globale corticale atrofie Liquor: amyloid beta, (p)tau (PET: FDG, amyloid) Uit onderzoek: afwijkende biomarkers hoger risico op AD dementie
9 Maar Hoe weeg en combineer ik biomarker resultaten?? Conflicterende biomarkers Wat betekent dit voor de individuele patiënt?? Wat als grens (ab)normaal?
10 Doelstelling Het ontwikkelen van een, op biomarkers gebaseerd, prognostisch model Voor individuele MCI patienten Rekening houdend met patiënt karakteristieken Hanteren van conflicterende en borderline resultaten
11 Methoden Amsterdam Dementia Cohort: 525 MCI Follow-up aanwezig Baseline MRI en/of CSF gegevens MRI 3D T1 gewogen scans Visueel: MTA, GCA Volumetrie: hippocampus (FSL First), genormaliseerd brein volume (NWBV, Sienax) CSF bepaling (Innogenetics, Fujirebio) Amyloid beta Totaal tau
12 Statistiek: ontwikkeling predictiemodellen Cox proportional hazards analysis Uitkomstmaat: tijd tot Alzheimer Dementie Non-AD - Competing risk Patiënt karakteristieken (leeftijd, geslacht en MMSE) Interacties tussen variabelen meegenomen als p<0.10 Survci command STATA: individuele probabilities na 1 en 3 jaar Verschillende modellen: MRI CSF MRI + CSF
13 Demografische kenmerken Totaal n=525 MCI stabiel n=324 MCI progressors n=201 p-waarde Leeftijd (jaren) 67±8 66±8 69±8 <0.001 Geslacht (V) (%) 210(40%) 118(3) 92() <0.05 Opleiding* 5±1 5±1 5±1 NS MMSE 27±2 27±2 26±3 <0.05 FU tijd 2.4±1 2.3±2 2.3±1 NS CSF maten MRI Volumetrisch Abeta 674± ± ±131 <0.001 Tau 477± ± ±341 <0.001 Hippocampus volume 6.6±1 6.9±1 6.2±1 <0.001 MRI visueel NWBV 1417± ± ±73 <0.001 MTA 0.9± ± ±0.9 <0.001 GCA 0.7± ± ±0.7 <0.001
14 Demografische kenmerken Totaal n=525 MCI stabiel n=324 MCI progressors n=201 p-waarde Leeftijd (jaren) 67±8 66±8 69±8 <0.001 Geslacht (V) (%) 210(40%) 118(3) 92() <0.05 Opleiding* 5±1 5±1 5±1 NS MMSE 27±2 27±2 26±3 <0.05 FU tijd 2.4±1 2.3±2 2.3±1 NS CSF maten MRI Volumetrisch Abeta 674± ± ±131 <0.001 Tau 477± ± ±341 <0.001 Hippocampus volume 6.6±1 6.9±1 6.2±1 <0.001 MRI visueel Vergelijkbaar met andere studies: leeftijd ~progressie cognitie ~progressie hippocampus ~progressie CSF abeta ~progressie CSF tau ~progressie Maar wat zeg je tegen de patient die morgen binnen komt? NWBV 1417± ± ±73 <0.001 MTA 0.9± ± ±0.9 <0.001 GCA 0.7± ± ±0.7 <0.001
15 Van model naar individu Input Patiënt karakteristieken Leeftijd Geslacht MMSE Biomarker waardes Abeta Tau En/of MTA/Hippocampus volume GCA/NWBV HR = Exp( B*X) Exp( B*X) 1 en 3 jaar risico % [ 95% CI] In te vullen voor iedere waarde van iedere variabele
16 Hoe werkt het dan? Een voorbeeld Formule ingevuld voor: Leeftijd 60 en 75 (jong en oud) Mannen en vrouwen MMSE 29 en 24 (cognitie goed en matig) Normale (20 ste percentiel) en abnormale (80 ste percentiel) biomarker waardes
17 Risico op Alzheimerdementie 1 jaar Basis: alleen lft/gsl/mmse MRI: MTA/GCA CSF: amyloid/tau Risico na 1 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [4-9] 11% [9-15] [6-13] [12-21] [7-13] 17% [13-23] 14% [10-19] 24% [18-32] 3% [2-5] 7% [4-11] 3% [2-5] 7% [4-11] 4% [3-8] [5-15] 4% [3-8] [5-15] 5% [3-8] 10% [6-16] 5% [3-8] 10% [6-16] [4-11] 13% [8-20] [4-11] 13% [8-20] 10% [6-16] 20% [12-30] 10% [6-16] 20% [12-30] 7% [4-11] 14% [9-21] 7% [4-11] 14% [9-21] 14% [8-23] 27% [17-41] 14% [8-23] 27% [17-41] [6-14] 1 [14-27] [6-14] 1 [14-27] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] Modellen ingevuld voor: Jong/ oud Man/ vrouw MMSE hoog/ laag
18 Basis model 1 jaar 1 jaar Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [4-9] 11% [9-15] [6-13] [12-21] [7-13] 17% [13-23] 14% [10-19] 24% [18-32] 3% [2-5] 7% [4-11] 3% [2-5] 7% [4-11] 4% [3-8] [5-15] 4% [3-8] [5-15] 5% [3-8] 10% [6-16] 5% [3-8] 10% [6-16] [4-11] 13% [8-20] [4-11] 13% [8-20] 10% [6-16] 20% [12-30] 10% [6-16] 20% [12-30] 7% [4-11] 14% [9-21] 7% [4-11] 14% [9-21] 14% [8-23] 27% [17-41] 14% [8-23] 27% [17-41] [6-14] 1 [14-27] [6-14] 1 [14-27] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32]
19 Baseline model 3 jaar 3 jaar Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]
20 MRI model 3 jaar 3 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: globale corticale atrofie Risico 3 jaar 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]
21 Casus: CSF model - Vrouw 3 van jaar 60 jaar 3 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% CSF: normaal Risico 3 jaar [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]
22 Gecombineerd Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: matige atrofie CSF: normaal Matige atrofie Milde atrofie Geenatrofie
23 Gecombineerd Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: matige atrofie CSF: normaal Risico 1 jaar 2% 3 jaar 15% Matige atrofie Milde atrofie Geenatrofie
24 ADappt Model ingevoerd in app toepasbaar in dagelijkse praktijk In de lunchpauze: demo bij de NGN stand Feedback welkom!
25 Conclusie Biomarker risicomodellen vormen input voor de webapplicatie ADappt interpretatie op patiënt niveau mogelijk. Weegt klinische kenmerken Biomarkers combineren Conflicterende resultaten Geen cut-off, iedere waarde Vertaalslag naar individueel niveau Generaliseerbaarheid Uitbreiden andere kenmerken (WMH, PET,..) Langere termijn follow-up? Pas eerste stap
26 And all ABIDE projectpartners (met name Ingrid!): Drs. I.S. van Maurik
27 Variabelen in model MRI CSF MRI + CSF β p-waarde β p-waarde β p-waarde Hippocampus volume (cm3) < NS NWBV (cm3) < <0.001 Abeta (log getransformeerd) < <0.001 Tau (log getransformeerd) < <0.001 Leeftijd < NS 0 NS Geslacht 0 NS 0 NS 0 NS MMSE < < <0.05 NWBV*leeftijd <0.05 Abeta*Tau < <0.001
Bloedtest voor amyloid Drs. Inge Verberk
Alzheimer Centrum Amsterdam De Alzheimer biomarkers Bloedtest voor amyloid Drs. Inge Verberk Dementie Update 21 maart 2019 tangle plaque Tau Amyloid beta i.verberk@vumc.nl Veranderingen van de Alzheimer
Nadere informatieNeurodegeneratie vanuit klinisch chemisch perspectief
Neurodegeneratie vanuit klinisch chemisch perspectief Charlotte Teunissen Hoofd Neurologisch Laboratorium en Biobank Afdeling klinische chemie VUmc Amsterdam Inhoud van de presentatie: 1. De ziekte van
Nadere informatieGeen belangenverstrengeling. Amyloïd PET in de klinische praktijk. ABIDE project 3/27/2018. Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum
Amyloïd PET in de klinische praktijk ABIDE project Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum Geen belangenverstrengeling The Alzheimer Center VUmc has received unrestricted funding from: Aegon,
Nadere informatieHet concept cognitieve reserve
Het concept cognitieve reserve Anita van Loenhoud Sommige mensen minder ernstig aangedaan dan anderen - ondanks vergelijkbare hersenschade. Pt 1 Pt 2 Pt 3 Pt 4 Stern (2012), Lancet Neurology Het concept
Nadere informatieVerslag 25 ste Veterinaire Informatiedag voor Seniordierenartsen 27 maart 2019, Boerderij Mereveld te Utrecht
Verslag 25 ste Veterinaire Informatiedag voor Seniordierenartsen 27 maart 2019, Boerderij Mereveld te Utrecht Na 12 jaar is het vandaag de 25 ste keer dat de bijeenkomst voor seniordierenartsen in het
Nadere informatieNog geen geneesmiddel. Stand van zaken in het onderzoek: Wat hebben we al geleerd? Hoe het begon. De getallen. Goed nieuws: Deltaplan Dementie
Stand van zaken in het onderzoek: Wat hebben we al geleerd? Wiesje M. van der Flier 25 november 2013 Nog geen geneesmiddel Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net
Nadere informatie27-11-14. Alzheimer: de getallen. Wist u dat. Nog geen geneesmiddel. Wetenschappelijk onderzoek: Wat hebben we geleerd? Hoe het begon.
Wetenschappelijk onderzoek: Wat hebben we geleerd? Nog geen geneesmiddel Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net zo goed geen diagnose stellen wetenschap zit in ivoren
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieSamenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift,
Samenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift, bespreekt de implicaties van deze bevindingen en doet
Nadere informatieDementie Update maart 2017
Dementie Update 2017 23 maart 2017 De Dementie Update 2017 wordt mede mogelijk gemaakt door ABN AMRO. Beste collegae, De jaarlijkse Dementie Update, editie 2017 heeft weer een aantal actuele thema s bij
Nadere informatieHet gebruik van de amyloid PET scan voor de vroege en differentiële diagnose van de ziekte van Alzheimer
Het gebruik van de amyloid PET scan voor de vroege en differentiële diagnose van de ziekte van Alzheimer Resultaten van een perifere geheugenpolikliniek Dr. Niki Schoonenboom, neuroloog Spaarne gasthuis,
Nadere informatieDe volgende stap in het optimaal gebruiken van diagnostische onderzoeken in de geheugenpolikliniek
NEDERLANDSE SAMENVATTING De volgende stap in het optimaal gebruiken van diagnostische onderzoeken in de geheugenpolikliniek Dit proefschrift richt zich op manieren om de arts te ondersteunen in de uitdagingen
Nadere informatieAD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG
AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie F. Vanhee Neurologie AZG Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Epidemiologie 3 4 5 Economics 6 Neuropathologie
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting. I never read, I just look at pictures. Andy Warhol
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting I never read, I just look at pictures Andy Warhol 189 Chapter 10 Inleiding Dementie en de ziekte van Alzheimer Dementie is een syndroom dat gekenmerkt wordt door een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose
Nadere informatieEEG en MEG bij de diagnostiek van cognitieve stoornissen
EEG en MEG bij de diagnostiek van cognitieve stoornissen Alida A. Gouw Neuroloog / klinisch neurofysioloog VU medisch centrum Dementie Update 2018 Disclosures Research support van Boehringer Ingelheim
Nadere informatieRECHTS TEMPORALE variant FTD
COMMON PRACTICE Patroon? EN ANDERE MIMICS VAN ALZHEIMER Patiënt Gebaseerd op waargebeurde verwijzingen/patiënten E.G.B. Vijverberg, neuroloog, AUMC/BRC Casus 1 Casus 1 Patroon? Patiënt (65Y, M) Geheugenproblemen
Nadere informatieNog geen geneesmiddel Wetenschappelijk onderzoek; wat hebben we geleerd?
Nog geen geneesmiddel Wetenschappelijk onderzoek; wat hebben we geleerd? Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net zo goed geen diagnose stellen wetenschap zit in ivoren
Nadere informatieIntegratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer
Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende
Nederlandse samenvatting Ontsteking bij de ziekte van Alzheimer in vivo kwantificatie Achtergrond De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieHet Alzheimermysterie Wat is het, waar komt het van, en kun je er iets aan doen?
Het Alzheimermysterie Wat is het, waar komt het van, en kun je er iets aan doen? Wiesje M. van der Flier 18 september 2017 Maakt u kennis met Ben (53); Alzheimer patient. Op de fiets maakt hij nog altijd
Nadere informatieBeschermende factoren voor dementie
Beschermende factoren voor dementie Pieter Jelle Visser, arts-onderzoeker EMIF-AD 90+ study Onderdeel Europese studie naar ontstaan ziekte van Alzheimer European Medical information framework for Alzheimer
Nadere informatieVasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie
eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vasculaire cognitieve stoornissen Geert Jan Biessels & Nenne van Kalsbeek Vascular Cognitive Impairment poli UMC Utrecht is dit een
Nadere informatieAnatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie
Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie K.J. Kaland, AIOS klinische geriatrie, Parnassia Groot Haags Geriatrie Referaat 6 februari 2017 Gedragsproblemen bij dementie Behavioral
Nadere informatieVascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade. de diagnose: vasculaire dementie of vci vci poli.
Casuïstiek Man 62 eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade Geert Jan Biessels Vascular Cognitive
Nadere informatieNederlandse samenvatting
5 Nederlandse samenvatting FUNCTIONELE EN PERFUSIE MRI BIJ DEMENTIE Dementie kan worden veroorzaakt door een groot aantal verschillende ziekten. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende neurodegeneratieve
Nadere informatieHeeft mevrouw Alzheimer?
Heeft mevrouw Alzheimer? Dementie in de dagelijkse praktijk Marieke Perry, huisarts-onderzoeker Radboudumc Herkennen van dementie in de praktijk Mevr. Hendriks - 84 jaar VG: stabiele AP, wervelkanaal stenose,
Nadere informatieTaalstoornissen bij de Ziekte van Alzheimer. Eva Louwersheimer, arts-onderzoeker Alzheimer Centrum, VUmc
Taalstoornissen bij de Ziekte van Alzheimer Eva Louwersheimer, arts-onderzoeker Alzheimer Centrum, VUmc Ziekte van Alzheimer Auguste D. Alzheimer Ziekte van Alzheimer ~ 260.000 patiënten in Nederland Belangrijkste
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ADDENDUM Nederlandse samenvatting Introductie Dhr. J., 56 jaar oud, komt naar het Vumc Alzheimercentrum omdat hij toenemende moeite heeft met het vinden van woorden. Zijn klachten ontstonden drie jaar
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatiePrognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013
Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Nut van prognostische data De patiënt wil (vaak) weten: Hoe snel zullen mijn klachten toenemen?
Nadere informatieGeert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre
Vascular cognitive impairment eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre is dit een voorbode van dementie? woont met echtgenoot
Nadere informatieDe rol van liquormarkers bij de vroege diagnostiek van de ziekte van Alzheimer
korte bijdrage De rol van liquormarkers bij de vroege diagnostiek van de ziekte van Alzheimer s.j.b. vos, p.j. visser, f.r.j. verhey achtergrond Biomarkers in de liquor cerebrospinalis (csf) worden steeds
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35771 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Palm, Walter Miguel Title: Ventricular dilatation in aging and dementia Issue
Nadere informatieSubjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het?
Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het? Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum Alzheimercentrum Afdeling Epidemiologie & Biostatistiek s.sikkes@vumc.nl Dementie Update
Nadere informatieMeerwaarde van biomarkers in de klinische prak4jk. Ron Handels 6 maart 2013
Meerwaarde van biomarkers in de klinische prak4jk Ron Handels 6 maart 2013 1. Het proces van diagnose 2. Vernieuwingen in de diagnose: biomarkers 3. Gevolgen van deze vernieuwingen voor de pa>ent 4. Wel
Nadere informatieSociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1
Sociale steun Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Een vergeten aangrijpingspunt voor preventie van cognitieve achteruitgang & dementie? Richard Oude Voshaar Preventieve GGZ van vroeg tot later
Nadere informatie22-9-2014. Nieuwe MRI technieken in dementie diagnostiek Aad van der Lugt. Dementie MR imaging. Dementie Conventionele MR imaging
Nieuwe MI technieken in dementie diagnostiek Aad van der ugt Dementie M imaging MI > CT MI is geindiceerd tijdens diagnostische work-up Conventionele M imaging (Parelsnoer protocol) T1w (3D) FAI / T2w
Nadere informatiePrimair progressieve afasie: van pathologie naar kliniek. Drs. Samantha Orasji VUmc Alzheimercentrum & ARC, Amsterdam!
Primair progressieve afasie: van pathologie naar kliniek Drs. Samantha Orasji VUmc Alzheimercentrum & ARC, Amsterdam! Casus 1 Vrouw 56 jaar Bezoekt geheugenpoli met haar man Reden van verwijzing: Progressieve
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit hoofdstuk vat de in dit proefschrift beschreven onderzoeken samen. Na de samenvatting van de studies volgen de methodologische overwegingen en klinische implicaties. De ziekte
Nadere informatieDe geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is
De geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is Wilma Knol, klinisch geriater en klinisch farmacoloog 5 juni 2013 De geheugenpoli in Tergooiziekenhuizen 1. Wie komt in
Nadere informatieVoorbij de syndroom diagnose dementie
Dementie update 2018 Voorbij de syndroom diagnose dementie Yolande Pijnenburg Disclosures The Alzheimer Center VUmc has received unrestricted funding from: Aegon, Alzheimer Nederland, VUmc Fonds, Heineken
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3
Nadere informatieDiagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst
Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Cha pter 6.0 Nederlandse samenvatting De neuropsychiatrie van de gedragsvariant frontotemporale dementie en psychiatrische stoornissen Gelijkenissen en verschillen. 6.1 Inleiding In de klinische praktijk
Nadere informatieDEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc
DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33229 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Sanneke van Title: MR imaging in cerebral amyloidoses : entering a new
Nadere informatieVoorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom
Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn
Nadere informatieVascular cognitive impairment
Vascular cognitive impairment De afbeelding kan niet worden weergegeven. Mogelijk is er onvoldoende geheugen beschikbaar om de Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre eigen zaak in kantoormeubilair
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie
Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijke artikelen 600 500 400 300 200 216 198 232 265 270 257 301 346 341 333 326 362 422 437 429 487 504 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Nadere informatieDementie op jonge leeftijd
Dementie op jonge leeftijd Stand van zaken in de wetenschap 357 hits PubMed presenile young onset early onset dementia Wat zijn de ervaren problemen en behoeften van jonge dementerenden en hun familie
Nadere informatieJongdementie: medische en paramedische zorg
Jongdementie: medische en paramedische zorg Prof. Dr. Sebastiaan Engelborghs Referentiecentrum voor Biologische Merkers van Dementie, Instituut Born-Bunge, Universiteit Antwerpen Geheugenkliniek en Afdeling
Nadere informatieChronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen
Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen Peter van Muijen, Saskia Duijts, Karin Bonefaas-Groenewoud, Han Anema, Allard van der Beek Ruwe incidentie landelijk (per 100.000
Nadere informatiede ziekte van Alzheimer
Wanneer het geheugen ons in de steek laat de ziekte van Alzheimer Prof. Dr. Sebastiaan Engelborghs Afdeling Neurologie en Geheugenkliniek ZNA-Middelheim & ZNA-Hoge Beuken Referentiecentrum voor Biologische
Nadere informatieOp zoek naar nieuwe behandelingen tegen Alzheimer; De Amsterdamse benadering
Op zoek naar nieuwe behandelingen tegen Alzheimer; De Amsterdamse benadering Dr. Niels Prins 5 e college grote stad en gezondheidszorg Amsterdam, 19 mei 2014 Prevalentie dementie in de EU: 10M Dementie
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatieNieuwsbrief. eigenlijk
Nieuwsbrief VUmc Alzheimercentrum juli 2015 1 Voorwoord Geachtee heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u de onderzoeks-nieuwsbrief van het VUmc Alzheimercentrum. Deze nieuwsbrief is speciaal opgezet voor mensen
Nadere informatiehersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013
hersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013 overzicht gezond: structuur en functie, netwerken ziekte diagnostiek casus behandeling religie en brein zorg dilemma
Nadere informatieS ummary. Samenvatting
S ummary : Predictie van de langetermijneffecten van bacteriële meningitis op de kinderleeftijd Introductie Bacteriële meningitis (BM), of hersenvliesontsteking is een ernstige infectie van het centraal
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieInhoud. Data. Analyse van tijd tot event data: van Edward Kaplan & Paul Meier tot David Cox
van tijd tot event data: van Edward Kaplan & Paul Meier tot David Cox Bram Ramaekers Bianca de Greef KEMTA Masterclass Inhoud Data Kaplan-Meier curve Hazard rate Log-rank test Hazard ratio Cox regressie
Nadere informatieNederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie
Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. De bekendste
Nadere informatieU Hasselt 2015-01-22. Neurodegeneratieve Hersenziekten: een wetenschappelijke benadering. Inhoud Lezing
Neurodegeneratieve Hersenziekten: een wetenschappelijke benadering. Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica,
Nadere informatieAlcoholdementie: zin en onzin
Alcoholdementie: zin en onzin Marcel Olde Rikkert Alzheimer Centrum Nijmegen/ Kenniscentrum Geriatrie 30-10-2009 Alzheimer Centrum Nijmegen Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN Zin: beschermend effect lage dosis
Nadere informatie! "# #$ # # "!% & '# (% %&'%)
BIJLAGE C: Model van formulier voor verlenging: Aanvraagformulier tot VERLENGING van de terugbetaling van een specialiteit opgenomen in 223000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december 2001 II Aanvraag
Nadere informatieHet aantal mensen met lichte cognitieve stoornissen
Stand van zaken Liquormarkers als voorspellers van Alzheimer-dementie Diagnostiek bij lichte cognitieve stoornissen Frans R.J. Verhey en Pieter J. Visser K L I N I S C H E P R A K T I J K Een toenemend
Nadere informatieDiagnostiek en behandeling van MCI en dementie
Diagnostiek en behandeling van MCI en dementie NVN Najaarsconferentie 21 november 2014 Sprekers Julie Fields Wiesje van der Flier Ben Schmand Marjolein de Vugt Roy Kessels Özgül Uysal-Bozkir Esther van
Nadere informatieHet begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch
Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter
Nadere informatieen niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1
en niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1 Hersenen? dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39720 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hafkemeijer, Anne Title: Brain networks in aging and dementia Issue Date: 2016-05-26
Nadere informatieIk zie, ik zie wat jij niet ziet
NEDERLANDSE SAMENVATTING Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Visuele hallucinaties en dementie bij de ziekte van Parkinson: een zoektocht naar neuropsychologische, neuroradiologische en neuropathologische
Nadere informatieChapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting
Chapter 7 Summary and General Discussion Nederlandse Samenvatting 132 Chapter 7 SAMENVATTING VERTRAGING EN DEPRESSIEVE SYMPTOMEN BIJ OUDERE MENSEN Bij veel diersoorten luidt vertraging het einde van het
Nadere informatieSamenvattingen en Conclusies
De algemene inleiding van het proefschrift (Hoofdstuk 1) beschrijft de epidemiologie van CAD wereldwijd, en specifiek in Nederland. De onderliggend principes van atherosclerose vorming en progressie worden
Nadere informatiePatient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported
Nadere informatieStaken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie
Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een
Nadere informatieDEMENTIE EN HET GENETISCH ONDERZOEK
DEMENTIE EN HET GENETISCH ONDERZOEK Prof. Dr. Julie van der Zee, PhD Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit
Nadere informatieHoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027
Post-ECTRIMS Nascholing Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027 Disclosures Definitie ziekteprogressie Healthy CIS CIS CDMS RRMS SPMS Voorspellende factoren Kliniek Gender EDSS Genetica CSF Relapsen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken
Nadere informatieOudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie
Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement
Nadere informatieLiquordiagnostiek bij dementie
N E U R O L O G I E Liquordiagnostiek bij dementie T R E F W O O R D E N LIQUOR AMYLOÏD CEREBROSPINALIS, DEMENTIE, β, TAU, GEFOSFORYLEERD TAU. M.M. Verbeek en S.N.M. Schoonenboom Samenvatting De ontwikkeling
Nadere informatiePosterieure Corticale Atrofie
Posterieure Corticale Atrofie Diagnostiek en ondersteuning 18 juni 2019 Vivianne Teeuwen Verpleegkundig consulente dementie Hoeveel bekendheid is er met PCA? Posterieure Corticale Atrofie Neurodegeneratief
Nadere informatieFTD lotgenotendag 15 november Congres Vancouver oktober 2014
FTD lotgenotendag 15 november 2014 Congres Vancouver 23-25 oktober 2014 Overzicht presentatie Introductie even voorstellen Alzheimercentrum zuidwest Nederland dementie en frontotemporale dementie (FTD)
Nadere informatieCRITICALLY APPRAISED TOPIC
CRITICALLY APPRAISED TOPIC Onderwijs 4 januari 2011, Claire Franke Achtergrond Toename complexiteit geneeskunde Toename aantal wetenschappelijke publicaties Groei Evidence Based Medicine EBM is het zorgvuldig,
Nadere informatieSymposium SIG Dementie De nieuwe richtlijn Mild Cognitive Impairment
Symposium SIG Dementie De nieuwe richtlijn Mild Cognitive Impairment Jurgen Claassen Dineke Koek Geriatriedagen 09-02-2018 Behandeling en begeleiding Psychol beh Cogn revalidatie Leefstijladviezen Medicatie
Nadere informatieList of abbreviations. Theses Alzheimer Center List of publications Curriculum Vitae Dankwoord
List of abbreviations Samenvatting Theses Alzheimer Center List of publications Curriculum Vitae Dankwoord & List of abbreviations Ab amyloid beta Ab40 amyloid beta n-40 Ab42 amyloid beta 1-42 ad alzheimer
Nadere informatieSAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56
SAMENVATTING Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56 Schiemanck_totaal_v4.indd 134 06-03-2007 10:13:56 Samenvatting in het Nederlands Beroerte (Cerebro Vasculair Accident; CVA) is een veel voorkomende
Nadere informatieNHL symposium. Down & Alzheimer. dr. Alain Dekker Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen
NHL symposium Down & Alzheimer dr. Alain Dekker a.d.dekker@umcg.nl Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Wat is het verschil tussen dementie en de ziekte van Alzheimer? Dementie
Nadere informatieWanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018
Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Opbouw presentatie Wat is dementie Wat is DNA Wat is erfelijkheid Erfelijkheid
Nadere informatieCOGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde
COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieDutch summary 1. Dutch summary. Dutch summary
http://hdl.handle.net/1765/105797 Dutch summary Dutch summary 1 Dutch summary 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Dutch summary 3 Introductie Kinderen die in de neonatale periode zeer ernstig ziek zijn
Nadere informatieAlzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum
Alzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum Alzheimer: wat moet je ervan weten -1.Not all misery -2.Wat gebeurt
Nadere informatieGeen. Cognitieve achteruitgang bij nierfalen en het effect van dialyse. Disclosures. Ouderen groter risico op slechte uitkomst.
Disclosures Cognitieve achteruitgang bij nierfalen en het effect van dialyse Geen Top van de ijsberg? Marije H. Kallenberg Arts-onderzoeker COPE studie NND 28-3-2017 2 Epidemiologie Ouderen groter risico
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 203 Nederlandse samenvatting Wittere grijstinten Klinische relevantie van afwijkingen in de grijze stof in multipele sclerose, zoals afgebeeld met MRI Multipele sclerose (MS) is
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Curriculum Vitae. List of Publications. Theses Alzheimercentrum. Dankwoord / Acknowledgements
Nederlandse Samenvatting Curriculum Vitae List of Publications Theses Alzheimercentrum Dankwoord / Acknowledgements Chapter 9 Nederlandse samenvatting Het visualiseren van de krimpende hersenen: Longitudinaal
Nadere informatieKwaliteit van leven. Kwaliteit van leven bij verpleeghuisbewoners met. Britt Appelhof psycholoog, promovendus. UKON symposium, 11 april 2017
Kwaliteit van leven bij verpleeghuisbewoners met dementie op jonge leeftijd Britt Appelhof psycholoog, promovendus UKON symposium, 11 april 2017 Introductie Doelen Methoden Resultaten Conclusie Kwaliteit
Nadere informatieMoleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer
Moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Molecular imaging in Alzheimer s disease R. Ossenkoppele, B.N.M. van Berckel, N. Tolboom, Y.A. Pijnenburg, N.D. Prins, A.W. Lemstra, A.A. Lammertsma,
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatie