Visitatiedatum: 8 oktober 2008

Transcriptie

1 Hogeschool HBO Nederland, locaties: Diemen-Zuid, Arnhem, Breda, Groningen, Rotterdam, Utrecht, Weert en Zwolle Opleiding: Bedrijfskunde, Croho: Variant: voltijd hbo-bachelor Visitatiedatum: 8 oktober 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, april 2009

2 2/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 27 Onderwerp 4 Voorzieningen 30 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 34 Onderwerp 6 Resultaten 37 Deel C: Bijlagen 41 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 42 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 51 Bijlage 3: Bezoekprogramma 57 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 59 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 3/61

4 4/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 5/61

6 6/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Bedrijfskunde van HBO Nederland heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in september 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 8 oktober Het panel bestond uit: De heer drs H.M.H. Reumkens MLD, (voorzitter, domeinpanellid Financieel Management) De heer prof. dr. S.K.Th. Boersma (domeinpanellid Bedrijfskunde) Mevrouw A.M. Versteeg-Langedijk (domeinpanellid Office Management); De heer drs. G.P. Alberts (domeinpanellid Marketing Management); Mevrouw A. Daniel (studentpanellid); De heer drs. Ing. A.G.M. Horrevorts (senior auditor NQA). De heer J.R. Koopmans (junior auditor NQA) Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Hogeschool HBO Nederland is sinds 1997 als commerciële hogeschool actief in het Hoger Beroepsonderwijs. De hogeschool biedt programma s aan op de locaties Arnhem (hoofdlocatie), Diemen-Zuid, Breda, Groningen, Rotterdam, Utrecht, Weert en Zwolle. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 7/61

8 Via driejarige programma s leidt de hogeschool studenten op voor hbo-bachelordiploma s in de economische sector. Opleidingen van HBO Nederland zijn ontworpen vanuit de principes ondernemerschap en gerichtheid op het MKB. Daarbij acht de hogeschool het van belang dat studenten verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Zelfstudie, eigen initiatief en het ontwikkelen van een proactieve attitude zijn belangrijke aspecten in de onderwijsprogramma s van de hogeschool. Naast het centraal stellen van een ondernemende attitude in de onderwijsprogramma s vervult kennisverwerving een belangrijke rol. Dit dient als basis om de beoogde competenties in een beroepscontext te kunnen verwerven. In 2005 heeft een aantal opleidingen van HBO Nederland (Office Management, Financieel Management en Marketing Management) de toets van de accreditatie niet doorstaan. Dit heeft geleid tot een reorganisatie van HBO Nederland en een herpositionering van de aangeboden opleidingen. HBO Nederland heeft de reorganisatie ingezet in samenspraak met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, de Onderwijsinspectie en de Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Daarbij zijn de oude opleidingstrajecten in een andere vorm ondergebracht bij de bestaande licentie van de opleiding Bedrijfskunde (Verbeterplan Hogeschool HBO Nederland, december januari 2006). Dit visitatierapport bevat de bevindingen van het panel dat de opleiding Bedrijfskunde heeft gevisiteerd. Het panel heeft het geheel vernieuwde programma beoordeeld, dat per september 2006 van start is gegaan. Ten tijde van de visitatie was het gehele curriculum van de opleiding Bedrijfskunde vernieuwd: de modulen van de eerste twee studiejaren en de stage- en afstudeerhandleiding van het derde jaar. In een management review (zelfevaluatierapport) geeft de opleiding aan welke resultaten zijn bereikt met de uitvoering van het verbetertraject voor de hogeschool en specifiek voor de opleiding Bedrijfskunde. Aan de verbeteracties liggen enkele fundamentele wijzigingen ten grondslag, waaronder de herordening van het onderwijsaanbod van de hogeschool en de introductie van de major-minorstructuur, waarbij de verhouding major-minor binnen elke opleiding 75%-25% bedraagt. In de major zijn de gemeenschappelijke competenties van de opleiding Bedrijfskunde bijeengebracht. Studenten volgen de opleiding voor 75% (180 studiepunten) in een major Bedrijfskunde. Naast de major volgen de studenten een minor (60 studiepunten) waarmee zij een accent aanbrengen in hun studie. De studenten kunnen kiezen uit vier minoren: Bedrijfskunde (verdiepende minor), Office management, Marketing Management en Financieel Management. De student kiest bij aanvang van de opleiding Bedrijfskunde één van de vier minoren. De opleiding Bedrijfskunde wordt in de voltijdvariant aangeboden. De (vernieuwde) opleiding telde bij de start van de opleiding in september 2006 in totaal 367 studenten. In studenten en in studenten. 8/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

9 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van een domeinspecifiek referentiekader dat de opleiding heeft ontwikkeld op basis van bestaande landelijke competentieprofielen in het economisch domein (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode september - oktober inhoudelijk voor op het bezoek op 8 oktober Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen en zij formuleerden vraagpunten. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. Op basis van de input van de panelleden inventariseerde de NQA-auditor de kernpunten en prioriteiten voor materiaalonderzoek en gesprekken. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 9/61

10 De opleiding ontving in november 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden. Naar aanleiding van het conceptrapport ontving het panel van HBO Nederland aanvullende informatie. NQA vroeg in december 2008 bij de NVAO uitstel aan voor het opleveren van het visitatierapport. De NVAO heeft dit uitstel verleend. Het visitatierapport is, mede op basis van het aanvullende materiaal, door het panel vastgesteld in april 2009 en ter beschikking gesteld aan de opleiding. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 10/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/Facet Bedrijfskunde Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende 2.4 Studielast Voldoende 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 11/61

12 Doelstellingen opleiding De drie facetten behorend bij het onderwerp Doelstellingen zijn beoordeeld met goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma Alle facetten die behoren bij het onderwerp Programma zijn met een voldoende of goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel De drie facetten van dit onderwerp zijn beoordeeld met een voldoende of goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen De twee facetten van dit onderwerp zijn beoordeeld met een voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding positief. Interne kwaliteitszorg De drie facetten van onderwerp 5 zijn met een voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten De twee facetten van onderwerp 6 zijn met een voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op alle onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 13/61

14 14/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft in overleg met het Ministerie van OCW de landelijk overeengekomen BBA-competenties (Bachelor of Business Administration) als referentiekader genomen, omdat er geen landelijk competentieprofiel voor de opleiding Bedrijfskunde op hbo-niveau bestaat. De opleiding meldt in het zelfevaluatierapport dat zij sterk de nadruk legt op de integrale benadering. Dit betekent: de bedrijfskundige in zijn rol als manager-generalist met overzicht op alle interne processen en op de interactie met de externe omgeving. Voor de major Bedrijfskunde zijn er acht competenties beschreven en voor elke minor zijn er vijf beschreven (Curriculum BK , augustus 2008 en aanvullende informatie Opleiding Bedrijfskunde ). De opleiding leidt studenten op tot bedrijfskundige als managergeneralist, die in staat is tot het doelgericht sturen en bewaken van de samenhang tussen (1) veranderingen in de externe omgeving, (2) interne bedrijfsprocessen en structuur, (3) financiële planning, (4) organisatiestructuur en (5) human resource management. De opleiding bestaat uit een major en vier verschillende minoren. Voor de minor (ook wel aangeduid met de term afstudeerrichting) Marketing Management worden de identiteitsbepalende competenties uit het domein commerce aangehaald: (1) aansturen en creëren van producten en diensten, (2) marktonderzoek, (3) organisatieanalyse gericht op het zichtbaar maken van kansen en bedreigingen, (4) relatiebeheer, en (5) zaken doen in een interculturele context. Voor de minor Financieel Management (FM) en de minor Office Management (OM) worden de identiteitsbepalende competenties uit het domein economics aangehaald. Voor FM zijn dit (1) beheersing administratieve organisatie, (2) risico-analyse- en beheersing, (3) toewijzing middelen, en (4) registratie geldverkeer. Voor OM zijn dit (1) spilfunctie binnen de organisatie, (2) stroomlijnen van administratieve en logistieke processen, (3) planning van middelen en (4) kwantitatieve en kwalitatieve planning van personeelscapaciteit. Ten slotte voor de minor Bedrijfskunde (BK) zijn dit (1) projectmanagement, (2) verandermanagement, (3) cross cultural management, en (4) algemeen adviseur. In de periode januari juni 2006 is een team onderwijsontwikkelaars geformeerd. Daarin hebben vier docenten met deskundigheid op het gebied van bedrijfskunde en de verschillende minoren een set opleidingscompetenties opgesteld. Deze set competenties is voorgelegd aan 28 in de betreffende praktijk werkzame specialisten. Het panel heeft inzage gehad in gespreksverslagen van het onderzoek onder het werkveld. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 15/61

16 Het panel heeft specifiek gelet op de rode draad in de major bedrijfskunde en in de vier differentiaties. Bedrijfskunde is naar het oordeel van het panel het hoofddoel van de major en de minoren. De opleiding heeft de BBA competenties als referentie genomen voor het formuleren van de eindkwalificaties van de opleiding bedrijfskunde. Het panel kan daar mee instemmen. Het panel heeft op basis van aanvullende informatie kunnen vaststellen dat de opleidingscompetenties expliciet zijn toegespitst op bedrijfskunde. Het domein Bedrijfskunde is goed gedefinieerd. In het document Opleiding Bedrijfskunde schrijft HBO Nederland dat de aankomend manager kennis moet hebben van de volgende managementfuncties en moet weten hoe deze in hun onderlinge relatie op elkaar zijn afgestemd: beleidsvorming en planning, organiseren en structureren, leiding geven en motiveren, processen beheren en evalueren en bijsturen. De vijf managementfuncties kunnen opgevat worden als een cyclisch proces dat de bedrijfskundige doorloopt bij het oplossen van organisatievraagstukken. HBO Nederland heeft de bedrijfskundecompetenties als volgt samengevat: de aankomend bedrijfskundige herkent en analyseert organisatieproblemen in hun onderlinge samenhang, en komt op basis van analyses met voorstellen voor oplossingen (herontwerp van activiteiten) en met voorstellen de veranderingen door te voeren in de organisatie (veranderdiagnose). Het panel stelt vast dat hiermee het kenobject van de Bedrijfskunde goed is gedefinieerd. Naast de major BK bieden de vier minoren een verdieping/verbreding van de bedrijfskunde. De competenties van de minoren zijn, aldus het panel, een goede omschrijving van hetgeen verwacht mag worden van een afstudeerrichting (minor) binnen de opleiding bedrijfskunde. Het panel komt tot het oordeel goed. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding maakt in een matrix inzichtelijk hoe Dublin descriptoren en de eindkwalificaties aan elkaar gerelateerd zijn (in het document Competentiematrix Bacheloropleiding Bedrijfskunde). Tevens geeft dit document inzicht in welke modulen (van de major en minors) de eindcompetenties en de Dublin descriptoren aan bod komen. De Dublin descriptoren Kennis en inzicht en Toepassen van kennis komen bijvoorbeeld tot uiting in de domeincompetenties BBA ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving van een organisatie en het analyseren van beleidsvraagstukken. De Dublin descriptor Oordeelsvorming komt onder andere tot uiting in de competenties Inrichten en beheersen van bedrijfsprocessen, Toepassen van human resource management en de Zelfsturende competentie. 16/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

17 Het panel stelt vast dat HBO Nederland het bachelorniveau van de opleiding goed heeft omschreven. In de modulebeschrijvingen is uitgebreid beschreven wat er van de student in elke fase van de opleiding verwacht wordt. In die beschrijvingen zijn de Dublin descriptoren geïncorporeerd. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding leidt studenten op tot leidinggevenden met een ondernemende attitude en die bekwaam zijn als bedrijfsanalist, bedrijfseconomisch manager, commercieel manager, communicatiemanager, procesmanager, en/ of personeelsmanager. Daarnaast is per uitstroomprofiel beschreven over welke vaardigheden de afgestudeerde verder nog moet beschikken: BK: bedrijfskundige advisering, bedrijfskundig projectmanagement, verandermanagement, cross cultural management, en het integreren van verschillende deeldisciplines. MM: (internationaal) marketing management, productontwikkeling, accountmanagement, en marktonderzoek. FM: financieel management, inrichting van financiële informatiesystemen, financiële risicoanalyse en beleidsadvisering, accounting, en controlling. OM: operations management, facility management, human resource management, en informatiemanagement. De school heeft in mei 2008 een nieuwe hogeschoolbrede Beroepenveldcommissie samengesteld, bestaande uit zeven leden. De commissie is in 2008 twee keer bijeen geweest. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport aan dat de afgestudeerden op veel terreinen inzetbaar zijn. Het werkgebied is niet gebonden aan een specifieke branche. De visie van HBO Nederland op Bedrijfskunde komt tot uitdrukking in de benchmark die gemaakt is. Het panel stelt op basis van aanvullende informatie vast dat de opleiding een heldere keuze heeft gemaakt met betrekking tot het domein van Bedrijfskunde. Dit domein komt in grote lijnen overeen met keuzes die door nationale en internationale opleidingen met vergelijkbare doelstellingen gemaakt zijn. HBO Nederland heeft het opleidingsdoel vergeleken met Nederlandse aanbieders van bedrijfskunde opleidingen in het hbo en wo. Tevens is een vergelijking gemaakt met buitenlandse opleidingen Business Administration in Amerika, Engeland, België en Denemarken. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 17/61

18 Er is sprake van een multidisciplinaire en praktijkgerichte opleiding die haar uitgangspunten ontleent aan de gedragswetenschappen en de economische discipline. Afgestudeerden kunnen theorie koppelen aan managementvraagstukken en praktische oplossingsvoorstellen doen op basis van de bij facet 1.1 genoemde vijf managementfuncties. Het panel komt hier tot het oordeel goed. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het curriculumoverzicht van de opleiding Bedrijfskunde is voor alle modulen een lijst opgenomen met verplichte en aanbevolen literatuur. Het panel heeft de literatuurlijst bestudeerd en stelt vast dat de literatuur een bij het hbo passend niveau heeft en dat de literatuur actueel is. Het panel stelt wel vast dat de lijst hoofdzakelijk Nederlandstalige literatuur bevat. Uitzondering hierop zijn de modulen Cross Cultural Management en International Management Skills. Deze worden geheel in het Engels verzorgd. Het panel mist echter in de overige modulen het internationaal aspect binnen de literatuur. Zeker in het domein van bedrijfskunde is veel relevante internationale literatuur beschikbaar. Bij het aanpassen en bijstellen van de opleiding in 2009 zal de opleiding aandacht besteden aan dit punt. Het panel heeft kunnen vaststellen dat in verslagen van opdrachten en projecten gebruik wordt gemaakt van literatuur. Op het gebruik ervan in het verslag wordt de student ook beoordeeld. De interactie met de beroepspraktijk komt naar voren in de drie praktijkgeoriënteerde projecten. Daarnaast is er een integrale opdracht en komt de student in aanraking met de praktijk via excursies en de acht maanden durende stage in het derde jaar. Ook komt de student in aanraking met de beroepspraktijk via een groot aantal praktijkgeoriënteerde cases. Colleges zijn opgebouwd rond een specifieke case of gericht op een door studenten tijdens zelfstudie uit te werken case die in het daaropvolgende college wordt besproken. Vrijwel alle docenten van HBO Nederland zijn werkzaam (of recent werkzaam geweest) in de voor de opleiding relevante beroepspraktijk. Het is een expliciet criterium voor het aannemen van personeel van de hogeschool. Studenten met wie het panel sprak zijn 18/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

19 enthousiast over de vele verwijzingen naar praktijkvoorbeelden die docenten in hun colleges verwerken. Het oude programma van de opleiding dat tot 2005 werd aangeboden, is geheel vernieuwd. Bij deze vernieuwing heeft de opleiding haar docenten maar ook externe werkvelddeskundigen actief betrokken, mede met het doel de actualiteit van het programma zeker te stellen. Deze actualiteit komt, aldus de opleiding, tot uitdrukking in de competenties, projectthema s, cases, het studiemateriaal en de literatuurlijst. Het panel kan dit in grote lijnen bevestigen. In het eerste jaar van de major Bedrijfskunde wordt aandacht besteed aan onderzoeksmethodiek. Kennis en vaardigheden van deze module worden toegepast bij het uitvoeren van projecten en opdrachten en in de stage en het afstudeerwerk. De centrale rol van de module Onderzoeksmethodiek in het programma is, aldus het panel, goed uitgewerkt. De beroepsvaardigheden komen aan bod in de vaardighedenlijn van het curriculum. Vaardigheden zoals presenteren, verslagleggen, gespreksvaardigheden en onderzoeksvaardigheden komen aan bod in workshops, trainingen en instructiecolleges. In het tweede jaar van de major BK wordt aandacht besteed aan cross cultureel management en daarbij behorende communicatieve vaardigheden. Het panel komt tot het oordeel voldoende. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In facet 1.1 heeft het panel beschreven welke competentiesets de opleiding Bedrijfskunde (major en minoren) als referentie heeft gebruikt voor het inrichten van het programma van de opleiding. Het panel heeft kunnen vaststellen dat de opleiding de eindkwalificaties heeft vertaald naar specifieke programmaonderdelen van de major en de minoren. Voor elk programmaonderdeel zijn leerdoelen beschreven (Curriculum Bedrijfskunde, modulebeschrijvingen). In een toelichting wordt voor elk programmaonderdeel beschreven op welke wijze het onderdeel bijdraagt aan het verwerven van de competenties. Daarbij is ook aangegeven welke werkvormen en welke literatuur (verplichte en aanbevolen) gebruikt worden. Tevens is vermeld op welke wijze de Dublin descriptoren aan bod komen en hoe het onderdeel getoetst wordt. Het Curriculumdocument geeft een goed en compleet beeld van de opleiding. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 19/61

20 In het document Competentiematrix bacheloropleiding Bedrijfskunde heeft de opleiding de relatie weergegeven tussen opleidingsmodulen en BBA competenties en de competenties van de uitstroomrichtingen. De opleiding heeft de opleidingscompetenties uitgewerkt in vier leerlijnen: conceptuele lijn, vaardighedenlijn, integrale lijn en reflectielijn. De opleiding heeft de verdeling van de competenties over de jaren en per programmaonderdeel voor de major en de vier minoren zichtbaar gemaakt in het Leerplanschema. Op deze wijze geeft de opleiding goed inzicht in de relatie tussen de leerdoelen van de modulen, leerlijnen en competenties. Uit bestudering van het Leerplanschema blijkt dat studenten vanaf de start van hun studie aan de major Bedrijfskunde en één van de vier minoren werken. Het panel heeft het Curriculumdocument, het Leerplanschema en de modulebeschrijvingen bestudeerd en concludeert dat het programma ertoe leidt dat de studenten de beoogde eindkwalificaties zoals HBO Nederland die heeft geformuleerd kunnen realiseren. In het programma van de eerste twee jaar komt de bedrijfskundige component herkenbaar naar voren. Het panel stelt op basis van aanvullende informatie vast dat in het curriculum de onderdelen analyse, ontwerp en verandering worden verzwaard. Dit gebeurt deels door bestaande modulen aan te passen en deels door het ontwikkelen van nieuwe modulen. De structuur van de major Bedrijfskunde is in een overzicht weergegeven en de relaties met de respectievelijke minoren zijn helder uiteengezet. Zo wordt voor elk onderdeel van de major inzichtelijk gemaakt welk onderdeel in de minor wordt verdiept/verbreed. De basisdisciplines (gedragswetenschappen, economie, bedrijfseconomie en recht), de ondersteunende vakken en de vaardigheden zijn, aldus het panel, mooi verweven. De integratie van de vakken is door gebruik van cases vormgegeven. Studenten krijgen een introductie in het gebruik van software zoals Word, Excel en Powerpoint. Het panel stelt vast dat Informatiemanagement en Management Informatiesystemen matig aan bod komen in het programma. Het aspect van ICT is, aldus het panel, in de opleiding onvoldoende toegespitst op bedrijfskundige toepassingen. De opleiding onderschrijft deze observatie en meldt dat zij met ingang van het studiejaar de module ICT vervangt door een module Bedrijfsinformatiesystemen. Het betreft een nieuwe module Bedrijfsinformatiesystemen. In deze module staat de informatiebehoefte centraal die het management op strategisch, organisatorisch en operationeel niveau nodig heeft. Ook wordt aandacht besteed aan informatiesystemen voor marketing, financieel management, personeelsmanagement en operationeel management. Het panel stelt vast dat het programma qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen zodanig is opgezet dat het bijdraagt aan het realiseren van de eindkwalificaties. De ICT component in relatie tot bedrijfskunde moet nog verder ontwikkeld worden. Het panel komt hier tot het oordeel voldoende. 20/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

21 Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding is onderverdeeld in een viertal leerlijnen: de conceptuele lijn, de vaardighedenlijn, de reflectielijn (SLO), en de integrale lijn. Binnen de conceptuele lijn concentreert de student zich op kennisverwerving via colleges en zelfstudie. De kennistoepassing vindt plaats via het uitwerken van praktijkgeoriënteerde casuïstiek. Binnen de vaardighedenlijn wordt specifiek aandacht besteed aan de vaardigheidsaspecten binnen de opleidingscompetenties. De activiteiten bestaan veelal uit werkcolleges (groepsgrootte15 20 studenten) en trainingen, maar ook uit middelgrote groepen (instructiecolleges). Binnen de reflectielijn worden activiteiten aangeboden die de student zicht moeten geven op zijn leerproces en op de ontwikkeling van zijn studie en loopbaanontwikkeling (SLO). Hiertoe bouwt de student een portfolio op. Gebruikte werkvormen zijn hoorcolleges, zelfstandig uit te voeren teamwerkzaamheden, teambegeleiding en individuele begeleiding/ spreekuren. De leerlijnen lopen parallel aan elkaar: kennisverwerving, toepassing in projecten, vaardigheidstrainingen en reflectie. Dit biedt de mogelijkheid om horizontale samenhang in het programma aan te bieden. De opleiding schrijft in de management review dat zij nog niet geheel tevreden is over het integrale concept van het programma. De aanzetten zijn er, maar de structuur en planning van de modulen bevat nog kenmerken die een optimale integrale aanpak in de weg staan, aldus de opleiding. Bij de integrale lijn staan meerdere competenties centraal. Het gaat hier over de kennis, vaardigheden en attitude die noodzakelijk zijn voor het produceren van het gevraagde beroepsproduct. Werkvormen variëren van hoorcolleges en instructiecolleges tot werkcolleges en workshops. Het zelfstandig uitvoeren van teamwerkzaamheden (projecten), stage en afstudeeronderzoek zijn de meest belangrijke binnen deze lijn. De complexiteit van de onderdelen neemt toe gedurende de studie. Tegelijkertijd neemt de begeleiding en sturing vanuit de opleiding af. De integrale leerlijn brengt samenhang aan tussen theorie en praktijk. De cases en praktijkopdrachten dienen als hulpmiddel voor de integratie van de verschillende invalshoeken op het werken van een organisatie/bedrijf. De samenhang kan versterkt worden door het verzwaren van de onderdelen analyse, ontwerp en verandering. Deze aanpassing wordt in 2009 doorgevoerd (zie facet 2.2). Het panel komt tot het oordeel voldoende. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 21/61

22 Facet 2.4 Studielast Voldoende Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De studielast bedraagt 80 EC per jaar. De studiepunten zijn verdeeld over vier blokken van negen weken (20 EC per onderwijsblok). HBO Nederland biedt de opleiding aan in drie jaar. Dit betekent dat van studenten een grote studie-inzet wordt verwacht. Studenten dienen immers in een blok van negen weken in feite 10,6 weken te besteden aan hun studie. Twee keer per jaar kan de student een diagnostische toets maken. Op basis hiervan kan de student vaststellen of hij klaar is om aan de daaropvolgende tentamens deel te nemen. De toets is niet verplicht. Het is een instrument dat de student inzicht verschaft in de voortgang van zijn studie en het kennisniveau. De school verwacht een grote mate van zelfinitiatief en een proactieve houding. Als de student bemerkt dat zijn voortgang onvoldoende is, moet de student zelf initiatief nemen tot een gesprek met zijn SLO-docent. In dat gesprek wordt besproken welke factoren van invloed zijn geweest op het studieresultaat en zo nodig worden afspraken gemaakt over extra begeleiding. De SLO-docent kan via het studievoortgangregistratiesysteem ook nagaan of een student achter dreigt te lopen. In het eerste jaar van de studie volgt de SLO-docent dit actief. De SLO-docent neemt contact op met de student als deze na één jaar 50 EC of minder heeft behaald. Studenten met 30 EC of minder wordt geadviseerd de opleiding te staken. Uit gesprekken met de studenten kwam naar voren dat zij de opleiding als pittig ervaren. Een groot percentage van de studenten kiest juist voor HBO Nederland omdat de opleiding in drie jaar kan worden afgerond. Bij aanvang van de opleiding wordt studenten er op gewezen dat er meer van hen gevraagd wordt, dan bij een vierjarige opleiding. De opleiding heeft de studiebegeleiding hier op aangepast (zie facet 4.2). 79% van de studenten is tevreden over de studielast (STO ). Er worden om de 18 weken (om de twee blokken) tentamens afgenomen. Studenten zouden dit liever anders zien, namelijk na elk blok, zo bleek uit de gesprekken. Het aantal toetsen in die periode kan, aldus de studenten, daardoor hoog oplopen als er naast tentamens ook nog een of meer hertentamen(s) afgenomen moeten worden. De opleiding herkent dit, maar meldt dat dit voornamelijk veroorzaakt wordt door uitstelgedrag van studenten, met name in het eerste jaar van de studie. Dit blijkt, aldus de opleiding, uit gesprekken in het kader van SLO. De opleiding heeft in het studiejaar maatregelen genomen om de studievaardigheden van studenten te bevorderen (zie facet 4.2). 22/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

23 Het panel constateert dat er geen typische struikelvakken zijn. Uit gesprekken met de studenten blijkt dat ieder wel een vak heeft waar het lastig mee gaat, dit hangt vooral af van capaciteiten van de student en hun opleidingsachtergrond. Dit kunnen zijn taalbeheersing (Nederlands, Engels, Frans of Duits), wiskunde of economie. Studenten geven in het gesprek aan dat zij naast 20 uur college nog ongeveer 20 uur aan zelfstudie besteden per week. Het panel komt tot het oordeel voldoende vanwege het feit dat de studielast niet evenredig over het jaar is verdeeld. Tentamens die om de 18 weken afgenomen worden resulteren in twee pieken in het jaar waardoor de studielast erg hoog is in die periode. Facet 2.5 Instroom Goed Criterium - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De toelatingseisen van de opleiding Bedrijfskunde staan beschreven in de OER ( ) van de opleiding. Het programma is zo ontworpen dat het aansluit op het eindniveau van havisten en vwo ers met een profiel met daarin economie 1 of het profiel economie en maatschappij. Tevens kunnen mbo ers met niveau 4 in een economische richting rechtstreeks instromen. Uit gesprekken met docenten en studenten blijkt dat een deel van de studenten moeite heeft met het zelfstandig leren werken. De opleiding heeft hierop actie ondernomen door de begeleiding in het eerste jaar te intensiveren (Zie hiervoor facet 4.2). De opleiding organiseert deficiëntieworkshops op het gebied van taalbeheersing, Engels, wiskunde en economie. Voor instromers van 21 jaar en ouder voorziet de toelatingsprocedure in een intakegesprek en een toelatingstoets. Vrijstellingen kunnen worden verleend aan die studenten die aantoonbaar beschikken over de vereiste getuigschriften, zoals vermeld in de OER. De vrijstellingen hebben alleen betrekking op tentamens: voor geen van de onderdelen uit de vaardighedenlijn (inclusief projecten en stage) kan een vrijstelling worden verkregen. De examencommissie is verantwoordelijk voor de vrijstellingenprocedure. Het panel stelt vast dat de opleiding de kwalificaties van de instromende studenten goed monitort en aanpassingen in het programma doorvoert of begeleiding van studenten aanpast als dit gewenst is. Er studeren geen studenten uit niet-europese landen aan de opleiding. De Code of Conduct is derhalve niet van toepassing op de opleiding. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 23/61

24 Facet 2.6 Duur Voldaan Criterium - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft een omvang van 240 EC. De opleiding is zodanig geprogrammeerd dat de student in drie jaar kan afstuderen. Per jaar komt dit neer op 80 EC. De studiepunten zijn evenredig over het jaar verdeeld (20 EC per kwartaal). Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: HBO Nederland vat het didactisch concept van de opleiding als volgt samen: het concept is er op gericht dat studenten de BK-competenties verwerven. Daarbij is het beschikken over een brede en gedegen kennisbasis van belang. Alleen vanuit een brede kennisbasis kan een professional zich een oordeel vormen, keuzes maken en deze verantwoorden. Kennisverwerving speelt derhalve binnen de opleiding, aldus HBO Nederland, een zeer belangrijke rol. De opleiding gebruikt de volgende werkvormen: o Hoorcolleges, gericht op kennisverwerving en toepassing via een werkopdracht (groepsgrootte 60 studenten); o Instructiecolleges, gericht op kennisverwerving en waarin een bepaalde casus wordt besproken (groepsgrootte 30 studenten); o Werkcolleges, gericht op het trainen van vaardigheden (groepsgrootte studenten); o Projecten, gericht op het in groepsverband uitwerken van complexe opdrachten; o Stage, gericht op het zelfstandig onderzoeken en uitwerken van een complex praktijkprobleem; o Excursies. Klassikaal onderwijs vormt een belangrijk onderdeel van de didactische aanpak in het eerste en tweede jaar. Het aantal college-uren bedraagt gemiddeld 13,5 uren per week in de eerste twee jaar van de opleiding (hoor-, instructie- en werkcolleges, studieloopbaanontwikkeling en exclusief projectbegeleiding). Het aantal college-uren is met ingang van 2009 verhoogd naar gemiddeld 15 college-uren per week. Daarnaast wordt van de student een belangrijke investering verwacht via zelfstudie. Kennisverwerving staat, aldus de opleiding, niet los van de praktijk van de bedrijfskunde. Door gebruik te maken van casussen, excursies, projecten en stages wordt integratie beoogd van kennis en vaardigheden om deze kennis toe te passen. 24/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

25 Het panel vindt dat de werkvormen goed aansluiten bij de didactische uitgangspunten van de hogeschool. Studenten met wie het panel sprak, melden dat zij meer praktijk in het curriculum zouden willen zien. Zij noemden als voorbeeld meer excursies of workshops. Het panel stelt vast dat de eerste confrontatie met de praktijk in het derde jaar plaatsvindt (stage). In de eerste twee jaar van de opleiding zijn er wel excursies en kortdurende praktijkstages (praktijkopdrachten) en interviews met beroepskrachten geprogrammeerd, maar een directe en realistische kennismaking met de beroepspraktijk en beroepsuitoefening ontbreekt. De eerste langdurige confrontatie met de praktijk is aldus het panel wat laat in het programma geprogrammeerd. Het panel komt daarom tot het oordeel voldoende. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Criterium - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Tentamens worden hogeschoolbreed ontworpen. Op elke vestiging wordt hetzelfde tentamen afgenomen onder studenten. Tentamens worden ontworpen aan de hand van het document Leidraad Tentamens v2.0, (augustus 2008), opgenomen in de Docentengids. Om de technische kwaliteit te waarborgen wordt het ontwerp van een tentamen ten minste door de betreffende modulebeheerder beoordeeld. De inhoudelijke kwaliteit, de relevantie en de volledigheid van de tentamens wordt ter toetsing voorgelegd aan de docenten die met de desbetreffende module verbonden zijn. Tentamens worden pas uitgevoerd nadat de examencommissie deze heeft geaccordeerd. Voor de beoordelingen van presentaties en werkstukken heeft de examencommissie een lijst met criteria opgesteld. In het najaar van 2008 wordt deze criterialijst officieel door de opleiding vastgesteld. Beoordelingen van de stage vindt plaats conform de regels zoals vastgelegd in de stagealmanak. In dit document staat ook het toetsingskader voor de beoordeling van de afstudeerwerkstukken. Studenten kunnen in de studiegids vooraf alle informatie vinden omtrent toetsing. Ook staat hierin hoe de beoordeling plaats vindt. In de module-omschrijving staat vermeld wat en hoe er getoetst wordt. Richtlijnen uit de Leidraad zijn tevens in de OER voor studenten opgenomen. Voorts is in de OER opgenomen de wijze waarop de student bezwaar kan maken met betrekking tot toetsing. Dit gebeurt in eerste instantie bij de Examencommissie. Bezwaar tegen beslissingen van deze commissie kan bij het College van Beroep en Bezwaar worden aangetekend. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 25/61

26 In 2006 heeft de school voor de docenten (40) die rechtstreeks zijn betrokken bij de stagebeoordeling en de beoordeling van eindwerkstukken een intensieve introductie verzorgd in de nieuwe beoordelingsaanpak van de stage en het eindwerkstuk. In zijn stagementoren getraind in het beoordelen van stageverslagen. In 2008 zijn docenten/modulebeheerders getraind in het ontwerpen van tentamens. Het panel heeft op de dag van de visitatie uitgebreid met de docenten gesproken over de het ontwikkelen van toetsen en het bewaken van de kwaliteit ervan. Dit gebeurt zowel vooraf als na afname van de toets via het analyseren van de scores van studenten. Uit het gesprek blijkt dat de modulebeheerders gezamenlijk de kwaliteit van de toetsen bewaken en ook de resultaten per locatie met elkaar vergelijken. Bij grote verschillen tussen locaties wordt nagegaan wat daarvan de oorzaak kan zijn geweest. Dit kan leiden tot het bijstellen van de vragen of antwoordcategorieën (toetsmatrijs). Het panel stelt vast dat de Leidraad en de Stagealmanak een goede basis vormen voor het systematisch beoordelen van tentamens, stageresultaten en eindwerkstukken. De documenten bevatten richtlijnen waarop docenten, stagementoren en modulebeheerders elkaar kunnen aanspreken. Het panel heeft in de gesprekken met docenten en stagementor kunnen vaststellen dat de handleidingen met betrekking tot toetsen gebruikt worden bij de beoordeling en het monitoren van de kwaliteit van beoordelen en toetsen. Het panel is hierover positief. Toetsvormen die gebruikt worden zijn: multiple choice, open vragen en cases. Praktijkoefeningen worden getoetst door de beoordeling van projectverslagen, projectpresentaties, onderzoeksopdrachten en verslagen van de bedrijfs- en onderzoeksstage. Projecten worden beoordeeld met een groepscijfer en een individueel cijfer. Studenten moeten het project mondeling toelichten en verdedigen. Dit levert een individueel cijfer op. Het eindcijfer is het gemiddelde van het groepscijfer en individueel cijfer. Uit evaluaties ( ) blijkt dat 75% van de studenten BK tevreden zijn over het niveau van de toetsen. Over de inhoudelijke nabespreking van toetsen en opdrachten zijn studenten van HBO Nederland in het algemeen ontevreden (64%). De hogeschool heeft als verbeterpunt opgenomen dat docenten in het eerste vervolgcollege examens en opdrachten bespreken. Het panel heeft toetsen ingezien en beoordelingen van verslagen van projecten. Het panel stelt vast dat toetsen aan de maat zijn en dat er systematisch en consciëntieus wordt beoordeeld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van beoordelingsprotocollen en antwoordmodellen. Het panel stelt vast dat de opleiding goed de cesuur bewaakt tussen voldoende en onvoldoende. Het nabespreken van toetsen en opdrachten verdient, aldus de studenten, nog aandacht. De opleiding heeft het bespreken van tentamens nu structureel vastgelegd in het rooster. Het panel komt tot het oordeel goed. 26/61 NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt)

27 Onderwerp 3 Inzet van personeel Facet 3.1 Eisen HBO Voldoende Criterium - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: HBO Nederland stelt als eis voor het personeelsbeleid dat (nieuwe) docenten ten minste beschikken over hbo-niveau. Hiermee garandeert de opleiding de beroepsoriëntatie van de opleidingen, aldus HBO Nederland. Uit de gevoerde gesprekken met het management en docenten blijkt dat ook ervaring in het onderwijs als wenselijk wordt ervaren bij de aanname van nieuwe docenten. Het panel is van mening dat een goede mix van hbo- en wo geschoolden en een goede mix van praktijk- en onderwijservaring ten minste wenselijk is. Het panel stelt vast dat docenten van de opleiding veelal een kleine aanstelling hebben naast een vaak vaste betrekking in de beroepspraktijk. Uit de cv s van de docenten blijkt dat 60% van de docenten werkzaam is (of recentelijk is geweest) in de beroepspraktijk. De docenten brengen praktijkelementen in het onderwijs in. Het panel heeft van docenten vernomen dat het een wens is om in een later stadium van de onderwijsontwikkeling personen uit het werkveld aan te trekken om gastcolleges te verzorgen. Ook is het een wens om een betere balans tussen parttime en fulltime docenten te creëren. Docenten hebben contact met de beroepspraktijk via eigen bedrijf en of begeleiding van stagiairs en afstudeerders. Volgens de opleiding hebben de docenten een scala aan contacten met bedrijven en instellingen. Het panel vindt de invulling van het onderhouden van het contact met de praktijk in combinatie met de wijze waarop docenten zich op de hoogte stellen van de actuele ontwikkelingen in het beroepenveld van de bedrijfskunde enigszins mager. De werkervaring is bij de werving van docenten een criterium, maar de opleiding stuurt hier in het dienstverband niet (verder) op. Bijvoorbeeld door een analyse te maken van benodigde competenties die gezien de doelen van de opleiding en het programma nodig zijn en de aanwezige competenties in het docententeam. Het panel stelt vast dat de ervaring van docenten veelal bestaat uit advisering (eenpersoons adviesbureaus). Een grotere diversiteit in werkervaring in verschillende branches en bedrijven zoals MKB en grote ondernemingen is gewenst. Met deze twee opmerkingen komt het panel voor dit facet tot het oordeel voldoende. NQA - visitatie HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde (vt) 27/61