Opleiden voor leiderschap: pleidooi voor een praktijkgebaseerde benadering

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Opleiden voor leiderschap: pleidooi voor een praktijkgebaseerde benadering"

Daniël van den Velde
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Opleiden vr leiderschap: pleidi vr een praktijkgebaseerde benadering Geert Kelchtermans Lezing studiedag Samen Leiden Ondersteunen Gent, 21 nvember 2014

2 Bedeling? Geïnfrmeerd vanuit eigen (naschlings)ervaringen en recent nderzek (.m. aantal dctraten) een kader aanreiken vr het drdenken van pleidingscurriculum en pleidingspraktijk (didactiek) in de prfessinalisering van schlleiders samen leiden ndersteunen Dus vral pging tt cnceptualiseren en begripsmatig bevatten/bevragen van pleidings- en naschlingspraktijken Vereist prblematiseren en uit balans brengen Is uitndiging tt kritisch meedenken en zelf invullen

aantal dctraten) een kader aanreiken vr het drdenken van pleidingscurriculum en pleidingspraktijk (didactiek) in

3 Opbuw 1. Achtergrnd en vertrekpunt: pvatting ver prfessinalisering van prfessinals 2. Twee perspectieven: van blauwdruk- naar praktijkgebaseerde benadering 3. Praktijkgebaseerde benadering van (het pleiden vr) leiderschap 4. Cnclusies

4 1. Prfessinalisering van prfessinals Geen remediërende benadering, maar een ntwikkelingsperspectief Erkennen van expertise = vertrekpunt Expertise én (al dan niet expliciete) leervragen van deelnemers zijn altijd meteen gecntextualiseerd: wat betekent het vr mij in mijn situatie? Erkennen én prblematiseren Deelnemers brengen hun cntext mee (en zichzelf daarbinnen) Geven betekenis aan hun ervaring

deelnemers zijn altijd meteen gecntextualiseerd: wat betekent het vr mij in mijn situatie?

5 Prfessinele ntwikkeling = Individueel levenslang leer- en ntwikkelingsprces Gecntextualiseerd in ruimte (plaats) space (fysieke ruimte) wrdt place (betekenis vr bewners)! in tijd (lpbaan) Heden gekleurd dr ervaringen uit het verleden en verwachtingen ver de tekmst Resultaat van betekenisvlle interactie van individu en prfessineel relevante cntexten = actief prces

6 Prfessinele ntwikkeling (Kelchtermans 2009) Resulteert in: Delmatiger handelen : rijker en verfijnder handelingsrepertire Geldiger denken persnlijk interpretatiekader Zelfverstaan: pvatting ver mezelf als leidinggevende Subjectieve therie: kennis en pvattingen ver he te handelen (en waarm z) Med en vaardigheid tt rdelen Onntkmbaarheid van nrmativiteit! Emtineel niet neutraal!

pvatting ver mezelf als leidinggevende Subjectieve therie: kennis en pvattingen ver he te

7 Prfessinalisering vereist: RITSEN Lerende sluit zelf de rits (f niet ) Basisprincipe van prfessinalisering = RITSEN van vraag/aanbd, therie/praktijk, ervaring/nieuwe infrmatie Ritsen = zippen ZIP-file : gecndenseerde/gerganiseerde grte heveelheid inf

vraag/aanbd, therie/praktijk, ervaring/nieuwe infrmatie Ritsen

8 Ritsprblemen zijn interessant! Zrgen vr - Aandacht en cncentratie! - Intrinsieke mtivatie: ik wil die rits dicht! Prblemen? De klemmende rits De rits die steeds weer pen gaat De rits die niet meer pen gaat

9 2. Twee curriculumperspectieven 2.1. Blauwdruk -denken 2.2. Praktijkgebaseerd denken ver leiderschap: = functie van de rganisatie (niet gedrag van individu) = prces van sciale beïnvleding, uitgeverd dr één f meerdere rganisatieleden, gericht p het bereiken van wenselijk en ndzakelijk geachte rganisatiedelen (zie Kelchtermans & Pit, 2010) = zeer uiteenlpend qua schaal

beïnvleding, uitgeverd dr één f meerdere rganisatieleden, gericht p het bereiken van

10 2.1. Blauwdruk - benadering Uitgangspunten: een taak, functie f berep kunnen we vraf exhaustief en precies beschrijven in termen van de vereiste kennis, vaardigheden en hudingen (fwel cmpetenties ) Die beschrijving fungeert als blauwdruk vr Het ntwerpen van leertrajecten/het kiezen van leerinhuden Het evalueren van de leerresultaten Het riënteren/richten van bijsturingen Cncreet? functiebeschrijvingen, plijsting van kenmerken effectief leiderschap f transfrmatief leiderschap, cmpetentiematrixen

ntwerpen van leertrajecten/het kiezen van leerinhuden Het evalueren van de leerresultaten Het riënteren/richten van

11 Dminant in denken en spreken van beleidsverantwrdelijken, kwaliteitsbewakers, naschlers en begeleiders Verleidelijk want Belfte van huvast en richtsner Criteria en vergelijkbaarheid (valse) duidelijkheid

12 Prblematisch want: Statisch Gedecntextualiseerd Schijn-descriptief (maar feitelijk prescriptief!) Dis-empwering plitiek issue! Wie mag de blauwdruk schrijven? (legitimiteit?; autriteit?) Paradxaal de-prfessinaliserend Het rdeel, de nrm wrdt extern bepaald/pgelegd Vanuit gecncentreerde visie p leiderschap: kenmerken van individuen

13 2.2. Praktijkgebaseerde benadering Vertrekpunt = feitelijke leiderschapspraktijken Niet intenties, maar feiten Niet bedeling, maar gebeuren Ergens, it en met iemand(en) cncreet! Illustraties van leiderschapspraktijk? De directeur leidt de vergadering die resulteert in een beslissing ver een nieuwe sanctieregeling vr ngewenst gedrag leerlingen De mentr geeft feedback aan een beginnende cllega als nderdeel van aanvangsbegeleiding Het schlteam kiest een nieuwe methde vr aanvankelijk lezen

De directeur leidt de vergadering die resulteert in een beslissing ver een nieuwe sanctieregeling vr ngewenst gedrag

14 Aansluitend bij idee van verdeeld leiderschap (distributed leadership.m. Spillane, Grnn )

15 Antwrd p tekrten van de blauwdruk-benadering Dynamisch Gecntextualiseerd en gesitueerd Descriptief-analytisch Prfessinaliserend (eigenaarschap)

16 3. Praktijkgebaseerde benadering van het (pleiden vr) leiderschap Operatinele vertaling in drie stappen/vragen 1 e stap: Wat gebeurt er? 2 e stap: Waarm gebeurt dit (p deze manier)? 3 e stap: Wat vinden we daarvan?

17 1 e stap: Wat gebeurt er? (descriptief) Metafrisch: de vis die van buitenaf naar het water kijkt (waarin ie vrtdurend zwemt) Het vanzelfsprekende prblematiseren Afstand nemen (maar tijdelijk) Kijken, benemen, beschrijven vergelijk: een freeze f een still uit een film: een ft maken met wrden

(waarin ie vrtdurend zwemt) Het vanzelfsprekende prblematiseren Afstand

18 Meilijkheden: Feiten zijn geen neutrale, bjectieve feiten, maar altijd geïnterpreteerd, Want resultaat van waarneming/betekenisgeving Dus ndzaak bewust wrden van de interpretatiekaders Die dierbaar zijn want verstrengeld met gevel van identiteit, prfessinaliteit Emtineel niet neutraal Adagium van Thmas: if men define situatins as real, they are real in their cnsequences sciale cnstructie van de werkelijkheid

want verstrengeld met gevel van identiteit, prfessinaliteit Emtineel niet neutraal Adagium van Thmas:

19 Belang/kracht van theretische brillen : nthullen, reveleren helpen lezen Bijvrbeeld micrplitieke therie gedrag van rganisatieleden wrdt bepaald dr hun belangen (.m. Kelchtermans, 2004: ver inspectie/pedaggische begeleiding) Bijvrbeeld: kaderanalyse (framing therie Pit, in press): Kaderen = bepaalde aspecten van een kwestie p een welbepaalde manier belichten zdat men ze p een welbepaalde manier definieert, rzaken aanduidt, een mrele evaluatie maakt, welbepaalde plssingen als zinvl en legitiem naar vren schuift Cncreet: analyse besluitvrmingsprcessen tijdens vergadering van cllege van directeurs p bvenschls niveau (schlengemeenschappen)

kwestie p een welbepaalde manier belichten zdat men ze p een welbepaalde manier definieert, rzaken aanduidt, een mrele evaluatie maakt, welbepaalde plssingen

20 2 e stap: Waarm gebeurt dit (p die manier)? (verklarend) Vereist inzicht in zwel agency als structure Menselijke actren en hun intenties, interpretaties, delgerichte acties (individueel f in grep) (npersnlijke) structurele factren en prcessen Bijvrbeeld institutinele regels, nrmen, mechanismen Illustratie: rutinetherie en artefacten (März, et al. 2014) de BaSO-fiche als artefact rept nieuwe rutines in het leven Rutine = een herhaald, herkenbaar patrn van interdependente acties, waarin meerdere actren betrkken zijn (Feldman and Pentland, 2003, p. 96). Artefact fungeert feitelijk als actr

grep) (npersnlijke) structurele factren en prcessen Bijvrbeeld institutinele regels, nrmen, mechanismen Illustratie: rutinetherie en artefacten

21 3 e stap: Wat vinden we daarvan? (evaluatie) Expliciet nrmatief, rdelen Vereist waardegebnden standpunt innemen En feiten (stap 1)/inzichten (stap 2) daartegen afzetten Uiteindelijk vlgt p het rdeel k een beslissing tt actie.

22 4. Cnclusie: wat meten we hiermee? Argumenten vr praktijkgebaseerde benadering impliceren keuze vr een bepaalde nrmatieve invulling van prfessinalisering: het prces De betrkkenen De beweging (3 stappen) = mgelijke leidraad vr curriculumpbuw (bijv. als herhaalde cyclus) f vr het ntwerpen van cncrete naschlingsactiviteiten Niet alleen aandacht vr taakdimensie, maar k de (emtinele) belevingsdimensie in (prfessinalisering van) leiderschapspraktijken

23 De ndzaak van therie: Nd van zrgvuldige studie ifv crrect begrip Zrgvuldig afgewgen keuzes elke theretische bril reveleert én verduistert Argumentatie is analg aan pleidi Vr het werken met gede praktijkvrbeelden ipv vrbeelden van gede praktijk (zie.m. Kelchtermans & Ballet, 2009) Vr een nderzeksgerichte huding etngrafisch Praktijkgebaseerde benadering biedt beste kansen p zinvl ritsen!

24 De blauwdruk in de vuilbak? Niet ndzakelijk. Kan heuristisch f inventariserend een interessante werkhypthese vrmen, maar Altijd beducht blijven vr het impliciet nrmerende

25 Verder lezen? Kelchtermans, G. (2009). Wh I am in hw I teach is the message. Self-understanding, vulnerability and reflectin. Teachers and Teaching: Thery and Practice, 15, Kelchtermans, G. (2013). Praktijk in de plaats van blauwdruk. Over het pleiden van lerarenpleiders. Tijdschrift vr Lerarenpleiders, 34, Kelchtermans, G., & Ballet, K. (2008). Naschling vr prfessinele ntwikkeling en schlntwikkeling. In G. Devs et al. (Eds.), Persneel en rganisatie. Aflevering 17. April 2008 (pp ). Mechelen: Wlters Plantyn. Kelchtermans, G., & Ballet, K. (2009). He werken praktijkvrbeelden? Lessen uit nderzek. Persneel en rganisatie, 22, Kelchtermans, G., & Pit, L. (2010). Schlleiderschap aangekaart en in kaart gebracht. Praktijkgerichte literatuurstudies nderwijsnderzek. Leuven / Den Haag: Acc. März, V., Vermeir, K. & Kelchtermans, G. (2014). De BaSO-fiche: een artefact in actie. Impuls vr nderwijsvernieuwing, 45 (1), Pit, L. & Kelchtermans, G. (2013). Een analyse van leiderschapspraktijken p bvenschls niveau vanuit micrplitiek perspectief. Pedaggische Studiën, 90, Pit, L. (in press). Andere tijden, andere leiders? Een beschrijving en analyse van leiderschapspraktijken p het bvenschlse niveau. Leuven: Leuven University Press.

Vergelijkbare documenten

Verandering en weerstand

Verandering en weerstand Micrplitiek in nderwijsvernieuwing Geert Kelchtermans Virginie März Centrum vr Onderwijsbeleid, -vernieuwing en Lerarenpleiding Wat is het prbleem? Butade: het enige cnstante in