COMPETENTIES NKBV CURSUSSEN OUTDOOR KLIMSPORT

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "COMPETENTIES NKBV CURSUSSEN OUTDOOR KLIMSPORT"

Transcriptie

1 COMPETENTIES NKBV CURSUSSEN OUTDOOR KLIMSPORT SINGLE PITCH MULTI-PITCH TRAD Kninklijke Nederlandse Klim- en Bergsprt Vereniging

2 INLEIDING De meeste mensen kmen tegenwrdig in de klimhal vr het eerst in aanraking met de klimsprt. Nadat ze een cursus Indr Tprpe en een cursus Indr Vrklimmen hebben gevlgd wil een deel van deze mensen graag buiten gaan klimmen. Dat zal vr de meerderheid in ged ingerichte sprtklimgebieden zals Berdrf, Siurana, Margalef, de Frankenjura, Kalymns f Orpierre zijn. Bij deze klimmers is behefte aan een cursus die pleidt tt zelfstandig klimmer in sprtklimrutes van één lengte; single pitch rutes genaamd. Tt dusver kwamen de sprtklimcursussen utdr van de NKBV niet vereen met deze behefte. De cursus Outdr Vrklimmen (OV) mvatte namelijk k het klimmen van rutes met meerdere tuwlengtes (multi-pitch) en het (beperkt) leggen van mbiele zekeringen. Overbdige zaken vr de klimmers die alleen maar sprtklimrutes willen klimmen. Naar aanleiding van het interne NKBV prject Kaderbeleid is gekeken naar de beheften van klimmers in Nederland. Daaruit kwam de wens vrt m de cursusstructuur z in te richten dat die tegemet kwam aan de beheften van de klimmers, znder verbdige ballast. VAN OV EN AK NAAR SINGLE PITCH, MULTI-PITCH EN TRAD Dit dcument bevat de pzet en de inhud van de NKBV cursussen Outdr Vrklimmen zals die met ingang van 1 mei 2017 nder de vlag van de NKBV wrden gegeven. Klimmen in de rts start dan met een basiscursus sprtklimmen in de rts; single pitch genaamd. De klimmers die daarna verder willen kunnen kiezen uit twee aanvullende mdules. Eén mdule vr multi-pitch sprtklimmen en één mdule vr het klimmen p eigen zekeringen, het Trad (traditineel) klimmen. Deze cursussen wrden afgeslten met een specifieke aantekening ( multi-pitch, f trad ) p het klimvaardigheidsbewijs OV (single pitch). De mdulaire pbuw maakt het mgelijk m specifiek die cursus te den die men wil. Het niet z dat er nu per sé een driemaal z hge tijdsinvestering vereist is m de kennis en kunde van de ude Outdr Vrklimcursus p te den. Alle denkbare cmbinaties zijn mgelijk het staat instructeurs vrij m naar eigen inzicht cursussen aan te bieden en te cmbineren. Wie cursisten bijvrbeeld het single pitch en multi-pitch sprtklimmen tegelijkertijd wil aanleren, kan daarvr een cursus p maat vr aanbieden. Buiten klimmen start met een cursus single pitch sprtklimmen. Wie daarna verder wil kan een cursus/mdule multi-pitch 1 sprtklimmen f Trad klimmen gaan den. De pleiding tt instructeur is medi 2015 al ingericht met een basispleiding tt sprtkliminstructeur (SKI3) single pitch en vervlgpleidingen tt instructeur multi-pitch klimmen en trad klimmen. Deze vervlgpleidingen wrden aangebden als aantekeningen bvenp de basispleiding. Om de mdules/cursussen multi-pitch en trad te geven met de instructeur in het bezit zijn van de specifieke aantekening. Alle instructeurs zijn medi 2015 ingeschaald naar deze nieuwe indeling. Je kan als instructeur eenvudig in MijnNKBV cntrleren welke aantekening je hebt. 1 De dr de NKBV gehanteerde spellingswijze is single pitch en multi-pitch. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

3 COMPETENTIES OUTDOOR CURSUSSEN In dit dcument wrden de cmpetenties mschreven die vanaf 1 mei 2017 minimaal aangeleerd meten wrden bij de utdr klimcursussen en -mdules van de NKBV. Per cursus wrdt uitgelegd waar de cursus vr bedeld is ( scpe ), wat de ingangseis is, he de cursusmgeving eruitziet, en wat de aanbevlen leeftijdsgrenzen zijn. Daarna wrden de minimaal te behandelen cmpetenties benemd en er wrdt afgeslten met een checklist die bij de tetsen vr het klimvaardigheidsbewijs kan wrden gehanteerd. Cmpetenties Dit dcument is primair bedeld vr NKBV instructeurs en regi s/verenigingen/bedrijven die cursussen aanbieden die wrden afgeslten met een klimvaardigheidsbewijs. De bij elke cursus genemde cmpetenties zijn vr hen bedeld. We raden aan m de scpe en de checklists te gebruiken m aan cursisten duidelijk te maken wat de inhud van de NKBV-klimcursussen is. Hierin staat krt en bndig wat de bedeling en inhud van de betreffende cursus is. De inhud van de NKBV-cursussen utdr buwt vrt p de indr cursussen, waarvan de inhud als bekend wrdt verndersteld. Binnen de utdr cursussen buwen de beide mdules trad en multi-pitch vrt p de single pitch cursus. De mdules zelf zijn lsstaand, Outdr Vrklimmen Trad kan gevlgd wrden znder vrkennis van multi-pitch klimmen en vice versa: 1. Indr Tprpe 2. Indr Vrklimmen 3. Outdr Vrklimmen Single Pitch a) Outdr Vrklimmen Multi-pitch b) Outdr Vrklimmen Trad Literatuur De inhud van de cursussen en ver te brengen cmpetenties wrdt hierna p relatief uitverige wijze mschreven. De belangrijkste reden hiervr is dat er ng met de huidige NKBV literatuur in de vrm van cursusbekjes en instructeurshandleidingen OV gewerkt met wrden. Nieuwe literatuur is weliswaar gepland, maar niet p afzienbare termijn beschikbaar. Daar waar ndig zal uitgebreider p de materie ingegaan wrden f verwezen wrden naar het kenniscentrum. We denken dat het vr een instructeur znder al te veel meite mgelijk is m de huidige literatuur te blijven gebruiken m de cursussen nieuwe stijl vrm te geven. De actuele NKBV pleidingsnrm en bepaalde in het Kenniscentrum vermelde technieken kunnen in weerspraak zijn met de laatste plagen van de cursusbekjes en instructeurshandleidingen. Een ged vrbeeld hiervan is de Aanbeveling vr veilig zekeren bij het sprtklimmen. Waar dit het geval is, gaan de actuele NKBV Opleidingsnrmen en de bijbehrende artikelen in het Kenniscentrum vr p de cursusbekjes en instructeurshandleidingen. Drukwerk laat zich immers niet z snel en slechts tegen hgere ksten aanpassen dan een nline dcument. Bij belangrijke wijzigingen in de pleidingsnrmen/pleidingsliteratuur zal het sprtklimkader via de kadernieuwsbrief en nieuwsberichten p Academie.nkbv.nl p de hgte wrden gebracht. Vragen en pmerkingen kunnen gericht wrden aan pleidingen@nkbv.nl. Succes met het rganiseren van je klimcursussen Outdr Vrklimmen nieuwe stijl! INHOUD Outdr vrklimmen Single Pitch Outdr vrklimmen Multi-pitch Outdr vrklimmen Trad Bijlage I: Cmmunicatie bij klimmen en mbuwen Bijlage II: Vr en nadelen van het zekeren ver het lichaam f de standplaats NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

4 OUTDOOR VOORKLIMMEN SINGLE PITCH Scpe: De cursus Outdr Vrklimmen Single Pitch brengt mensen de beginselen bij van het sprtklimmen in de rts. Rutes die niet vanaf de grnd kunnen wrden gezekerd (multi-pitch klimmen), en/f rutes die met behulp van mbiele zekeringen gezekerd meten wrden (trad klimmen) vallen buiten de scpe van deze cursus. Onderdeel van de cursus zijn gedrag in de natuur, kennis ver behaking, veilig zekeren, mbuwen van de rute en abseilen. De cursus leidt p tt zelfstandige klimmer. De cursist kan na de cursus veilig zelfstandig single pitch sprtklimrutes in de rts klimmen. De cursist is na aflp van de cursus p de hgte van veel vrkmende ngevalsrzaken en kan ptentieel gevaarlijke situaties herkennen en vermijden. De cursist ntvangt na een psitief verlpen eindtets het Klimvaardigheidsbewijs Outdr Vrklimmen Single Pitch. De eindtets is een mmentpname. Ingangseis: In het bezit van het klimvaardigheidsbewijs Indr Vrklimmen (IV) f in het bezit van vergelijkbare ervaring. Cmpetenties die behandeld zijn bij het Indr Tprpe klimmen en het Indr Vrklimmen wrden bekend verndersteld. Cursusmgeving: Klimgebieden met vlledig behaakte sprtklimrutes. Er wrdt vanaf de grnd gezekerd en rutes zijn ingericht vr mbuwen en laten zakken. Een deel van de cursus kan p daar vr geschikte indr/utdr klimwanden wrden gegeven. Cursusduur: Niet van tepassing, want cmpetentiegericht. Leeftijdsgrenzen: In principe vanaf 14 jaar. Niet de leeftijd, maar het kunnen is bepalend. INHOUD CURSUS/MINIMAAL OVER TE BRENGEN COMPETENTIES Vrbespreking/scpe Wat is Outdr Vrklimmen? Uitleg ver de pzet van de cursus. Sprtklimmen in de rts is uitdagender en afwisselender dan indr klimmen qua verzichtelijkheid, vereiste klimtechnieken, haakafstanden, enz. In klassieke rutes in traditinele klimgebieden meten vaak mbiele tussenzekeringen wrden gelegd. Dit srt rutes valt buiten de scpe van deze cursus. Dat geldt k vr rutes met een alpiene 2 aanlp f andere speciale vereisten (bijv. seacliff climbing). De cursus besteedt geen f minimale aandacht aan techniek, training e.d.. Risic s van het Outdr Vrklimmen Uitleg ver de risic s. Buiten klimmen vereist meer inzicht, zelfkennis en terughudendheid dan indr. Er zijn ver het algemeen geen nrmen vr inrichting en veiligheid. Het is de verantwrdelijkheid van de klimmer m al dan niet een rute in te stappen. De vr elke rute een persnlijke risic-check. Kun jij de rute p een vr ju vldende veilige manier klimmen? Klimgebieden waar het klimmen een lange traditie heeft zijn vaak spaarzaam behaakt. Dit geldt in het bijznder vr de rutes in de lagere meilijkheidsgraden. Het klimmen van en vallen in (hellende) rutes in de lagere meilijkheidsgraden is vaak risicvller dan in meer verhangende rutes f rutes in hgere meilijkheidsgraden. Samen verantwrdelijk vr elkaars veiligheid Gedurende de cursus vindt een geleidelijke verdracht van verantwrdelijkheid van instructeur p cursist plaats. De cursist is zich er van bewust gedurende de cursus in steeds grtere mate zelf verantwrdelijk te zijn vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner. De cursist weet na aflp van de cursus dat hij/zij bij het sprtklimmen in de rts vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner verantwrdelijk is. De cursist krijgt uitleg ver de partnercheck bij het buiten klimmen. Vrafgaand aan iedere rute wrdt een partnercheck gedaan. Gedragsregels/mres van het klimgebied De cursist hudt rekening met andere klimmers en zekeraars en hindert deze niet. 2 Onder alpien terrein wrdt verstaan terrein waarin nder meer gletsjers, steile sneeuwvelden, en valgevaar kunnen vrkmen. Alpien terrein wrdt niet gedefinieerd dr (een minimum) hgte, maar wel dr terreinsrt. Vr dergelijk terrein is het vlgen van een specifieke cursus aan te raden. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

5 Klimgebieden liggen meestal in kwetsbare natuur. Neem altijd het gidsje f infpanelen bij het klimgebied dr p specifieke regels. Geldt vr de rute f sectr een klimverbd? Welke rute(s) kmt vr ns in aanmerking? He lp je naar de rute znder dr beschermd terrein te lpen. Nageneg alle klimgebieden kennen cnflicten tussen gebruikersgrepen. De klimsprt trekt hierbij vaak aan het krtste eind. Om de tegang tt de rtsen niet in gevaar te brengen is het belangrijk dat de klimmers zich vrbeeldig gedragen. De niets wat je thuis k niet zu den, ga alleen ver de aangegeven tegangspaden en neem maatregelen vr natuurbescherming en sluitingen vr vgelbred in acht. Gebruik alleen de aangegeven parkeerplaatsen; ga ng buiten het klimgebied naar de WC f begraaf alles, k het papiertje bij het plassen; wildkamperen is nergens tegestaan; klim niet p natte zandsteen (i.v.m. afbreken grepen); hud je aan speciale regels in het weekend (bijv. abseilverbd in Freyr); in Duitsland met je vaak verplicht mbuwen i.p.v. uitklimmen naar de tp van de rts; smmige gebieden kennen een magnesiumverbd; maak geen vuur; maak geen lawaai (geen speakers mee); wees beleefd richting mwnenden (netjes greten); pets tickmarks weg; in Berdrf (Luxemburg) met je lid zijn van een natinale klimvereniging (NKBV); etc. Laat niet nndig tprpe-tuwen hangen en pets na het klimmen het magnesium van de grepen. In België geldt een specifieke klimregeling. De grtste Belgische klimgebieden liggen p privéterrein en er met huur/pacht betaald wrden dr de Belgische klimverenigingen en de NKBV m ze vr de leden tegankelijk te maken. Wil je in België klimmen dan met je de klimjaarkaart kpen ( 20,-/jaar, alleen mgelijk als NKBV-lid). Tprpen met het tuw dr de gen van de haken leidt tt vrtijdige slijtage van de haken. Het is dus niet de bedeling m p deze haken te tprpen. Eenmalig laten zakken is prima, maar meermaals tprpen de je in dat geval dr het tuw in eigen karabiners (twee stuks, waarvan 1 de back-up is) te hangen. De laatste klimmer buwt in dat geval m en neemt al het eigen materiaal mee. Sms is de standplaats uitgerust m erver te tprpen. Er hangt dan een verwijderbare (schref)karabiner f mailln rapide. In dat geval is het prima m in dit materiaal te tprpen, al is het k dan beter dit te den ver eigen materiaal. In veel klimgebieden in zandsteen (Duitsland, Vgezen) is het regel dat de laatste klimmer abseilt. Ok dit is m slijtage te vrkmen. Klimtechnisch De gebruikte materialen en methden Gebruik van grdel, zekeringsapparaat, setjes, klim- en zekertechnische handelingen identiek aan cursus IV. Er wrdt met enkeltuw geklmmen waarvan de minimale lengte afhankelijk is van het klimgebied. Gebruik een tuwtas m het tuw schn en uit de knp te huden. De klim- en zekertechnische handelingen van het vrklimmen zijn identiek aan die van het Indr Vrklimmen. Zie NKBV aanbeveling vr veilig sprtklimmen vr keuze m.b.t. het type zekeringsapparaat. Vr het mbuwen/ zelfzekering een slinge (ca. 60 cm) en 2 beveiligde karabiners. Uitleg ver verschillende meilijkheidswaarderingen (UIAA, Frans, Brits, USA, etc.). Uitleg ver het lezen en interpreteren van de tp. Inrichting rutes Uitleg ver brhaken en he ndeugdelijke exemplaren te herkennen: diepte plaatsing, lsse plaquettes, lsse haken, expansie en verlijmd. Wat is de lengte van de te klimmen rutes? Kan er veilig afgedaald wrden met het beschikbare tuw? Is het tuw lang geneg (k vr rutes die schuin lpen en/f lager eindigen dan je startte)? Met je eventueel halverwege pnieuw mbuwen m beneden te kmen? He wrdt er bvenaan de rute mgebuwd: enkele haak, twee haken met ketting? Alleen mbuwen aan een afgernd, specifiek hiervr ingericht punt/haak/mailln rapide. Helm nder aan de rtswand en tijdens het klimmen vr zwel klimmer als zekeraar. Wees je bewust van het risic als je er vr kiest geen helm te dragen. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

6 Klimmen en zekeren Klaarmaken vr klimmen Tuw klaarleggen en knp in uiteinde en/f vastmaken aan tuwtas. Partnercheck met extra aandacht vr eventuele bijznderheden van de specifieke rute (bijv. valtraject, afstand en staat van de haken). Check de rute samen. Is rute veilig geneg behaakt? Is het de juiste rute? Waar is het einde van de rute en he is dit ingericht? Neem het minimale aantal setjes vr de rute + eventueel twee extra mee (verlengen, haken die je niet hebt gezien). Neem k vldende lange setjes mee m tuwwrijving te minimaliseren als het ruteverlp afwijkt van een rechte lijn. Neem materiaal vr mbuwen f inrichten naar tprpe mee. Neem samen de eventuele tuwcmmand s (blk, laat maar zakken) dr. Bij zichtcntact is het niet ndig als kip-znder-kp te schreeuwen. Zie bijlage I. Bespreek f er vr het veilig klimmen van de rute aandacht ndig is vr rtsblkken, bmwrtels, de (n)mgelijkheden tt sptten, inhangen haken met clipstick, extra tuw (f juist niet) uitgeven bij vallen p specifieke punten. Definieer/zek eventueel crux vanaf de grnd en spreek deze dr met zekeraar. Klimmen en zekeren Eventueel sptten tt 1 e haak f inhangen van eerste haak met stick-clip. De zekeraar blijft ALTIJD zekeren tijdens het mbuwen. Zek clippsities p basis van grepen/treden. Setje z inhangen dat de pening snapper van de klimrichting af is. Extra lange setjes inhangen in haken die uit de lijn van de rest van de rute zitten m tuwwrijving te vrkmen. Hang eventueel bij cruciale zekeringen twee setjes tegengesteld in ngewild uithangen te vrkmen. Ombuwen en laten zakken Ombuwen dr vastmaken aan relais met zelfzekering (slinge f speciale dynamische zelfzekering) en beveiligde karabiner. Blijf altijd in de zelfzekering hangen en vrkm het afwisselend be- en ntlasten van de zelfzekering tijdens het mbuwen. Ombuwen methde 1: zelfzekering aan relais met slinge en schrefkarabiner, dubbel drhalen van het tuw, leggen achtknp en vastmaken met schrefkarabiner aan zekerlus, lsmaken initiële achtknp. Ombuwen methde 2: zelfzekering aan relais met slinge en schrefkarabiner, tuwlus met schrefkarabiner en achtknp aan inbindlus bevestigen zdat dit niet naar beneden kan vallen, lsmaken initiële achtknp, enkel drhalen van het tuw en weer inbinden. Maak zelfzekering pas ls nadat de zekeraar het tuw strak heeft getrkken en je duidelijk merkt dat je in het tuw hangt. Bijbehrende tuwcmmand s zijn : naam + blk en naam + laat maar zakken. Rep niet harder dan ndig is. Bij visueel cntact en elkaar ged begrijpen heft er niet perse gerepen te wrden. De klimmer rept NOOIT stand bij het mbuwen! Let bij verwijderen van het laatste setje uit de rute p dat de klimmer niet ngecntrleerd weg zwiept en de zekeraar mee trekt. Uitleg ver he te handelen bij rutes langer dan 35 m (langer dan de helft van het tuw). Als er sprake is van een tussenrelais dan kun je beneden kmen dr tweemaal m te buwen. Eenmaal bvenaan de rute, en eenmaal p het mbuwpunt halverwege. Let p f je alsng de juiste lengte tuw hebt, een knp in het uiteinde van je tuw, en vrkm dat de klimmer in verhangende rutes in het luchtledige kmt te hangen. Abseilen/terugkeer/veiligheid Yy-en uitleggen als methde m in verhang weer bij de haak te kmen: gelijktijdig blkken dr zekeraar +ptrekken en laten vallen dr klimmer aan het tuw. Als je niet dr een rute kmt zijn er drie pties: Vraag een andere klimmer m je rute af te maken en/f de setjes te verwijderen. Rute met relaxte haakafstanden en je beheerst het niveau? Klim haak vr haak af en verwijder de setjes. Hang een karabiner die je bereid bent achter te laten in de hgst bereikte haak. Geen mailln rapide gebruiken! Zekeraar laat daarna de klimmer zakken die de setjes verwijdert. Vr NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

7 maximale veiligheid kun je een beveiligde karabiner gebruiken in het mlppunt en jezelf met een prusik aan het naar beneden gaande tuw vastmaken. Oefen het mbuwen tt abseilen eerst drg in de klimhal f andersrtige lcatie (een klimrek in de speeltuin, aan een bm) vlak bven de grnd. Altijd eerst visuele en fysieke cntrle dat je ged vastzit VOORDAT de zelfzekering ls wrdt gemaakt. Check f: Beide uiteinden p de grnd liggen; Er knpen in beide uiteinden zitten; Vr je de zelfzekering lsmaakt f je daadwerkelijk ged vast zit aan het abseiltuw. Abseilen van enkele tuwlengtes is (indien spradisch gebruikt) ged mgelijk znder back-up zekering met een prusik. De zekeraar hudt in dat geval het tuw vldende strak vast. Dr het tuw vervlgens te belasten kan hij de abseilende klimmer bij een ndgeval tt stilstand brengen. Dit biedt echter niet de back-up die een prusikzekering wel biedt. Leer k abseilen aan met behulp van de methde met een circa 20 cm verlengde tuber (met 2 sleuven) en een krte prusik als zelfzekering aan de inbindlus. Geef aan dat k met de halfautmaat f de enkelvudige tuber abgeseild kan wrden, mits het mlppunt een vldende kleine diameter heeft. Seil ab in het vrije einde met blkkeerknp van de juiste grtte + ingehangen karabiner. Brn afbeelding: Muntainprject.cm NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

8 CHECKLIST KLIMVAARDIGHEIDSTOETS OUTDOOR VOORKLIMMEN SINGLE PITCH De cursist: Veiligheid & gedrag Kent de risic s van het Outdr Vrklimmen. Kent mres/gedragsregels van het klimmen in de natuur. Kent prblematiek met meerdere gebruikersgrepen in kwetsbare natuurgebieden. Kent zijn eigen verantwrdelijkheid t.a.v. de eigen veiligheid en die van de klimpartner. JA NEE Partnercheck Cntrleert grdel, knp, zekeringsapparaat, karabiner, vldende setjes, helm. Cntrleert lengte van het tuw, knp in uiteinde. Heeft materiaal vr mbuwen rute mee f vr buwen standplaats indien ndig. Spreekt rute en eventueel mbuwen met de zekeraar dr. Zekeren en klimmen Spt tt eerste haak indien ndig en staat p de juiste psitie tijdens het zekeren. Kan vldende snel tuw geven, alert zekeren en een val ged pvangen. Kan rutes veilig en slide vrklimmen. Hangt setjes juist in Kan een standplaats veilig inrichten m er ver te gaan tprpen. Ombuwen/laten zakken/naar beneden gaan Kan p juiste wijze een zelfzekering maken; de rute inrichten vr tprpe; de rute mbuwen en de setjes uit de rute verwijderen. Cmmuniceert ged met de klimpartner. Kan veilig stand maken, mbuwen naar abseil en vervlgens abseilen. Weet he te handelen bij het niet dr een rute kmen. De cursist heeft laten zien alle bvenstaande cmpetenties zelfstandig en slide te beheersen. De cursist kent de belangrijkste risic s van het Outdr Vrklimmen Single Pitch en heeft een gede risicperceptie. De cursist kan p verantwrde wijze vr de veiligheid van zichzelf en zijn klimpartner zrgen. De cursist det altijd een Partnercheck. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

9 OUTDOOR VOORKLIMMEN MULTI-PITCH Scpe: De cursusmdule Outdr Vrklimmen Multi-pitch brengt mensen de beginselen bij van het klimmen van geheel behaakte multi-pitch rtsrutes. Aan bd kmen nder meer vrbereiding, behaking, tactiek en effectief tuwmanagement, standplaatsbuw, zekeren p de standplaats, rute zeken, interpreteren van de tp, abseilen, terugtrekking/redding uit de rute. De haakafstanden in de rutes die binnen de scpe van deze cursus vallen kunnen grter zijn dan die van gemiddelde sprtklimrutes. Hiermee k het engagement. Er is geen maximale lengte van de rutes gedefinieerd. De cursus multi-pitch mvat geen klimmen met behulp van mbiele zekeringen (trad klimmen) f artificieel klimmen. Alpien terrein bij aanlp f afdaling valt eveneens buiten de scpe van de cursus. De cursist kan na de cursus veilig zelfstandig multi-pitch sprtklimrutes klimmen. De cursist is na aflp van de cursus p de hgte van veel vrkmende ngevalsrzaken en kan ptentieel gevaarlijke situaties herkennen en vermijden. De cursist ntvangt na een psitief verlpen eindtets de aantekening Outdr Vrklimmen Multi-pitch. De eindtets is een mmentpname. Ingangseis: In het bezit van het klimvaardigheidsbewijs Outdr Vrklimmen Single Pitch f in het bezit van vergelijkbare ervaring. Cmpetenties zals behandeld bij de cursus Outdr Vrklimmen Single Pitch en de Indr cursussen wrden bekend verndersteld. Cursusmgeving: Sprtklimgebieden met vlledig behaakte multi-pitch rutes die kunnen wrden afgedaald ver ingerichte abseilpistes f via mlpen ver een wandelpad. Cursusduur: Niet vast mschreven, want cmpetentiegericht. Leeftijdsgrenzen: In principe vanaf 14 jaar. Niet de leeftijd, maar het kunnen is bepalend. INHOUD CURSUS/MINIMAAL OVER TE BRENGEN COMPETENTIES Vrbespreking/scpe Wat is Outdr Vrklimmen Multi-pitch? Risic s Uitleg ver de pzet van de cursus multi-pitch sprtklimmen. Uitleg ver de grtere mate van cmmitment en drzettingsvermgen die vereist is bij het klimmen van multi-pitch sprtklimrutes. De cursus behandelt geen kennis en technieken die vereist zijn vr het klimmen van rutes in Alpien terrein, rutes waar bijzndere situaties gelden bij aanlp en afdaling (zeekliffen) en rutes die bijzndere eisen stellen aan de afzekering (artificiële rutes, trad rutes, terrain d aventure, cmplexe traverses, etc.). De cursus besteedt geen f minimale aandacht aan techniek, training e.d.. Uitleg ver de specifieke risic s van multi-pitch klimmen t..v. single pitch klimmen. Grtere mate van inzicht, zelfkennis en terughudendheid. Het is de verantwrdelijkheid van de klimmer m al dan niet een rute in te stappen. De vr elke rute een persnlijke risic-check. Kan jij de rute p een vr ju en je klimmaatje vldende veilige manier klimmen? In klimgebieden waar het klimmen een lange traditie heeft, zijn rutes vaak niet vlledig als sprtklimrute behaakt. Dit srt rutes vraagt vaak m aanvullende mbiele zekeringen. Het gebruik hiervan maakt geen nderdeel uit van deze cursus. Samen verantwrdelijk vr elkaars veiligheid Gedurende de cursus vindt een geleidelijke verdracht van verantwrdelijkheid van instructeur p cursist plaats. Cursist is zich er van bewust gedurende de cursus in steeds grtere mate zelf verantwrdelijk te zijn vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner. Cursist weet na aflp van de cursus dat hij/zij bij het multi-pitch sprtklimmen in de rts vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner verantwrdelijk is. Vrafgaand aan iedere rute en vrafgaand aan de start van een tuwlengte wrdt een partnercheck gedaan. Gedragsregels/mres van multi-pitch sprtklimmen De cursist hudt nder meer rekening met sluitingen vr vgelbred en hindert geen andere klimmers. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

10 Snellere tuwgrepen hebben vrrang p langzamere tuwgrepen tenzij dit de veiligheid niet ten gede kmt. Klimtechnisch De gebruikte materialen en methden Gebruik van grdel, knpen, setjes, wrdt bekend verndersteld. Er wrdt geklmmen met een enkeltuw f een met twin/dubbeltuw geklmmen. Behandel deze typen tuw in de cursus en wanneer welk type het best bruikbaar is. Gebruik vervlgens een p de rute afgestemd tuw van vldende lengte. Het aantal bendigde setjes is afhankelijk van de rute. Eventueel deels langere setjes f verlengbare setjes (bijv. 60 cm) gebruiken. Minimaal twee slinges p.p. (bijv. 60 cm en 120 cm), 4 beveiligde karabiners per persn, abseil en zekeringsapparaat, zelfzekering vr abseilen (prusiktuwtje), helm. Uitleg ver gebruik van de HMS als ndplssing bij laten vallen zekeringsapparaat. Helm p nder aan de rtswand en tijdens het klimmen bij zwel klimmer als zekeraar. Afhankelijk van de cursussetting en de geklmmen rutes kan extra materiaal ndig zijn (klein rugzakje, kleding, eten, drinken, znnebrandcrème. Weerbericht vr aanvang checken. Bij planning van je rute rekening huden met nweer, ververhitting en uitdrging, afkeling dr wind, etc. Uitleg ver ruteverlp, anticiperen p ruteverlp bij keuze lengte van het setje. Slinges gebruiken m bmen en zandlpers en als verlenging van tussenzekeringen. Klimmen en zekeren Klaarmaken vr klimmen Wat is de lengte van de te klimmen rutes? Kan er veilig afgedaald wrden met het beschikbare tuw? Kan vanaf iedere standplaats veilig afgedaald wrden, met er naar de tp dr wrden geklmmen f zijn er andere vluchtmgelijkheden? Tp, aanlp en afdaling (abseilen f mlpen) bestuderen. Eventueel actuele rutecndities pzeken. Vrbereiden p afdaling aan achterzijde en afdalen ver rute. Management materialen aan de grdel/in de rugzak: schenen, water, kleding i.v.m. wind/kude, pgeladen telefn (ken het lkale alarmnummer), EHBO-setje. Afschieten tuw en net tuwverlp bij start van de rute. Beide partners binden in en den partnercheck. Partnercheck k p iedere standplaats. Standplaatsbuw en zekeren Drg efenen van standplaatsbuw p één slide haak en standplaatsbuw p twee slide haken (rijschakeling). Zekeren vrklimmer p de standplaats 3. Pr s en cntra s van de verschillende methden (ver het lichaam/ver de stand). Uitleg ver autblck-tubers. Beperkte mgelijkheid tt geven tuw c.q. ntlasten van tuber in autblkstand. Let p: methde m te deblkkeren is afhankelijk van specifiek zekeringsapparaat. Let p: grte kans p maken van futen bij ntlasten tuberachtige in autblk-stand. Extra zekering gebruiken! Tuwmanagement p de standplaats: vrbereiden p kmst naklimmer, vrbereiden p vlgende lengte. Vrkm in de knp/war raken van tuw. Gede plssing bij hangstand is m het tuw in steeds krter wrdende lussen met zaksteek aan een slinge in de stand te knpen. Snel en efficiënt wisselen p de standplaats. Z weinig mgelijk verbdige tuwcmmand s gebruiken. Methden aanleren m znder gerepen tuwcmmand s tch ged/veilig te handelen. 3 Meer inf hierver in het artikel Zekeren p standplaats - ver het lichaam f niet? en het artikel ver Standplaatsbuw in het Kenniscentrum van de NKBV. Zie k Bijlage 2. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

11 Abseilen/terugkeer/veiligheid Abseilen met een circa 20 cm verlengde tuber en krte prusik als zelfzekering aan inbindlus. Abseilen vlgens vast prtcl m futen bij vermeidheid te vrkmen. Zie Express flaschenzug m iemand tuwsteun te geven. He te handelen in nd; Licht gewnde klimpartner(s) mee naar beneden helpen. Abseilen met slachtffer dat ng ged in staat is mee te helpen; Opschieten tuw, rugzakje van tuw maken; Belang van rde, vaste patrnen en snelheid benadrukken. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

12 CHECKLIST KLIMVAARDIGHEIDSTOETS OUTDOOR VOORKLIMMEN MULTI-PITCH De cursist: Veiligheid & gedrag Kent de risic s van het multi-pitch sprtklimmen. Kent mres/gedragsregels. Kent zijn eigen verantwrdelijkheid t.a.v. de eigen veiligheid en die van de klimpartner. JA NEE Partnercheck Cntrleert grdel, knp, zekeringsapparaat, karabiner, vldende setjes. Cntrleert lengte van het tuw, naklimmer is ingebnden in uiteinde. Heeft materiaal vr het inrichten van standplaatsen, vr abseilen en vr de terugtcht uit de rute mee. Spreekt rute, tactiek en materialen met klimpartner dr. Zekeren en klimmen Heeft gede tuwhandelingen en zekert alert. Kan zwel mgaan met enkeltuw als met dubbeltuw en tweelingtuw. Klimt veilig en slide multi-pitch sprtklimrutes vr. Is ged in staat de rute te vinden. Richt de standplaats snel en veilig in. Heeft gede beheersing van het zekeren ver de standplaats en ver het lichaam. Abseilen/naar beneden gaan Kan veilig zelfzekering maken, mbuwen naar abseil en abseilen. Kennis van redden van een slachtffer De cursist heeft laten zien alle bvenstaande cmpetenties zelfstandig en slide te beheersen. De cursist kent de belangrijkste risic s van het Outdr Vrklimmen Multi-pitch en heeft een gede risicperceptie. De cursist kan p verantwrde wijze vr de veiligheid van zichzelf en zijn klimpartner zrgen. De cursist det altijd een Partnercheck. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

13 OUTDOOR VOORKLIMMEN TRAD Scpe: De cursusmdule Outdr Vrklimmen Trad brengt mensen de beginselen bij van het klimmen van single pitch rutes p mbiele zekeringen. Aan bd kmen nder meer vrbereiding, srten mbiele zekeringen en hun plaatsingsmgelijkheden, standplaatsbuw met mbiele zekeringen, rute zeken, lezen tp, het plaatsen van zekeringen ten pzichte van elkaar, de tactiek van het klimmen van een rute. De cursist kan na de cursus veilig zelfstandig vlledig nbehaakte single pitch rutes klimmen. De cursist is na aflp van de cursus p de hgte van veel vrkmende ngevalsrzaken en kan ptentieel gevaarlijke situaties herkennen en vermijden. De cursist ntvangt na een psitief verlpen eindtets de aantekening Outdr Vrklimmen Trad. De eindtets is een mmentpname. Ingangseis: In het bezit van het klimvaardigheidsbewijs Outdr Vrklimmen Single Pitch f in het bezit van vergelijkbare ervaring. Cursusmgeving: Klimgebieden met vlledig nbehaakte rutes die vanaf de grnd kunnen wrden gezekerd ver ingerichte abseilpistes f via mlpen ver een wandelpad. Cursusduur: Niet vast mschreven, want cmpetentiegericht. Leeftijdsgrenzen: In principe vanaf 14 jaar. Niet de leeftijd, maar het kunnen is bepalend. INHOUD CURSUS/MINIMAAL OVER TE BRENGEN COMPETENTIES Vrbespreking/scpe Wat is trad klimmen? Risic s Uitleg ver de pzet van de cursus trad klimmen. Alpien terrein in aanlp en afdaling, seacliff climbing, artificieel klimmen valt buiten deze cursusmdule. De cursus besteedt geen f minimale aandacht aan techniek, training e.d.. Uitleg ver de grtere mate van cmmitment, bijkmende kennis en gevaren die bij trad klimmen kmen kijken en de nmgelijkheid een rute te allen tijde adequaat te beveiligen. Trad klimmen kent meer variabelen dan sprtklimmen en een hger risic p letsel. Kennis van specifieke meilijkheidswaarderingen van trad rutes (Brits, en de cmmitment-waardering zals die.a. in Wilder Kaiser f publicaties van Versante Sud wrdt gehanteerd). Het is de verantwrdelijkheid van de klimmer m al dan niet een rute in te stappen. De vr elke rute een persnlijke risic-check. Kan jij de rute p een vr ju en je klimmaatje vldende veilige manier klimmen? Zelf af te zekeren rutes verlpen vaak langs spleten f versnijdingen en kennen langere run-uts dan sprtklimrutes. Dit verlangt een andere klimstijl en technieken dan bij sprtklimrutes. Samen verantwrdelijk vr elkaars veiligheid Gedurende de cursus vind een geleidelijke verdracht van verantwrdelijkheid van instructeur p cursist plaats. Cursist is zich er van bewust gedurende de cursus in steeds grtere mate zelf verantwrdelijk te zijn vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner. Cursist weet na aflp van de cursus dat hij/zij bij het trad klimmen vr de eigen veiligheid en die van de klimpartner verantwrdelijk is. Vrafgaand aan iedere rute wrdt een partnercheck gedaan. Gedragsregels/mres van trad klimmen Leave n trace. Rutes wrden niet verandert/aangepast. Klimtechnisch De gebruikte materialen en methden Gebruik van grdel, zekeringsapparaat, knpen, setjes, abseilen, etc., wrdt bekend verndersteld. Tuber is eerste keuze zekeringsapparaat bij trad rutes. In rutes met slide zekeringen is een halfautmaat k bruikbaar. Vrdelen tuberachtige zijn de betere mgelijkheid dynamisch te zekeren (mits geefend!). De halfautmaat biedt extra zekerheid en gemak vr zekeraar. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

14 Minimaal behandeld wrden eigenschappen en plaatsingswijze van nuts en cams. Aanvullend eventueel k slider nuts, ff sets nuts, tubes. Wat is een gede plaatsing. Vrbeelden van gede en slechte plaatsingen. He maak je een standplaatsbuw p eigen prtectie. Afgebnden krachtendriehek en cmbinatie van driehek/rijschakeling behandelen. Wat kan wel/niet in bepaalde rts. Niet te ndiep plaatsen, pas p met gladde/natte rts en zachte zandsteen. Klimmen en zekeren Klaarmaken vr klimmen Tuw klaarleggen en knp in uiteinde en/f vastmaken aan tuwtas. Partnercheck met extra aandacht vr eventuele bijznderheden van de specifieke rute (bijv. valtraject, afstand en staat van de haken). Check de rute samen. Welke materialen en in welke aantallen zijn ndig m de rute veilig te kunnen afzekeren. Neem vldende lange setjes mee m plaatsingen te kunnen verlengen. Definieer/zek eventueel crux vanaf de grnd en spreek deze dr met zekeraar. Bespreek f er p bepaalde punten van de rute extra aandachtig gezekerd met wrden. Klimmen en zekeren He plaats je zekeringen ten pzichte van elkaar, maar k ten pzichte van je psitie als klimmer en de psitie van de zekeraar. Uitleg ver ritssluiting en he je die situatie kan vrkmen dr het plaatsen van een zgenaamde directinal bij de start van de rute. Langzaam en vrzichtig traject naar het vrklimmen van rutes p eigen zekeringen. Begin p de grnd, daarna met tprpe als back-up. In plaats van een tprpe als back-up is vrklimmen van rutes met brhaken waarbij extra zelf te plaatsen zekeringen tussen de haken wrden gelegd een ged alternatief. Hangen en vallen in eigen plaatsingen (znder veiligheidsrisic) efenen. Artificieel mhg klimmen met tprpe zekering is een gede efening m plaatsingen te leren (vertruwen). Pas na bvenstaande efeningen vrklimmen. Verwijderen van mbiele zekeringen (rekening huden met plaatsingsrichting). De zekeraar blijft ALTIJD zekeren tijdens het mbuwen. Zek plaatsingsmgelijkheden p basis van rustpunten en verwachte meilijke passages. Er wrdt met zwel met enkel- als met dubbeltuw-techniek geklmmen. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

15 CHECKLIST KLIMVAARDIGHEIDSTOETS OUTDOOR VOORKLIMMEN TRAD De cursist: Veiligheid & gedrag Kent de risic s van het trad klimmen. Kent mres/gedragsregels. Kent zijn eigen verantwrdelijkheid t.a.v. de eigen veiligheid en die van de klimpartner. JA NEE Partnercheck Cntrleert grdel, knp, zekeringsapparaat, schrefkarabiner, bendigde zekeringsmaterialen samen met de klimpartner. Bespreekt de rute, tactiek en bendigde materialen vr met de klimpartner. Zekeren en klimmen Begrijpt wat de eisen aan een ged geplaatste zekering zijn. In staat nuts en cams vlt en ged te plaatsen. Weet wat een gede plaatsing van tussenzekeringen t..v. elkaar en het ruteverlp is. Kan stand buwen p mbiele zekeringen. Ombuwen/laten zakken/naar beneden gaan Kan veilig zelfzekering maken en mbuwen. Cmmuniceert ged met de klimpartner. Is handig met het verwijderen van tussenzekeringen uit de rute. De cursist heeft laten zien de bvenstaande cmpetenties zelfstandig en slide te beheersen. De cursist kent de belangrijkste risic s van het Outdr Vrklimmen Trad en heeft een gede risicperceptie. De cursist kan p verantwrde wijze vr de veiligheid van zichzelf en zijn klimpartner zrgen. De cursist det altijd een Partnercheck. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

16 BIJLAGE I: COMMUNICATIE BIJ KLIMMEN, OMBOUWEN EN AFDALEN De cmmunicatie (zwel verbaal als nn-verbaal) tussen klimmer en zekeraar is van essentieel belang m veilig en znder stress te kunnen klimmen. Het is bij een aantal handelingen van grt belang helder en krachtig te cmmuniceren. Verlies echter niet uit het g dat je altijd ged na met denken f het echt zin heeft m iets te cmmuniceren. "The, stand!" 4 "Wat?!?!" "Stand, The, ik heb stand!!!" "Heb je stand, Karel?" "Ja, ik heb stand!" "Kan ik je lsmaken?" "Ja, maak maar ls!" "Wat!?!?" Vr Duitse f Belgische klimmers is bvenstaande vrbeeld maar al te bekend. Wat begn als een rustig dagje in de rts is vrbij. De Nederlandse invasie is geland. Hfdschuddend vertrekken ze naar een ander massief waar (ng) geen Nederlanders zijn. Denken, dan pas den Nederlanders zijn luidruchtig. Nederlandse klimmers k. Al zijn zekeraar en klimmer slechts 15 meter van elkaar verwijderd, de tuwcmmand's wrden p het hardst ver en weer naar elkaar geschreeuwd. Omdat het met. De tuwcmmand's zijn er immers ingestampt. Ok al is er in de verste verte geen andere klimmer te bekennen, er met en zal in vier talen (dat dan weer wel) 'Pas p, tuw!' wrden gerepen als het tuw uit het mlppunt wrdt getrkken. Een gede cmmunicatie tussen klimmer en zekeraar is van essentieel belang m veilig te klimmen. Maar ged cmmuniceren heeft niets te maken met het z hard mgelijk naar elkaar tuwcmmand's repen. Kun je elkaar zien, en weet je drdat je p hebt gelet eigenlijk al exact wat de ander det? Dan bereik je met gebaren f met praten znder je stem te verheffen k je del. Opletten en anticiperen Natuurlijk is het handig m afspraken te hebben ver he je elkaar krt en bndig kunt laten weten wat de status van je klim- f zekeractiviteit is. Dat geldt in het bijznder vr klimmers die ng maar net begnnen zijn. In de praktijk kun je er als ervaren klimmer flexibel mee m gaan. Dr de nadruk p de tuwcmmand s lijkt de visuele cmmunicatie vaak verwaarlst te zijn. En dat terwijl die minstens net z belangrijk is. Z kun als zekeraar vaak al ruim van te vren aan de lichaamstaal zien dat de klimmer meite heeft met een lastige passage. Je anticipeert dan p een eventuele val. Ged p de klimmer letten is k van belang als de klimmer p de standplaats mbuwt naar tprpe. De plettende zekeraar weet precies met welke handeling de klimmer bezig is kan eventuele futen helpen vrkmen. Visuele cmmunicatie is k de plssing wanneer je elkaar dr de wind, de drukte f het verkeerslawaai niet kunt verstaan. Bvendien vermindert het de verlast. Veel klimgebieden liggen in natuurgebieden en het bewaren van de rust wrdt p prijs gesteld. Nederlanders wrden dr inwners van nze buurlanden vaak als luid en hinderlijk aanwezig ervaren, vral wanneer we in grepen de rtsen kmen klniseren. Vraf drspreken Zwel de mndelinge als de visuele cmmunicatie stem je vraf met je klimpartner af. Vral als je elkaar (ng) niet ged kent is dat erg belangrijk. Spreek elkaar tijdens het klimmen k aan p dingen als het (per ngeluk) verslaan van een tussenzekering f het maken van vetfuten. Zijn er meerdere mensen tegelijk aan het 4 Rep NOOIT stand bij mbuwen naar tprpe! De zekeraar kan dan per ngeluk denken dat hij/zij je ls mag maken. Als jij vervlgens je zelfzekering ls maakt, dan val je tt p de grnd! Dit is een veelvrkmende rzaak van ddelijke ngevallen bij het klimmen. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

17 klimmen p het klimmassief dan zeg je de naam van de klimmer bij aanwijzingen. Verhef je stem niet nndig. Het is verrassend vaak mgelijk p nrmale tn met elkaar te praten. Hu bij de cmmunicatie met klimmer f zekeraar gcntact f maak handgebaren ter ndersteuning van de mndelinge cmmunicatie. Cmmunicatie Hiernder staat de basis vr mndelinge cmmunicatie m aan te leren bij cursussen. Zelfstandige klimmers kiezen zelf samen met hun klimpartner een vr hen passende werkwijze. Ervaren klimmers in multi-pitch rutes kunnen hun mndelinge cmmunicatie reduceren tt slechts het essentiële stand en nakmen verblijven. Cmmunicatie bij mbuwen van single pitch rutes Wie Wanneer Wat Actie Klimmer Klimmer kmt bij einde rute. - Maakt vast aan het relais. Rep NOOIT stand! Begin met mbuwen. Klimmer Zekeraar Klimmer Na het mbuwen/vrdat de zelfzekering wrdt lsgemaakt. Na het straktrekken en blkkeren van zekeringsapparaat. Als hij/zij merkt dat alles ged is hij/zij zich heeft ls gemaakt. Ogcntact f handgebaar. Rept: Blk. Ogcntact en rept: OK, ga maar hangen. Laat maar zakken. De zekeraar trekt het tuw strak. Klimmer maakt zelfzekering ls na cntrle dat het tuw strak staat en zij/hij daadwerkelijk in het tuw hangt. Zekeraar laat klimmen zakken. Eventueel stppen bij setjes f bij schnpetsen grepen. TIP 1: Ga altijd 'prefhangen' in het tuw vr je de zelfzekering lsmaakt. Vraag de zekeraar f hij/zij het tuw straktrekt en vel dat je vast zit en de zekeraar je gewicht draagt. Maak daarna pas de zelfzekering ls. Tip 2: Rep NOOIT stand bij mbuwen naar tprpe! De zekeraar kan dan per ngeluk denken dat hij/zij je ls mag maken. Als jij vervlgens znder check je zelfzekering ls maakt, dan val je tt p de grnd! Dit is een veelvrkmende rzaak van ddelijke ngevallen bij het klimmen. Overige cmmunicatie bij utdr klimmen Wie Wanneer Wat Actie Klimmer Na de partnercheck. Mag/kan ik klimmen? Zekeraar Na de partnercheck. Je mag/kan gaan klimmen Klimmer Klimmer Klimmer Klimmer Zekeraar/ Naklimmer Naklimmer Bij de behefte aan meer (bijv. bij een setje). Als de klimmer het tuw strakgetrkken wil hebben. Als de klimmer in meilijkheden verkeert. Als de klimmer een zelfzekering p de standplaats heeft gemaakt m te gaan abseilen. Als het zekerapparaat uit het tuw is. Als het tuw bijna strak staat. Tuw! Blk! Let p,! Eventueel specificeren Stand! Tuw in/vrij Tuw uit De zekeraar zrg dat hij/zij gereed is m te zekeren (en eventueel te sptten tt de 1 e haak). De klimmer start met klimmen. De zekeraar geeft extra tuw uit. De zekeraar trekt het tuw naar de klimmer strak/ lp naar achteren. De zekeraar weet dat er iets gaat gebeuren en let extra ged p. De zekeraar weet dat de klimmer niet meer gezekerd heft te wrden en haalt het tuw uit het zekeringsapparaat. De klimmer begint tuw in te halen. De zekeraar (p de standplaats) legt het tuw in het zekeringsapparaat p de stand en begin met zekeren NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

18 Vrklimmer/ zekeraar Als de zekering van de naklimmer p rde is. Nakmen De naklimmer weet dat hij/zij kan beginnen met klimmen. Naklimmer Klaar m te gaan klimmen. Ik km Naklimmer start met klimmen. Iedereen Iedereen Als een steen f ander vrwerp valt. Als er een tuw uit de rute wrdt getrkken. Steen/Stein/ Caillu/Rck Tuw/Crde/Seil/ Rpe Iedereen is extra alert f zekt beschutting. Alert p vallend tuw en mgelijke vallende steentjes. TIP 3: Wanneer vrklimmer en naklimmer elkaar in een multi-pitch rute niet kunnen hren dan kan er tch p simpele wijze znder prblemen veilig (en relaxt!) geklmmen wrden. Handel als vlgt: De vrklimmer kmt p de standplaats aan en richt deze z in dat de zekering vr de naklimmer vrbereid is. De vrklimmer haalt het resttuw rustig in (de naklimmer zekert immers ng). De naklimmer blijft p zijn beurt tuw uitgeven tt het tuw p is. De vrklimmer merkt dat er geen tuw meer is m in te halen en begint met het zekeren van de naklimmer. De naklimmer breekt de standplaats af en begint met naklimmen. Bvenstaande handelswijze is extreem simpel. Tch wrdt het vaak als een grt prbleem ervaren dat men elkaar niet hrt. Dat leidt vervlgens tt paniek f blkkeringen. Wil je bvenstaand scenari hanteren dan is het essentieel dat je het ged met elkaar drspreekt en liefst k een keer efent. Sms werkt het m met harde tuwrukken aan het tuw je naklimmer te laten weten dat hij kan nakmen. Spreek k dit ged met elkaar dr. NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

19 BIJLAGE II: VOOR EN NADELEN VAN HET ZEKEREN OVER HET LICHAAM OF DE STANDPLAATS He zeker je het best, het veiligst én het handigst een vr- en een naklimmer in een multipitch-rute? Over de stand f ver het lichaam? Het antwrd hangt nder meer af van: Welk type zekeringsapparaat gebruik je? He ged zijn de zekeringen p de standplaats en de tussenzekeringen? Ben je een ervaren zekeraar f niet? In nderstaande tabel zijn prs en cntras samengevat. Het uitgebreide artikel kun je in het Kenniscentrum nalezen: +ver+het+lichaam+f+niet%3f/100 NKBV, cmpetenties NKBV cursussen utdr vrklimmen, versie (19)

COMPETENTIES KLIMCURSUS

COMPETENTIES KLIMCURSUS COMPETENTIES KLIMCURSUS INDOOR VOORKLIMMEN NKBV, competenties klimcursus indoor voorklimmen, versie 05-10-2016 1(5) KLIMCURSUS INDOOR VOORKLIMMEN Scope: De cursus Indoor Voorklimmen brengt de basisbeginselen

Nadere informatie

Klimschool

Klimschool Klimschl 2016-2017 Vr wie In nze klimschl wrd je, als BOVL-lid, pgeleid tt een zelfstandige klimmer die aandacht heeft vr veiligheid. Vrkennis is niet vereist bij KVB1. We starten vanaf nul. Veiligheid

Nadere informatie

Huiswerk Informatie voor alle ouders

Huiswerk Informatie voor alle ouders Nummer 6 mei 2010 Huiswerk Infrmatie vr alle uders Huiswerk en efening Ged leren lezen en rekenen is belangrijk, want je hebt deze vaardigheden in het dagelijks leven veral ndig. Kinderen ged leren lezen

Nadere informatie

Pestprotocol basisschool Pieter Wijten

Pestprotocol basisschool Pieter Wijten Pestprtcl basisschl Pieter Wijten Basisschl Pieter Wijten werkt aan een veilig schlklimaat waarin kinderen respectvl met elkaar mgaan. Ze hanteert drie principes: Ik zrg ged vr mezelf Ik zrg ged vr de

Nadere informatie

Klimschool

Klimschool Klimschl 2016-2017 Vr wie In nze klimschl wrd je, als BOVL-lid, pgeleid tt een zelfstandige klimmer die aandacht heeft vr veiligheid. Vrkennis is niet vereist bij KVB1. We starten vanaf nul. Veiligheid

Nadere informatie

Inzet van vrijwilligers: kansen en grenzen

Inzet van vrijwilligers: kansen en grenzen Inzet van vrijwilligers: kansen en grenzen Situering Vrijwilligers zijn het cement van de samenleving. Vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend. Vrijwilligerswerk is nbetaalbaar. Drie uitspraken die in vrijwilligerscampagnes

Nadere informatie

Les 2. Een open gesprek over psychische gezondheid. Groepsvormingsopdrachten. is een project van Diversion en MIND

Les 2. Een open gesprek over psychische gezondheid. Groepsvormingsopdrachten. is een project van Diversion en MIND Les 2 Een pen gesprek ver psychische gezndheid Grepsvrmingspdrachten is een prject van Diversin en MIND VOOR DE DOCENT Deze les kan als lsstaande pdracht gegeven wrden, maar k als vervlg p de MIND Yung

Nadere informatie

Formuleren. Doelgroep Formuleren. Omschrijving Formuleren

Formuleren. Doelgroep Formuleren. Omschrijving Formuleren Frmuleren Muiswerk Frmuleren is een prgramma dat aandacht besteedt aan de belangrijkste stf die in de eerste klassen van het vrtgezet nderwijs veelal aan de rde kmt. Delgrep Frmuleren Muiswerk Frmuleren

Nadere informatie

BEGELEIDING LEERLINGEN MET DYSCALCULIE

BEGELEIDING LEERLINGEN MET DYSCALCULIE BEGELEIDING LEERLINGEN MET DYSCALCULIE Begeleiding van leerlingen met ernstige rekenprblemen en/f dyscalculie Delen en uitgangspunten Binnen het Veluws Cllege Crtenbsch hanteren wij het Prtcl Ernstige

Nadere informatie

OUDERBLIK. Een rugzak vol ideeën voor ouders en school SCHRIFTELIJKE COMMUNICATIE MET OUDERS

OUDERBLIK. Een rugzak vol ideeën voor ouders en school SCHRIFTELIJKE COMMUNICATIE MET OUDERS OUDERBLIK Een rugzak vl ideeën vr uders en schl SCHRIFTELIJKE COMMUNICATIE MET OUDERS 2012 1. Schriftelijke cmmunicatie met anderstalige uders Schriftelijke cmmunicatie gaat ver alle cmmunicatie naar uders

Nadere informatie

Voorbeeld oefentypes online e-learningmodules CommArt Int.

Voorbeeld oefentypes online e-learningmodules CommArt Int. Vrbeeld efentypes nline e-learningmdules CmmArt Int. In dit dcument wrdt verwezen naar de specifieke inhud van een van nze e- learningmdules. De efentypes wrden echter gebruikt in alle e-learningmdules

Nadere informatie

SPELLING WERKWOORDEN. Doelgroep Spelling Werkwoorden

SPELLING WERKWOORDEN. Doelgroep Spelling Werkwoorden SPELLING WERKWOORDEN Spelling Werkwrden is een prgramma vr het leren schrijven van de werkwrdsvrmen. Deze mdule behandelt de spelling van infinitief, tegenwrdige tijd, verleden tijd, vltid deelwrd, en

Nadere informatie

Passend Onderwijs. Tot wanneer is het nog passend?

Passend Onderwijs. Tot wanneer is het nog passend? Wat zijn de grenzen aan de zrg die de Uilenburcht kan bieden? Tt hever reikt de draagkracht van De Uilenburcht? Achtergrnd Het uitgangspunt van De Uilenburcht is altijd dat we nze leerlingen z lang mgelijk

Nadere informatie

Beleidsplan directe instructie : 1. Verantwoording 2. Doelstellingen 3. Model 4. Kijkwijzer 5. -Werkwijze en tijdsplanning.

Beleidsplan directe instructie : 1. Verantwoording 2. Doelstellingen 3. Model 4. Kijkwijzer 5. -Werkwijze en tijdsplanning. Beleidsplan directe instructie : 1. Verantwrding 2. Delstellingen 3. Mdel 4. Kijkwijzer 5. -Werkwijze en tijdsplanning 1 Verantwrding: Wij willen binnen het nderwijs dat wij geven rekening huden met de

Nadere informatie

Werkwoordspelling op maat

Werkwoordspelling op maat Werkwrdspelling p maat Muiswerk Werkwrdspelling p maat besteedt aandacht aan het hele algritme van de spelling van regelmatige werkwrden en k aan de verleden tijd van nregelmatige werkwrden. Delgrepen

Nadere informatie

Het Grote Geldonderzoek: hoe ga je met je geld om?

Het Grote Geldonderzoek: hoe ga je met je geld om? Het Grte Geldnderzek: he ga je met je geld m? Natinaal Instituut vr Budgetvrlichting (Nibud) Tijdsduur: één les Werkvrm: individueel met een discussie in de klas Niveau: bedeld vr alle leerlingen van klas

Nadere informatie

Stel uw inkomen zeker, sluit een arbeidsongeschiktheidsverzekering af

Stel uw inkomen zeker, sluit een arbeidsongeschiktheidsverzekering af Stel uw inkmen zeker, sluit een arbeidsngeschiktheids af Eindelijk geniet u van een heerlijke skivakantie. En natuurlijk verkmt het u niet, want u bent een ervaren skiër. Maar laat dat ngeluk nu net in

Nadere informatie

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen

Nadere informatie

- Bedrijfsvermeldingen, Key-accounts & andere advertentiemogelijkheden -

- Bedrijfsvermeldingen, Key-accounts & andere advertentiemogelijkheden - - Bedrijfsvermeldingen, Key-accunts & andere advertentiemgelijkheden - Dr: VvE Media B.V. Versie: 2.1 Datum: 7 mei 2015 Cntactpersn: Dhr. R.H.P. van der Vssen inf@nederlandvve.nl www.nederlandvve.nl ABN

Nadere informatie

Verkorte Handleiding Versie Medewerker Januari 2013

Verkorte Handleiding Versie Medewerker Januari 2013 Verkrte Handleiding Versie Medewerker Januari 2013 Starten met OTIB-skillsmanager OTIB-skillsmanager is een instrument m het gesprek dat u gaat veren met uw leidinggevende vr te bereiden. U wrdt gevraagd

Nadere informatie

Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).

Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Getallen 1 Getallen 1 is een prgramma vr het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Delgrep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt vr grep 7 en 8 van de basisschl en de eerste

Nadere informatie

Protocol bij het overlijden van een gezinslid van een leerling

Protocol bij het overlijden van een gezinslid van een leerling Prtcl bij het verlijden van een gezinslid van een leerling Algemeen: Er wrden geen mededelingen aan de pers gedaan. Het lcatie aanspreekpunt f de directeur meldt alleen dat nze 1 ste zrg de nabestaanden

Nadere informatie

7. Opleidingskader voor de functie redacteur web en social media

7. Opleidingskader voor de functie redacteur web en social media 7. Opleidingskader vr de functie redacteur web en scial media In het prject GROOTER wrden nder andere een aantal pleidingskaders ntwikkeld vr sleutelfuncties binnen de crisiscmmunicatie. Een daarvan is

Nadere informatie

RIZIV: Opleiden van werkzoekenden, die erkend arbeidsongeschikt zijn.

RIZIV: Opleiden van werkzoekenden, die erkend arbeidsongeschikt zijn. RIZIV: Opleiden van werkzekenden, die erkend arbeidsngeschikt zijn. VERSIE 2015 Inhudspgave OOK ERKEND ARBEIDSONGESCHIKTE PERSONEN HEBBEN RECHT OP OPLEIDING...2 Visie...2 Delgrep...2 Partners in het traject...2

Nadere informatie

Presentatie eisen reisweek

Presentatie eisen reisweek Presentatie eisen reisweek Beste reisadviseurs, De aftrap is genmen. We zijn begnnen aan een spannende strijd m te bepalen he nze werkweek er in juni 2013 uit zal zien. Natuurlijk lijkt het een beetje

Nadere informatie

Inleiding. Het gipsverband

Inleiding. Het gipsverband Gipsverbanden 2 Inleiding U heeft p de afdeling Spedeisende Hulp f p de gipskamer een (kunststf) gipsverband gekregen. Deze flder infrmeert u he u hiermee m met gaan; waar u rekening mee met huden bij

Nadere informatie

Rollenspel Jezus redt

Rollenspel Jezus redt Rllenspel Jezus redt Krte mschrijving prgrammanderdeel De leerlingen spelen samen een bestuursrechtzaak bij de Raad van State na. De Raad van State is de hgste bestuursrechter van Nederland. In deze rechtszaak

Nadere informatie

LOGBOEK van: klas: 1

LOGBOEK van: klas: 1 LOGBOEK van: klas: 1 Inhudspgave Inleiding en inhud van het lgbek Wat is de maatschappelijke stage? Delen van de maatschappelijke stage Waar de je maatschappelijke stage? Kaders waarbinnen de maatschappelijke

Nadere informatie

HANDLEIDING ROBO ROBO

HANDLEIDING ROBO ROBO HANDLEIDING ROBO ROBO 1 Op vrhand 1.1 Materiaal klaarzetten 1 RbRb buwds per 2 kinderen Platen met parcurs vr RbRb Aut en dansvler vr RbRb Dancebt 1.2 Cmputers klaarmaken 1 cmputer per 2 kinderen met hierp

Nadere informatie

Ontdekken van talenten methodiek toolbox

Ontdekken van talenten methodiek toolbox Ontdekken van talenten methdiek tlbx Methdiek Omschrijving: We reiken je twee efeningen aan m juw team te begeleiden bij het ntdekken van hun persnlijke talenten en het ntwikkelen van een teamtalentenprfiel.

Nadere informatie

Cursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs

Cursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs Cursussen CJG (samenwerking tussen De Meerpaal en het nderwijs in Drnten) Vrtgezet Onderwijs 1 Faalangst (vrtgezet nderwijs) Faalangsttraining is vr jngeren die gespannen zijn en (te) veel nadenken ver

Nadere informatie

Ace! Training E-learning module 'vragen stellen' Cursus communicatievaardigheden 1

Ace! Training E-learning module 'vragen stellen' Cursus communicatievaardigheden 1 Ace! Training E-learning mdule 'vragen stellen' Cursus cmmunicatievaardigheden 1 Gede vragen stellen Vragen stellen is een vrm van verbale cmmunicatie. Verbale cmmunicatie bestaat uit spreken en luisteren.

Nadere informatie

Het is ook mogelijk om deze training op maat op locatie uit te voeren.

Het is ook mogelijk om deze training op maat op locatie uit te voeren. CURSUSAANBOD NAJAAR 2010 VRIJWILLIGERS 1. SWOFFICE SWOffice is een belangrijk instrument m inzicht te verkrijgen in je resultaten, maar k m infrmatie te geven ver het gebruik van de dienstverlening aan

Nadere informatie

LAC. Inspiratie LAC water. Organiseer je LAC-zitting. Maak afspraken met de watermaatschappijen. Organiseer je LAC-zitting

LAC. Inspiratie LAC water. Organiseer je LAC-zitting. Maak afspraken met de watermaatschappijen. Organiseer je LAC-zitting Maak afspraken met de watermaatschappijen Organiseer je LAC-zitting Ken de WATER-rechten en plichten van je klant Vermijd afsluitingen Maak een draaibek vr je interne werking LAC Bied nazrg Betrek je cliënt

Nadere informatie

o o o BIJLAGE PEDAGOGISCHE VISIE A. Gedragsindicatoren personeel in relatie tot leerlingen (vice versa)

o o o BIJLAGE PEDAGOGISCHE VISIE A. Gedragsindicatoren personeel in relatie tot leerlingen (vice versa) PEDAGOGISCHE VISIE A. Algemeen De pedaggische visie vertelt he de schl met leerlingen, persneel en uders van leerlingen wil mgaan en wat de schl verwacht ten aanzien van de relatie tussen leerlingen en

Nadere informatie

Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden

Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden Delstellingen Diepgaand inzicht krijgen in infrmatiebehefte m.b.t. WOII persnlijke betekenis WOII ntstaan interesse in WOII beiende/interessante thema s gebruik en

Nadere informatie

Pestprotocol Cazemierschool 2012

Pestprotocol Cazemierschool 2012 Pestprtcl Cazemierschl 2012 Vrwrd De Cazemierschl is een Prtestants Christelijke schl, die werkt vanuit de Jenaplanvisie. Dat betekent dat vr nze schl de algemeen menselijke waarden zals gemeenschapszin,

Nadere informatie

Indien jij na het lezen van dit privacy statement vragen hebt, kun je contact met ons opnemen per e- mail:

Indien jij na het lezen van dit privacy statement vragen hebt, kun je contact met ons opnemen per e- mail: Privacy Statement Wij respecteren je privacy en verwerken je persnsgegevens altijd in vereenstemming met de tepasselijke regelgeving zals de Algemene verrdening gegevensbescherming (AVG). In dit privacy

Nadere informatie

Tips Digiduif. 1. U logt in op digiduif met uw e-mail adres en wachtwoord.

Tips Digiduif. 1. U logt in op digiduif met uw e-mail adres en wachtwoord. Tips Digiduif 1. U lgt in p digiduif met uw e-mail adres en wachtwrd. 2. U kiest de knp instellingen. Op de vlgende pagina s kunt u allerlei zaken invullen en aanpassen die bij uw accunt hren. Tevens zit

Nadere informatie

De Ultieme Sollicitatie Gids.

De Ultieme Sollicitatie Gids. De Ultieme Sllicitatie Gids. Ha Aanstaande Superheld! Hierbij een mie verzameling met nuttige infrmatie. Lees het dr en kijk wat je eruit kunt halen. Sms staan er bepaalde tips f acties dubbel in. Dat

Nadere informatie

FACTSHEET SAMENWERKING COA

FACTSHEET SAMENWERKING COA FACTSHEET SAMENWERKING COA LOCATIE EN GEMEENTE VOOR JEUGDHULP AAN ASIELZOEKERSKINDEREN Factsheet samenwerking COA lcatie en gemeente vr jeugdhulp aan asielzekerskinderen INLEIDING ALGEMEEN Met de inwerkingtreding

Nadere informatie

Aan de hand van deze 3 lessen ontdekken de leerlingen dat er techniek in en om de Schelde, dus in onze regio, een erg belangrijke rol speelt.

Aan de hand van deze 3 lessen ontdekken de leerlingen dat er techniek in en om de Schelde, dus in onze regio, een erg belangrijke rol speelt. Techniek & de Schelde Aan de hand van deze 3 lessen ntdekken de leerlingen dat er techniek in en m de Schelde, dus in nze regi, een erg belangrijke rl speelt. Gerelateerde kerndelen Vlaanderen, Primair

Nadere informatie

UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM

UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM DE AANPAK VAN CRM RESULTANTS Ongeveer eens per twee jaar brengt Micrsft een nieuwe versie uit van Micrsft Dynamics CRM. In deze zgenaamde majr releases

Nadere informatie

D i e n s t v e r l e n i n g s d o c u m e n t

D i e n s t v e r l e n i n g s d o c u m e n t D i e n s t v e r l e n i n g s d c u m e n t Ons kantr hudt zich bezig met financiële dienstverlening en heeft zich gespecialiseerd in schade- en levensverzekeringen en is daarbij actief p de zakelijkeen

Nadere informatie

1. Opleidingskader voor de opleiding Leider opvanglocatie

1. Opleidingskader voor de opleiding Leider opvanglocatie 1. Opleidingskader vr de pleiding Leider pvanglcatie In het prject GROOTER wrden nder andere pleidingskaders ntwikkeld vr drie functiegerichte pleidingen vr Bevlkingszrg. In dit hfdstuk wrdt het pleidingskader

Nadere informatie

2015-2016. Trainingsinformatieblad nr. 14_A. Coöperatie Baronije UA

2015-2016. Trainingsinformatieblad nr. 14_A. Coöperatie Baronije UA nr. 14_A Cöperatie Barnije UA 2015-2016 Cöperatie Barnije UA Edisnbaan 16a - 3439 MN NIEUWEGEIN Pstbus 1383-3430 BJ NIEUWEGEIN T: 030-214 80 34 (algemeen) F: 030-214 80 36 E: cntact@barnije.nl KVK: 30283429

Nadere informatie

Een natuurlijk proces

Een natuurlijk proces Ik vel het weer. Het is er weer. Sms even, dan de hele tijd. Ik wil je niet kwetsen. Ik wil het niet weer zeggen, maar het is er weer. (Gijs Hrvers) Overprikkeling Veel mensen met autisme hebben gede intellectuele

Nadere informatie

Instructie voor het gebruik van klemmen bij het plaatsen van welfsels (breedte = 600 mm).

Instructie voor het gebruik van klemmen bij het plaatsen van welfsels (breedte = 600 mm). Instructie vr het gebruik van klemmen bij het plaatsen van welfsels (breedte = 600 mm). 1. Algemene veiligheidsvrschriften Er mgen enkel klemmen van FINGO gebruikt wrden, vr het leggen van FINGO-welfsels.

Nadere informatie

WORKFLOW4U. Voor transparante processen en voorspelbare kwaliteit

WORKFLOW4U. Voor transparante processen en voorspelbare kwaliteit WORKFLOW4U Vr transparante prcessen en vrspelbare kwaliteit U kunt zich er vast iets bij vrstellen: Bedrijfsprcessen l ijken een wirwar van afspraken en acties. W erkprcessen zijn vaak cmplexer dan ndig

Nadere informatie

Start van uw behandeling

Start van uw behandeling Start van uw behandeling U heeft zich aangemeld vr behandeling binnen GGZ Veenendaal. Met hulp van dit frmulier willen we de behandeling alvast met u in gang zetten, vrdat de gesprekken daadwerkelijk begnnen

Nadere informatie

Beleid Luisvrije School

Beleid Luisvrije School Beleid Luisvrije Schl Inleiding De Klankhf heeft de bestrijding van luizen mschreven in een beleidsstuk. Het wrd luizen en het hebben ervan betekent niet smerig en nverzrgd, maar is wel knap lastig en

Nadere informatie

5.2.1 Jezelf losmaken uit overtuigingen

5.2.1 Jezelf losmaken uit overtuigingen Stap 5 Deel 2 Je met niet alles gelven wat je denkt Lesje 5.2.1 Jezelf lsmaken uit vertuigingen Je hebt eerder al pgeschreven welke gedachtes zijn uitgegreid tt vertuigingen: de beelden ver jezelf en anderen

Nadere informatie

Intervisiemethodes. In andermans schoenen methode. Incidentenmethode. Kernmodel intervisiemethode. Roddelmethode. Leren van elkaars succes methode

Intervisiemethodes. In andermans schoenen methode. Incidentenmethode. Kernmodel intervisiemethode. Roddelmethode. Leren van elkaars succes methode Intervisiemethdes In andermans schenen methde Incidentenmethde Kernmdel intervisiemethde Rddelmethde Leren van elkaars succes methde Vijf stappen methde In andermans schenen methde Vrwaarden: Vrdelen:

Nadere informatie

Red levens! Voorkom dat onbevoegden het spoorgebied betreden

Red levens! Voorkom dat onbevoegden het spoorgebied betreden Red levens! Vrkm dat nbevegden het sprgebied betreden Prijzengeld: 5000,- Deadline: zndag 26 augustus 2012 Intrductie PrRail is verantwrdelijk vr de aanleg, het nderhud, de veiligheid en het beheer van

Nadere informatie

Stap 7. Deel Elkaar positief blijven versterken

Stap 7. Deel Elkaar positief blijven versterken Stap 7. Deel 2. 7.2 Elkaar psitief blijven versterken In het tweede deel ga jij je aandacht bewust richten p he je elkaar kunt versterken in het blijven den wat werkt. Dat ga je den dr p te schrijven wat

Nadere informatie

Iedere keer nadat er een tafel is aangeboden. 5 De tafels van 1 t/m 5 en 10 herhalen

Iedere keer nadat er een tafel is aangeboden. 5 De tafels van 1 t/m 5 en 10 herhalen Del: Oefenen f herhalen van wat geleerd is in de klas; een brug slaan tussen leren p schl en thuis Vrbereiden p kmende lessen; dit kan een zekpdracht zijn f een verzamelpdracht Integreren van vaardigheden

Nadere informatie

Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht op Gedifferentieerd RekenOnderwijs.

Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht op Gedifferentieerd RekenOnderwijs. Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht p Gedifferentieerd RekenOnderwijs. Dia 1 Opmerking vr de presentatr: in het geval u tijd te krt kmt, kunt u de blauwe tekst als ptineel beschuwen

Nadere informatie

Vergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen

Vergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7 Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 2 van 7 Vergaderen Elke vergadering kent een vaste structuur en een vaste vlgrde. Deze structuur

Nadere informatie

SPREEKBEURT KALKOEN VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n

SPREEKBEURT KALKOEN VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n l a n d e l i j k i n f r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT KALKOEN VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE KALKOEN BIJ ELKAAR

Nadere informatie

Huiswerk. Waarom geven wij op school huiswerk? Wij vinden huiswerk zinvol, omdat we denken daar het volgende mee te kunnen bereiken :

Huiswerk. Waarom geven wij op school huiswerk? Wij vinden huiswerk zinvol, omdat we denken daar het volgende mee te kunnen bereiken : Versie: ktber 2016 Huiswerk Op nze schl wrdt in diverse grepen huiswerk gegeven. Onder huiswerk verstaan we werk dat vanuit de schl meegegeven wrdt en waarvan verwacht wrdt dat het dr de kinderen thuis

Nadere informatie

Hoe zet ik een tent op?

Hoe zet ik een tent op? He zet ik een tent p? 1. Een Gede plek vinden en vrbereiden Zek een plek die hger ligt dan de rest Ga als het mgelijk is niet nder lfbmen staan. Bij regen druppelen deze namelijk lang na. Hud rekening

Nadere informatie

Hardware Practicum Informatica klas 4

Hardware Practicum Informatica klas 4 Hardware practicum Infrmatica Klas 4 Hardware Practicum Infrmatica klas 4 - Dit practicum bestaat uit 2 delen (een uitgebreidere beschrijving van beide delen staat verderp in dit dcument): Deel 1 draait

Nadere informatie

Schade protocol Zuiderpark Stadswalzone

Schade protocol Zuiderpark Stadswalzone Schade prtcl Zuiderpark Stadswalzne Gemeente s-hertgenbsch december 2012 Schadeprtcl Zuiderpark - Stadswalzne In dit dcument staat he de gemeente s-hertgenbsch mgaat met schadeclaims. Het is er p gericht

Nadere informatie

PESTEN. Deze folder is een hulpmiddel voor jou en je kind om samen te leren over pesten en hoe je dit kan stoppen.

PESTEN. Deze folder is een hulpmiddel voor jou en je kind om samen te leren over pesten en hoe je dit kan stoppen. PESTEN Deze flder is een hulpmiddel vr ju en je kind m samen te leren ver pesten en he je dit kan stppen. WAT IS PESTEN? Pesten is iemand anders bewust bedreigen, bang maken, uitdagen, uitschelden f pijn

Nadere informatie

Studeren zonder belemmeringen

Studeren zonder belemmeringen Studeren znder belemmeringen Bepalende factr: de dcent Eén p de tien Nederlandse studenten heeft dr een beperking last van belemmeringen tijdens zijn pleiding. Ze maken het zichzelf en hun dcenten sms

Nadere informatie

Stappenplan BTW-verhoging van 19 naar 21% per 1 oktober 2012

Stappenplan BTW-verhoging van 19 naar 21% per 1 oktober 2012 Stappenplan BTW-verhging van 19 naar 21% per 1 ktber 2012 Supprt ID: 57354 Versies: AccuntView Windws Dit stappenplan hebt u ndig m uw administraties in AccuntView gereed te maken vr het nieuwe BTW-percentage.

Nadere informatie

Wat is een bevalplan Waarom dit bevalplan Locatie

Wat is een bevalplan Waarom dit bevalplan Locatie Wat is een bevalplan Een bevalplan is een beknpt dcument waarin je juw wensen en verwachtingen ver de bevalling pschrijft. Vr juw bevalling bespreek je dit dcument met juw zrgverleners en begeleiders.

Nadere informatie

Indien jij na het lezen van dit privacy statement vragen hebt, kun je contact met ons opnemen per e- mail:

Indien jij na het lezen van dit privacy statement vragen hebt, kun je contact met ons opnemen per e- mail: Privacy Statement Wij respecteren je privacy en verwerken je persnsgegevens altijd in vereenstemming met de tepasselijke regelgeving zals de Algemene verrdening gegevensbescherming (AVG). In dit privacy

Nadere informatie

Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands.

Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. GEVARIEERDE SPELLING Gevarieerde Spelling is een prgramma vr het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. Delgrep Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is bedeld vr leerlingen

Nadere informatie

In-Company SharePoint. De alles in één oplossing voor bedrijven en organisaties

In-Company SharePoint. De alles in één oplossing voor bedrijven en organisaties In-Cmpany SharePint De alles in één plssing vr bedrijven en rganisaties In-Cmpany SharePint? Veel bedrijven willen graag een cursus verzrgd hebben p de eigen werkplek. Cmpu Act Opleidingen heeft ruime

Nadere informatie

Beleidsregels voorziening jobcoaching Participatiewet 2015

Beleidsregels voorziening jobcoaching Participatiewet 2015 Beleidsregels vrziening jbcaching Participatiewet 2015 1-7-2015 Jbcaching Reginale beleidsregels jbcaching Participatiewet regi Achterhek Inleiding Jbcaching gaat ver het ndersteunen van mensen bij het

Nadere informatie

Je loopbaanplan in vijf stappen. Handleiding voor het schrijven van je loopbaanplan. 2018, Mariska Hidding

Je loopbaanplan in vijf stappen. Handleiding voor het schrijven van je loopbaanplan. 2018, Mariska Hidding Je lpbaanplan in vijf stappen Handleiding vr het schrijven van je lpbaanplan 2018, Mariska Hidding Inhudspgave Vrwrd 3 Del en nut van het lpbaanplan 4 Lpbaanplan vlgens CAR-UWO 4 Maak je eigen lpbaanplan

Nadere informatie

Chic, zo n gedragspatroongrafiek!

Chic, zo n gedragspatroongrafiek! Chic, z n gedragspatrngrafiek! Leerdelen: De leerlingen kunnen nder begeleiding de verwevenheid tussen ecnmische, sciale en eclgische aspecten in duurzaamheidsvraagstukken herkennen. De leerlingen krijgen

Nadere informatie

Goede afspraken maken goede vrienden

Goede afspraken maken goede vrienden Dag van de demcratie Gede afspraken maken gede vrienden Delstellingen Kinderen verkennen eigen standpunt ver klasafspraken. Kinderen verkennen de standpunten van klasgenten ver klasafspraken. De kinderen

Nadere informatie

VAN OUDERCOMITÉ NAAR OUDERRAAD

VAN OUDERCOMITÉ NAAR OUDERRAAD VAN OUDERCOMITÉ NAAR OUDERRAAD Sinds 1 september 2004 kan elke schl een uderraad prichten vlgens het participatiedecreet. Het schlbestuur is verplicht m een uderraad p te richten als 10% van de uders er

Nadere informatie

Cursusaanbod WonenPlus voor vrijwilligers. Voorjaar 2012

Cursusaanbod WonenPlus voor vrijwilligers. Voorjaar 2012 Cursusaanbd WnenPlus vr vrijwilligers Vrjaar 2012 1. SWOFFICE (ALGEMEEN) SWOffice is een belangrijk instrument m inzicht te krijgen, maar k m infrmatie te geven ver het gebruik van de dienstverlening aan

Nadere informatie

Aanbod Diensten Baan in Beeld

Aanbod Diensten Baan in Beeld Aanbd Diensten Baan in Beeld 3751 LM Bunschten inf@baaninbeeld.cm www.baaninbeeld.cm Inhudspgave 1. Over Baan in Beeld p. 3 Wie wij zijn, utplacement en lpbaanadvies, fcus, resultaat en lcatie. 2. Outplacementprgramma

Nadere informatie

Risicomanagement in zorgbouwprojecten. Centrum Zorg en Bouw

Risicomanagement in zorgbouwprojecten. Centrum Zorg en Bouw Risicmanagement in zrgbuwprjecten Centrum Zrg en Buw Inhud Zelfscan; Rl CZB bij risicmanagement; Wat kunt u verwachten? Vraag Past uw initiatief in het strategisch huisvestingsplan van de rganisatie? Het

Nadere informatie

Brochure Samenwerking Opleidingen

Brochure Samenwerking Opleidingen 1 Brchure Samenwerking Opleidingen Online Effects BV Daniël Staal VergunningCuraca.cm HuisvestingCuraca.cm HrecaWerkCuraca.cm Cpyright 1 januari 2015 2 Beste stagecördinatr, Onze dank vr uw getnde interesse

Nadere informatie

Verandertrajecten voor individuele medewerkers

Verandertrajecten voor individuele medewerkers Het Sandelhut Meditatietechnieken, Caching en Training Verandertrajecten vr individuele medewerkers Lcatie: Het Beekse Bshuis Girlesedijk ngenummerd Hilvarenbeek Pst: Gildelaan 41 5081 PJ Hilvarenbeek

Nadere informatie

De denkstijltest. CompetenZa info@competenza.nu www.competenza.nu

De denkstijltest. CompetenZa info@competenza.nu www.competenza.nu De denkstijltest Wat is het? Uw manier van denken bepaalt in sterke mate he u zich velt en he u handelt. Dat geldt vr individuen, maar k vr teams en rganisaties. MindSnar is een methde waarmee denkstijlen

Nadere informatie

Leer / ontwikkelingslijnen. Opleiding Helpende Zorg en Welzijn. BOL en BBL NAAM STUDENT:..

Leer / ontwikkelingslijnen. Opleiding Helpende Zorg en Welzijn. BOL en BBL NAAM STUDENT:.. Leer / ntwikkelingslijnen Opleiding Helpende Zrg en Welzijn BOL en BBL NAAM SUDEN:.. 1 2 Uitleg van het leerlijnenbekje Vr je ligt het leerlijnenbekje van je pleiding Helpende Zrg & Welzijn niveau 2. ijdens

Nadere informatie

Muiswerk Studievaardigheid richt zich op de belangrijkste deelvaardigheden die nodig zijn voor studievaardigheid.

Muiswerk Studievaardigheid richt zich op de belangrijkste deelvaardigheden die nodig zijn voor studievaardigheid. Studievaardigheid Muiswerk Studievaardigheid richt zich p de belangrijkste deelvaardigheden die ndig zijn vr studievaardigheid. Delgrep Studievaardigheid Muiswerk Studievaardigheid is bedeld vr het vrtgezet

Nadere informatie

Agressiemanagement. Management Consulting and Research Kapeldreef 60, 3001 Heverlee Tel. 016/29 83 11 Fax 016/29 83 19 Website http://www.mcr-bvba.

Agressiemanagement. Management Consulting and Research Kapeldreef 60, 3001 Heverlee Tel. 016/29 83 11 Fax 016/29 83 19 Website http://www.mcr-bvba. Agressiemanagement Bedrijven, rganisaties en schlen krijgen steeds vaker met agressie te maken. Wanneer je met mensen werkt, bestaat er immers de kans p cnflicten. Z n cnflict kan escaleren in bedreigingen,

Nadere informatie

1. SW OFFICE (ALGEMEEN)

1. SW OFFICE (ALGEMEEN) 1. SW OFFICE (ALGEMEEN) SW Office is een belangrijk instrument, niet alleen m inzicht te krijgen, maar k m infrmatie te geven ver het gebruik van de dienstverlening aan de klanten van WnenPlus. In verleg

Nadere informatie

Beleidsplan Sociale Veiligheid

Beleidsplan Sociale Veiligheid Beleidsplan Sciale Veiligheid Basisschl t Klkhuis Hazelaar 47 5664VE Geldrp Ieder kind det erte! t Klkhuis is in schljaar 2016-2017 gestart met de invering van De Vreedzame Schl. De Vreedzame Schl vrziet

Nadere informatie

VC Groot Dilbeek Denkcel opleidingen

VC Groot Dilbeek Denkcel opleidingen Mtivatie vs Demtivatie Opleiding Mtivatie Demtivatie VC Grt Dilbeek Denkcel pleidingen Definitie Mvere = bewegen Mtiveren = iemand tt iets bewegen Jezelf tt iets bewegen Onze beheften, nden, wat wij willen

Nadere informatie

Succesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas.

Succesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas. Onderzek Ouderbetrkkenheid V.U. : Lieve Van Daele, Grte Markt 1, 9100 Sint-Niklaas Succesvl samenwerken met uders Bundel in te kijken in de leraarskamer http://flb.sint-niklaas.be ONDERZOEK GOK-PROJECT

Nadere informatie

Gedragsprotocol Samenwerkingsschool Balans. Wat is het gedragsprotocol? Uitgangspunt. Pesten of plagen?

Gedragsprotocol Samenwerkingsschool Balans. Wat is het gedragsprotocol? Uitgangspunt. Pesten of plagen? Gedragsprtcl Samenwerkingsschl Balans Wat is het gedragsprtcl? Het gedragsprtcl vrmt de verklaring van het schlbestuur, de directie, de leerkrachten, de leerlingen en de uders waarin is vastgelegd dat

Nadere informatie

Analytische boekhouding

Analytische boekhouding Analytische Bekhuding Analytische bekhuding 1 Vrbereiding... 2 1.1 Dssier instellingen... 2 1.2 Analytische rekeningen maken... 3 2 Analytisch beken... 4 2.1 Kppeling... 5 2.2 Bekingsvrstellen (mdellen)...

Nadere informatie

Handleiding voor de online PO wijzer

Handleiding voor de online PO wijzer Handleiding vr de nline PO wijzer Via de e-mail die u van ns gekregen heeft, kunt u inlggen p de site van de nline PO wijzer. Daar vindt u de pagina van uw schl die u drlpend kunt actualiseren. Inhudspgave

Nadere informatie

Maatschappelijke Stage

Maatschappelijke Stage Maatschappelijke Stage 2 Inhud 1. Wat is MAS? 1.1 MAS algemeen. 1.2 MAS p het Gren van Prinstererlyceum 1.3 Deadlines 2. Stage zeken 2.1 De stage cördinatr p schl. 2.2 Masactief 3. De frmulieren 3.1 Aanvraagfrmulier

Nadere informatie

Openbare basisschool Westerkim Daltonschool Hoofdluisprotocol 15-09-2015

Openbare basisschool Westerkim Daltonschool Hoofdluisprotocol 15-09-2015 Openbare basisschl Westerkim Daltnschl Vermeerstraat 1 5102 DC Dngen 0162-313836 westerkim@bswesterkim.nl www.bswesterkim.nl Hfdluisprtcl 15-09-2015 Inhudspgave Inleiding 3 Wat wrdt er van verschillende

Nadere informatie

Handreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers

Handreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers Handreiking functinerings- en berdelingsgesprekken griffiers September 2014 Functineringsgesprek Als de griffier is aangesteld, is het verstandig m met elkaar te blijven reflecteren p het functineren.

Nadere informatie

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Voeding.

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Voeding. Criteria en vragenlijst themacertificaat Veding Primair nderwijs Ter vrbereiding p uw aanvraag vindt u in dit dcument de criteria en vragenlijst vr het themacertificaat Veding. De vragenlijst is gebaseerd

Nadere informatie

Dode hoek project. Project voor het basisonderwijs

Dode hoek project. Project voor het basisonderwijs Dde hek prject Prject vr het basisnderwijs Ontwikkeling: Regi-cördinatie Verkeerseducatie Drenthe Jaar van uitgave: 2013 Auteur: Karin Pasjes, Marja Derksen, Geralda Vrieling Pin Verkeersadvies; Educm

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017 SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE 23 28 SEPTEMBER 2017 1.WAARDENKAARTEN Hiernder wrden de waardenkaarten weergegeven. Uit 24 kaarten zijn er 6 gekzen die centraal staan bij dit team en het

Nadere informatie

Protocol voor afname Centraal Ontwikkelde Examens Nederlandse taal en rekenen.

Protocol voor afname Centraal Ontwikkelde Examens Nederlandse taal en rekenen. . Bij de afname van examens zijn diverse functinarissen van de nderwijsinstelling betrkken. In dit prtcl wrden de vlgende (grepen van) examenbetrkkenen nderscheiden, met een krte mschrijving van de betrkkenheid

Nadere informatie

Protocol: Pestprotocol

Protocol: Pestprotocol Prtcl: Pestprtcl Inleiding Pesten kmt p iedere schl in mindere f meerdere mate vr. Het is een prbleem dat vr de betrkkenen verstrekkende gevlgen kan hebben in de lp van hun levens. Uit nderzek blijkt dat

Nadere informatie

CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014

CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014 CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014 Inhud Respns... 1 Samenvatting van de resultaten... 1 Vragen ver de pleiding... 2 Vragen ver de stagiair... 3 Wat ziet u als sterke punten van de pleiding CMD?... 4 Wat

Nadere informatie