LANDSCHAPSBELEVING. Onderzoek naar landschapsbeleving onder studenten. Lars brouwer (13376) Luka Vogel (13411) Theo van den Broek (13659)

Transcriptie

1 LANDSCHAPSBELEVING Lars brouwer (13376) Luka Vogel (13411) Theo van den Broek (13659) Milieukunde voltijd Onderzoek naar landschapsbeleving onder studenten

2 Onderzoek landschapsbeleving Onderzoek naar landschapsbeleving onder studenten Theo van den Broek Lars Brouwer Luka Vogel

3 Inhoud 1. Samenvatting inleiding Onderzoeksvragen... 5 Hoofdvraag... 5 Deelvragen Theorie en hypothesen Opzet en uitvoering van het onderzoek Onderzoeksontwerp Populatie/steekproef Beschrijving en verantwoording van het onderzoeksinstrument Materiaalverzameling Resultaten Conclusie Discussie Bibliografie Bijlagen Bijlage I: Foto s Bijlage II: Enquête Bijlage III: Tabellen resultaten

4 1. Samenvatting Het onderzoek in dit verslag gaat over de beleving van landschappen door studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein. De rede van dit onderzoek is dat er voor de regio noordwest Friesland een nieuw beleidsplan wordt opgesteld op het gebied van water en natuurbeheer. De opdrachtgever, drs. Jan Fliervoet, heeft al verschillende onderzoeken gedaan op het gebied van landschapsbeleving. Dit onderzoek gaat over hoe studenten landschappen met verschillende hoeveelheden water beleven. De hoofdvraag is dan ook: Heeft de hoeveelheid oppervlaktewater in een landschap in Noordoost Friesland effect op de beleving van dat landschap door studenten van hogeschool Van Hall Larenstein? De hieruit volgende deelvragen gaan over de waardering van het landschap en hoe graag studenten hierin zouden willen recreëren, wonen, natuurlijkheid en veiligheid. Daarnaast wordt er gekeken of verschillende demografische factoren zoals geslacht, leeftijd, opleiding(sjaar) en waar opgegroeid(dorp/stad) invloed hebben op de uitkomsten. De verwachting is dat waterrijke landschappen meer de voorkeur krijgen en mensen dit ook als prettiger ervaren. Dit zal waarschijnlijk ook gelden bij de vragen over hoe prettig mensen water vinden in combinatie met recreatie, wonen, werken en hoe natuurlijk zij het landschap ervaren. Er wordt een surveyonderzoek uitgevoerd doormiddel van een enquête en die wordt afgenomen onder 50 willekeurig gekozen studenten van de hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. De enquête bestaat uit 8 foto s uit 4 verschillende landschappen. Bij elk landschap één foto met veel water en één foto met minder water. Bij elke foto worden 5 vragen gesteld over de waardering van aantrekkelijkheid, recreatie, wonen, natuurlijkheid en veiligheid, die beantwoord worden op een schaal van 1 tot en met 5. Waar 1 het meest negatief is en 5 het meest positief. Zoals verwacht zijn de landschappen met water aantrekkelijker bevonden de landschappen met weinig water. In de resultaten is te zien dat de hoeveelheid water in een landschap inderdaad invloed heeft op de mate waarin mensen hier willen recreëren, wonen, natuurlijkheid en veiligheid. Verder zijn er bij sommige demografische factoren verbanden te zien. Het gaat hierbij dan om de factoren waarbij een klein aantal antwoorden zijn zoals man/vrouw. Mannelijke studenten geven gemiddeld een hogere beoordeling dan vrouwelijke studenten. En studenten die zijn opgegroeid in een dorp beoordelen een landschap met veel water hoger dan een landschap met weinig water gezien studenten die zijn opgegroeid in een stad. Uit de resultaten van andere demografische factoren zoals verschil in leeftijd, opleiding en opleidingsjaar zijn geen duidelijke conclusies te trekken. 3

5 2. inleiding In de regio noordoost Friesland wordt binnenkort een nieuw beleidsplan opgesteld op het gebied van water en natuurbeheer. Ook is er onderzoek gedaan naar het verschil in voorkeur van een landschap onder burgers. Hieruit bleek dat jongeren vooral een voorkeur hebben voor ruige en spectaculaire landschappen, terwijl ouderen meer een voorkeur hebben voor functionele landschappen. Dit onderzoek is uitgevoerd om een beter beeld te krijgen van de landschapsbeleving onder de Nederlandse bevolking (vries, 2005). Dit soort onderzoek, waarbij de mening van mensen wordt gevraagd op het gebied van natuur en waterbeheer, is pas de laatste ca. 10 jaar in opkomst. Toch zijn er in het verleden zijn er ook al enkele onderzoeken gedaan waarin mensen gevraagd werden wat ze vinden van bepaalde elementen in een landschap. Onder andere naar de hoeveelheid hout in een rivier (Le Lay, 2008) en de hoeveelheid en grote van stenen in een rivier (Piegay, 2005). In deze onderzoeken zijn beide keren studenten gevraagd uit verschillende landen maar niet uit Nederland. De resultaten uit deze onderzoeken zijn vergeleken met wat de experts op het gebied van natuur- en/of waterbeheer van het probleem vinden. Deze onderzoeken zijn beide keren gedaan doormiddel van een enquête op basis van foto s. Deze beleidsplannen worden opgesteld door deskundigen op dit gebied. Onder deskundigen worden mensen verstaan die een achtergrond hebben in water- en/of natuurbeheer maar wat vinden studenten van deze landschappen? Want de studenten hebben misschien wel een hele andere blik op natuur- en waterbeheer. In opdracht van drs. Jan Fliervoet (Better Wetter) gaan wij onderzoek doen naar wat de studenten vinden van landschappen met bepaalde hoeveelheden water erin. Drs. Jan Fliervoet heeft zelf een student (Jan Dijkwel) begeleidt, onderzoek heeft uitgevoerd naar wat mensen vinden van landschappen, en hier bestond de doelgroep uit studenten van de universiteit. Ons onderzoek sluit hierbij aan omdat wij kijken naar een ander gebied en zo deze twee gebieden vergeleken kunnen worden. In dit rapport wordt er eerst naar de hoofd- en deelvragen en de hypothese. Daarna wordt de opzet en het uitvoeren van het onderzoek gekeken gevolgd door de resultaten. In de conclusie en discussie worden vervolgens de resultaten van het onderzoek besproken. 4

6 2.2 Onderzoeksvragen Hoofdvraag Heeft de hoeveelheid oppervlaktewater in een landschap in Noordoost Friesland effect op de beleving van dat landschap door studenten van hogeschool Van Hall Larenstein? Deelvragen 1. Is de waardering van landschappen met veel water hoger? 2. Heeft de hoeveelheid water in een landschap invloed op de mate waarin mensen hier willen recreëren? 3. Heeft de hoeveelheid water in een landschap invloed op de mate waarin mensen hier willen wonen? 4. Heeft de hoeveelheid water in een gebied invloed op de mate waarin mensen het als een natuurlijk gebied zien? 5. Heeft de hoeveelheid water in een gebied invloed op de mate waarin mensen het als een veilig gebied beoordelen? 6. Is er een verband tussen de beleving en demografische factoren? De demografische factoren die getoetst gaan worden zijn: geslacht, leeftijd, opleiding(sjaar) en waar opgegroeid(dorp/stad). 2.3 Theorie en hypothesen De verwachting is dat waterrijke landschappen meer de voorkeur hebben en mensen dit ook als prettiger ervaren. Dit zal waarschijnlijk ook gelden bij de vragen over hoe prettig mensen water vinden in combinatie met recreatie, wonen en werken. Voor bij het aspect natuurlijk zal het eerder van hoe het landschap is ingericht dan de hoeveelheid water in het landschap. We verwachten dat een landschap met veel water hoger wordt gewaardeerd omdat Nederland een waterrijk land is en Nederlanders (en dus ook onze onderzoekseenheden; de studenten) zeg maar met het water leven. 5

7 3. Opzet en uitvoering van het onderzoek 3.1. Onderzoeksontwerp Het onderzoek wordt uitgevoerd door middel van een surveyonderzoek. Het is een combinatie van theoretisch en praktijkonderzoek. Het doel was toetsend Populatie/steekproef De populatie was de Nederlandse bevolking. Er is onder studenten van de hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden Geënquêteerd. De onderzoekseenheden waren hier studenten. De mensen werden geselecteerd door middel van een aselecte steekproef. Hierbij werden willekeurig studenten aangesproken en werd niet gekeken naar opleiding, opleidingsniveau, geslacht, leeftijd In de hogeschool werd bij studenten de enquête afgenomen op een centrale locatie: de kantine. Deze steekproef was aselect. Er werd bij 50 studenten een enquête afgenomen Beschrijving en verantwoording van het onderzoeksinstrument Het onderzoeksinstrument was een enquête, hier was voor gekozen omdat het doel van het experiment is om de beleving (mening) van mensen te achterhalen. De enquête is opgebouwd uit 8 foto s die uit 4 verschillende landschappen komen. Per landschap zijn er 2 foto s waarvan er op 1 foto veel water te zien is en op de andere foto minder water te zien is. Per foto wordt gevraagd of mensen zich er prettig bij voelen, hoe graag ze er zouden recreëren en wonen, of ze het landschap natuurlijk vinden en of ze zich er veilig bij voelen. Deze vragen werden ze bij elke foto apart beantwoorden op een schaal van tot 5 waarbij 1 niet prettig is en 5 zeer prettig Materiaalverzameling Benodigde materialen: - Foto s Criteria foto s: 1) Een natuurlijk landschapstype uitbeelden (bos, moeras/rietland, weiland en open water) 2) Een foto met veel water en een met weinig water per landschapstype 3) Daarnaast is er opletten dat er geen 'artefacten' op je foto staan, zoals fabrieken, woonwijken en grote kunstwerken, die het landschapsbeeld kunnen beïnvloeden. 4) De 2 foto s per landschapstype zijn onder dezelfde weersomstandigheden gemaakt. 5) Foto s zij bij daglicht, binnen 1,5 uur van elkaar. Dus pas 1,5 uur voor de zonsondergang of na 1,5 na de zonsopkomst. Dit is in verband met dezelfde hoeveelheid/kleur licht op de foto s. Foto Nr. Landschapstype Veel/weinig water Foto 1 Bos Veel Foto 2 Bos Weinig Foto 3 Open water Veel Foto 4 Open water Weinig Foto 5 Weiland Veel Foto 6 Weiland Weinig Foto 7 Moeras/rietland Veel Foto 8 Moeras/rietland Weinig Tabel 1: indeling foto s voor de enquête 6

8 - Foto s Voor de foto s die gebruikt zijn bij de enquête zie bijlage I - Enquête Voor de enquête zie bijlage II 3.5. Analyse van de gegevens De gegevens worden statistisch getoetst op 2 onderdelen: 1. Op verschil in beleving bij de hoeveelheid water wat zich in de gebieden bevindt. Deze beleving wordt gebaseerd op alle vragen. - Gemiddelde beoordeling; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water. - Beoordeling per categorie; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per categorie. 2. Er worden verbanden gelegd tussen demografische factoren en het verschil in beleving bij de hoeveelheid water wat zich in de gebieden bevindt. - Beoordeling per geslacht; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per geslacht. - Beoordeling per geboortejaar; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per geboortejaar. - Beoordeling per opgegroeid in stad/dorp; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per opgegroeid in stad/dorp. - Beoordeling per opleiding; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per opleiding. - Beoordeling per opleidingsjaar; Gemiddeldes vergeleken over alle foto s met verschil in veel en weinig water per opleidingsjaar. 7

9 4. Resultaten Voor foto 1 t/m 8 zie bijlage II. De foto s in bijlage staan op dezelfde volgorde als de volgorde die gebruikt wordt bij resultaten. Algemeen (deelvraag 1): Gemiddelde beoordeling veel water 3,54 Gemiddelde beoordeling weinig water 3,23 Tabel 2: Gemiddelde beoordeling algemeen Algemeen 4,00 3,90 3,80 3,70 3,60 3,50 3,40 3,30 3,20 3,10 3,00 3,54 gemiddelde veel water 3,23 gemiddelde weinig water Grafiek 1: Gemiddelde beoordeling algemeen 8

10 Per categorie (deelvraag 2/3/4): Foto 1 3,76 3,54 3,16 3,36 4,22 Foto 2 3,32 3,18 3,08 3,22 3,70 Foto 3 3,38 3,90 2,80 3,98 3,94 Foto 4 3,36 3,50 2,44 3,72 3,82 Foto 5 3,36 2,54 2,44 2,90 3,84 Foto 6 3,08 2,48 2,68 2,62 3,94 Foto 7 4,08 3,80 3,60 3,98 4,16 Foto 8 3,54 2,82 2,48 3,50 4,04 Tabel 3: gemiddelde resultaten van alle enquêtes per categorie 5 Per categorie 4,5 4 3,5 3 3,645 3,325 3,445 2, ,67 3,555 3,265 4,04 3,875 2,5 2 1,5 1 Aantrekkelijkheid Recreeren Wonen Natuurlijk Veiligheid gemiddelde veel water gemiddelde weinig water Grafiek 2: Gemiddelde resultaten van de enquête per categorie 9

11 Demografische factoren (deelvraag 5): Geslacht: Geslacht 5,00 4,50 4,00 3,50 3,55 3,51 3,23 3,23 3,00 2,50 gemiddelde veel water gemiddelde weinig water man vrouw Grafiek 3: verschil in beoordeling tussen mannen en vrouwen Bijbehorende tabellen zijn te vinden in de bijlage. Geboortejaar: 5,00 Geboortejaar 4,50 4,00 3,50 3,00 3,66 3,52 3,52 3,50 3,50 3,50 3,38 3,33 3,34 3,19 3,16 3,25 3,28 3,02 2,50 Gemiddelde veel water Gemiddelde weinig water Grafiek 4: verschil in beoordeling per geboortejaar Bijbehorende tabellen zijn te vinden in de bijlage. 10

12 Stad/dorp: Stad/Dorp 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 3,37 3,58 3,21 3,24 2,50 gemiddelde veel water gemiddelde weinig water Stad Dorp Grafiek 5: verschil in beoordeling per leefomgeving Bijbehorende tabellen zijn te vinden in de bijlage. Opleiding: Opleiding 4,15 3,95 3,75 3,55 3,35 3,15 3,55 3,39 3,45 3,71 3,35 3,63 3,45 3,48 3,22 3,18 3,20 3,44 3,15 3,05 3,17 2,95 2,90 2,75 Gemiddelde veel water Milieukunde Biologie en medisch laboratoriumonderzoek Toegepaste aardrijkskunde Biotechnologie gemiddelde weinig water Diermanagement Kust en zeemanagement Voedingsmiddelentechnologie Management v.d. Llefomgeving Grafiek 6: verschil in beoordeling per opleiding Bijbehorende tabellen zijn te vinden in de bijlage. 11

13 Opleidingsjaar: Opleidingsjaar 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 3,55 3,54 3,53 3,45 3,23 3,21 3,03 3,53 2,50 gemiddelde veel water gemiddelde weinig water Grafiek 7: verschil in beoordeling per opleidingsjaar Bijbehorende tabellen zijn te vinden in de bijlage. 12

14 5. Conclusie Het doel van dit onderzoek is om te kijken of de hoeveelheid water in een landschap van invloed is op de beleving van landschap door studenten van hogeschool Van Hall Larenstein. Dit is gedaan door het afnemen van een enquête waarbij 4 verschillende landschappen te zien zijn en bij elk landschap is er een foto met veel water en een met weinig water. De beleving wordt getoetst op 5 verschillende gebieden te weten; Aantrekkelijkheid, recreatie, wonen, natuurlijkheid en veiligheid. Dit resulteert in de volgende deelvragen: Verder wordt er gekeken of er een verband is tussen de beleving en demografische factoren. De demografische factoren die getoetst gaan worden zijn: geslacht, leeftijd, woonplaats, opleiding(sjaar) en waar opgegroeid(dorp/stad). Eerst wordt er antwoord gegeven op de deelvragen: 1: Is de waardering van landschappen met veel water hoger? In de resultaten is te zien dat de waardering van landschappen met veel water inderdaad hoger is. 2: Heeft de hoeveelheid water in een landschap invloed op de mate waarin mensen hier willen recreëren? In de resultaten is te zien dat de hoeveelheid water in een landschap inderdaad invloed heeft op de mate waarin mensen hier willen recreëren. 3: Heeft de hoeveelheid water in een landschap invloed op de mate waarin mensen hier willen wonen? In de resultaten is te zien dat de hoeveelheid water in een landschap inderdaad invloed heeft op de mate waarin mensen hier willen wonen. 4: Heeft de hoeveelheid water in een gebied invloed op de mate waarin mensen het als een natuurlijk gebied zien? In de resultaten is te zien dat de hoeveelheid water in een gebied inderdaad invloed heeft op de mate waarin mensen het als een natuurlijk gebied zien. 5: Heeft de hoeveelheid water in een gebied invloed op de mate waarin mensen het als een veilig gebied beoordelen? In de resultaten is te zien dat de hoeveelheid water in een gebied inderdaad invloed heeft op de mate waarin mensen het als een veilig gebied beoordelen. 6: Is er een verband tussen de beleving en demografische factoren? De demografische factoren die getoetst gaan worden zijn: geslacht, leeftijd, opleiding(sjaar) en waar opgegroeid(dorp/stad). - Geslacht: Ja, er is een verband te zien: Mannen geven gemiddeld gezien een hogere beoordeling als vrouwen. - Leeftijd: Nee, er is geen verband te zien. - Opleiding: Nee, er is geen verband te zien. - Opleidingsjaar: Nee, er is geen verband te zien - Opgegroeid in dorp/stad: Ja, er is een verband te zien: Mensen die zijn opgegroeid in een dorp geven gemiddeld gezien een hogere beoordeling als mensen die zijn opgegroeid in een stad. 13

15 Hoofdvraag: Heeft de hoeveelheid water in een landschap in Noordoost Friesland effect op de beleving van dat landschap door studenten van hogeschool Van Hall Larenstein? Antwoord: Ja, de hoeveelheid water in een landschap in Noordoost-Friesland heeft effect op de beleving van dat landschap door studenten van hogeschool Van Hall Larenstein. Vergelijking hypothese: Zoals in de hypothese beschreven, is uit de resultaten van het onderzoek gekomen dat landschappen met veel water aantrekkelijker worden gevonden dan landschappen met weinig water. Dit geldt voor alle getoetste gebieden. De hypothese wordt juist bevonden. 14

16 6. Discussie De resultaten kunnen beïnvloed zijn door een aantal factoren: - De enquête was redelijk lang en eentonig om in te vullen, studenten kunnen hun concentratie verloren zijn. Daardoor kunnen de beoordelingen bij de latere foto s verschillen van de beoordelingen bij de eerste foto s. - De foto s waren in zwart/wit afgedrukt hierdoor kunnen de foto s anders beoordeeld zijn dan wanneer ze in kleur afgedrukt waren. Doordat ze in zwart/wit zijn afgedrukt kan het ook het verschil in licht per foto compenseren. Het hoeft niet per se een slecht punt te zijn, maar het kan de resultaten beïnvloed hebben. Het beoogde aantal aftenemen enquêtes van 50 stuks is gehaald. De gemiddeldes van de beoordelingen uit de enquêtes kunnen zijn bij sommige demografische factoren niet met dezelfde hoeveelheden berekent. Sommige gemiddeldes zijn berekend over 26 enquêtes, terwijl sommige gemiddeldes maar uit 1 enquête bestaan. Dit geld bijvoorbeeld voor sommige opleidingen en opleidingsjaren. Dit was met de totale hoeveelheid af te nemen enquêtes ook bijna onvermijdelijk zonder zeer selectief mensen gaan selecteren op bepaalde demografische factoren. De resultaten zouden beter te verifiëren zijn als de gemiddeldes over meerdere enquêtes berekent zouden zijn, door meer enquêtes in totaal af te nemen zou dit bereikt kunnen worden. Ook zou dit verbetert kunnen worden door ervoor te zorgen dat de enquête verspreid wordt afgenomen over alle demografische factoren. Alle resultaten zijn te zien in de bijlage. Wel zijn er een paar afwijkingen. Het landschap weiland met weinig water wordt op het gebied van recreatie, wonen en weiland beter bevonden dan het landschap weiland met meer water. Dit in tegenstelling tot de andere landschappen waar het tegenovergestelde wordt bevonden. Wij kunnen hier geen specifieke reden voor geven. Over de demografische factoren kunnen geen harde conclusies getrokken worden. De uitslagen zijn zeer divers en van sommige demografische factoren zijn er te weinig gegevens dat het niet mogelijk is om hier uitspraken over te doen. De rede dat studenten die gegroeid zijn in een dorp hogere beoordelingen geven kan zijn omdat ze in een dorp zijn opgegroeid meer in contact zijn gekomen met de natuur dan studenten die opgegroeid in een stad en daardoor zich prettiger voelen in de natuur. 15

17 7. Bibliografie Piegay. (2005). Public Perception as a Barrier to Introducing Wood in Rivers. vries, A. B. (2005). Verschillen in landschapsbeleving tussen bevolkingsgroepen. Wageningen : WUR. 16

18 Bijlagen Foto 1: Bijlage I: Foto s 17

19 Foto 2: 18

20 Foto 3: 19

21 Foto 4: 20

22 Foto 5: 21

23 Foto 6: 22

24 Foto 7: 23

25 Foto 8: 24

26 Bijlage II: Enquête De vragen die over de foto s gaan zijn bij elke foto hetzelfde. Enquête landschapsbeleving Voor onze opleiding Milieukunde doen wij onderzoek naar de beleving van het landschap van studenten op Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. In deze enquête stellen we eerst een aantal algemene vragen gevolgd door de vragen over de foto s. Het invullen van de enquête duurt ongeveer 5 tot 10 minuten en is volledig anoniem. Algemene vragen: Wat is u geslacht? (doorstrepen wat niet van toepassing is): Man/Vrouw Wat is uw geboortejaar?:... Was is uw huidige woonplaats?:. Ik ben opgegroeid in een stad/dorp (doorstrepen wat niet van toepassing is) Wat is de naam van uw opleiding?. Wat is uw huidige opleidingsjaar?: 1ste 2 de 3 de 4 de (omcirkel het juiste jaar) 25

27 Vragen foto s: Hieronder volgen de vragen over de foto s. U krijgt 8 foto s te zien van 4 verschillende landschapstypes. Bij elke foto staan 5 vragen die gaan over de beleving het landschap op de foto. Foto X: - Als u naar de bovenstaande foto van het landschap bekijkt, hoe aantrekkelijk vindt u dit landschap op een schaal van 1 (zeer onaantrekkelijk) tot 5 (zeer aantrekkelijk)? Als u naar de bovenstaande foto van het landschap bekijkt, hoe graag zou u hier willen recreëren op een schaal van 1 (niet graag) tot 5 (zeer graag)? Als u naar de bovenstaande foto van het landschap bekijkt, hoe graag zou u hier willen wonen op een schaal van 1 (niet graag) tot 5 (zeer graag)? Als u naar de bovenstaande foto van het landschap bekijkt, hoe natuurlijk beoordeeld u dit landschap op een schaal van 1 (zeer onnatuurlijk) tot 5 (zeer natuurlijk)? Als u naar de volgende foto van het landschap bekijkt, hoe veilig voelt u zich bij dit landschap op een schaal van 1 (zeer onveilig) tot 5 (zeer veilig)?

28 Bijlage III: Tabellen resultaten Geslacht: Foto 1 3,88 3,56 3,34 3,19 4,34 Foto 2 3,19 3,19 3,34 3,06 3,78 Foto 3 3,41 4,00 2,88 3,91 3,97 Foto 4 3,28 3,56 2,47 3,63 3,84 Foto ,53 2,44 2,59 3,78 Foto 6 2,94 2,47 2,63 2,53 3,94 Foto 7 4,13 3,94 3,69 3,94 4,25 Foto 8 3,63 2,64 2,66 3,44 4,13 Tabel 4: gemiddelde resultaten van mannen Foto 1 3,56 3,50 2,83 3,67 4,00 Foto 2 3,56 3,17 2,61 3,50 3,56 Foto 3 3,33 3,72 2,67 4,11 3,89 Foto 4 3,50 3,39 2,39 3,89 3,78 Foto 5 3,44 2,556 2,44 3,44 3,94 Foto 6 3,33 2,50 2,78 2,78 3,94 Foto 7 4,00 3,56 3,44 4,06 4,00 Foto 8 3,39 2,78 2,17 3,61 3,89 Tabel 5: gemiddelde resultaten van vrouwen 27

29 Geboortejaar: Foto 1 3,33 4,00 3,00 3,33 3,67 Foto 2 3,67 3,67 3,33 3,67 3,33 Foto 3 3,33 3,67 2,00 4,00 2,67 Foto 4 3,33 3,67 2,67 3,67 3,33 Foto 5 3,67 2,67 2,67 4,00 3,67 Foto 6 3,00 3,33 3,67 3,00 3,33 Foto 7 4,00 3,67 3,33 4,00 3,00 Foto 8 3,33 3,00 2,33 3,67 3,67 Tabel 6: gemiddelde resultaten geboortejaar 1993 Foto 1 3,86 3,71 3,00 3,57 4,00 Foto 2 3,43 3,00 3,00 3,71 4,00 Foto 3 3,14 4,14 2,14 4,00 4,14 Foto 4 3,29 3,71 2,57 3,71 4,00 Foto 5 3,57 2,57 1,86 2,71 4,57 Foto 6 3,29 2,57 3,00 2,43 4,57 Foto 7 4,00 3,86 3,14 4,00 4,43 Foto 8 3,43 3,00 2,29 3,57 4,14 Tabel 7: gemiddelde resultaten geboortejaar 1994 Foto 1 4,00 3,50 3,00 3,33 4,50 Foto 2 3,50 2,83 3,33 3,17 3,83 Foto 3 3,33 4,17 2,67 3,83 4,00 Foto 4 3,50 3,67 2,33 3,50 4,00 Foto 5 3,00 2,17 2,00 2,17 4,00 Foto 6 2,50 2,67 2,33 2,50 4,00 Foto 7 4,50 4,17 3,67 4,17 4,17 Foto 8 3,83 2,83 2,33 3,33 3,83 Tabel 8: gemiddelde resultaten geboortejaar

30 Foto 1 3,75 3,58 3,42 3,17 4,50 Foto 2 3,00 3,08 2,83 2,67 3,92 Foto 3 3,42 4,25 3,08 3,58 4,25 Foto 4 3,08 3,50 2,50 3,75 4,00 Foto 5 3,17 2,58 3,00 2,75 3,67 Foto 6 2,83 2,33 2,58 2,67 3,67 Foto 7 4,08 4,33 4,08 4,17 4,42 Foto 8 3,50 2,50 2,75 3,75 4,25 Tabel 9: gemiddelde resultaten geboortejaar 1996 Foto 1 3,77 3,46 3,08 3,15 4,39 Foto 2 3,39 3,39 3,31 3,15 3,77 Foto 3 3,23 3,46 2,85 4,31 3,62 Foto 4 3,39 3,15 2,31 3,62 3,69 Foto 5 3,54 2,69 2,39 3,15 3,62 Foto 6 3,39 2,23 2,85 2,69 4,15 Foto 7 3,92 3,69 3,46 4,08 4,15 Foto 8 3,54 3,08 2,54 3,23 4,078 Tabel 10: gemiddelde resultaten geboortejaar 1997 Foto 1 3,67 3,33 3,50 3,67 3,83 Foto 2 3,50 3,67 3,00 3,67 3,33 Foto 3 3,67 3,83 3,50 4,17 4,33 Foto 4 3,67 3,67 2,67 3,83 3,67 Foto 5 3,33 2,50 2,67 3,00 3,83 Foto 6 3,50 2,50 2,17 2,50 3,83 Foto 7 4,00 2,83 3,33 3,17 3,83 Foto 8 3,83 2,67 2,33 3,50 4,00 Tabel 11: gemiddelde resultaten geboortejaar 1998 Foto 1 3,67 3,33 2,67 4,00 3,67 Foto 2 3,00 2,33 2,67 3,33 2,67 Foto 3 4,00 3,67 2,67 4,00 4,00 Foto 4 3,67 3,67 2,00 4,33 3,67 Foto 5 3,33 2,33 2,00 3,00 3,67 Foto 6 2,67 2,67 2,33 2,67 3,33 Foto 7 4,33 3,33 4,00 4,00 4,33 Foto 8 3,00 2,67 2,33 3,67 3,67 Tabel 12: gemiddelde resultaten geboortejaar

31 Stad/Dorp: Foto 1 3,59 3,24 3,12 3,47 3,82 Foto 2 3,29 3,29 3,06 3,35 3,35 Foto 3 3,47 3,94 2,47 4,00 3,71 Foto 4 3,35 3,35 2,41 3,77 3,65 Foto 5 3,59 2,59 2,24 2,94 3,77 Foto 6 3,18 2,59 2,82 2,82 3,94 Foto 7 3,94 3,71 3,35 4,00 4,00 Foto 8 3,71 2,77 2,12 3,47 3,82 Tabel 13: gemiddelde resultaten uit een stad Foto 1 3,85 3,70 3,18 3,30 4,42 Foto 2 3,33 3,12 3,09 3,15 3,88 Foto 3 3,33 3,88 2,97 3,97 4,06 Foto 4 3,36 3,58 2,46 3,70 3,91 Foto 5 3,24 2,53 2,55 2,88 3,88 Foto 6 3,03 2,42 2,61 2,52 3,94 Foto 7 4,15 3,85 3,73 3,97 4,24 Foto 8 3,46 2,85 2,67 3,52 4,15 Tabel 14: gemiddelde resultaten uit een dorp 30

32 Opleiding: Foto 1 3,91 3,65 3,22 3,30 4,44 Foto 2 3,30 3,13 3,17 3,35 3,87 Foto 3 3,35 3,96 2,91 4,00 4,13 Foto 4 3,44 3,70 2,70 3,65 3,96 Foto 5 3,17 2,48 2,09 2,57 3,91 Foto 6 3,00 2,22 2,44 2,13 4,22 Foto 7 4,22 3,78 3,74 3,87 4,35 Foto 8 3,26 2,83 2,52 3,35 4,13 Tabel 15: gemiddelde resultaten van studenten milieukunde Foto 1 3,75 3,38 2,88 3,00 4,13 Foto 2 3,63 3,50 2,50 2,75 3,88 Foto 3 2,88 3,88 2,13 3,75 4,25 Foto 4 3,25 3,00 1,63 4,25 3,63 Foto 5 3,00 2,50 2,38 3,00 3,88 Foto 6 2,88 2,38 2,38 3,00 3,75 Foto 7 4,00 3,88 2,88 4,00 4,38 Foto 8 3,63 2,63 2,38 4,25 4,38 Tabel 16: gemiddelde resultaten van studenten diermanagement Foto 1 4,00 4,00 2,00 4,00 3,00 Foto 2 4,00 4,00 2,00 4,00 3,00 Foto 3 4,00 4,00 2,00 3,00 4,00 Foto 4 4,00 3,00 2,00 4,00 3,00 Foto 5 4,00 3,00 3,00 3,00 4,00 Foto 6 3,00 4,00 3,00 2,00 4,00 Foto 7 4,00 3,00 3,00 4,00 4,00 Foto 8 3,00 2,00 2,00 4,00 4,00 Tabel 16: gemiddelde resultaten van studenten Biologie en medisch laboratoriumonderzoek Foto 1 3,75 3,63 3,63 3,13 4,50 Foto 2 3,38 3,13 3,75 3,13 3,75 Foto 3 3,63 3,88 3,38 4,25 3,63 Foto 4 3,50 3,63 2,75 3,75 4,13 Foto 5 3,50 2,50 3,13 3,25 4,25 Foto 6 3,38 2,88 3,25 3,13 4,00 Foto 7 4,38 3,75 3,75 4,25 4,00 Foto 8 3,88 3,38 2,63 3,25 4,13 Tabel 17: gemiddelde resultaten van studenten kust en zee management 31

33 Foto 1 4,00 4,00 3,00 5,00 4,00 Foto 2 4,00 4,00 3,00 4,00 4,00 Foto 3 2,00 3,00 1,00 2,00 3,00 Foto 4 2,00 3,00 1,00 3,00 3,00 Foto 5 4,00 3,00 3,00 4,00 3,00 Foto 6 3,00 3,00 4,00 3,00 3,00 Foto 7 4,00 5,00 3,00 4,00 3,00 Foto 8 4,00 3,00 2,00 4,00 3,00 Tabel 18: gemiddelde resultaten van studenten toegepaste aardrijkskunde Foto 1 3,50 2,50 2,50 4,00 3,50 Foto 2 3,50 2,50 1,50 3,50 3,50 Foto 3 4,50 4,00 2,50 5,00 3,50 Foto 4 4,00 3,50 3,00 4,50 3,50 Foto 5 3,50 3,00 3,50 3,50 3,50 Foto 6 3,00 2,50 2,50 3,00 3,50 Foto 7 4,50 3,50 4,00 4,50 3,50 Foto 8 3,50 2,00 1,50 3,50 3,00 Tabel 19: gemiddelde resultaten van studenten voedingsmiddelentechnologie Foto 1 3,00 3,00 3,00 4,00 3,00 Foto 2 3,00 1,00 2,00 4,00 1,00 Foto 3 4,00 3,00 3,00 4,00 4,00 Foto 4 4,00 4,00 3,00 4,00 4,00 Foto 5 3,00 2,00 2,00 4,00 4,00 Foto 6 2,00 2,00 2,00 4,00 2,00 Foto 7 4,00 4,00 4,00 4,00 4,00 Foto 8 3,00 3,00 3,00 4,00 3,00 Tabel 20: gemiddelde resultaten van studenten biotechnologie Foto 1 3,33 3,50 3,17 3,67 3,83 Foto 2 2,67 3,33 3,50 3,00 3,33 Foto 3 3,50 4,00 3,00 4,00 3,50 Foto 4 2,83 3,33 2,17 3,00 3,50 Foto 5 4,17 2,67 2,50 3,00 3,17 Foto 6 3,50 2,83 3,17 3,00 3,67 Foto 7 3,17 3,83 3,83 3,83 3,83 Foto 8 4,17 2,67 2,67 3,17 3,83 Tabel 21: gemiddelde resultaten van studenten management van de leefomgeving 32

34 Opleidingsjaar: Foto 1 3,81 3,68 3,23 3,19 4,16 Foto 2 3,19 3,16 3,16 3,13 3,65 Foto 3 3,42 3,94 2,94 3,84 3,97 Foto 4 3,32 3,65 2,61 3,68 3,90 Foto 5 3,35 2,52 2,55 2,84 3,77 Foto 6 3,03 2,36 2,58 2,48 3,87 Foto 7 4,07 3,74 3,71 3,90 4,26 Foto 8 3,52 2,77 2,71 3,61 4,13 Tabel 22: gemiddelde resultaten van studenten in hun 1 ste opleidingsjaar Foto 1 3,60 3,13 3,20 3,67 4,27 Foto 2 3,53 3,00 3,00 3,40 3,80 Foto 3 3,27 3,87 2,67 4,27 3,87 Foto 4 3,47 3,27 2,47 3,73 3,73 Foto 5 3,40 2,53 2,47 2,73 4,13 Foto 6 3,07 2,73 2,93 2,67 4,00 Foto 7 4,20 3,93 3,47 4,07 4,00 Foto 8 3,47 2,80 2,20 3,13 3,87 Tabel 23: gemiddelde resultaten van studenten in hun 2 de opleidingsjaar Foto 1 3,50 4,00 3,50 3,50 4,50 Foto 2 2,50 4,00 4,50 3,50 3,00 Foto 3 4,50 4,00 3,50 3,50 3,50 Foto 4 3,00 3,00 1,00 3,00 3,50 Foto 5 3,50 2,50 2,00 3,00 2,50 Foto 6 3,50 2,00 3,00 3,00 4,00 Foto 7 3,50 3,50 4,50 4,00 3,50 Foto 8 3,50 2,00 2,00 3,00 3,50 Tabel 24: gemiddelde resultaten van studenten in hun 3 de opleidingsjaar Foto 1 4,50 4,00 1,50 3,50 4,50 Foto 2 4,50 4,00 1,00 3,00 4,50 Foto 3 2,50 3,50 1,00 4,50 4,50 Foto 4 3,50 3,50 1,00 5,00 3,50 Foto 5 3,00 3,00 1,00 5,00 4,00 Foto 6 3,50 3,00 2,00 4,00 4,50 Foto 7 4,00 4,00 2,00 4,50 4,50 Foto 8 4,50 4,50 1,50 5,00 4,50 Tabel 25: gemiddelde resultaten van studenten in hun 4 de opleidingsjaar 33