Risicopredictie bij de individuele MCI patiënt

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Risicopredictie bij de individuele MCI patiënt"

Transcriptie

1 Risicopredictie bij de individuele MCI patiënt Wiesje van der Flier, Ingrid van Maurik, Femke Bouwman, Charlotte Teunissen, Philip Scheltens, Mike Wattjes, Frederik Barkhof, Hans Berkhof Dementie Update, 23 maart 2017

2 Wat is bereikt in onderzoek: diagnose Nieuwe diagnostische testen grootste onderzoekssucces: MRI Cerebrale atrofie Hippocampus atrofie CSF Amyloid beta + tau PET Amyloid PET Alzheimer pathologie in vivo (accurate diagnose) Alzheimer pathologie vóór dementie (MCI) # MCI in geheugenpoli s

3 Patient journey Geheugenklachten/zorgen geheugenpoli Wanneer welke test? Beste toepassing van een test? Wat wil de patiënt? Wat betekent testresultaat voor patiënt? Hoe leg ik het uit?

4 ABIDE: doelstelling Voor diagnostische test Optimaal gebruik van test Na diagnostische test Betrekken van patiënten Betrekken van professionals

5 ABIDE: Alzheimer Biomarkers In Daily practice Doel: vertalen van beschikbare kennis over MRI, CSF, PET diagnostische testen naar de dagelijkse praktijk Publiek-privaat consortium Focus op MCI Betrokkenheid van professionals Betrokkenheid van patienten + naasten

6 ABIDE: individuele risicopredictie

7 MCI: prognose? Diagnose milde cognitieve stoornissen : onzekerheid over de toekomst Hampel & Lista, Nature Reviews Neurology, 2016

8 Nieuwe diagnostische criteria Alberts, Alzheimers Dement, 2011 NIA-AA 2011: biomarker evidence enhances the pathological specificity of the diagnosis dementia or MCI due to AD, facilitating an earlier diagnosis. Biomarkers: toeschrijven MCI met lage/ medium/ hoge waarschijnlijkheid aan onderliggende Alzheimerschade: MRI: hippocampus atrofie, globale corticale atrofie Liquor: amyloid beta, (p)tau (PET: FDG, amyloid) Uit onderzoek: afwijkende biomarkers hoger risico op AD dementie

9 Maar Hoe weeg en combineer ik biomarker resultaten?? Conflicterende biomarkers Wat betekent dit voor de individuele patiënt?? Wat als grens (ab)normaal?

10 Doelstelling Het ontwikkelen van een, op biomarkers gebaseerd, prognostisch model Voor individuele MCI patienten Rekening houdend met patiënt karakteristieken Hanteren van conflicterende en borderline resultaten

11 Methoden Amsterdam Dementia Cohort: 525 MCI Follow-up aanwezig Baseline MRI en/of CSF gegevens MRI 3D T1 gewogen scans Visueel: MTA, GCA Volumetrie: hippocampus (FSL First), genormaliseerd brein volume (NWBV, Sienax) CSF bepaling (Innogenetics, Fujirebio) Amyloid beta Totaal tau

12 Statistiek: ontwikkeling predictiemodellen Cox proportional hazards analysis Uitkomstmaat: tijd tot Alzheimer Dementie Non-AD - Competing risk Patiënt karakteristieken (leeftijd, geslacht en MMSE) Interacties tussen variabelen meegenomen als p<0.10 Survci command STATA: individuele probabilities na 1 en 3 jaar Verschillende modellen: MRI CSF MRI + CSF

13 Demografische kenmerken Totaal n=525 MCI stabiel n=324 MCI progressors n=201 p-waarde Leeftijd (jaren) 67±8 66±8 69±8 <0.001 Geslacht (V) (%) 210(40%) 118(3) 92() <0.05 Opleiding* 5±1 5±1 5±1 NS MMSE 27±2 27±2 26±3 <0.05 FU tijd 2.4±1 2.3±2 2.3±1 NS CSF maten MRI Volumetrisch Abeta 674± ± ±131 <0.001 Tau 477± ± ±341 <0.001 Hippocampus volume 6.6±1 6.9±1 6.2±1 <0.001 MRI visueel NWBV 1417± ± ±73 <0.001 MTA 0.9± ± ±0.9 <0.001 GCA 0.7± ± ±0.7 <0.001

14 Demografische kenmerken Totaal n=525 MCI stabiel n=324 MCI progressors n=201 p-waarde Leeftijd (jaren) 67±8 66±8 69±8 <0.001 Geslacht (V) (%) 210(40%) 118(3) 92() <0.05 Opleiding* 5±1 5±1 5±1 NS MMSE 27±2 27±2 26±3 <0.05 FU tijd 2.4±1 2.3±2 2.3±1 NS CSF maten MRI Volumetrisch Abeta 674± ± ±131 <0.001 Tau 477± ± ±341 <0.001 Hippocampus volume 6.6±1 6.9±1 6.2±1 <0.001 MRI visueel Vergelijkbaar met andere studies: leeftijd ~progressie cognitie ~progressie hippocampus ~progressie CSF abeta ~progressie CSF tau ~progressie Maar wat zeg je tegen de patient die morgen binnen komt? NWBV 1417± ± ±73 <0.001 MTA 0.9± ± ±0.9 <0.001 GCA 0.7± ± ±0.7 <0.001

15 Van model naar individu Input Patiënt karakteristieken Leeftijd Geslacht MMSE Biomarker waardes Abeta Tau En/of MTA/Hippocampus volume GCA/NWBV HR = Exp( B*X) Exp( B*X) 1 en 3 jaar risico % [ 95% CI] In te vullen voor iedere waarde van iedere variabele

16 Hoe werkt het dan? Een voorbeeld Formule ingevuld voor: Leeftijd 60 en 75 (jong en oud) Mannen en vrouwen MMSE 29 en 24 (cognitie goed en matig) Normale (20 ste percentiel) en abnormale (80 ste percentiel) biomarker waardes

17 Risico op Alzheimerdementie 1 jaar Basis: alleen lft/gsl/mmse MRI: MTA/GCA CSF: amyloid/tau Risico na 1 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [4-9] 11% [9-15] [6-13] [12-21] [7-13] 17% [13-23] 14% [10-19] 24% [18-32] 3% [2-5] 7% [4-11] 3% [2-5] 7% [4-11] 4% [3-8] [5-15] 4% [3-8] [5-15] 5% [3-8] 10% [6-16] 5% [3-8] 10% [6-16] [4-11] 13% [8-20] [4-11] 13% [8-20] 10% [6-16] 20% [12-30] 10% [6-16] 20% [12-30] 7% [4-11] 14% [9-21] 7% [4-11] 14% [9-21] 14% [8-23] 27% [17-41] 14% [8-23] 27% [17-41] [6-14] 1 [14-27] [6-14] 1 [14-27] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] Modellen ingevuld voor: Jong/ oud Man/ vrouw MMSE hoog/ laag

18 Basis model 1 jaar 1 jaar Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [4-9] 11% [9-15] [6-13] [12-21] [7-13] 17% [13-23] 14% [10-19] 24% [18-32] 3% [2-5] 7% [4-11] 3% [2-5] 7% [4-11] 4% [3-8] [5-15] 4% [3-8] [5-15] 5% [3-8] 10% [6-16] 5% [3-8] 10% [6-16] [4-11] 13% [8-20] [4-11] 13% [8-20] 10% [6-16] 20% [12-30] 10% [6-16] 20% [12-30] 7% [4-11] 14% [9-21] 7% [4-11] 14% [9-21] 14% [8-23] 27% [17-41] 14% [8-23] 27% [17-41] [6-14] 1 [14-27] [6-14] 1 [14-27] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 1% [0.5-2] 2% [1-4] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 8% [5-12] 12% [8-18] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32] 13% [8-21] 21% [14-32]

19 Baseline model 3 jaar 3 jaar Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]

20 MRI model 3 jaar 3 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: globale corticale atrofie Risico 3 jaar 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]

21 Casus: CSF model - Vrouw 3 van jaar 60 jaar 3 jaar Baseline MRI CSF Leeftijd Geslacht MMSE -/- +/- -/+ +/+ -/- +/- -/+ +/+ male female male female MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% CSF: normaal Risico 3 jaar [19-34] 44% [35-54] 3 [27-45] 58% [48-69] 3 [31-47] 61% [51-71] 52% [43-63] 7 [65-84] 18% [13-27] [25-49] 18% [13-27] [25-49] 24% [15-36] 43% [29-61] 24% [15-36] 43% [29-61] [18-38] [34-62] [18-38] [34-62] 33% [22-47] 5 [41-73] 33% [22-47] 5 [41-73] [33-64] [58-88] [33-64] [58-88] 60% [45-75] 60% [45-75] 61% [43-79] 8 [71-95] 61% [43-79] 8 [71-95] [37-58] 73% [63-84] [37-58] 73% [63-84] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] [3-9] [5-17] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 51% [65-38] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88] 5 [40-73] [57-88]

22 Gecombineerd Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: matige atrofie CSF: normaal Matige atrofie Milde atrofie Geenatrofie

23 Gecombineerd Casus: - Vrouw van 60 jaar - MMSE=24 Risico 1 jaar 3 jaar 58% MRI: matige atrofie CSF: normaal Risico 1 jaar 2% 3 jaar 15% Matige atrofie Milde atrofie Geenatrofie

24 ADappt Model ingevoerd in app toepasbaar in dagelijkse praktijk In de lunchpauze: demo bij de NGN stand Feedback welkom!

25 Conclusie Biomarker risicomodellen vormen input voor de webapplicatie ADappt interpretatie op patiënt niveau mogelijk. Weegt klinische kenmerken Biomarkers combineren Conflicterende resultaten Geen cut-off, iedere waarde Vertaalslag naar individueel niveau Generaliseerbaarheid Uitbreiden andere kenmerken (WMH, PET,..) Langere termijn follow-up? Pas eerste stap

26 And all ABIDE projectpartners (met name Ingrid!): Drs. I.S. van Maurik

27 Variabelen in model MRI CSF MRI + CSF β p-waarde β p-waarde β p-waarde Hippocampus volume (cm3) < NS NWBV (cm3) < <0.001 Abeta (log getransformeerd) < <0.001 Tau (log getransformeerd) < <0.001 Leeftijd < NS 0 NS Geslacht 0 NS 0 NS 0 NS MMSE < < <0.05 NWBV*leeftijd <0.05 Abeta*Tau < <0.001

Bloedtest voor amyloid Drs. Inge Verberk

Bloedtest voor amyloid Drs. Inge Verberk Alzheimer Centrum Amsterdam De Alzheimer biomarkers Bloedtest voor amyloid Drs. Inge Verberk Dementie Update 21 maart 2019 tangle plaque Tau Amyloid beta i.verberk@vumc.nl Veranderingen van de Alzheimer

Nadere informatie

Neurodegeneratie vanuit klinisch chemisch perspectief

Neurodegeneratie vanuit klinisch chemisch perspectief Neurodegeneratie vanuit klinisch chemisch perspectief Charlotte Teunissen Hoofd Neurologisch Laboratorium en Biobank Afdeling klinische chemie VUmc Amsterdam Inhoud van de presentatie: 1. De ziekte van

Nadere informatie

Geen belangenverstrengeling. Amyloïd PET in de klinische praktijk. ABIDE project 3/27/2018. Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum

Geen belangenverstrengeling. Amyloïd PET in de klinische praktijk. ABIDE project 3/27/2018. Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum Amyloïd PET in de klinische praktijk ABIDE project Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum Geen belangenverstrengeling The Alzheimer Center VUmc has received unrestricted funding from: Aegon,

Nadere informatie

Het concept cognitieve reserve

Het concept cognitieve reserve Het concept cognitieve reserve Anita van Loenhoud Sommige mensen minder ernstig aangedaan dan anderen - ondanks vergelijkbare hersenschade. Pt 1 Pt 2 Pt 3 Pt 4 Stern (2012), Lancet Neurology Het concept

Nadere informatie

Verslag 25 ste Veterinaire Informatiedag voor Seniordierenartsen 27 maart 2019, Boerderij Mereveld te Utrecht

Verslag 25 ste Veterinaire Informatiedag voor Seniordierenartsen 27 maart 2019, Boerderij Mereveld te Utrecht Verslag 25 ste Veterinaire Informatiedag voor Seniordierenartsen 27 maart 2019, Boerderij Mereveld te Utrecht Na 12 jaar is het vandaag de 25 ste keer dat de bijeenkomst voor seniordierenartsen in het

Nadere informatie

Nog geen geneesmiddel. Stand van zaken in het onderzoek: Wat hebben we al geleerd? Hoe het begon. De getallen. Goed nieuws: Deltaplan Dementie

Nog geen geneesmiddel. Stand van zaken in het onderzoek: Wat hebben we al geleerd? Hoe het begon. De getallen. Goed nieuws: Deltaplan Dementie Stand van zaken in het onderzoek: Wat hebben we al geleerd? Wiesje M. van der Flier 25 november 2013 Nog geen geneesmiddel Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net

Nadere informatie

27-11-14. Alzheimer: de getallen. Wist u dat. Nog geen geneesmiddel. Wetenschappelijk onderzoek: Wat hebben we geleerd? Hoe het begon.

27-11-14. Alzheimer: de getallen. Wist u dat. Nog geen geneesmiddel. Wetenschappelijk onderzoek: Wat hebben we geleerd? Hoe het begon. Wetenschappelijk onderzoek: Wat hebben we geleerd? Nog geen geneesmiddel Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net zo goed geen diagnose stellen wetenschap zit in ivoren

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Samenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift,

Samenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift, Samenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift, bespreekt de implicaties van deze bevindingen en doet

Nadere informatie

Dementie Update maart 2017

Dementie Update maart 2017 Dementie Update 2017 23 maart 2017 De Dementie Update 2017 wordt mede mogelijk gemaakt door ABN AMRO. Beste collegae, De jaarlijkse Dementie Update, editie 2017 heeft weer een aantal actuele thema s bij

Nadere informatie

Het gebruik van de amyloid PET scan voor de vroege en differentiële diagnose van de ziekte van Alzheimer

Het gebruik van de amyloid PET scan voor de vroege en differentiële diagnose van de ziekte van Alzheimer Het gebruik van de amyloid PET scan voor de vroege en differentiële diagnose van de ziekte van Alzheimer Resultaten van een perifere geheugenpolikliniek Dr. Niki Schoonenboom, neuroloog Spaarne gasthuis,

Nadere informatie

De volgende stap in het optimaal gebruiken van diagnostische onderzoeken in de geheugenpolikliniek

De volgende stap in het optimaal gebruiken van diagnostische onderzoeken in de geheugenpolikliniek NEDERLANDSE SAMENVATTING De volgende stap in het optimaal gebruiken van diagnostische onderzoeken in de geheugenpolikliniek Dit proefschrift richt zich op manieren om de arts te ondersteunen in de uitdagingen

Nadere informatie

AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG

AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie F. Vanhee Neurologie AZG Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Epidemiologie 3 4 5 Economics 6 Neuropathologie

Nadere informatie

De ziekte van Alzheimer. Diagnose

De ziekte van Alzheimer. Diagnose De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in

Nadere informatie

CHAPTER 10. Nederlandse samenvatting. I never read, I just look at pictures. Andy Warhol

CHAPTER 10. Nederlandse samenvatting. I never read, I just look at pictures. Andy Warhol CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting I never read, I just look at pictures Andy Warhol 189 Chapter 10 Inleiding Dementie en de ziekte van Alzheimer Dementie is een syndroom dat gekenmerkt wordt door een

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose

Nadere informatie

EEG en MEG bij de diagnostiek van cognitieve stoornissen

EEG en MEG bij de diagnostiek van cognitieve stoornissen EEG en MEG bij de diagnostiek van cognitieve stoornissen Alida A. Gouw Neuroloog / klinisch neurofysioloog VU medisch centrum Dementie Update 2018 Disclosures Research support van Boehringer Ingelheim

Nadere informatie

RECHTS TEMPORALE variant FTD

RECHTS TEMPORALE variant FTD COMMON PRACTICE Patroon? EN ANDERE MIMICS VAN ALZHEIMER Patiënt Gebaseerd op waargebeurde verwijzingen/patiënten E.G.B. Vijverberg, neuroloog, AUMC/BRC Casus 1 Casus 1 Patroon? Patiënt (65Y, M) Geheugenproblemen

Nadere informatie

Nog geen geneesmiddel Wetenschappelijk onderzoek; wat hebben we geleerd?

Nog geen geneesmiddel Wetenschappelijk onderzoek; wat hebben we geleerd? Nog geen geneesmiddel Wetenschappelijk onderzoek; wat hebben we geleerd? Fatalisme: er komt nooit een geneesmiddel we weten nog bijna niets je kunt net zo goed geen diagnose stellen wetenschap zit in ivoren

Nadere informatie

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte

Nadere informatie

De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende

De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende Nederlandse samenvatting Ontsteking bij de ziekte van Alzheimer in vivo kwantificatie Achtergrond De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende vorm van dementie.

Nadere informatie

Het Alzheimermysterie Wat is het, waar komt het van, en kun je er iets aan doen?

Het Alzheimermysterie Wat is het, waar komt het van, en kun je er iets aan doen? Het Alzheimermysterie Wat is het, waar komt het van, en kun je er iets aan doen? Wiesje M. van der Flier 18 september 2017 Maakt u kennis met Ben (53); Alzheimer patient. Op de fiets maakt hij nog altijd

Nadere informatie

Beschermende factoren voor dementie

Beschermende factoren voor dementie Beschermende factoren voor dementie Pieter Jelle Visser, arts-onderzoeker EMIF-AD 90+ study Onderdeel Europese studie naar ontstaan ziekte van Alzheimer European Medical information framework for Alzheimer

Nadere informatie

Vasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie

Vasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vasculaire cognitieve stoornissen Geert Jan Biessels & Nenne van Kalsbeek Vascular Cognitive Impairment poli UMC Utrecht is dit een

Nadere informatie

Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie

Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie K.J. Kaland, AIOS klinische geriatrie, Parnassia Groot Haags Geriatrie Referaat 6 februari 2017 Gedragsproblemen bij dementie Behavioral

Nadere informatie

Vascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade. de diagnose: vasculaire dementie of vci vci poli.

Vascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade. de diagnose: vasculaire dementie of vci vci poli. Casuïstiek Man 62 eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade Geert Jan Biessels Vascular Cognitive

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 5 Nederlandse samenvatting FUNCTIONELE EN PERFUSIE MRI BIJ DEMENTIE Dementie kan worden veroorzaakt door een groot aantal verschillende ziekten. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende neurodegeneratieve

Nadere informatie

Heeft mevrouw Alzheimer?

Heeft mevrouw Alzheimer? Heeft mevrouw Alzheimer? Dementie in de dagelijkse praktijk Marieke Perry, huisarts-onderzoeker Radboudumc Herkennen van dementie in de praktijk Mevr. Hendriks - 84 jaar VG: stabiele AP, wervelkanaal stenose,

Nadere informatie

Taalstoornissen bij de Ziekte van Alzheimer. Eva Louwersheimer, arts-onderzoeker Alzheimer Centrum, VUmc

Taalstoornissen bij de Ziekte van Alzheimer. Eva Louwersheimer, arts-onderzoeker Alzheimer Centrum, VUmc Taalstoornissen bij de Ziekte van Alzheimer Eva Louwersheimer, arts-onderzoeker Alzheimer Centrum, VUmc Ziekte van Alzheimer Auguste D. Alzheimer Ziekte van Alzheimer ~ 260.000 patiënten in Nederland Belangrijkste

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting ADDENDUM Nederlandse samenvatting Introductie Dhr. J., 56 jaar oud, komt naar het Vumc Alzheimercentrum omdat hij toenemende moeite heeft met het vinden van woorden. Zijn klachten ontstonden drie jaar

Nadere informatie

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,

Nadere informatie

Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013

Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson. Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Prognostische factoren bij de ziekte van Parkinson Daan Velseboer Afdeling Neurologie AMC, 29 November 2013 Nut van prognostische data De patiënt wil (vaak) weten: Hoe snel zullen mijn klachten toenemen?

Nadere informatie

Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre

Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre Vascular cognitive impairment eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre is dit een voorbode van dementie? woont met echtgenoot

Nadere informatie

De rol van liquormarkers bij de vroege diagnostiek van de ziekte van Alzheimer

De rol van liquormarkers bij de vroege diagnostiek van de ziekte van Alzheimer korte bijdrage De rol van liquormarkers bij de vroege diagnostiek van de ziekte van Alzheimer s.j.b. vos, p.j. visser, f.r.j. verhey achtergrond Biomarkers in de liquor cerebrospinalis (csf) worden steeds

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35771 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Palm, Walter Miguel Title: Ventricular dilatation in aging and dementia Issue

Nadere informatie

Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het?

Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het? Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het? Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum Alzheimercentrum Afdeling Epidemiologie & Biostatistiek s.sikkes@vumc.nl Dementie Update

Nadere informatie

Meerwaarde van biomarkers in de klinische prak4jk. Ron Handels 6 maart 2013

Meerwaarde van biomarkers in de klinische prak4jk. Ron Handels 6 maart 2013 Meerwaarde van biomarkers in de klinische prak4jk Ron Handels 6 maart 2013 1. Het proces van diagnose 2. Vernieuwingen in de diagnose: biomarkers 3. Gevolgen van deze vernieuwingen voor de pa>ent 4. Wel

Nadere informatie

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Sociale steun Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Een vergeten aangrijpingspunt voor preventie van cognitieve achteruitgang & dementie? Richard Oude Voshaar Preventieve GGZ van vroeg tot later

Nadere informatie

22-9-2014. Nieuwe MRI technieken in dementie diagnostiek Aad van der Lugt. Dementie MR imaging. Dementie Conventionele MR imaging

22-9-2014. Nieuwe MRI technieken in dementie diagnostiek Aad van der Lugt. Dementie MR imaging. Dementie Conventionele MR imaging Nieuwe MI technieken in dementie diagnostiek Aad van der ugt Dementie M imaging MI > CT MI is geindiceerd tijdens diagnostische work-up Conventionele M imaging (Parelsnoer protocol) T1w (3D) FAI / T2w

Nadere informatie

Primair progressieve afasie: van pathologie naar kliniek. Drs. Samantha Orasji VUmc Alzheimercentrum & ARC, Amsterdam!

Primair progressieve afasie: van pathologie naar kliniek. Drs. Samantha Orasji VUmc Alzheimercentrum & ARC, Amsterdam! Primair progressieve afasie: van pathologie naar kliniek Drs. Samantha Orasji VUmc Alzheimercentrum & ARC, Amsterdam! Casus 1 Vrouw 56 jaar Bezoekt geheugenpoli met haar man Reden van verwijzing: Progressieve

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit hoofdstuk vat de in dit proefschrift beschreven onderzoeken samen. Na de samenvatting van de studies volgen de methodologische overwegingen en klinische implicaties. De ziekte

Nadere informatie

De geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is

De geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is De geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is Wilma Knol, klinisch geriater en klinisch farmacoloog 5 juni 2013 De geheugenpoli in Tergooiziekenhuizen 1. Wie komt in

Nadere informatie

Voorbij de syndroom diagnose dementie

Voorbij de syndroom diagnose dementie Dementie update 2018 Voorbij de syndroom diagnose dementie Yolande Pijnenburg Disclosures The Alzheimer Center VUmc has received unrestricted funding from: Aegon, Alzheimer Nederland, VUmc Fonds, Heineken

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3

Nadere informatie

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Cha pter 6.0 Nederlandse samenvatting De neuropsychiatrie van de gedragsvariant frontotemporale dementie en psychiatrische stoornissen Gelijkenissen en verschillen. 6.1 Inleiding In de klinische praktijk

Nadere informatie

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33229 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Sanneke van Title: MR imaging in cerebral amyloidoses : entering a new

Nadere informatie

Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom

Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn

Nadere informatie

Vascular cognitive impairment

Vascular cognitive impairment Vascular cognitive impairment De afbeelding kan niet worden weergegeven. Mogelijk is er onvoldoende geheugen beschikbaar om de Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre eigen zaak in kantoormeubilair

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie

Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijke artikelen 600 500 400 300 200 216 198 232 265 270 257 301 346 341 333 326 362 422 437 429 487 504 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Nadere informatie

Dementie op jonge leeftijd

Dementie op jonge leeftijd Dementie op jonge leeftijd Stand van zaken in de wetenschap 357 hits PubMed presenile young onset early onset dementia Wat zijn de ervaren problemen en behoeften van jonge dementerenden en hun familie

Nadere informatie

Jongdementie: medische en paramedische zorg

Jongdementie: medische en paramedische zorg Jongdementie: medische en paramedische zorg Prof. Dr. Sebastiaan Engelborghs Referentiecentrum voor Biologische Merkers van Dementie, Instituut Born-Bunge, Universiteit Antwerpen Geheugenkliniek en Afdeling

Nadere informatie

Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen

Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen Peter van Muijen, Saskia Duijts, Karin Bonefaas-Groenewoud, Han Anema, Allard van der Beek Ruwe incidentie landelijk (per 100.000

Nadere informatie

de ziekte van Alzheimer

de ziekte van Alzheimer Wanneer het geheugen ons in de steek laat de ziekte van Alzheimer Prof. Dr. Sebastiaan Engelborghs Afdeling Neurologie en Geheugenkliniek ZNA-Middelheim & ZNA-Hoge Beuken Referentiecentrum voor Biologische

Nadere informatie

Op zoek naar nieuwe behandelingen tegen Alzheimer; De Amsterdamse benadering

Op zoek naar nieuwe behandelingen tegen Alzheimer; De Amsterdamse benadering Op zoek naar nieuwe behandelingen tegen Alzheimer; De Amsterdamse benadering Dr. Niels Prins 5 e college grote stad en gezondheidszorg Amsterdam, 19 mei 2014 Prevalentie dementie in de EU: 10M Dementie

Nadere informatie

6 e mini symposium Ouderenzorg

6 e mini symposium Ouderenzorg 6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg

Nadere informatie

Nieuwsbrief. eigenlijk

Nieuwsbrief. eigenlijk Nieuwsbrief VUmc Alzheimercentrum juli 2015 1 Voorwoord Geachtee heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u de onderzoeks-nieuwsbrief van het VUmc Alzheimercentrum. Deze nieuwsbrief is speciaal opgezet voor mensen

Nadere informatie

hersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013

hersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013 hersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013 overzicht gezond: structuur en functie, netwerken ziekte diagnostiek casus behandeling religie en brein zorg dilemma

Nadere informatie

S ummary. Samenvatting

S ummary. Samenvatting S ummary : Predictie van de langetermijneffecten van bacteriële meningitis op de kinderleeftijd Introductie Bacteriële meningitis (BM), of hersenvliesontsteking is een ernstige infectie van het centraal

Nadere informatie

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater 5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?

Nadere informatie

Inhoud. Data. Analyse van tijd tot event data: van Edward Kaplan & Paul Meier tot David Cox

Inhoud. Data. Analyse van tijd tot event data: van Edward Kaplan & Paul Meier tot David Cox van tijd tot event data: van Edward Kaplan & Paul Meier tot David Cox Bram Ramaekers Bianca de Greef KEMTA Masterclass Inhoud Data Kaplan-Meier curve Hazard rate Log-rank test Hazard ratio Cox regressie

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie

Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. De bekendste

Nadere informatie

U Hasselt 2015-01-22. Neurodegeneratieve Hersenziekten: een wetenschappelijke benadering. Inhoud Lezing

U Hasselt 2015-01-22. Neurodegeneratieve Hersenziekten: een wetenschappelijke benadering. Inhoud Lezing Neurodegeneratieve Hersenziekten: een wetenschappelijke benadering. Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica,

Nadere informatie

Alcoholdementie: zin en onzin

Alcoholdementie: zin en onzin Alcoholdementie: zin en onzin Marcel Olde Rikkert Alzheimer Centrum Nijmegen/ Kenniscentrum Geriatrie 30-10-2009 Alzheimer Centrum Nijmegen Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN Zin: beschermend effect lage dosis

Nadere informatie

! "# #$ # # "!% & '# (% %&'%)

! # #$ # # !% & '# (% %&'%) BIJLAGE C: Model van formulier voor verlenging: Aanvraagformulier tot VERLENGING van de terugbetaling van een specialiteit opgenomen in 223000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december 2001 II Aanvraag

Nadere informatie

Het aantal mensen met lichte cognitieve stoornissen

Het aantal mensen met lichte cognitieve stoornissen Stand van zaken Liquormarkers als voorspellers van Alzheimer-dementie Diagnostiek bij lichte cognitieve stoornissen Frans R.J. Verhey en Pieter J. Visser K L I N I S C H E P R A K T I J K Een toenemend

Nadere informatie

Diagnostiek en behandeling van MCI en dementie

Diagnostiek en behandeling van MCI en dementie Diagnostiek en behandeling van MCI en dementie NVN Najaarsconferentie 21 november 2014 Sprekers Julie Fields Wiesje van der Flier Ben Schmand Marjolein de Vugt Roy Kessels Özgül Uysal-Bozkir Esther van

Nadere informatie

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter

Nadere informatie

en niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1

en niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1 en niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1 Hersenen? dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39720 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hafkemeijer, Anne Title: Brain networks in aging and dementia Issue Date: 2016-05-26

Nadere informatie

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet NEDERLANDSE SAMENVATTING Ik zie, ik zie wat jij niet ziet Visuele hallucinaties en dementie bij de ziekte van Parkinson: een zoektocht naar neuropsychologische, neuroradiologische en neuropathologische

Nadere informatie

Chapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting

Chapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting Chapter 7 Summary and General Discussion Nederlandse Samenvatting 132 Chapter 7 SAMENVATTING VERTRAGING EN DEPRESSIEVE SYMPTOMEN BIJ OUDERE MENSEN Bij veel diersoorten luidt vertraging het einde van het

Nadere informatie

Samenvattingen en Conclusies

Samenvattingen en Conclusies De algemene inleiding van het proefschrift (Hoofdstuk 1) beschrijft de epidemiologie van CAD wereldwijd, en specifiek in Nederland. De onderliggend principes van atherosclerose vorming en progressie worden

Nadere informatie

Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)

Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported

Nadere informatie

Staken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie

Staken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een

Nadere informatie

DEMENTIE EN HET GENETISCH ONDERZOEK

DEMENTIE EN HET GENETISCH ONDERZOEK DEMENTIE EN HET GENETISCH ONDERZOEK Prof. Dr. Julie van der Zee, PhD Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit

Nadere informatie

Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027

Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027 Post-ECTRIMS Nascholing Hoe meet je ziekteprogressie? NL/CPX/16/0027 Disclosures Definitie ziekteprogressie Healthy CIS CIS CDMS RRMS SPMS Voorspellende factoren Kliniek Gender EDSS Genetica CSF Relapsen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken

Nadere informatie

Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie

Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement

Nadere informatie

Liquordiagnostiek bij dementie

Liquordiagnostiek bij dementie N E U R O L O G I E Liquordiagnostiek bij dementie T R E F W O O R D E N LIQUOR AMYLOÏD CEREBROSPINALIS, DEMENTIE, β, TAU, GEFOSFORYLEERD TAU. M.M. Verbeek en S.N.M. Schoonenboom Samenvatting De ontwikkeling

Nadere informatie

Posterieure Corticale Atrofie

Posterieure Corticale Atrofie Posterieure Corticale Atrofie Diagnostiek en ondersteuning 18 juni 2019 Vivianne Teeuwen Verpleegkundig consulente dementie Hoeveel bekendheid is er met PCA? Posterieure Corticale Atrofie Neurodegeneratief

Nadere informatie

FTD lotgenotendag 15 november Congres Vancouver oktober 2014

FTD lotgenotendag 15 november Congres Vancouver oktober 2014 FTD lotgenotendag 15 november 2014 Congres Vancouver 23-25 oktober 2014 Overzicht presentatie Introductie even voorstellen Alzheimercentrum zuidwest Nederland dementie en frontotemporale dementie (FTD)

Nadere informatie

CRITICALLY APPRAISED TOPIC

CRITICALLY APPRAISED TOPIC CRITICALLY APPRAISED TOPIC Onderwijs 4 januari 2011, Claire Franke Achtergrond Toename complexiteit geneeskunde Toename aantal wetenschappelijke publicaties Groei Evidence Based Medicine EBM is het zorgvuldig,

Nadere informatie

Symposium SIG Dementie De nieuwe richtlijn Mild Cognitive Impairment

Symposium SIG Dementie De nieuwe richtlijn Mild Cognitive Impairment Symposium SIG Dementie De nieuwe richtlijn Mild Cognitive Impairment Jurgen Claassen Dineke Koek Geriatriedagen 09-02-2018 Behandeling en begeleiding Psychol beh Cogn revalidatie Leefstijladviezen Medicatie

Nadere informatie

List of abbreviations. Theses Alzheimer Center List of publications Curriculum Vitae Dankwoord

List of abbreviations. Theses Alzheimer Center List of publications Curriculum Vitae Dankwoord List of abbreviations Samenvatting Theses Alzheimer Center List of publications Curriculum Vitae Dankwoord & List of abbreviations Ab amyloid beta Ab40 amyloid beta n-40 Ab42 amyloid beta 1-42 ad alzheimer

Nadere informatie

SAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56

SAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56 SAMENVATTING Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56 Schiemanck_totaal_v4.indd 134 06-03-2007 10:13:56 Samenvatting in het Nederlands Beroerte (Cerebro Vasculair Accident; CVA) is een veel voorkomende

Nadere informatie

NHL symposium. Down & Alzheimer. dr. Alain Dekker Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen

NHL symposium. Down & Alzheimer. dr. Alain Dekker Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen NHL symposium Down & Alzheimer dr. Alain Dekker a.d.dekker@umcg.nl Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Wat is het verschil tussen dementie en de ziekte van Alzheimer? Dementie

Nadere informatie

Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018

Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Opbouw presentatie Wat is dementie Wat is DNA Wat is erfelijkheid Erfelijkheid

Nadere informatie

COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde

COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde COGNITIEVE STOORNISSEN BIJ COPD. VAAK VERGETEN SYMPTOOM? Frank Pepels Kaderhuisarts astma/copd, aios ouderengeneeskunde Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Dutch summary 1. Dutch summary. Dutch summary

Dutch summary 1. Dutch summary.   Dutch summary http://hdl.handle.net/1765/105797 Dutch summary Dutch summary 1 Dutch summary 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Dutch summary 3 Introductie Kinderen die in de neonatale periode zeer ernstig ziek zijn

Nadere informatie

Alzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum

Alzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum Alzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum Alzheimer: wat moet je ervan weten -1.Not all misery -2.Wat gebeurt

Nadere informatie

Geen. Cognitieve achteruitgang bij nierfalen en het effect van dialyse. Disclosures. Ouderen groter risico op slechte uitkomst.

Geen. Cognitieve achteruitgang bij nierfalen en het effect van dialyse. Disclosures. Ouderen groter risico op slechte uitkomst. Disclosures Cognitieve achteruitgang bij nierfalen en het effect van dialyse Geen Top van de ijsberg? Marije H. Kallenberg Arts-onderzoeker COPE studie NND 28-3-2017 2 Epidemiologie Ouderen groter risico

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 203 Nederlandse samenvatting Wittere grijstinten Klinische relevantie van afwijkingen in de grijze stof in multipele sclerose, zoals afgebeeld met MRI Multipele sclerose (MS) is

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Curriculum Vitae. List of Publications. Theses Alzheimercentrum. Dankwoord / Acknowledgements

Nederlandse Samenvatting. Curriculum Vitae. List of Publications. Theses Alzheimercentrum. Dankwoord / Acknowledgements Nederlandse Samenvatting Curriculum Vitae List of Publications Theses Alzheimercentrum Dankwoord / Acknowledgements Chapter 9 Nederlandse samenvatting Het visualiseren van de krimpende hersenen: Longitudinaal

Nadere informatie

Kwaliteit van leven. Kwaliteit van leven bij verpleeghuisbewoners met. Britt Appelhof psycholoog, promovendus. UKON symposium, 11 april 2017

Kwaliteit van leven. Kwaliteit van leven bij verpleeghuisbewoners met. Britt Appelhof psycholoog, promovendus. UKON symposium, 11 april 2017 Kwaliteit van leven bij verpleeghuisbewoners met dementie op jonge leeftijd Britt Appelhof psycholoog, promovendus UKON symposium, 11 april 2017 Introductie Doelen Methoden Resultaten Conclusie Kwaliteit

Nadere informatie

Moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer

Moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Molecular imaging in Alzheimer s disease R. Ossenkoppele, B.N.M. van Berckel, N. Tolboom, Y.A. Pijnenburg, N.D. Prins, A.W. Lemstra, A.A. Lammertsma,

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review

Nadere informatie