Het COLLEGE van BURGEMEESTER en WETHOUDERS van de gemeente DORDRECHT;

Transcriptie

1 Gemeentebestuur Dordrecht BESLUIT IMr. OW// Het COLLEGE van BURGEMEESTER en WETHOUDERS van de gemeente DORDRECHT; gezien het voorstel d.d. januari ; verwijzende naar de aanbiedingsbrief bij het rapport de Sociale staat van Dordrecht /; ;. BESLUIT:. het SGB-rapport "Sociale staat van Dordrecht /" voor kennisgeving aan te nemen;. het SGB-rapport "Sociale staat van Dordrecht /" ter bespreking te agenderen als de Sociale Staat gereed is;. het SGB-rapport "Sociale staat van Dordrecht /" ter kennisname aan te biedenaan de raadscommissie Onderwijs en Welzijn met het voorstel om de inhoudelijke bespreking te combineren met de Sociale Staat wanneer deze gereed is. I Aldus vastgesteld in de vergadering van februari. de secretaris de burgemeester

2 Onderwijs & Welzijn Postbus AA Dordrecht Bezoekadres Hellingen,,,.,,. GZ Dordrecht College van Burgemeester en Wethouders Telefoon Fax Behandeld door W. van Stigt Datum januari Onderwerp aanbiedingsbrief bij de Sociale Staat van Dordrecht / Ons kenmerk o&w///ontw/hh Bijlage(n) Geacht college. Het doet ons genoegen u het rapport "de Sociale Staat van Dordrecht /" aan te bieden. Hierin worden de resultaten gepresenteerd van de monitor De Sociale Staat van Dordrecht, die het Sociaal Geografisch Bureau in opdracht van de sector Onderwijs en Welzijn binnen haar onderzoeksprogramma heeft uitgevoerd. De monitor beschrijft verschillende thema's die betrekking hebben op de leefsituatie van burgers zoals opleidingsniveau, arbeid- en inkomenssituatie, woonsituatie en woonomgeving, sociale participatie, sociaal netwerk, gezondheid en welbevinden. Er wordt een beeld geschetst van de stand van zaken en de ontwikkeling hiervan in de tijd. De gegevens zijn verkregen via beschikbare databestanden, andere monitoren en een tweejaarlijkse enquête onder de inwoners van Dordrecht. De opvallendste conclusie uit het rapport is dat er sprake is van lichte verbeteringen op het vlak van opleidingsniveau, inkomenspositie en meer betaald werkenden. Ook is een lichte daling van de criminaliteit en van onveiligheidsgevoelens vastgesteld. Minder positief is het hoge aantal sociaal geïsoleerden en het toenemende aantal allochtonen en alleenstaande ouders in deze categorie. Ten aanzien van de kwetsbare wijken valt op dat naast Wielwijk, Staart en Oud-Krispijn, ook Nieuw- Krispijn op basis van de score op de sociale indicatoren duidelijk als kwetsbare wijk kan worden, gekenschetst. Noordflank kan echter, wat de leefsituatie van de bewoners betreft, veeleer als een gemiddelde wijk worden beschouwd. Wielwijk scoort nog beduidend lager dan de andere kwetsbare wijken. De uitkomsten van de Sociale Staat van Dordrecht zijn van belang voor en kunnen richting geven aan het sociale beleid van de gemeente Dordrecht. Wegens personele omstandigheden is de rapportage van de Sociale Staat / wat later dan gepland uitgekomen. In juni is inmiddels een nieuwe enquête onder de Dordtse bevolking gehouden ten behoeve van de Sociale Staat van Dordrecht. In het voorjaar wordt de rapportage van deze Sociale Staat verwacht. Omdat de nieuwe Sociale Staat op korte termijn uitkomt, willen wij omstreeks mei het moment aangrijpen om beide monitoren in combinatie onder de aandacht te brengen van interne en externe partners in de stad en regio. Pagina van

3 Datum januari Ons kenmerk o&w///ontw/hh De gegevens zijn dan zo actueel mogelijk bijgewerkt en worden als onderlegger gebruikt bij het formuleren van het Meerjaren Ontwikkeling Programma GSB III -. Tevens worden deze gegevens gebruikt bij de diverse beleidsintensiveringen van de sociale pijler. Het rapport de Sociale Staat / zal verspreid worden onder de belangrijkste interne en externe partners. Wij kunnen iedereen aanbevelen de monitor tot zich te nemen en te betrekken bij zijn of haar oordeelsvorming, omdat het naast objectieve feiten, zorgvuldig het beeld schetst dat de Dordtenaar over zichzelf en de ander heeft. Een samenvatting vindt u in het blauwe gedeelte van het bijgevoegde rapport. ^Hoogachtend, A.B. Blasé Directeur Onderwijs en Welzijn Drs. E. van Esterik Hoofd Sociaal Geografisch Bureau Pagina van

4 O) o Do CD Q) Q) D SOCIALE STAAT VAN DORDRECHT / O O O N) O O O O ro Sociaal Geografisch Bureau gemeente Dordrecht dr. M.G. Weide drs. M. Laurijssens oktober

5 Colofon Opmaak opdrachtgever tekst drukwerk informatie Sector Onderwijs en Welzijn van de gemeente Dordrecht Sociaal Geografisch Bureau Stadsdrukkerij Gemeente Dordrecht Sociaal Geografisch Bureau (SGB) Postbus AA DORDRECHT telefoon: () Het overnemen van delen van de tekst is toegestaan onder voorwaarde van duidelijke bronvermelding

6 INHOUD O. SAMENVATTING EN CONCLUSIES. INLEIDING. Kader. Inhoud en uitwerking monitor. Opzet rapportage. Vooruitblik Sociale Staat van Dordrecht SAMENSTELLING VAN DE BEVOLKING. Bevolkingssamenstelling. Kwetsbare bevolkingsgroepen.. Ouderen.. Allochtonen.. Éénoudergezinnen.. Alleenstaanden. Kwetsbare wijken OPLEIDING, WERK EN INKOMEN Stand van zaken individuele hulpbronnen. Opleiding.. Opleidingsniveau van de bevolking.. Leerlinggewichten.. Citoscores.. Verzuim en voortijdig schoolverlaten. Werk.. Arbeidsmarktsituatie.. Niet-werkende werkzoekenden.. Uitkeringsgerechtigden. Inkomen.. Inkomenssituatie.. Opinie over eigen inkomenssituatie.. Tevredenheid met huidige inkomenspositie.. Toekomstverwachting inkomenspositie.. Bijzondere bijstand. Maatschappelijke positie.. Lage maatschappelijke positie.. Oordeel maatschappelijke positie.. Toekomstverwachting maatschappelijke positie. WOONSITUATIE EN WOONOMGEVING Kwaliteit en leefbaarheid van de fysieke en sociale omgeving. Woonkwaliteit.. Kwaliteit woningvoorraad.. Oordeel woonsituatie. Leefbaarheid en veiligheid.. Geregistreerde criminaliteit.. Ervaren (on)veiligheid

7 . Sociale samenhang en binding.. Sociale samenhang in de buurt.. Binding aan de buurt.. Verhuismobiliteit SOCIALE PARTICIPATIE EN SOCIAAL NETWERK De leefsituatie: actief burgerschap versus sociaal isolement. Sociale participatie.. Lidmaatschap van vereniging of organisatie.. Vrijwilligerswerk.. Gebruik van instellingen en voorzieningen.. Dordtpas.. Gebruik van zorg/-hulpverleningsinstanties.. Oordeel deelname maatschappij. Politieke participatie.. Stemgedrag.. Abonnement dag-/ weekbladen.. Waardering van de politiek. Sociaal netwerk.. Aard en variëteit sociale contacten.. Beleving sociale contacten.. Oordeel sociale contacten.. Toekomstverwachting sociale contacten GEZONDHEID EN PERSOONLIJK WELBEVINDEN Waardering persoonlijk leven en maatschappelijke situatie. Gezondheid.. Sterftecijfers.. Ervaren gezondheid.. Oordeel gezondheid.. Toekomstverwachting gezondheid. Persoonlijk welbevinden.. Indicator persoonlijk welbevinden.. Ervaren persoonlijk geluksgevoel.. Oordeel persoonlijk geluksgevoel.. Tevredenheid leven. Maatschappelijke achterstelling.. Gevoel van maatschappelijke achterstelling.. Gevoel van discriminatie. SAMENLEVEN IN DIVERSITEIT. Beleving van de multiculturele samenleving. Visie op de multiculturele samenleving. Multiculturele contacten Bijlagen. Vragenlijst. Aanvullende tabellen

8 O. SAMENVATTING EN CONCLUSIES. Inleiding In opdracht van de sector Onderwijs en Welzijn van de gemeente Dordrecht voert het Sociaal Geografisch Bureau de monitor "De Sociale Staat van Dordrecht" uit. Dit is een monitor waarmee de leefsituatie en participatie van Dordtenaren én de ontwikkeling hiervan in beeld wordt gebracht. Het is een instrument dat de gemeente Dordrecht ondersteuning biedt bij (de ontwikkeling van) haar sociaal beleid, dat al een aantal jaren prominent op de politieke agenda staat. De monitor beschrijft een scala aan thema's die onderling samenhangen. Centraal staat hierbij de (kwaliteit van de) leefsituatie van de burgers. Aspecten hiervan zijn woonsituatie en woonomgeving, sociale participatie en gezondheid. Opleiding, werk en inkomen zijn van belang om een goede leefsituatie te realiseren. De gegevens voor de monitor worden ontleend aan verschillende bronnen: beschikbare databestanden, bestaande andere monitoren en een -tweejaarlijkseenquête onder de inwoners van Dordrecht. Tot nu toe is de monitor vanaf jaarlijks uitgekomen, afwisselend een 'beperkte' versie waarvoor uitsluitend gegevens zijn gebruikt uit secundaire bronnen en een 'uitgebreide' versie waarin ook de resultaten uit de bevolkingsenquête zijn opgenomen. Voor de jaren en is één rapportage gemaakt. De gegevens uit de enquête hebben betrekking op het jaar, waardoor bepaalde ontwikkelingen die op basis hiervan zijn vastgesteld (bijvoorbeeld in inkomenssituatie), inmiddels gewijzigd kunnen zijn. Voor de meeste onderdelen speelt dit echter in mindere mate een rol. De gegevens uit de overige bronnen zijn zoveel mogelijk verkregen per januari. De belangrijkste resultaten worden in deze samenvatting gepresenteerd.. Samenstelling van de bevolking Dordrecht telt per januari ruim. inwoners. Eén op de zeven Dordtenaren is -plusser en een even groot aandeel is van allochtone herkomst. Verder bestaat ruim één op de drie huishoudens uit een alleenstaande man of vrouw zonder kinderen en is één op de tien huishoudens een éénoudergezin. Vergeleken met de situatie twee jaar daarvoor is hierin nauwelijks iets veranderd. In Wielwijk, Oud-Krispijn en Crabbehof/ Zuidhoven is het aandeel bewoners dat behoort tot deze 'kwetsbare' groepen relatief hoog.. Opleiding, werk en inkomen Opleiding Eén op de vijf Dordtenaren heeft in een laag opleidingsniveau. Vergeleken met de situatie in is er sprake van een licht positieve trend. Het aandeel inwoners met een laag opleidingsniveau is iets gedaald, terwijl het aandeel inwoners met een hoog opleidingsniveau iets is gestegen. Allochtone inwoners zijn bezig met een inhaalslag. Hun opleidingsniveau is verhoudingsgewijs meer gestegen dan dat van autochtone Dordtenaren.

9 Vier op de tien Dordtse leerlingen in het basisonderwijs behoren op oktober tot de doelgroepen van het onderwijsvoorrangsbeleid. Dit is een fractie gedaald vergeleken met twee jaar daarvoor. Wat de kwaliteit van het basisonderwijs betreft, afgemeten aan de Citoscore, zit Dordrecht vrijwel op het landelijke gemiddelde. Bijna % van de leerlingen in het voortgezet onderwijs heeft in het schooljaar / het onderwijs voortijdig verlaten. Na een aanvankelijke stijging van het aandeel voortijdig schoolverlaters, is er de afgelopen twee jaar duidelijk sprake van een dalende trend. Werk De arbeidsmarktsituatie in Dordrecht heeft zich de afgelopen jaren positief ontwikkeld. De werkgelegenheid is in de periode tussen en met,% toegenomen. Ook het aandeel Dordtenaren met een betaalde baan is tussen en gestegen van % naar %. In dezelfde periode is sprake van een daling van het aandeel niet-werkende werkzoekenden van % naar %, maar tussen en neemt dit aandeel weer toe tot %. Drie op de tien nietwerkende werkzoekenden staan langer dan twee jaar als werkloos geregistreerd. Het aandeel uitkeringsgerechtigden blijft de hele periode van tot gestaag dalen: in heeft bijna % van de Dordtse bevolking een uitkering. Ruim tweederde van deze groep heeft langer dan twee jaar een uitkering, de helft heeft al langer dan vier jaar een uitkering. Inkomen De inkomenspositie van de Dordtse bevolking heeft zich tussen en in positieve zin ontwikkeld. Ruim één op de tien Dordtenaren (%) heeft een inkomen dat lager is dan,-, terwijl drie op de tien een inkomen hebben van,- of meer. Vergeleken met zitten er % minder inwoners in de laagste en % meer inwoners in de hoogste inkomensgroep. Ook de tevredenheid met het eigen inkomen is iets gestegen. Tweederde van de Dordtse bevolking kan met het inkomen geld overhouden, een kwart kan precies rondkomen en de overigen (%) moeten spaarmiddelen aanspreken of schulden maken. Dit laatste aandeel is vergeleken met iets gedaald, toen moest % spaarmiddelen aanspreken of schulden maken. Er zijn duidelijke verschillen in inkomenssituatie tussen allochtonen en autochtonen. Allochtonen hebben drie keer zo vaak een laag inkomen dan autochtonen, zijn hier minder vaak tevreden over en moeten veel vaker schulden maken. Vergeleken met twee jaar geleden is het aandeel allochtonen met schulden vrijwel gelijk gebleven. Ook alleenstaande ouders en werklozen maken relatief vaak schulden, maar dit aandeel is vergeleken met wel wat gedaald. Maatschappelijke positie Eén op de Dordtenaren (%) heeft in een lage maatschappelijke positie, dat wil zeggen dat er sprake is van een lage opleiding én geen werk én een laag inkomen. Gemiddeld waarderen de inwoners van Dordrecht hun maatschappelijke

10 III positie met een,. Over de verwachte ontwikkeling van hun maatschappelijke positie in de toekomst heeft bijna de helft van de Dordtenaren geen beeld, een derde verwacht dat deze de komende vijf jaar niet zal veranderen, één op de zes voorziet een verbetering en één op de een verslechtering. Deze resultaten komen grotendeels overeen met die van.. Woonsituatie en woonomgeving Woonkwaliteit De 'objectieve' woonkwaliteit van de woningen in Dordrecht is in de afgelopen drie jaar iets vooruit gegaan, vooral vanwege nieuwbouw van (koop)woningen. Er is echter wél sprake van een vertraging in de nieuwbouw. Dordtenaren zijn over de (kwaliteit van de) eigen woning behoorlijk tevreden (rapportcijfer,). De woonomgeving wordt wat lager, maar toch nog ruim voldoende, beoordeeld met een,. Vergeleken met twee jaar geleden zijn deze cijfers vrijwel niet veranderd. Leefbaarheid en veiligheid In is de criminaliteitsdruk, uitgedrukt in het aantal geregistreerde aangiften op het aantal inwoners van jaar en ouder, %. Vergeleken met twee jaar eerder is er sprake van een lichte afname. Dit gaat samen met een duidelijke afname van de onveiligheidsgevoelens, zowel in hel algemeen als in de eigen buurt. In voelt % van de Dordtenaren zich onveilig (was % in ) en % voelt zich onveilig in de eigen buurt (was %). Er lijkt dus sprake van een positieve ontwikkeling. Sociale samenhang en binding De sociale samenhang in de buurt is in vergeleken met twee jaar daarvoor duidelijk verbeterd. De binding van bewoners aan hun buurt is ongeveer gelijk gebleven. Zes op de tien bewoners is (zeer) gehecht aan hun buurt en voor de mensen in de buurt geeft men gemiddeld een,. Ook de verhuismobiliteit (vertrek uit wijken) is in gedaald. Dit sluit aan bij de toename van het gevoel van sociale samenhang in de buurt, maar dit zal deels ook te maken hebben met de huidige stagnatie op de woningmarkt.. Sociale participatie en sociaal netwerk Sociale participatie Anno is % van de Dordtenaren lid van een vereniging of organisatie, het vaakst van de openbare bibliotheek, de sportvereniging, de vakbond/beroepsorganisatie en/of een kerkgenootschap. De bibliotheek, het zwembad en de sporthal/-zaal zijn naast de schouwburg/het theater ook de voorzieningen waarvan het afgelopen jaar het meest gebruik is gemaakt: door de helft of meer dan de helft van de Dordtse bevolking. Verder is één op de vijf Dordtenaren actief als

11 IV vrijwilliger. Dit beeld is vergeleken met vrijwel gelijk gebleven. De participatiegraad onder allochtonen is duidelijk lager dan onder autochtonen. Eén op de tien Dordtenaren zegt in gebruik te maken van de Dordtpas: dit is vergeleken met twee jaar geleden duidelijk toegenomen. Van zorg-/hulpverleningsinstanties zoals thuiszorg, maatschappelijk werk en geestelijke gezondheidszorg maakt ongeveer % van de bevolking gebruik. Ruim de helft van de Dordtse bevolking vindt dat ze voldoende deelneemt aan de maatschappij, één op de tien vindt dit juist onvoldoende. Meer allochtonen dan autochtonen vinden dat ze niet voldoende in de samenleving participeren. Dat komt overeen met de lagere participatiegraad onder allochtonen. Politieke participatie Zes op de tien inwoners van Dordrecht zeggen in zeker te zullen gaan stemmen, wanneer er op dat moment gemeenteraadsverkiezingen gehouden zouden worden. In blijkt ongeveer de helft van de bevolking daadwerkelijk naar de stembus te gaan. Ditzelfde beeld zagen we in. Ongeveer een kwart van de Dordtse bevolking onderschrijft het vertegenwoordigersmodel van de politiek (mijn wensen en ideeën vindt ik terug in een politieke partij en door te stemmen heb je invloed op de politiek), de helft staat hier kritisch tegenover en een kwart beschouwt dit model als onvoldoende. Sociaal netwerk De overgrote meerderheid van de Dordtenaren (% of meer) heeft in contact met vriend(inn)en, buren, broers/zussen en/of andere familie. Gemiddeld heeft men, verschillende soorten contacten. Slechts % heeft minder dan vier verschillende soorten contacten. De variëteit in contacten is vergeleken met iets toegenomen. Kijken we naar de beleving dan geeft % van de Dordtse bevolking aan zich het afgelopen jaar regelmatig of heel vaak eenzaam te hebben gevoeld, terwijl volgens de indicator 'sociale contacten' % van de Dordtenaren als 'sociaal geïsoleerd' kan worden gekenmerkt. Het eigen oordeel over de sociale contacten is gemiddeld een ruime voldoende (,). Deze resultaten zijn net iets ongunstiger dan die in. Allochtonen, alleenstaanden en alleenstaande ouders zijn relatief vaak sociaal geïsoleerd. Bij allochtonen en alleenstaande ouders is er vergeleken met sprake van een duidelijke toename.. Gezondheid en persoonlijk welbevinden Gezondheid Jaarlijks overlijdt ongeveer % van de Dordtse bevolking. Op wijkniveau is er een duidelijke relatie met de leeftijdsopbouw in de wijk. Ruim zeven op de tien Dordtenaren ervaren hun gezondheid als (zeer) goed; % noemt deze 'niet zo best' of 'slecht'. Gemiddeld geeft de Dordtse bevolking een, voor de eigen

12 gezondheid. Allochtonen en ouderen ervaren en waarderen hun gezondheid minder vaak als goed. Persoonlijk welbevinden Op de indicator 'persoonlijk welbevinden' scoort de Dordtse bevolking anno gemiddeld een, (maximale score = ). Zes op de tien inwoners beschouwen zichzelf als even gelukkig als de meeste mensen in hun omgeving, een derde voelt zich gelukkiger en % voelt zich minder gelukkig. Voor hun gevoel van persoonlijk geluk geven ze gemiddeld een ruime voldoende (rapportcijfer,). Ditzelfde cijfer kennen ze gemiddeld toe aan hun tevredenheid over hun leven. Deze cijfers verschillen nauwelijks van die in. Allochtonen, alleenstaanden en alleenstaande ouders beschouwen zich vaker als minder gelukkig dan anderen en waarderen hun geluk ook lager dan autochtonen en gehuwden/samenwonenden. Maatschappelijke achterstelling Gevraagd naar gevoelens van maatschappelijke achterstelling geeft de overgrote meerderheid aan even goed of beter af te zijn dan anderen: % voelt zich achtergesteld bij mensen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond en % bij mensen in de directe woonomgeving. Van de Dordtenaren voelt % zich wel eens gediscrimineerd. Allochtonen voelen zich vaker achtergesteld en gediscrimineerd dan autochtonen.. Samenleven in diversiteit Visie op de multiculturele samenleving In heeft bijna de helft van de Dordtse bevolking een positieve visie op de aanwezigheid van allochtonen, bijna vier op de tien ziet dit vooral als problematisch en één op de tien staat hier neutraal tegenover. Deze visie is in twee jaar nauwelijks gewijzigd. Allochtonen staan vaker positief tegenover de aanwezigheid van allochtonen in Dordrecht dan autochtonen. Multiculturele contacten De helft van de Dordtse bevolking koopt wel eens iets in een allochtone winkel en een derde zou er geen bezwaar tegen hebben als mensen van een andere cultuur of herkomst naast hen zouden komen wonen. Bijna drie op de tien zouden dat laatste echter als minder prettig ervaren of zich hier tegen verzetten. Wat het contact met mensen van een andere cultuur betreft zouden twee op de tien inwoners hier wel moeite voor willen doen of dit graag willen, terwijl drie op de tien hier geen behoefte aan hebben of liever rfflnder contact zouden willen. De helft stelt zich daar niet actief in op.

13 VI Twee derde van de Dordtse bevolking vindt het wel belangrijk dat mensen met verschillende culturen met elkaar in contact komen, met elkaar leven en elkaar verdragen. Allochtonen staan positiever tegenover multiculturele contacten dan autochtonen, maar zijn vergeleken met twee jaar geleden wel iets negatiever geworden. Bij autochtonen is het beeld niet veranderd. Beide groepen vinden het ongeveer even belangrijk dat mensen met verschillende culturen met elkaar in contact komen en goed samenleven.. Kerngegevens per wijk Met welke wijken in Dordrecht gaat het sociaal gezien nu goed en met welke wijken staat het er niet goed voor? Wanneer we alle kerngegevens per wijk bekijken dan komt er een duidelijk beeld naar voren (zie tabel.). Enerzijds zien we wijken die er in alle opzichten positief uitspringen, anderzijds zien we een aantal 'probleem'wijken. Daartussenin bevindt zich een aantal 'gemiddelde' wijken. Wijken waar het goed gaat In Dubbeldam, Sterrenburg en Stadspolders is sprake van een positieve leefsituatie, zowel objectief (hoge woonkwaliteit, lage criminaliteit) als subjectief (woonbeleving, ervaren veiligheid, sociale samenhang, ervaren gezondheid). De bevolking neemt (naar eigen idee) voldoende actief deel aan de maatschappij. Deze wijken herbergen dan ook een bevolking die wat opleiding, arbeidssituatie en inkomen betreft een gunstige positie innemen. Hoewel in Dubbeldam relatief veel -plussers wonen, heeft dit geen negatieve invloed op de beleving van de gezondheid en het welbevinden van de bevolking. In deze wijk voelen de bewoners zich het meest plezierig. Dubbeldammers zijn opvallend vaak (zeer) gehecht aan hun buurt. Wél zijn de bewoners van Dubbeldam het meest negatief over de aanwezigheid van allochtonen in Dordrecht en vindt men het relatief vaak niet zo belangrijk dat mensen van verschillende culturen contact hebben en goed samenleven. In deze wijk is dat in de praktijk ook nauwelijks aan de orde: slechts % van de bewoners is allochtoon. Sterrenburg en Stadspolders staan op een gedeelde tweede plaats wat betreft het welzijn en welbevinden van de bewoners. Ook in deze wijken valt op dat men op een goede manier 'multicultureel samenleven' minder belangrijk vindt. Deze wijken herbergen, samen met de Binnenstad, na Dubbeldam het laagste aandeel allochtonen, zodat ook hier daadwerkelijk multicultureel samenleven in de praktijk minder voorkomt. Verder valt op dat in Stadspolders slechts de helft van de bevolking (zeer) gehecht is aan de buurt, het laagste aandeel né de Staart, en dat de politieke participatie van de bewoners relatief laag is. In deze drie wijken ging het een aantal jaren geleden op sociaal terrein ook al (zeer) goed. Wijken waar het niet goed gaat Er zijn vier wijken die juist ongunstig scoren op veel van de aspecten die de sociale situatie en de beleving hiervan weergeven: Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn,

14 VII Tabel. Kerngegevens per wijk, de drie meest negatieve scores per aspect zijn vet gemaakt BS NF OK NK RL ST WW C/Z SB DB SP Dordt Samenstelling bevolking % -plussers % allochtonen % éénoudergezinnen % alleenstaanden r Opleiding/werk/inkomen % laagopgeleiden % niet-werk. werkzoekenden % uitkeringsgerechtigden % laag inkomen % moet schulden maken % ontevreden met inkomen Woonsituatie/woonomgeving obj. indicator woonkwaliteit subj. indicator woonkwaliteit rapportcijfer woning rapportcijfer woonomgeving criminaliteitsdruk % onveilig in de buurt indicator sociale samenhang % (zeer) gehecht aan buurt verhuismobiliteit,,,,,,,.,,.,,,,,,,,,,...,,,.,,,.,,,,,,,,,,,,,,,, Sociale participatie/netwerk % vrijwilligerswerk % geen gebruik voorzieningen % m. participatie onvoldoende % geen stemintentie % geen abonnement dagblad % sociaal geïsoleerd Gezondheid/welbevinden % gezondh niet best/slecht indicator pers. welbevinden % ongelukkiger dan anderen % voelt zich achtergesteld,,,.,,,,,,,, Samenleven in diversiteit % neg.visie aanwezigheid all % neg. houding multi contact % multicultureel samenleven niet belangrijk hoe hoger, hoe beter; N.B.: hoe hoger, hoe slechter BS = Binnenstad, NF = Noordflank, OK = Oud-Krispijn, NK = Nieuw-Krispijn, RL = Reeland, ST= Staart, WW = Wielwijk,C/Z = Crabbehof / Zuidhoven, SB = Sterrenburg, DB = Dubbeldam, SP = Stadspolders de Staart en Wielwijk. Deze wijken kenmerken zich door een relatief hoog aandeel ouderen, allochtonen, éénoudergezinnen en/of alleenstaanden, wat zich reflecteert in een relatief hoog aandeel laagopgeleiden en inwoners met een laag inkomen.wielwijk springt er vergeleken bij de andere drie wijken nog eens in negatieve zin uit en vormt in feite een 'klasse apart'. Behalve het hoogste aandeel laagopgeleiden en mensen met een laag inkomen, heeft deze wijk ook (verreweg) het hoogste aandeel niet-werkende werkzoekenden, uitkeringsgerechtigden, mensen met schulden en mensen die ontevreden zijn met hun inkomen. De Staart scoort juist wat gunstiger op deze aspecten dan de andere wijken, maar we zien in deze wijk wél een relatief hoog aandeel bewoners dat schulden moet maken.

15 VIII Op de aspecten die de beleving van de woonsituatie en woonomgeving betreffen scoren vooral Oud-Krispijn, de Staart en Wielwijk negatief, wat de sociale participatie aangaat heeft ook Nieuw-Krispijn vrij veel ongunstige scores. Wél kent deze wijk relatief weinig sociaal geïsoleerden. Wielwijk heeft verreweg het grootste aandeel sociaal geïsoleerden. Wat persoonlijk welbevinden betreft is Wielwijk de enige wijk die zich duidelijk in negatieve zin van de andere wijken onderscheidt, waarbij vooral het hoge aandeel inwoners dat zich achtergesteld voelt opvalt. Ten slotte heeft een opvallend hoog aandeel Wielwijkbewoners een negatieve houding tegenover multiculturele contacten, hoewel het aandeel dat het niet belangrijk vindt op een goede manier 'multicultureel samen te leven' in deze wijk juist het kleinst is. Vergeleken met een aantal jaren geleden is er in Oud- en Nieuw-Krispijn sprake van een verbetering wat betreft subjectieve woonkwaliteit en ervaren veiligheid, maar van een verslechtering op het terrein van sociale participatie. Vooral het aandeel sociaal geïsoleerden in Oud-Krispijn is fors toegenomen. In de Staart is de situatie over het algemeen niet veranderd, met uitzondering van een toename van het aandeel schuldenaren. Wielwijk scoort vooral op de aspecten van sociale participatie en persoonlijk welbevinden ongunstiger dan een aantal jaren geleden. Het aandeel sociaal geïsoleerden is in deze wijk meer dan verdubbeld en dat geldt ook voor het aandeel bewoners dat zélf vindt onvoldoende aan de maatschappij deel te nemen. De gemiddelde score voor persoonlijk welbevinden is gedaald en een hoger aandeel mensen voelt zich ongelukkiger dan anderen. Ook voelen verhoudingsgewijs wat meer mensen zich achtergesteld bij mensen met een zelfde maatschappelijke achtergrond. Ten slotte moeten vergeleken met twee jaar daarvoor relatief meer mensen in Wielwijk schulden maken, terwijl het aandeel mensen met een laag inkomen niet is gestegen. Wijken die er tussenin zitten De overige wijken bevinden zich tussen de wijken met voornamelijk positieve scores en de wijken met voornamelijk negatieve scores in. De Binnenstad neemt hierbinnen een speciale positie in. Deze wijk kenmerkt zich door het hoogste aandeel alleenstaanden, maar ook door het laagste aandeel laagopgeleiden. De bewoners van de Binnenstad scoren relatief hoog wat betreft sociale participatie en gezondheid/persoonlijk welbevinden en ook wat woonbeleving betreft scoren ze net bovengemiddeld. Er is echter wel sprake van veel criminaliteit, hoewel dit voor een deel delicten betreft die in het kernwinkelgebied worden gepleegd en vooral bezoekers en bedrijven treffen. Toch voelt een relatief hoog aandeel bewoners van de Binnenstad zich onveilig in hun eigen buurt. Dat geldt nog in sterkere mate voor de Noordflank: het aandeel bewoners dat zich onveilig voelt is in deze wijk het hoogst en dat komt overeen met de 'objectieve' cijfers. In deze wijk valt vooral het hoge aandeel allochtonen op, wat zich lijkt te vertalen in een wat hoger percentage inwoners dat de gezondheid als minder goed ervaart en dat zich achtergesteld voelt. Ook kent deze wijk wat meer uitkeringsgerechtigden en schuldenaren dan gemiddeld. Opvalt dat de Noordflank samen met de Binnenstad het meest positief scoort op de aspecten die 'multicultureel samenleven' betreffen. Voor het overige zijn de scores in de Noordflank rond het gemiddelde. Ook Crabbehof/Zuidhoven kan als een 'gemiddelde' wijk worden getypeerd met een aantal aandachtspunten. Deze wijk herbergt relatief veel -plussers én alleenstaanden, welke groepen deels overlappen. We zien in Crabbehof/Zuidhoven een wat hoger aandeel niet-werkende werkzoekenden, uitkeringsgerechtigden en schuldenaren. In deze wijk valt vooral het relatief hoge aandeel sociaal

16 IX geïsoleerden op. Het Reeland ten slotte is de typische 'gemiddelde' wijk die er op geen enkel aspect in positieve of negatieve zin echt uitspringt. In deze wijken is over het geheel genomen weinig veranderd vergeleken met een aantal jaren daarvoor.. Conclusies Een belangrijke conclusie die we op basis van de uitkomsten kunnen trekken is dat er sinds de laatste meting sprake is van een (licht) positieve ontwikkeling wat betreft de individuele hulpbronnen van de Dordtenaren. Het opleidingsniveau is iets gestegen, er zijn wat meer Dordtenaren met een betaalde baan en de inkomenssituatie is wat verbeterd. Hierbij dient men zich echter wel te realiseren dat de enquête waarop deze resultaten zijn gebaseerd in is afgenomen. Gezien de economische ontwikkelingen is het de vraag of deze positieve trend zich in heeft doorgezet. Recentere cijfers uit andere databronnen laten zien dat het aandeel niet-werkende werkzoekenden in vergeleken met alweer is gestegen. Er is echter nog wel sprake van een daling van het aandeel uitkeringsgerechtigden. Recent is de bevolkingsenquête die deel uitmaakt van de Sociale Staat van Dordrecht, in gewijzigde vorm, opnieuw afgenomen. Over de resultaten hiervan zal voorjaar gerapporteerd worden. Deze geven inzicht in de stand van zaken betreffende de individuele hulpbronnen van de bevolking in. Een andere positieve ontwikkeling betreft de (lichte) daling van de criminaliteit en een daling van de onveiligheidsgevoelens. Verder is de sociale samenhang in de buurt verbeterd. In de volgende rapportage zullen we zien in hoeverre deze positieve ontwikkelingen doorzetten. Wat de sociale participatie betreft is er noch sprake van een positieve noch van een negatieve ontwikkeling. Het aandeel sociaal geïsoleerden is weliswaar licht gestegen, maar het betreft een gering verschil. Er zijn echter wel belangrijke verschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Vooral onder allochtonen is het aandeel sociaal geïsoleerden vergeleken met autochtonen hoog. Allochtonen participeren ook minder in de maatschappij en zijn hier vaker ontevreden over dan autochtonen. Zij scoren bovendien lager op gezondheid en persoonlijk welbevinden. Ook alleenstaande ouders kunnen relatief vaak als sociaal geïsoleerd worden gecategoriseerd. Bij beide groepen is op dit punt sprake van een negatieve ontwikkeling. Behalve deze duidelijk kwetsbare bevolkingsgroepen, zijn er ook kwetsbare wijken. Uit de resultaten komt duidelijk naar voren dat Wielwijk de belangrijkste 'probleem'wijk is. De situatie was in deze wijk al ongunstig, maar is ook nog eens verslechterd. Deze verslechtering betreft vooral de beleving van de eigen situatie. Ook in Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn en de Staart is sprake van een tamelijk negatief beeld, hoewel er in de eerste twee wijken op een aantal aspecten wel sprake is van een positieve ontwikkeling. Met de sociale participatie is het echter ook in deze wijken relatief ongunstig gesteld. In Crabbehof/Zuidhoven is vooral het hoge aandeel sociaal geïsoleerden een aandachtspunt.

17 . Tenslotte Voorjaar zal de Sociale Staat van Dordrecht uitkomen, waarin de resultaten zijn verwerkt van de bevolkingsenquête die in juni is afgenomen. Deze enquête is vernieuwd, zodat een vergelijking met landelijke gegevens beter mogelijk is. Ook zal in deze Sociale Staat een aantal nieuwe thema's opgenomen worden en zal de rapportage vernieuwd worden.

18 . INLEIDING De sociale pijler van het beleid is al geruime tijd een belangrijk punt op de agenda van de landelijke politiek. Ook voor de gemeente Dordrecht is dit een belangrijk aandachtsgebied. De sector Onderwijs en Welzijn heeft in januari een nota uitgebracht waarin haar visie op het sociaal beleid in Dordrecht is neergelegd. De hierin neergelegde missie is het bevorderen van de sociale kwaliteit. Kernbegrip hierbij is 'meedoen aan de samenleving'. Het sociaal beleid is er op gericht dit voor alle inwoners van Dordrecht mogelijk te maken, op allerlei terreinen. Dit sociaal beleid beoogt de sociale pijler te versterken. De Sociale Staat van Dordrecht is een monitor waarmee de leefsituatie en participatie van Dordtenaren én de ontwikkeling hiervan in beeld wordt gebracht. De monitor beschrijft een scala aan thema's die onderling samenhangen. Het welzijn, de kwaliteit van leven, van de Dordtse bevolking staat hierbij centraal; wonen, werk, onderwijs, gezondheid, veiligheid en sociale participatie zijn thema's die hiermee te maken hebben. De kwaliteit van de leefsituatie en de deelname aan de maatschappij van de Dordtse inwoners worden hier immers mede door bepaald. De gegevens worden ontleend aan beschikbare databestanden, bestaande monitoren en een -tweejaarlijkse- enquête onder de inwoners van Dordrecht. Tot nu toe is de monitor vanaf jaarlijks uitgekomen, afwisselend een 'beperkte versie' waarvoor uitsluitend gegevens zijn gebruikt uit secundaire bronnen, en een 'uitgebreide versie', waarin ook resultaten uit de bevolkingsenquête zijn opgenomen. In deze rapportage zijn de resultaten van en samengevoegd. De gegevens uit de enquête hebben betrekking op het jaar en zijn dus minder recent. Ontwikkelingen die uitsluitend op basis van deze gegevens worden vastgesteld, vooral ontwikkelingen die samenhangen met de economische ontwikkelingen (bijvoorbeeld ontwikkelingen in inkomenssituatie), kunnen inmiddels gewijzigd zijn. Voor de meeste onderdelen van de enquête speelt dit naar verwachting minder een rol van betekenis. De gegevens uit de overige bronnen zijn zoveel mogelijk verkregen per januari. In dit inleidende hoofdstuk wordt eerst een -theoretisch- kader geschetst van de Sociale Staat van Dordrecht. Vervolgens wordt kort op de inhoud ingegaan.. Kader De Sociale Staat van Dordrecht is een instrument dat de gemeente Dordrecht ondersteuning biedt voor haar sociaal beleid. Het doel van de monitor is - algemene informatie verschaffen over de leefsituatie van de Dordtse bevolking, van diverse groepen hierbinnen en van de ontwikkeling hiervan in de tijd, - het op basis van deze informatie signaleren van maatschappelijke problemen en achterstanden, - het analyseren van de achtergronden, oorzaken en gevolgen van deze problemen, - het leveren van informatie over de mate waarin de doelstellingen van het beleid zijn bereikt. In de Sociale Staat van Dordrecht zijn verschillende levensdomeinen opgenomen en er wordt zowel gekeken naar objectieve kenmerken, als naar belevingsaspecten en satisfacties. Hiermee sluit de monitor nauw aan bij de landelijke monitor de Sociale Staat van Nederland en deze past dan ook goed in het voor deze monitor gehanteerde kader. In figuur. wordt dit, in vereenvoudigde vorm, schematisch weergegeven. Deelname, samenhang en verantwoordelijkheid. Visie op sociaal beleid. Dordrecht: Gemeente Dordrecht, sector Onderijs en Welzijn, januari. De sociale staat van Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau,.

19 Figuur. Kader Sociale Staat van Dordrecht overheidsbeleid leefsituatie A V subjectieve beleving waardering omgeving fysiek/sociaal A In het schema staat de leefsituatie van de burger, de kwaliteit van zijn bestaan, centraal. Hierin zijn de volgende domeinen opgenomen: woonsituatie, leefbaarheid en veiligheid, sociale participatie, vrijetijdsbesteding en gezondheid. Individuele hulpbronnen zijn van belang om een goede leefsituatie te realiseren. Hierbij gaat het in eerste instantie om opleiding, werk en inkomen. Leeftijd, huishoudensituatie en etnische herkomst zijn van invloed op de hulpbronnen waarover men beschikt: ouderen, alleenstaanden en allochtonen bevinden zich op dit punt in een achterstandssituatie. Verder is de - fysieke en sociale- omgeving van belang voor de leefsituatie. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de bevolkingssamenstelling van de wijk. Behalve naar de feitelijke leefsituatie wordt ook naar de subjectieve beleving en waardering hiervan gekeken. De overheid ten slotte richt haar beleid op het scheppen van meer gelijke kansen door de beschikbaarheid van hulpbronnen te beïnvloeden (inkomensverdeling, scheppen van voorzieningen, stimuleringsmaatregelen) en op het verbeteren van de omgeving (b.v. via criminaliteitsbestrijding). Zij tracht daarnaast ook meer rechtstreeks de leefsituatie te beïnvloeden (bijvoorbeeld door het stimuleren van een gezonde leefstijl).. Inhoud en uitwerking monitor De kern van de uitgebreide Sociale Staat van Dordrecht bestaat, zoals eerder vermeld, uit gegevens die bij een representatieve steekproef van de Dordtse bevolking (Stadspanel Dordrecht) zijn verzameld met behulp van een schriftelijke vragenlijst. Hen is gevraagd informatie te geven over hun opleiding, arbeidssituatie, inkomen, sociale participatie en gezondheid. Tevens is hun eigen oordeel gevraagd over hun sociale contacten en maatschappelijke positie (zie voor de volledige vragenlijst bijlage ). Voor deze rapportage wordt vooral gebruik gemaakt van gegevens die in juni bij het stadspanel zijn verzameld. Deze worden vergeleken met gegevens die in met een vrijwel identieke vragenlijst bij het stadspanel zijn verkregen. De enquête is in 'vernieuwd' om een betere vergelijking met de landelijke situatie mogelijk te maken (zie paragraaf.). Daarnaast zijn in de Sociale Staat van Dordrecht gegevens opgenomen uit verschillende andere monitoren die het SGB uitvoert: de Onderwijsmonitor, de monitor Werk, de Staat van het Wonen en de monitor Leefbaarheid en Veiligheid. Zie hiervoor ook: De Sociale Staat van Dordrecht. Dordrecht: SGB, maart

20 Ten slotte zijn gegevens verzameld uit verschillende andere databestanden en bronnen. Voor deze rapportage is gebruik gemaakt van de meest actuele gegevens die op de verschillende indicatoren te verkrijgen zijn.. Opzet rapportage In zes verschillende hoofdstukken worden de thema's beschreven aan de hand van zowel objectieve gegevens als subjectieve gegevens. Het betreft de volgende thema's; - Samenstelling van de bevolking - Opleiding, werk en inkomen - Woonsituatie en woonomgeving - Sociale participatie en sociaal netwerk - Gezondheid en persoonlijk welbevinden - Samenleven in diversiteit Bovenstaande thema's worden op zowel stedelijk als wijkniveau beschreven. Het wijkniveau is vooral van belang omdat dit het niveau is waarop (potentiële) problemen zich voordoen. Voor het wijkniveau is aangesloten op de elf wijken die in het kader van Wijkgericht Werken in Dordrecht onderscheiden worden, te weten: Binnenstad, Noordflank, Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn, Het Reeland, Staart, Wielwijk, Crabbehof/Zuidhoven, Sterrenburg, Dubbeldam en Stadspolders. In het rapport worden vergelijkingen gemaakt tussen verschillende groepen inwoners. Er wordt onder andere een onderscheid gemaakt naar wijk, geslacht, leeftijd en etniciteit. Verder wordt in het rapport telkens een vergelijking gemaakt met de stand van zaken van een aantal jaren geleden, zodat een beeld verkregen wordt van de ontwikkeling in de tijd. En ten slotte wordt soms een vergelijking gemaakt met de landelijke situatie. Waar het de gegevens uit de-bevolkingsenquête betreft, blijkt een dergelijke vergelijking vanwege een verschil in vraagstelling niet mogelijk.. Vooruitblik Sociale Staat van Dordrecht Voorjaar zal de rapportage van de volgende Sociale Staat van Dordrecht uitkomen (), waarin ook gegevens worden opgenomen van de bevolkingsenquête die in juni is gehouden. Het betreft een 'vernieuwde' enquête, waarin vragen zijn opgenomen op basis waarvan de leefsituatie-index berekend kan worden. Dit monitoringinstrument is ontwikkeld is door het Sociaal en Cultureel Planbureau en geeft een geïntegreerd beeld van de leefsituatie op verschillende terreinen. Opname van de leefsituatie-index in de vragenlijst maakt een vergelijking met landelijke gegevens beter mogelijk. Tevens wordt een aantal nieuwe thema's opgenomen, zodat de resultaten optimaal aansluiten bij het beleid en de doelstellingen van de sector Onderwijs en Welzijn. En ten slotte zullen de opzet en uitwerking van de rapportage van de Sociale Staat van Dordrecht vernieuwd en verbeterd worden. Sociale en Culturele Verkenningen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau,

21 . SAMENSTELLING VAN DE BEVOLKING In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de samenstelling van de bevolking van Dordrecht en aan de spreiding van bevolkingsgroepen over de wijken in Dordrecht per januari en de ontwikkeling hierin in de afgelopen jaren. Uit eerder verricht landelijk onderzoek blijkt dat bepaalde bevolkingsgroepen in onze samenleving meer risico lopen of kwetsbaarder zijn dan andere. Er wordt in dit hoofdstuk speciaal ingegaan op de samenstelling en spreiding van deze 'risicogroepen' onder de Dordtse bevolking. Het betreft: - ouderen (-plussers) - allochtonen - éénoudergezinnen - alleenstaanden ' "', - - i ' -', f'"-., ''-" r" ' " ' "!-. \ - ; - '! V'"- ' ' Dordrecltt *eltjpe r '<yjanuari' ruim'', thwonirs.'^^ op de zeven DprdtepBirenjs -,Plusser «W,eeW even gróót aarfeee! is yarratlóchtbnè HérKomst, Verder ^esstait tulrri 'jééo^óp^e dr]é jhüismoudens üït een alleenstaande man"'p,f yrouw.zbnde'r klntleréh en js éffi op dè*.tienijhuïsh&udens PeeaV^^oöfegez r^;' /èrpëlei(e,rt,met de «iixia^tjbftwè^tjaari^daarvooriiis ijérjn;]ha^weiiiks'iets veranderd.,'- ' > s, ", ' >' - -' ', > l»-",," ',», ^ _'»'" > v ^ *ln VyielwJjkj.Otid^rispijn en Cfêbb^hóf/Zuldhoverï^s het aandeel bewoners datéehoort tot deze 'kwetsbare'groepen relatief hoog, ; > l ^,.'>, - -,\ ": ' r, }, -. Bevolkingssamenstelling Dordrecht telt per januari ruim. inwoners. In tabel. is de bevolkingsspreiding in Dordrecht over de wijken weergegeven. Sterrenburg en Stadspolders herbergen elk bijna een vijfde van de Dordtenaren (% en %), Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn en Dubbeldam elk één op de tien (%, % en %) en de overige wijken tussen de % en %. In de laatste twee jaar is de bevolking van Dordrecht vrijwel gelijk gebleven. Ook op wijkniveau is er nauwelijks iets veranderd. In zal de bevolking naar verwachting iets zijn toegenomen. Tabel. Aantal en aandeel inwoners van Dordrecht per -- en -- en de verwachting voor, naar wijk aantal aandeel* aantal aandeel* aantal aandeel Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof /Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht * aandeel = aantal inwoners per wijk op het totale % % % % % % % % % % % % aantal inwoners Bron: GBA-Dordrecht & Bevolkingsprognoses per wijk - van Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % %

22 . Kwetsbare bevolkingsgroepen.. Ouderen Op januari is % van de bevolking van Dordrecht jaar of ouder (tabel.) Het grootste aandeel ouderen woont in Crabbehof/Zuidhoven (%), Dubbeldam (%) en Nieuw-Krispijn ( %). In Stadspolders is het aandeel "ouderen" met % het laagst. De verschillen met de situatie per januari zijn gering. Tabel. Aantal en aandeel -plussers in Dordrecht per -- en -- en de verwachting voor, naar wijk wijk aantal aandeel* aantal aandeel* aantal aandeel* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht % % % % % % % % % % % % * aandeel = aantal -plussers op het totale aantal inwoners per wijk. Bron: GBA-Dordrecht en bevolkingsprognose per wijk - % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % In het jaar zal het aantal -plusser naar verwachting. (% van de bevolking van Dordrecht) bedragen. Het aantal -plusers neemt dus toe, maar het aandeel dat deze groep uitmaakt van de bevolking verandert over heel Dordrecht bekeken niet... Allochtonen Het aantal allochtonen is tussen januari en januari absoluut met toegenomen (tabel.). Het aandeel allochtonen op de totale bevolking van Dordrecht is daarmee van % gestegen naar %. Op wijkniveau is er niet veel veranderd. Wielwijk (%), Oud-Krispijn ( %) en de Noordflank (%) herbergen het grootste aandeel allochtonen. Dubbeldam (%) het kleinste aandeel.

23 Tabel. Aantal en aandeel allochtonen in Dordrecht op -- en --, naar wijk wijk aantal aandeel* aantal aandeel* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % op basis van geboorteland of geboorteland van tenminste één van de ouders conform definitie CBS/Grotestedenbeleid * aandeel = aantal allochtonen op het totale aantal inwoners per wijk. Bron: GBA-Dordrecht.. Éénoudergezinnen In tabel. is het aantal en aandeel éénoudergezinnen op januari in Dordrecht per wijk opgenomen. Ter vergelijking zijn de gegevens van Dordrecht ook in de tabel opgenomen. Tabel. Aantal en aandeel éénoudergezinnen in Dordrecht op -- en --, per wijk (absoluut en in procenten) wijk aantal aandeel* aantal aandeel* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht * aandeel = aantal éénoudergezinnen op het totale aantal huishoudens per wijk Bron: GBA-Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Per januari is ruim één op de tien huishoudens in Dordrecht ( %) een éénoudergezin. Dit percentage verschilt niet veel met het jaar daarvoor (%). Op wijkniveau is er vergeleken met twee jaar daarvoor nauwelijks iets veranderd. Het percentage éénoudergezinnen is het hoogst in Wielwijk (%) en in Oud-Krispijn (%) en het laagst in Dubbeldam (%) en de Binnenstad (%)... Alleenstaanden Het aantal alleenstaanden is tussen en toegenomen met (tabel.). Hiermee is het aandeel alleenstaanden op het totale aantal huishoudens in Dordrecht met procentpunt toegenomen. Op wijkniveau is het aandeel alleenstaanden vrijwel gelijk gebleven.

24 Tabel. Aantal en aandeel alleenstaanden in Dordrecht op -- en -- wijk aantal aandeel* aantal aandeel* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht * aandeel = aantal alleenstaanden op het totaal aantal huishoudens per wijk Bron: GBA-Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Het aandeel alleenstaanden is het hoogst in de Binnenstad (%), gevolgd door Crabbehof/Zuidhoven (%) en Wielwijk (%). Het aandeel alleenstaanden is het laagst in Stadspolders (%) en Dubbeldam (%).. Kwetsbare wijken Wanneer we nu bekijken welke wijken relatief gezien het grootste aandeel bewoners uit deze vier 'kwetsbare' groepen herbergen, zien we dat Wielwijk hoog scoort bij drie van de vier groepen (tabel.). Deze wijk herbergt zowel relatief veel allochtonen, als éénoudergezinnen en alleenstaanden. Ook in Oud-Krispijn vinden we relatief veel allochtonen en éénoudergezinnen, terwijl in Crabbehof- Zuidhoven relatief veel ouderen en alleenstaanden wonen. Hierbij dient men zich wel te realiseren dat deze groepen deels zullen overlappen. Tabel. Wijken met relatief het grootste aandeel 'kwetsbare' bewoners ouderen allochtonen éénoudergezinnen alleenstaanden Crabbehof/Zuidhoven (%) Dubbeldam (%) Nieuw-Krispijn (%) Wielwijk (%) Oud-Krispijn (%) Noordflank (%) Wielwijk (%) Oud-Krispijn (%) Binnenstad (%) Crabbehof/Zuidhoven (%) Wielwijk (%)

25 . OPLEIDING, WERK EN INKOMEN, Stand van zaken individuele hulpbronnen De belangrijkste hulpbronnen voor het verkrijgen van een goede positie in de maatschappij zijn opleiding, werk en inkomen. Deze drie bronnen hangen nauw samen. Iemands opleiding bepaalt immers in belangrijke mate zijn/haar kansen op een -goed betaalde- baan. En dat is weer van grote invloed op de leefsituatie en maatschappelijke participatie. In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op opleidingsaspecten (paragraaf.), werk en werkloosheid (paragraaf.) en de objectieve en subjectief ervaren inkomenspositie (paragraaf.).. Opleiding Een goede opleiding verhoogt de kansen op de arbeidsmarkt en dat bevordert de verdere participatie in de samenleving. De gemeente Dordrecht hecht dan ook veel belang aan het creëren van goede onderwijskansen voor iedereen en heeft dit tot een speerpunt van haar beleid gemaakt, kernachtig verwoord in de slogan "Niemand van school af zonder diploma". Vanwege het belang van een goed opleidingsniveau zijn er door de overheid maatregelen getroffen om de onderwijskansen voor alle kinderen te vergroten. Eén van deze maatregelen is de 'gewichtenregeling waarbij scholen extra middelen krijgen voor leerlingen die op basis van hun sociaal-economische en culturele achtergrond tot de 'risicogroepen' behoren. Verder wordt veel nadruk gelegd op (het verbeteren van) de kwaliteit van het onderwijs. De Cito-toets is één van de ijkpunten waaruit verbeteringen in het basisonderwijs kunnen worden afgeleid. Ten slotte wordt de laatste jaren veel aandacht besteed aan het terugdringen van schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten. In deze paragraaf komen deze verschillende indicatoren aan bod. v -, * ^ ff: I^Ictöber' pl t: tqt: de. LFXsr^JI Wt* ^*fl l»«! l IV** WfI«W»»J«YWI l **H* WW^/tVrtWiL *-".-*. «t» V»V» l -UUWV.IVF y U\U^UIV«v"«iJtyGlSKSlt ITlv*' T-VwCfU l aarvoqr* Wat dëttwajiteïf va,n,het basisonderwiis feetr^ft, afgenseten a^n'de C"(toscore,?;ït Dordrecht vrljwej op hft landelijke gemiddelde.»- v <, ' -, - ' -«f -, - \ h -, Bijnav% van de leerlingen in het voortgezet onderwijs heeft in het,schooljaar / het dnb*erwr s voortijdig verlaten. l Na een aanvankelijke stijging van het aandeel voortijdig "school- \/ae\atö*- ï-^ Ar'H ik i'f/iiit/\r\ hi^ -fta^^a laar AtffraaltiX! i, is erde^afaelopen twee jaar duïoeïijk Isprake e*'irafrf* t/an v^n A^iS HalArtH** frann *T

26 .. Opleidingsniveau van de bevolking Gegevens over het opleidingsniveau van de Dordtse bevolking zijn verkregen uit het stadspanel. Voor is het gemiddelde genomen van de metingen in juni en november (tabel.). Tabel. Opleidingsniveau in Dordrecht van inwoners van jaar en ouder in, naar wijk (in procenten) opleidingsniveau* wijk laag uitgebreid middelbaar hoog Binnenstad Noord flank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht * laag = lager of basisonderwijs, LBO uitgebreid = MAVO, MULO, e.d. middelbaar = HAVO, VWO, HBS, MMS, MBO, e.d. hoog = HBO, WO Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en november en Eén op de vijf Dordtenaren van jaar en ouder (%) heeft een laag opleidingsniveau (lager of basisonderwijs, LBO).Ten opzichte van zijn er % meer hoger opgeleiden en % minder laag opgeleiden inwoners in Dordrecht. In Wielwijk (%), Nieuw-Krispijn (%) en Oud- Krispijn (%) is het aandeel laaggeschoolden het grootst. In de Binnenstad wonen relatief de meeste hoog opgeleiden (%). Onder allochtone inwoners is het aandeel laaggeschoolden groter (%) dan onder autochtone inwoners van Dordrecht (%). Echter, ruim een op de vijf allochtone inwoners (%) is hoog opgeleid (HBO, WO; zie bijlage, tabel ). Dit is een stijging van % vergeleken met /... Leerlinggewichten Een belangrijke indicatie voor de bestrijding van achterstandssituaties in het basisonderwijs vormen de zogenoemde leerlinggewichten. De gewichtenregeling is een onderdeel van het onderwijsvoorrangsbeleid. Volgens deze regeling kunnen basisscholen met veel kansarme leerlingen aanspraak maken op extra formatie (extra personele en materiële faciliteiten). De basis waarop leerlingen gewichten krijgen toebedeeld is vastgesteld in het Formatiebesluit Wet Basisonderwijs. Het 'gewicht' dat een leerling krijgt is afhankelijk van de sociaal-economische en culturele achtergrond van de leerling. Dit kan variëren van. tot. (zie kader). De gewichten groter dan, gelden als indicator van het risico 'achterblijven op' en 'uitval uit' school ten gevolge van sociale, culturele en economische gezinsomstandigheden. Schets van het landelijke beleidskader -, Ministerie van OCW.

27 Leerlinggewichten basisschool. Nederlandse leerlingen van wie de ouders een laag opleidingsniveau- of beroepsniveau hebben. leerlingen van wie de ouders varen. leerlingen van wie de ouders tot de reizende en trekkende bevolking horen. leerlingen van wie tenminste één der ouders niet in Nederland is geboren én een laag opleidings- of beroepsniveau heeft. alle overige leerlingen Voor de overzichtelijkheid wordt in tabel. alleen het aantal en aandeel leerlingen met een leerlinggewicht ongelijk aan. genoemd. Deze worden in een percentage van het totale aantal leerlingen weergegeven. Tabel. Leerlinggewichten in Dordrecht op -- en --, naar wijk aantal leerlingen waarvan ongelijk aan, in in wijk aantal aandeel aantal aandeel Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht N.B.: Bron: % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Bij de bepaling van het aantal leerlingen is uitgegaan van de locatie van de basisscholen en niet van het woonadres van de leerlingen. Leerlingen van dependances zijn gerekend tot de wijk waarin de hoofdvestiging van de school is gevestigd. Onderwijs en Welzijn, gemeente Dordrecht. Per oktober wordt % van de leerlingen in het basisonderwijs tot de doelgroep van het onderwijsvoorrangsbeleid gerekend. Het percentage is iets lager dan in, maar het verschil is klein ( procentpunten). Het aandeel kansarme leerlingen verschilt sterk per wijk. Het hoogste aandeel wordt aangetroffen in Crabbehof/Zuidhoven (%), Staart (%) en Oud-Krispijn (%), het laagste aandeel in Dubbeldam (%). Ook in Sterrenburg (%) en Stadspolders (%) is het aandeel kansarme leerlingen vergeleken met Dordrecht in zijn geheel relatief laag. Op wijkniveau is het aandeel kansarme leerlingen vergeleken met twee jaar eerder nauwelijks veranderd (tussen de O en procentpunten). De grootste verandering heeft plaatsgevonden in Stadspolders, waar het aandeel kansarme leerlingen is gedaald met procentpunten... Citoscores Het onderwijs moet tegenwoordig aan veel voorwaarden tegelijk voldoen en er wordt geprobeerd om de kwaliteit te blijven verbeteren. Een ijkpunt waaraan verbeteringen in het onderwijs kunnen worden afgeleid is de Citotoets. De Citotoets geeft informatie over het bereikte resultaat van cognitieve doelstellingen in het onderwijs.

28 De Citotoets kan gezien worden als een indicatie voor de kwaliteit van de basisscholen. Het betreft hier maar een deel van de kwaliteit daar het resultaat van de Citoscore sterk afhangt van de startmogelijkheden en de sociale achtergrond van kinderen. De Citoscores per wijk geven de verschillen aan in het kennisniveau van kinderen per wijk. In tabel. zijn deze voor, en weergegeven. Voor Wielwijk ontbreken gegevens op deze indicator voor al deze jaren, voor Nieuw-Krispijn ontbreken gegevens voor en. Tabel. Standaardscores Citotoets in, en in Dordrecht, naar wijk (gemiddelden) wijk Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Nederland Bron: Cito (bewerking ISEO) Voor Dordrecht als geheel is in de gemiddelde Citoscore. Deze score is (vrijwel) identiek met die van en. Dordrecht zit hiermee, evenals de voorgaande jaren, vrijwel op het landelijke gemiddelde. De scores van de diverse wijken in Dordrecht variëren in van in de wijk Staart tot in de Binnenstad. Kijken we naar de jaren daarvoor dan is in de meeste wijken sprake van een lichte schommelbeweging: het ene jaar is de score wat lager, het andere jaar weer wat hoger. Oud-Krispijn, Staart en Crabbehof/ Zuidhoven scoren elk jaar consequent onder het Dordtse gemiddelde. In Oud- Krispijn en Crabbehof/Zuidhoven is echter wel sprake van een opgaande lijn. In de Staart is de gemiddelde Citoscore na een stijging van punten in, in echter weer licht gedaald... Verzuim en voortijdig schoolverlaten Een goede indicator om na te gaan of iemand die ingeschreven staat bij een onderwijsinstelling ook daadwerkelijk onderwijs volgt is 'verzuim'. Het betreft het aantal leerplichtige jongeren die een maand of langer niet op school zijn geweest. Bij Bureau Leerplicht wordt hiervan jaarlijks een lijst bijgehouden. Jongeren die niet officieel bij de gemeente staan ingeschreven of niet worden gemeld door de scholen, zijn niet bekend bij Bureau Leerplicht en zijn niet in tabel. opgenomen. Ook jongeren die om meestal gedragsmatige redenen maar een halve week op het basisonderwijs mochten verblijven zijn buiten dit overzicht gelaten. In het schooljaar / gingen leerplichtige leerlingen zonder een geldige reden langer dan een maand niet naar school. Dat zijn er minder dan in /. Uitgaande van dat schooljaar is het percentage 'verzuim' gedaald met %. Van deze zijn er (%) vóór het einde van het schooljaar weer terug op school en hebben er (%) werk gevonden. Deze percentages komen sterk overeen met die in het schooljaar /.

29 Tabel. Aantal en aandeel leerlingen in het primair onderwijs en voortgezet onderwijs in Dordrecht dat een maand of langer niet naar school ging in / en /, naar schooltype schooltype schooljaar / schooljaar / aantal aandeel aantal aandeel basisonderwijs speciaal onderwijs speciaal voortgezet onderwijs voortgezet onderwijs ROC overig Dordrecht Bron: Onderwijs en Welzijn, gemeente Dordrecht. - % % % % - % % % % % % % % De gemeente Dordrecht heeft het bestrijden van het voortijdig schoolverlaten een hoge prioriteit gegeven. In het 'Actieplan voortijdig schoolverlaten -' is als doel gesteld het voortijdig schoolverlaten in de periode - met % te reduceren. Hier kijken we uitsluitend naar de leerplichtige leerlingen (tabel.). Tabel. Aantal en aandeel voortijdig schoolverlaters in Dordrechtl - / / / / aantal leerplichtige schoolverlaters aandeel van het aantal leerplichtige leerlingen in het VO Bron: Onderwijs en Welzijn, gemeente Dordrecht,%,%,%,% Bijna % van de leerlingen in het voortgezet onderwijs heeft in het schooljaar / voortijdig de school verlaten. Vanaf het schooljaar / zien we aanvankelijk een stijging van het voortijdig schoolverlaten. De laatste twee leerjaren is er echter sprake van een dalende trend. Vergeleken met het schooljaar / is in het schooljaar / het percentage voortijdig schoolverlaters gedaald met %. Hiermee is het streefdoel van % nog niet gehaald, maar er is wel sprake van een positieve ontwikkeling.. Werk Arbeid is een primaire vorm van participatie. Het structureert het leven, geeft sociale contacten, brengt status met zich mee en het verschaft een inkomen voor een zelfstandig bestaan. In deze paragraaf wordt ingegaan op de werkgelegenheid in Dordrecht en de arbeidsparticipatie van de Dordtse bevolking. p,è'afbeidsmark'tsituatie ^in-v,o,ordrecht^fieeft zich <fê'afgelqp'ëii garen positief "ontwikkeld. De werkgelegenheid-is fn dé periode.tussen ;l,e!n, met &,$%tóecjenomen. Ook hej: aajidëel, Dprófenaren tneï"«en;be'taaldè baanl^'t^s^-i.^^^lzc^i^g^stelieai^an^leié^ niaar/,^' ln dezelfde genode ivsprake va'n'ifien galtrxg vkh het^ aandeel'rtiéj-werkende'ïvérkzoekerkieh van*% naartnèv maar^tyss.en Q enlö pééiat'dit^sricteej'^ërtbe tof %T DHe op de tie'n niëtwerkènde werkzoekenden"staén laftger danlwee iaar als 'werkfoos geregistreerd. < Het aandeel uitkeringsgerechtigden blijft de hele periode van tot gestaag dalen:-in Heeft bijna % van.de Dordtse bevolking een uitkering. Ruim twee derde van deze groep heet langer dan twee Jaar een uitkering, de helft heeft al langer dan vïer jaar eert uitkering.

30 .. Arbeidsmarktsituatie Per januari zijn er in Dordrecht. personen werkzaam voor minimaal uur per week. In de periode tussen en is de werkgelegenheid in Dordrecht met,% toegenomen, een gemiddelde groei van, % per jaar. De werkgelegenheidsgroei was daarmee de afgelopen vier jaar iets hoger dan het landelijke gemiddelde. Vooral in de sectoren handel, horeca en overige dienstverlening heeft de werkgelegenheid zich gunstig ontwikkeld. Bijna twee derde (%) van de Dordtse bevolking van jaar en ouder beschikt in over betaald werk (tabel.). Net iets minder dan een derde (%) heeft momenteel geen betaald werk, maar heeft dit vroeger wel gehad. Ten slotte heeft % nog nooit betaald werk gehad en zit % nog op school of volgt een opleiding of een studie. Vergeleken met is het percentage Dordtenaren met een betaalde baan gestegen met %. Tabel. Arbeidsparticipatie van inwoners in Dordrecht in, naar wijk (in procenten) momenteel betaald werk wijk momenteel geen betaald werk. maar vroeger wel gehad (nog) nooit betaald werk gehad zit op school of volgt opleiding Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en Het aandeel bewoners zonder betaalde baan is het hoogst in Wielwijk (%). Het betreft voor het merendeel mensen die vroeger wel werk hadden. Dit zullen, net als in de andere wijken deels gepensioneerden zijn. In Wielwijk is dit percentage echter relatief hoog, terwijl deze wijk een normaal aandeel -plussers heeft. Ook Dubbeldam en Crabbehof/Zuidhoven herbergen een hoog percentage werkloze bewoners die in het verleden wel werk hadden, maar in deze wijken wonen dan ook relatief veel -plussers (een vijfde van de bewoners, zie ook hoofdstuk ). Verder valt op dat in Wielwijk relatief veel mensen wonen die nog nooit betaald werk hebben gehad (%). Het aandeel mannen dat in aangeeft betaald werk te hebben is hoger is dan het aandeel vrouwen (% versus %, bijlage, tabel ). Vergeleken met is het aandeel mannen met een betaalde baan met % gestegen en het aandeel vrouwen gelijk gebleven. Het aandeel inwoners met een betaalde baan neemt af vanaf de leeftijdcategorie t/m jaar, terwijl het aandeel inwoners dat nu geen betaalde baan heeft maar dat vroeger wel heeft gehad stijgt vanaf die leeftijdscategorie (bijlage, tabel ). Monitor Werk. Dordrecht: SGB, april

31 Autochtonen hebben vaker een betaalde baan dan allochtonen (% versus %, bijlage, tabel ). Veel meer allochtonen dan autochtonen geven aan nog nooit een betaalde baan gehad te hebben (% versus %). Van de allochtone inwoners volgt % momenteel een opleiding of studie of zit nog op school. Dit percentage ligt bij de autochtonen bewoners op %. Het volgen van een opleiding/studie zou in principe de kansen op een betaalde baan in de toekomst kunnen vergroten. Kijken we naar de beroepsbevolking (--jarigen, uitgezonderd scholieren, studenten en vrouwen die fulltime voor kinderen zorgen) dan bedraagt per januari de arbeidsparticipatie van mannen % en van vrouwen %. Deze arbeidsparticipatie is ongeveer gelijk aan het Nederlandse gemiddelde... Niet-werkende werkzoekenden Op januari staat % van de Dordtse inwoners geregistreerd als niet-werkende werkzoekende (tabel.). Dit is vergeleken met een stijging van procentpunten. In was het percentage juist gedaald vergeleken met (van % naar %), daarna is er weer sprake van een stijgende lijn. Uitgaande van is het aandeel bijna, keer zo hoog geworden. Tabel. Aantal en aandeel niet-werkende werkzoekenden op --, -- en -- in Dordrecht, naar wijk index wijk aantal aandeel* aantal aandeel* aantal aandeel* = Binnenstad Noordflank Oud- Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % * aandeel = aantal niet-werkende werkzoekenden op aantal inwoners van t/m jaar Bron: CWI Zuid-West Nederland; bewerking: SGB-Dordrecht % % % % % % % % % % % % Het aandeel niet-werkende werkzoekenden is het hoogst in Wielwijk (%), gevolgd door Crabbehof/Zuidhoven (%). Ten opzichte van zijn de percentages niet-werkende werkzoekenden voor alle wijken gestegen, het meest in Wielwijk (%). Van de % niet-werkende werkzoekenden in Dordrecht is % langer dan twee jaar als werkloos geregistreerd (tabel.). Deze groep vormt de 'harde kern' onder de Dordtse werklozen, de meest kansarme categorie binnen deze groep. Het absolute aantal 'langdurig' werklozen is tussen en toegenomen met personen, een toename van %. In alle wijken is sprake van een toename, het meest in de Binnenstad. Doordat de groei van de werkloosheid vooral 'nieuwe' gevallen betreft is het aandeel 'langdurig' werklozen op de totale groep niet-werkende werkzoekenden vergeleken met wat afgenomen. Dit zien we ook op wijkniveau terug. Monitor Werk. Dordrecht: SGB, april

32 Tabel. Aantal en aandeel niet-werkende werkzoekenden langer dan twee jaar ingeschreven op -- en -- in Dordrecht, naar wijk index wijk aantal aandeel aantal aandeel = Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % * aandeel = aantal personen in inschrijvingsduurklasse op alle ingeschreven niet-werkende werkzoekenden Bron: CWI Zuid-West Nederland; bewerking: SGB.. Uitkeringsgerechtigden Behalve het aantal niet-werkende werkzoekenden, geeft ook het aantaal uitkeringsgerechtigden een indicatie voor de economische positie van een wijk. In tabel. worden het aantal en aandeel uitkeringsgerechtigden van de Sociale Dienst voor de regelingen nabw/ioaw/ioaz opgenomen voor en. Tabel. Aantal en aandeel uitkeringsgerechtigden Sociale Dienst Dordrecht op -- en --, naar wijk wijk aantal aandeel* aantal aandeel* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,% * aandeel = aantal uitkeringsgerechtigden op alle inwoners van jaar en ouder Bron: Sociale Dienst Dordrecht,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,% nabw = Algemene Bijstandswet IOAW = Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte Werkloze IOAZ = Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikt gewezen Zelfstandigen. Het merendeel van de uitkeringsgerechtigden ontvangt een uitkering volgens de regeling nabw.

33 Op januari is het aantal uitkeringsgerechtigden in Dordrecht.; dit is,% van de inwoners van jaar en ouder. Vergeleken met twee jaar daarvoor is het aantal uitkeringsgerechtigden gedaald (was op dat moment,%). Hiermee wordt de trend vanaf doorgezet. Toen ontving nog, % van de bevolking van jaar en ouder een uitkering. Deze dalende trend zien we in vrijwel alle wijken van Dordrecht terug; slechts in Nieuw-Krispijn is sprake van een absoluut vrijwel gelijkblijvend aantal en een geringe toename van het aandeel uitkeringsgerechtigden. In alle overige wijken neemt dit aandeel af, het meest in de Noordflank, de Staart en in Crabbehof/Zuidhoven (minimaal,% daling). Wielwijk heeft het grootste aandeel inwoners met een uitkering. Eerder was al aangegeven dat er in deze wijk relatief veel kwetsbare groepen wonen, zoals allochtonen en éénoudergezinnen. In tabel. wordt een overzicht geven van de uitkeringsduur van de Dordtse uitkeringsgerechtigden in de nabw/ioaw/ioaz. Er is een onderscheid gemaakt tussen uitkeringsgerechtigden die langer dan twee jaar en uitkeringsgerechtigden die langer dan vier jaar in het bezit zijn van een uitkering van de sociale dienst. Tabel. Aantal en aandeel uitkeringsgerechtigden bij de Sociale Dienst Dordrecht dat langer dan twee jaar of langer dan vier jaar een uitkering heeft op het gehele bestand uitkeringsgerechtigde in Dordrecht op -- en --, naar wijk langer dan twee jaar een uitkering langer dan vier jaar een uitkering wijk aantal aandeel aantal aandeel aantal aandeel aantal aandeel Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Bron: Sociale Dienst Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Van de uitkeringsgerechtigden heeft op januari ruim tweederde deze uitkering al langer dan twee jaar en ruim de helft zelfs langer dan vier jaar. Ten opzichte van twee jaar daarvoor is het aandeel uitkeringsgerechtigden met een uitkering langer dan twee jaar gelijk gebleven. Dat betekent dat de daling van uitkeringsgerechtigden evenredig heeft plaatsgevonden onder mensen die twee jaar of korter een uitkering hebben en mensen die langer dan twee jaar een uitkering hebben. Dat geldt echter niet wanneer we apart kijken naar de Dordtenaren die langer dan vier jaar een uitkering hebben. Dit aandeel is wat gestegen en de uitstroom heeft dus wat minder plaatsgevonden onder deze groep. In de voorgaande jaren zagen we eenzelfde patroon, maar dan voor beide groepen uitkeringsgerechtigden. Dat er nu sprake is van een evenredige uitstroom bij de uitkeringsgerechtigden met een uitkering langer dan twee jaar, lijkt een positieve ontwikkeling. Op wijkniveau zien we dat vooral in Dubbeldam en Crabbehof/Zuidhoven relatief minder uitstroom is onder bewoners die langer dan twee jaar een uitkering hebben. In Nieuw-Krispijn, het Reeland en Sterrenburg is er juist sprake van meer uitstroom: het aandeel uitkeringsgerechtigden die langer dan twee jaar een uitkering hebben is in deze wijken wat afgenomen.

34 In tabel. staat weergegeven hoe de situatie is met betrekking tot het aantal en aandeel arbeidsongeschikten ofwel personen die een uitkering ontvangen krachtens de WAO/WAZ/Wajong. Tabel. Personen in Dordrecht met een arbeidsongeschiktheidsuitkering, per -- en -- kenmerk eind eind totaal aantal aantal mannen aantal vrouwen aandeel op alle inwoners van t/m jaar aandeel mannen aandeel vrouwen Bron: UWV,%,%,%,%,%,% Eind heeft,% van de Dordtse bevolking een (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheidsuitkering. Dit aandeel is hoger dan in de overige Drechtsteden gemeenten (gemiddeld,%), maar wat lager dan in heel Nederland (,%). Vergeleken met de situatie eind is er sprake van een stijging van,%. Het betreft vooral een stijging in het aandeel vrouwen dat arbeidsongeschikt is geworden (van,% tot,%). Het aandeel mannen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering is vrijwel gelijk gebleven.. Inkomen Het inkomen hangt sterk samen met het opleidingsniveau en de arbeidssituatie. Het hebben van betaald werk verschaft een bepaald inkomen, geen werk hebben leidt vaak tot een laag inkomensniveau. Mensen met een hogere opleiding hebben veelal ook een hoger inkomen en daarmee ook een hoger welvaartsniveau dan mensen met een lagere tot geen opleiding. Het welvaartsniveau is van belang om mee te kunnen doen aan maatschappelijke en culturele activiteiten in de stad en dus van belang voor maatschappelijke participatie. Ook is de leefsituatie van mensen met een laag inkomen vaak aanzienlijk slechter dan die van mensen met een ruimer inkomen. Zo is hun huisvesting vaak slechter, ontbreken in hun huishoudens vaak duurzame consumptiegoederen, hebben ze minder sociale contacten en zijn ze vaker slachtoffer van criminaliteit. Ook is hun gezondheid minder goed. ' De sociale staat van Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau,

35 De inkomenspositie van de Dordtse bevolking heeft zich tussen en in positieve zin ontwikkeld. Ruim één op de tien Dordtenaren {%) heeft een inkomen dat lager is dan,, terwijl drie.op.de tien een inkortten hebben van,- of meer. Vergeleken met zitten er %..minder inwoners in de laagsteen % méér inwoners ïn de hoogste inkomensgroep- Ook de.tevredenheid met hei eigen inkomen is jets gestegen..'.,..,-, ' - - Tweederde van'de Dordtse bevolking kan met hét.inkomen geld overhouden, een kwart Kan precies rondkomen en.de overigen (%) moeten spaarmiddelen aanspreken of schulden maken. Dit laatste aarideel is vergeleken niet iets gedaald, toen moest % spaarrniddelen aahspreken of schuilden -maken:..,,.,., 'J- :,, _-. ''_ : Er zijn -duidelijke" verschijlen-infirikoménssituatie,tussen allochtonen L ènöutoêhtonen. ^lloc'htonen.hebben drie keer eo.vaak.ften laag inkomen dan autochtonen/ zijn hier niirider. yaak tèvredeji over en veef v^ër^chxldlen rjiéken;\y,e,r,gelekeh m^t twee jèaj,gê,lëdé,ns.. Inkomenssituatie Het inkomensniveau van de Dordtse bevolking is bekeken aan de hand van een vraag waarbij Dordtenaren zelf hebben aangegeven in welke categorie het netto-inkomen per maand van hun huishouden valt. In tabel. wordt hiervan een overzicht gegeven. Tabel. Netto-inkomen per maand van de huishoudens in Dordrecht, naar wijk (in procenten). of t/m t/m t/m wijk minder of meer Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Ruim één op de tien inwoners van Dordrecht (%) geeft aan dat hun huishouden een netto-inkomen heeft van,- of minder per maand. Dit is een daling van procentpunten ten opzichte van. Vergeleken met is het aandeel Dordtenaren dat in een netto-inkomen van,- of meer heeft aanzienlijk gestegen. In betreft het % van de inwoners, terwijl het in nog om % van de inwoners van Dordrecht ging. Er is tussen en dus duidelijke sprake van een positieve inkomensontwikkeling.

36 Er zijn grote verschillen in inkomenssituatie op wijkniveau. Wielwijk springt er in negatieve zin uit. Hier geeft % van de inwoners aan in de laagste inkomensgroep te zitten, terwijl slechts % in de hoogste inkomensgroep zit. Op enige afstand volgt Oud-Krispijn met % inwoners in de laagste en % in de hoogste inkomensgroep. Deze twee wijken hebben dan ook relatief veel inwoners die tot de 'risico'groepen behoren (zie hoofdstuk ). De wijken die er wat de inkomenspositie van hun bewoners betreft juist positief uitspringen zijn Dubbeldam, Stadspolders en Sterrenburg. De verschillen op wijkniveau vloeien, zoals gezegd, voort uit verschillen in bevolkingsamenstelling. Zo is er een duidelijk verschil in inkomenssituatie tussen autochtone en allochtone inwoners van Dordrecht. Van de allochtonen geeft % aan dat zij een netto-inkomen hebben van,- of minder tegenover % van de autochtone inwoners. Autochtone inwoners hebben vaker een nettoinkomen hoger dan,- dan allochtonen inwoners (% versus %, zie bijlage tabel ). Voor het inkomen van huishoudens is het van belang of er één of twee personen werken. In Dordrecht bestaat % van de huishoudens uit gehuwden/samenwonenden al dan niet met kinderen. In tabel. worden de gehuwden/samenwonenden apart genomen. Bij deze groep is het mogelijk om een dubbel inkomen te hebben. Van deze huishoudens geeft % aan een netto-inkomen per maand van,- of minder te hebben terwijl % van de personen uit andere huishoudensamenstellingen dit aangeeft. Tabel. Netto-inkomen per maand van de huishoudens in Dordrecht, naar type huishouden (in procenten) of t/m t/m t/m of type huishouden minder meer gehuwd/samenwonend anders* Dordrecht * alleenstaand (al dan niet met kinderen) / bij ouder(s) wonend / samen met andere volwassenen Bron: Stadspanel Dordrecht, juni De inkomenscategorieën zeggen globaal iets over het bedrag waarvan mensen rond moeten zien te komen, maar geven geen beeld van de mate waarin dat ook lukt. Dat hangt immers ook af van de financiële verplichtingen en uitgaven die men heeft. Daarom is ook vastgesteld wat Dordtenaren zélf zeggen over de financiële situatie waarin hun huishouden verkeert (tabel.). Tabel. Financiële situatie van de inwoners van Dordrecht, naar wijk (in procenten) moet schulden moet kan precies kan beetje geld maken spaarmiddelen rondkomen overhouden wijk aanspreken kan veel geld overhouden Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuid hoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni

37 Dan blijkt dat tweederde (%) van de Dordtse inwoners in aangeeft geld te kunnen overhouden, een kwart precies kan rondkomen/% spaarmiddelen moet aanspreken en % schulden moet maken. Vergeleken met is het aandeel inwoners dat spaarmiddelen moet aanspreken of schulden moet maken licht gedaald (van % naar %). Het aandeel inwoners waarvan het huishouden in schulden moet maken ligt in Wiel wijk met % het hoogst. In Dubbeldam, Stadspolders, de Binnenstad en in Sterrenburg kan tenminste % van de inwoners met hun gezin een beetje of veel geld overhouden per maand, in Wielwijk kan maar % van de inwoners dit. Vergeleken met is het aandeel dat schulden moet maken in Wielwijk en de Staart aanzienlijk gestegen. In was dit aandeel in de Staart %, nu is het %; voor Wielwijk geldt een stijging van % naar % (zie Sociale Staat Dordrecht, ). Er bestaan op dit punt net als in aanzienlijke verschillen tussen autochtonen en allochtonen. Bijna drie op de tien allochtonen (%) zegt schulden te moeten maken met hun huishouden tegenover % van de autochtonen. Van de autochtone inwoners zegt ruim twee derde (%) een beetje tot veel geld over te kunnen houden tegenover een derde (%) van de allochtone inwoners (zie bijlage, tabel ). Net als in zeggen alleenstaande ouders relatief vaak schulden te moeten maken (bijlage, tabel ). Hierin is echter wel sprake van een lichte verbetering. In was dit aandeel nog % terwijl dit in is gedaald naar %... Opinie over eigen inkomenssituatie Er is de inwoners van Dordrecht gevraagd of zij wilde aangeven of zij hun huishouden tot de groep met een laag, gemiddeld of hoger inkomen rekenen. De resultaten zijn in tabel. weergegeven. Tabel. Ervaren inkomensgroepen van de inwoners van Dordrecht, naar wijk (in procenten) wijk laag inkomen gemiddeld inkomen hoger inkomen weet niet Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni De helft van de inwoners van Dordrecht zegt een gemiddeld inkomen te hebben, % geeft aan een hoger inkomen te hebben en % beschouwt het inkomen als laag. Vergeleken met de situatie in is er in het ervaren inkomen relatief weinig veranderd; wél is er sprake van een lichte daling van het aandeel inwoners dat het huishoudeninkomen als laag typeert (met %). De ervaren inkomenspositie komt sterk overeen met de 'objectieve' situatie. Vooral Wielwijk en Oud- Krispijn herbergen een relatief groot aandeel inwoners dat hun inkomen als laag typeert (% en %) en een relatief klein aandeel dat zegt een hoger inkomen te hebben (% en %).

38 We zien dit ook terug wanneer we kijken naar de achtergrondkenmerken. Allochtone inwoners beschouwen hun inkomen vaker als laag dan autochtone inwoners (% versus %) en ook alleenstaanden zeggen vaker een laag inkomen te hebben dan gehuwden/samenwonenden (% versus %). Verder ervaren werkloze werkzoekenden en arbeidsongeschikten hun inkomen relatief vaak als laag (% en %, bijlage, tabel )... Tevredenheid met huidige inkomenspositie De mate waarin Dordtenaren tevreden zijn met hun huidige inkomenspositie is te zien in tabel.. Tabel. Mate waarin de inwoners van Dordrecht tevreden zijn met hun huidige inkomenspositie, naar wijk (in procenten) zeer tevreden tevreden niet tevreden/ ontevreden zeer wijk niet ontevreden ontevreden Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Van de Dordtenaren is % (zeer) tevreden met hun huidige inkomenspositie, iets meer dan een kwart (%) is niet ontevreden maar ook niet tevreden en % is (zeer) ontevreden. Dat laatste percentage is iets lager dan in : toen was % van de Dordtenaren ontevreden met het eigen inkomen. Kijken we op wijkniveaunaar de afzonderlijke wijken dan woont in Wielwijk het grootste aandeel ontevredenen (%) en het kleinste aandeel tevredenen (%) met de inkomenspositie. In Oud- Krispijn is ook relatief een groot deel (zeer) ontevreden (%). Vergeleken met is men vooral in Crabbehof/Zuidhoven minder vaak (zeer) ontevreden (van % in naar % in ). Allochtone inwoners zijn minder vaak tevreden over hun inkomenspositie dan autochtonen: % is hier (zeer) ontevreden over tegenover % van de autochtonen. Eveneens % van de allochtonen is (zeer) tevreden over hun inkomenspositie tegenover % van de autochtonen (bijlage, tabel ). Kijken we naar de gezinssituatie dan zijn alleenstaande ouders en Dordtenaren die bij hun ouders wonen het meest ontevreden met hun inkomen. In beide groepen is % (zeer) ontevreden (bijlage, tabel ). Van de personen die zeer ontevreden zijn heeft % een netto-inkomen van,- of minder per maand, terwijl van de Dordtenaren die aangeven zeer tevreden te zijn % een netto-inkomen van tenminste,- per maand heeft (bijlage, tabel ).

39 .. Toekomstverwachting inkomenspositie Om een beeld te krijgen van het vertrouwen van de Dordtenaar in hun financiële situatie is gevraagd naar hun verwachtingen omtrent hun financiële situatie in de toekomst. De resultaten zijn in tabel. weergegeven. Tabel. Mate waarin de inwoners van Dordrecht verwachten dat de financiële situatie van hun gezin of huishouden de komende vijf jaar zal veranderen, naar wijk (in procenten). wijk zal niet veranderen zal beter worden zal slechter worden weet niet Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuid hoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Vier op de tien Dordtenaren kunnen niet zeggen hoe hun financiële situatie zich de komende vijf jaar zal ontwikkelen. Bijna één op de vier Dordtenaren (%) verwacht in dat de financiële situatie van hun gezin of huishouden de komende vijf jaar zal verbeteren, % verwacht dat deze zal verslechteren, terwijl % geen verandering verwacht. Dit verschilt nauwelijks van de situatie in. Vooral in Crabbehof/Zuidhoven (%) en Stadspolders (%) geven relatief weinig inwoners aan dat zij denken dat het inkomen van hun huishouden zal verslechteren de komende vijf jaar. Vergeleken met is het aandeel dat denkt dat het slechter zal worden vooral in de wijken het Reeland, Sterrenburg, Dubbeldam en Stadspolders relatief gedaald. Leeftijd is een belangrijke factor bij deze toekomstverwachting. Het percentage inwoners dat denkt dat hun financiële situatie de komende vijf jaar zal verbeteren neemt af naarmate de leeftijd stijgt. Anderzijds neemt het percentage dat denkt dat de situatie de komende vijf jaar niet zal veranderen toe naarmate de leeftijd stijgt (bijlage, tabel )... Bijzondere bijstand Mensen met een laag inkomen kunnen een beroep doen op bijzondere bijstand. Dit is een middel om armoede te bestrijden. Er bestaan drie soorten bijzondere bijstand: leenbijstand, incidentele bijstand en periodieke bijstand. In tabel. is per type bijstand weergegeven hoeveel personen hier gebruik van hebben gemaakt over de jaren tot en met. In hebben personen leenbijstand ontvangen, incidentele en periodieke bijzondere bijstand. Sinds is het aantal mensen met een leenbijstandsuitkering fors gedaald. Eenzelfde trend zien we bij de periodieke bijstand. Wat betreft de incidentele bijstandsuitkering is er na een aanvankelijke daling in en in weer een stijging van het aantal personen dat hier een beroep op heeft gedaan. Deze stijging moet toegeschreven worden aan de invoering van de witgoedregeling vanaf oktober.

40 Tabel. Aantal personen dat gebruik heeft gemaakt van bijzondere bijstand in de jaren - type bijzondere bijstand leenbijstand incidentele bijstand periodieke bijstand Het aantal voor is bijgesteld en wijkt daarom af van het aantal gerapporteerd in de Sociale Staat van Dordrecht. Bron: Sociale Dienst Dordrecht. Maatschappelijke positie In deze paragraaf komt aan de orde welk aandeel Dordtenaren een lage maatschappelijke positie heeft en hoe de Dordtse bevolking tegen zijn/haar eigen maatschappelijke positie aankijkt. Eén,op de,,dqrdtenaref( (%)heeft In een lage maaisctta'ppe.fijke positie, gemiddeld 'iwa'afdépën de inwoners v^n Ödrdlëem hun maatschappelijke positie met eerï;. Over Sé'vèrwéclite or$wifckejingi <van hun'maatschappelijke positie in de ioekonjst- heeft bijna de helft van.de p^rdtenarerj e;en beeld, eenjderijjeverwacht'dat dezre de Korrende vijf jaair niet zal yevanderen/één op* de" zes Voorziet eert werbeterïngïèn èérropncie '>éh k Verslêchlerijng.' Oe,zè resültiten -komen grotendeels overeen met die van.' - -',.. Lage maatschappelijke positie Volgens het onderzoek "Welzijn in Dordrecht" hebben mensen die én een laag opleidingsniveau (lager onderwijs of lbo) én geen werk (exclusief scholieren en studenten) én een laag inkomen (netto of minder) hebben, een lage maatschappelijke positie. Dat geldt voor % van de Dordtenaren... Oordeel maatschappelijke positie Door middel van een rapportcijfer hebben de inwoners van Dordrecht aan kunnen geven hoe zij over hun eigen positie in de maatschappij oordelen. Hierbij kon men een cijfer geven van (zeer slecht) tot en met (zeer goed). Gemiddeld beoordelen de Dordtenaren hun maatschappelijke positie met een,. Dat komt vrijwel overeen met de waardering in (,). De hoogste gemiddelde rapportcijfers worden in de wijken Dubbeldam en de Binnenstad gegeven (, en,, zie bijlage, tabel ). Het laagste gemiddelde cijfer wordt in Wielwijk gegeven (,). Autochtonen geven gemiddeld een hoger cijfer (,) voor hun positie in de maatschappij dan allochtonen (,). Verder geven -plussers hiervoor gemiddeld een wat lager cijfer (,) dan mensen van tot jaar (,) en mensen van t/m jaar (,) (zie bijlage, tabel ) R.P. Hortulanus e.a. Welzijn in Dordrecht. Utrecht: Rijksuniversiteit Utrecht,

41 .. Toekomstverwachting maatschappelijke positie In hoeverre verwachten Dordtenaren dat hun positie in de maatschappij in de komende vijf jaar zal veranderen? Dit is weergegeven in tabel.. Tabel. Mate waarin de inwoners verwachten dat hun positie in de maatschappij de komende vijfjaar zal veranderen, naar wijk (in procenten) wijk zal niet veranderen zal beter worden zal slechter worden weet niet Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof /Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Bijna de helft van de Dordtse bevolking (%) doet geen uitspraak over de mate waarin hun maatschappelijke positie de komende vijf jaar zal veranderen. Iets meer dan een derde van de inwoners (%) denkt dat zijn of haar positie in de maatschappij de komende vijf jaar niet zal veranderen, één op de zes Dordtenaren (%) denkt dat deze positie beter zal worden en % denkt dat deze slechter zal worden. In de Binnenstad verwacht een relatief hoog aandeel bewoners (%) dat hun maatschappelijke positie zal verbeteren, terwijl relatief veel bewoners van Dubbeldam (%) geen verandering verwachten. In de Staart en Wielwijk blijven relatief veel inwoners het antwoord op deze vraag schuldig (rond de %).

42 . WOONSITUATIE EN WOONOMGEVING Kwaliteit en leefbaarheid van de fysieke en sociale omgeving Het gezegde 'eigen haard is goud waard', geeft duidelijk uitdrukking aan het belang aan van een plezierige en veilige woonsituatie. Het gaat hierbij niet alleen om de woning zelf, maar ook om de woonomgeving en de mensen die bij je in de buurt wonen. Iemands woonsituatie is van invloed op zijn of haar welzijn en vormt daarom een belangrijk onderdeel van iemands totale leefsituatie. In dit hoofdstuk komt dit aan bod. We gaan hierbij in op drie aspecten: de kwaliteit van de woning en woonomgeving (paragraaf.), leefbaarheid en veiligheid (paragraaf.) en de sociale samenhang in de buurt (paragraaf.). Woonkwaliteit Woonkwaliteit kent een objectieve en een subjectieve component. De objectieve kwaliteit wordt bepaald door de eigendomsverhouding (koop of huur), het type, de grootte, de ouderdom, voorzieningen bij de woning (tuin, garage), voorzieningen in de woning en de ligging. Het oordeel over de woonkwaliteit (de subjectieve component) hangt deels samen met de objectieve kwaliteit, maar hangt ook af van de woonomgeving en de persoonlijke situatie en voorkeur van de bewoners. Voor ouderen die al jarenlang in een bepaalde wijk wonen, is de woonomgeving vaak belangrijker dan de ouderdom van de woning. Wie geen (thuiswonende) kinderen heeft, is niet aangewezen op een eengezinswoning. En niet iedereen heeft behoefte aan een tuin of garage. In deze paragraaf wordt aan beide aspecten aandacht besteed. D»e 'objectieve' woonkwaliteit van'de syoningen'in Dqrdrechf ïs in de afgetopen driejaar iets vooruit gegaan, vooral vantoege nieuwbquw van kopp)woningen< Er,is ^GhtéTifiWél sprake vanteenvertraging fi,,, Tb f}wèteriarea zjjtjpbver 'dé, fkwafftëit' varf déf %nwoning behöofly c tv^dé,'^aonomgeving.wordt" wat lagér^maaf. fp^jh no j ruïtö?.volcloènde' beoof^eel'd roet een "Vergèle'kén 'met.twee jaar geledejrfzijn, deze'qijfers vrf]wehnfet yeramlerë,'_. ^r" t.,-,,- '_''' - -: ''j-v' * - ' L"'-V - ''" X"^"'.. Kwaliteit woningvoorraad Op januari bestaat % van de woningvoorraad in Dordrecht uit koopwoningen, % uit eengezinswoningen, % uit woningen met of meer kamers en % uit woningen die vanaf zijn gebouwd. De kwaliteit van de woningen in de wijken wordt aangegeven door een kwaliteitsindex, die gebaseerd is op deze vier indicatoren. De gemiddelde score voor heel Dordrecht is op dat moment. Op januari was deze punten lager. De toename is vooral te danken aan nieuwbouw van woningen (in de koopsector). Er wordt wel geconstateerd dat er sprake is van vertraging inde nieuwbouw (zowel sociale woningbouw, als de toevoeging van bijzondere, dure woningen). Dit is een landelijk verschijnsel, maar doet zich in de Drechtsteden en in het bijzonder in Dordrecht naar verhouding sterker voor. Staat van het Wonen Dordrecht. Dordrecht: Gemeente Dordrecht, Stadsontwikkeling/SGB,

43 De kwaliteitsindex is het laagst in Crabbehof/Zuidhoven en Wielwijk ( en, figuur.), vooral door het lage percentage koopwoningen en eengezinswoningen in deze wijken. Stadspolders heeft de hoogste kwaliteitsindex (), vooral door het feit dat deze wijk na is gebouwd en meer dan % van de woningen in deze wijk bestaat uit koopwoningen, eengezinswoningen en woningen met of meer kamers. Daarna heeft Dubbeldam kwalitatief de beste woningvoorraad (index = ). Vergeleken met drie jaar geleden is er in de meeste wijken sprake van een lichte verbetering ( tot punten). Figuur. Kwaliteitsindex woningvoorraad Dordrecht per.., naar wijk Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders kwaliteitsindex kwaliteitsindex = (% koopwoningen + % eengezinswoningen+ % met of meer kamers+ % vanaf gebouwd)/ Bron: Staat van het Wonen Dordrecht.. Oordeel woonsituatie Wat het 'subjectieve' oordeel over de woonsituatie betreft, hebben we de beschikking over gegevens die verzameld zijn in de monitor Leefbaarheid en Veiligheid. Het betreft de indicator 'woonkwaliteit' (zie kader), die de ervaren kwaliteit van de eigen woning weergeeft, en rapportcijfers die bewoners hebben gegeven voor hun woning en woonomgeving. Indicator woonkwaliteit, gebaseerd op de antwoorden op vier stellingen: De indeling van de woning waarin ik woon, is geschikt. De woning waarin ik woon, is te klein. De woning waarin ik woon, is slecht onderhouden. De woning waarin ik woon, ademt een goede sfeer. De indicatorscore loopt van O (slecht) tot (groot). Naarmate de score hoger is, is de woonkwaliteit beter. In tabel. worden deze voor weergegeven. Ter vergelijking zijn ook de gegevens voor in de tabel opgenomen. De indicatoren voor het oordeel over de woonsituatie laten zien dat Dordtenaren in behoorlijk tevreden zijn over hun woning. De indicatorscore voor woonkwaliteit komt gemiddeld uit op een, en ook het rapportcijfer is een,. Het oordeel over de woonomgeving is iets minder positief, maar toch nog ruim voldoende (gemiddeld rapportcijfer,). Dit oordeel is vergeleken met niet of nauwelijks veranderd.

44 Tabel. Oordeel woonsituatie van de Dordtse bevolking, naar wijk indicator woonkwaliteit. rapportcijfer woning rapportcijfer woonomgeving wijk Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht,,,,,,,,,,,, Bron: Leefbaarheid en veiligheid in Dordrecht,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, In Wielwijk is het oordeel over de woning en woonomgeving duidelijk het minst positief; dit oordeel is vergeleken met twee jaar geleden nog wat negatiever geworden. In de Staart, Oud-Krispijn en de Noordflank is men relatief ontevreden over de woonomgeving, maar oordeelt men redelijk positief over de eigen woning. In Oud-Krispijn is het oordeel over de woonomgeving vergeleken met wel verbeterd (van een gemiddeld rapportcijfer, naar een,). De bewoners van Dubbeldam zijn het meest te spreken over hun woning en woonomgeving, gevolgd door die van Stadspolders en Sterrenburg.. Leefbaarheid en veiligheid Ook wat betreft leefbaarheid en veiligheid kunnen we een indeling maken in 'objectieve' en 'subjectieve' indicatoren. De objectieve gegevens betreffen geregistreerde criminaliteitsgegevens van de politie, de subjectieve gegevens ontlenen we aan de monitor Leefbaarheid en veiligheid uit. n <jkj is-derimmatitejtsruk/,uftgéo*ru rtn het,aantal geregistreerde aangiften <?p het'aantal irnfyoners 'vatf/jcs j^ar^n audër, Ö%. : Vefgéïekén met twéé'jaar e rcler is er^sbrake van één lichte afname; Dit gajpt's&r&i^nèt een duidelijke af harde* van de onv i eiligt»ei( s! gè^o v ele,ns <, zowel'in s hel alg'eme,èh,ës, m de^lgert' : buurt,,'in VQet<;% vap de DordtéDaren! tcli onveilig (was,% \n ) 'éf)'ii% vbëlt^icfï onveilig ïn ^é ëtcjen buurt (was % J Er lijkt dus sprake van een positieve ontwikkeïing.', /, ' ^ > M "' ~.. Geregistreerde criminaliteit In tabel. staat de geregistreerde criminaliteit in Dordrecht weergegeven. Het betreft cijfers over het aantal delicten dat in in Dordrecht na melding of aangifte bij de politie is geregistreerd. Ter vergelijking zijn de gegevens uit in de tabel vermeld. In zijn er in Dordrecht. aangiften geregistreerd, in waren dat er.. Er is dus in twee jaar sprake van een daling van het aantal aangiften met %.

45 Tabel. wijk Geregistreerde criminaliteit (aangiften) in Dordrecht in en, naar wijk geregistreerde criminaliteit aantal aandeel aantal aandeel criminaliteitsdruk aandeel aandeel Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuid hoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % aandeel = aantal geregistreerde aangiften op het aantal inwoners van jaar en ouder een aanzienlijk deel van de delicten in de Binnenstad vindt plaats in het kernwinkelgebied en treft vooral bezoekers en bedrijven en niet de inwoners Bron: Politie district Dordrecht/Zwijndrechtse Waard en Politie ZHZ % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Op wijkniveau zien we dat de meeste geregistreerde aangiften de Binnenstad betreffen (%). Deze vinden voor een belangrijk deel plaats in het kernwinkelgebied en treffen vooral bezoekers van bedrijven en in veel mindere mate bewoners. Na de Binnenstad zijn Het Reeland ( %), Sterrenburg (%), de Noordflank en Oud-Krispijn (beide %) de wijken waar de meeste aangiften betrekking op hebben. In de Staart is het aantal geregistreerde aangiften het kleinst (%). Dit zegt echter nog niet zoveel, omdat de wijken in oppervlakte en aantal inwoners sterk verschillen. Daarom is tevens gekeken naar de criminaliteitsdruk, het aantal geregistreerde aangiften op het aantal inwoners van jaar en ouder (tabel.). Dan zien we dat na de Binnenstad, die met % ruim bovenaan staat, de Noordflank (%), Wielwijk (%) en Het Reeland (%) het hoogste scoren. In Sterrenburg is juist sprake van relatief weinig criminaliteit (%), evenals in Stadspolders (%) en Dubbeldam (%). De criminaliteitsdruk is in de meeste wijken licht gedaald, relatief het meest in de Staart (met procentpunten)... Ervaren (on)veiligheid In voelen vier op de tien Dordtenaren (%) wel eens onveilig (tabel.); ruim een kwart (%) voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt. Vergeleken met zijn de onveiligheidsgevoelens sterk afgenomen. Toen voelde % van de Dordtenaren zich wel eens onveilig, terwijl % zich in de eigen buurt wel eens onveilig voelde. Ook het rapportcijfer dat bewoners geven voor de veiligheid in de eigen buurt is gemiddeld voor heel Dordrecht gestegen, maar deze stijging is minder dramatisch (van, naar,). Kijken we op wijkniveau, dan zien we dat Dubbeldam en Stadspolders naar de ervaring van de eigen bewoners de veiligste wijken zijn, gevolgd door Nieuw-Krispijn, Sterrenburg en Het Reeland. Het percentage bewoners dat zich in hun eigen buurt onveilig voelt is relatief klein (vooral Dubbeldam springt er met slechts % uit) en zij geven de hoogste rapportcijfers voor de veiligheid in hun wijk (van een, in Dubbeldam tot een, in het Reeland). Deze wijken herbergen ook een relatief klein aandeel bewoners dat zich in het algemeen onveilig voelt. De Noordflank, Oud-Krispijn en Wielwijk scoren op alle indicatoren het slechtst. Deze wijken worden als relatief onveilig ervaren.

46 Tabel. Ervaren (on)veiligheid in Dordrecht in het algemeen en in de eigen buurt in en, naar wijk % dat zich onveilig voelt in % dat zich onveilig voelt in rapportcijfer veiligheid het algemeen de eigen buurt in de buurt wijk Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wiel wij k Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Bron: Leefbaarheid en veiligheid in Dordrecht,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Vergeleken met twee jaar eerder zijn de onveiligheidsgevoelens in vrijwel alle wijken sterk afgenomen; slechts in de Noordflank en Stadspolders zijn deze min of meer gelijk gebleven. We zien vooral een vermindering van de ervaren onveiligheid in Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn en Crabbehof/Zuidhoven. Vergelijken we dit met de 'objectieve' gegevens voor, dan komen deze redelijk overeen. In de wijken die als het veiligst worden ervaren (Dubbeldam, Stadspolders en Sterrenburg) is ook de criminaliteitsdruk het laagst. Opvalt dat Oud-Krispijn als relatief onveilig wordt ervaren, terwijl de criminaliteitsdruk in deze wijk onder het gemiddelde ligt. Voor Nieuw-Krispijn en Het Reeland geldt juist het omgekeerde.. Sociale samenhang en binding De sociale samenhang of cohesie (sociale relaties) in een buurt is een belangrijk aspect voor de mate waarin men de leefbaarheid en veiligheid in een buurt beoordeelt. In deze paragraaf gaan we in op verschillende indicatoren voor sociale samenhang in de buurt. --YI-, -i,v- ',,,,«-,, -, " ',. <!,<,, <*,'. ~*. j - «- ' De sociale samenhang iride,buurt is in?qq, vergeïek'en met-twee jaardaarwór.doidenjk verbeterd. DJlbtrféted, van bewoners aan ^unftgüjffs ongeveer gebjk^blev%nrfe^ óp e tjen bewöitêrs ïs (zeer) kjehecht aajt hun buurt en-voor de mensen in.de buurt jeèft raew gemiddeld een,, ' * ' i i ' ' ',< _ r ' l,.. Ook de Vefhüismobilitett (vertrek uit 'wijken) is in gedaald. Dit sluit aan bij <Je toename van het gevoel van sociale samenhang in de buurt, maar dit zal deels.ook te maken hebben met de huidige 'stagnatie op dé woningmarkt. " * '''.. Sociale samenhang in de buurt De indicator 'sociale samenhang in de buurt' geeft een beeld van de mate waarin de bewoners in een buurt zich bij elkaar thuis voelen en elkaar kennen (zie kader). Voor Dordrecht is de gemiddelde score op deze indicator in een, (tabel,). Vergeleken met is er sprake van een duidelijke verbetering: toen was deze score nog,.

47 Indicator sociale samenhang in de buurt gebaseerd op de antwoorden op vier stellingen: De mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks, De mensen gaan in deze buurt prettig met elkaar om. Ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is. Ik voel me thuis bij de mensen die in deze buurt wonen. De indicatorscore loopt van O (klein) tot (groot). Naarmate de score hoger is, is de sociale samenhang groter. De sociale samenhang is het grootst in Dubbeldam (,) op enige afstand gevolgd door Sterrenburg (,), Stadspolders en Het Reeland (beide,). De Staart heeft de laagste indicatorscore voor sociale samenhang (,), gevolgd door Wielwijk en Crabbehof/Zuidhoven (beide,). Tabel. Sociale samenhang en binding in de buurt, naar wijk indicatorscore % dat (zeer)gehecht is rapportcijfer voor sociale samenhang aan de buurt de mensen in de buurt wijk Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht,,,,,,,,,,,, Bron: Leefbaarheid en veiligheid in Dordrecht,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Vergeleken met is de sociale samenhang echter in alle wijken gestegen, maar vooral in Wielwijk, Crabbehof/Zuidhoven en Oud-Krispijn (met, tot, punten). Hoewel de score in deze wijken nog steeds relatief laag is, is er dus duidelijk sprake van een opgaande lijn. Oudere bewoners (-plussers) zijn wat positiever over de sociale samenhang in hun buurt dan jongere bewoners (score van, versus,)... Binding aan de buurt De gehechtheid aan de buurt en de mening over de mensen die er wonen geeft inzicht in de binding die men met de buurt heeft. We zien dat anno zes op de tien Dordtenaren (zeer) gehecht zijn aan hun buurt (tabel.). Voor hun medebuurtbewoners geven zij gemiddeld een, (tabel.). Vergeleken met twee jaar eerder zijn deze scores (vrijwel) niet veranderd. Dat is opvallend omdat we wel zien dat er een duidelijke verbetering valt te bespeuren in de score op de indicator 'sociale samenhang in de buurt'. Kennelijk is gehechtheid aan de buurt en de mening over de mensen slechts ten dele afhankelijk van de sociale relaties die men in de buurt heeft. We zien dit ook terug op wijkniveau, wanneer we kijken naar de gehechtheid aan de buurt (tabel.). Dubbeldam scoort hier het hoogste (met % die (zeer) gehecht is aan de buurt) en daarna volgen de Binnenstad (%) en het Reeland (%). In Stadspolders is slechts de helft van de mensen (%) (zeer) gehecht aan de buurt en deze wijk scoort hiermee het laagst, met uitzondering van de Staart die nog lager scoort (%). Ook Wielwijk, Crabbehof/Zuidhoven en de Noordflank scoren beneden gemiddeld. Vergeleken met zien we in de Noordflank een afname en in Oud-Krispijn een toename van het aandeel mensen dat zegt (zeer) gehecht te zijn aan de buurt (beide met procentpunten). Leefbaarheid en Veiligheid in Dordrecht. Dordrecht: SGB, juli.

48 Kijken we naar het oordeel over de mensen in de buurt, dan zijn ook hierover de bewoners van Staart het meest negatief (gemiddeld rapportcijfer,), terwijl Dubbeldam, opnieuw, het meest positief scoort (,). De verschillen met twee jaar eerder zijn voor alle wijken minimaal. In Oud-Krispijn zien we nog het sterkst een verbetering van het oordeel over de mensen in de buurt (van, naar,). Ouderen voelen de meeste binding met hun buurt. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt ook de gehechtheid aan de buurt toe. Verder zijn -plussers wat positiever over de mensen in hun buurt dan bewoners onder de jaar... Verhuismobiliteit Ook de verhuismobiliteit zegt iets over de sociale samenhang in de buurt. Aangenomen mag worden dat mensen die zich thuis voelen in hun buurt, zich betrokken voelen bij hun buurt en er goede sociale contacten hebben minder geneigd zullen zijn te verhuizen. Tabel. Verhuismobiliteit (vertrek uit de wijk) in Dordrecht in, en, naar wijk verhuisde aandeel op verhuisde aandeel op verhuisde aandeel op wijk personen inwoners personen inwoners personen inwoners Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Bron: Statistisch Bulletin Dordrecht, SGB % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % In Dordrecht zijn in het jaar in totaal. personen verhuisd, % van alle Dordtenaren (tabel.). De verhuismobiliteit is de afgelopen vier jaar gestaag gedaald. Deze afname is in lijn met de geconstateerde toename van de sociale samenhang in de buurt, maar heeft ook te maken met een stagnerende woningmarkt, waardoor mensen minder kunnen doorstromen. In Oud-Krispijn is de verhuismobiliteit het hoogst (%), in Dubbeldam is deze het laagst (%). Dat was twee jaar geleden ook al het geval; toen deelde Oud-Krispijn de hoogste score nog met Wielwijk. We zien in alle wijken een duidelijke daling van de verhuismobiliteit. Sinds is met name in de Noordflank en in Wielwijk sprake van een afname van het aantal verhuizingen. Uit de monitor Leefbaarheid en Veiligheid komt naar voren dat bewoners van Wielwijk het vaakst in het komende jaar willen verhuizen (% zeker, % misschien), waarbij de reden meestal de wens van een grotere woning is. Een deel van de bewoners wil graag in hun eigen wijk blijven, maar daarnaast is Sterrenburg bij deze groep populair. De verhuisgeneigdheid is het laagst in Dubbeldam, wat overeenkomt met het daadwerkelijke aandeel verhuizingen uit deze wijk. Leefbaarheid en veiligheid in Dordrecht. Dordrecht: SGB, juli.

49 . SOCIALE PARTICIPATIE EN SOCIAAL NETWERK De leefsituatie: actief burgerschap versus sociaal isolement Sociale participatie wordt algemeen beschouwd als een belangrijk aspect van de kwaliteit van het bestaan. 'Meedoen aan de samenleving' is dan ook een kernbegrip in het sociale beleid van de gemeente Dordrecht. Het betreft hierbij zowel actief burgerschap in de vorm van vrijwilligerswerk, als het gebruik van voorzieningen. Ook politieke participatie geeft een indicatie van actief burgerschap. Daarnaast zijn de sociale contacten die men heeft van belang voor de leefsituatie. In dit hoofdstuk komen deze aspecten aan de orde. We gaan eerst in op de sociale participatie (paragraaf.), vervolgens op de politieke participatie (paragraaf.) en sluiten het hoofdstuk af met informatie over het sociale netwerk van de Dordtse bevolking (paragraaf.).. Sociale participatie Mensen kunnen op verschillende manieren participeren in de samenleving. Ze kunnen lid zijn verenigingen of organisaties, als vrijwilliger actief zijn en gebruik maken van verschillende voorzieningen op het terrein van educatie, sport en cultuur. Voor mensen met een laag inkomen heeft de gemeente Dordrecht de Dordtpas ingevoerd. Met deze pas, die zij gratis kunnen aanvragen, kunnen zij korting kunnen krijgen op het gebruik van deze voorzieningen. In deze paragraaf worden deze onderdelen besproken. Ook het gebruik van zorg-/hulpverleningsinstanties komt hierin aan bod. Anno ^ is',% van de Dordtenaren Itd-^ran.een vereniging of organisatie, tiet vaakst van de,yoolfzieningwwaarvan Hef afgelopen jaar^etmeest^gefcirutk islgemaakt: door de helft of meer dan de! lhelft vj$ tavpojjdtse : öévql ifig^^r^ér! Js.één, oortje, VP Pordtén*a,rer)^ac)t(^ta s vrijwilliger. Dit beeld; is vergelèke/i frnèi üj i vrijwel" gelijk gebleven. Dé p'ajf]ücpatiegraad/opdev allochtonen duidelijk Jager dan *' ' ' ' ' * " " ' '',,, i, i j» \ V ''< i ' ', - ' "<;- ' " '* f - '. * : Eén op devtieri K pprdtenarën zegt In gebruik te inhaken van de Dordtpas: dit, is Vergeleken met tyyee jaarj^ie'den ;ótuj< etij c 'jtk^g^o/nervji^,. t^^ïjuipverjenins<n^wtïes, zoals, thuiszorg, maatschappelijk w?r,ltyn;geejstpijk^êzoridhëidsorg (naakt ohgevèer^^ö van de bevolking gebruik. <-!>, ^ ~ - J -f* ^ * l,? LS J, l ' >. ^, l A, ^ > ^ Ruim dejhefft' varr^e Dojdtse bevp^wngjvjndt dat zé votdpende d,e'éloe^mj aari de maatschappij, één op dé tien v ndt dit juist 'ónvoldqendel.meef.ajioqhtonen 'dan autochtonen vinden dat, ze niet voldoende in de samenleving participeren. ~ - '... Lidmaatschap van vereniging of organisatie Anno is % van de Dordtse bevolking lid van de bibliotheek, % van een sportvereniging, % van een vakbond/beroepsorganisatie en % van een kerkgenootschap (figuur.). Men is minder vaak lid van een politieke partij (%), jeugdvereniging (%), buurtorganisatie (%) of hobbyvereniging (%). Bovendien is een derde van de inwoners lid van een andere vereniging/organisatie. Deze percentages verschillen niet of nauwelijks van die in. Bijna één op de zeven (%) van de inwoners van Dordrecht is van geen enkele vereniging/organisatie lid (in was dit %). Gemiddeld is men lid van, verenigingen/organisaties.

50 Figuur. Aandeel Dordtenaren dat lid is van organisaties/verenigingen in en (in procenten). bibliotheek sportvereniging vakbond/beroepsorganisatie kerkgenootschap hobbyvereniging buurtorganisatie jeugdvereniging politieke partij anders Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Relatief weinig inwoners van Wielwijk, de Staart, Oud-Krispijn en Nieuw-Krispijn zijn lid van een vereniging; in Dubbeldam zijn dit er juist relatief veel (zie bijlage, tabel ). In Wielwijk is men vooral minder vaak lid van een sportvereniging (%) en hobbyvereniging (%). In Staart is het lidmaatschap van de bibliotheek erg laag (%); dat geldt in mindere mate ook voor Oud-Krispijn (%) en Nieuw-Krispijn (%). In Oud-Krispijn is ook het lidmaatschap van een kerkgenootschap relatief laag (%). Het aandeel inwoners dat van geen enkele vereniging/organisatie lid is, is in deze vier wijken relatief hoog (ongeveer een kwart van de bewoners). De verschillen tussen de wijken hebben deels te maken met de bevolkingssamenstelling. Allochtone Dordtenaren zijn over het algemeen minder vaak lid van organisaties en verenigingen dan allochtone Dordtenaren (zie bijlage, tabel ). Duidelijke verschillen vinden we in het lidmaatschap van sportverenigingen (% versus %), de bibliotheek (% versus %) en kerkgenootschappen (% versus %). Allochtonen zijn ook vaker dan autochtonen van geen enkele vereniging of organisatie lid (% versus %) en zijn gemiddeld van minder verenigingen/organisaties lid (, versus,). Ook zijn er leeftijdsverschillen (bijlage, tabel ). Jongeren (- jaar) en -plussers zijn vergeleken met inwoners van - jaar gemiddeld van minder verenigingen/organisaties lid (, versus,)... Vrijwilligerswerk Het doen van vrijwilligerswerk duidt op een actief burgerschap en betrokkenheid bij de maatschappij. Dit kan zeer diverse vormen aannemen variërend van actief lidmaatschap van een vereniging, ouderparticipatie op school tot deelname aan een bewonerscommissie of hulpverlening aan ouderen. Tabel. Aandeel inwoners van Dordrecht dat onbetaald vrijwilligerswerk doet, naar wijk (in procenten) BS NF OK NK RL ST WW C/Z SB DB SP Dordrecht totaal N.B.: BS = Binnenstad, NF = Noordflank, OK = Oud-Krispijn, NK = Nieuw-Krispijn, RL = Reeland, ST= Staart, W = Wielwijk, C/Z = Crabbehof / Zuidhoven, SB = Sterrenburg, DB = Dubbeldam, SP = Stadspolders Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni

51 Eén op de vijf inwoners van Dordrecht (%) verricht in vrijwilligerswerk (tabel.) sinds vrijwel gelijk gebleven. Dit is In Dubbeldam en de Binnenstad is het aandeel inwoners dat als vrijwilliger actief is het hoogst (% en %); in deze wijken is het aandeel inwoners dat vrijwilligerswerk doet vergeleken met twee jaar geleden fors gestegen. In Wielwijk, Oud-Krispijn en Nieuw-Krispijn verrichten relatief weinig inwoners vrijwilligerswerk (%, % en %). Dat was twee jaar geleden ook al het geval, maar er is vergeleken met in deze wijken sprake van een daling. Ook in Stadspolders zijn relatief weinig vrijwilligers actief (%). De verschillen per wijk hebben deels te maken met de bevolkingssamenstelling. Het aandeel allochtone inwoners dat vrijwilligerswerk doet is beduidend lager dan het aandeel autochtone inwoners (% versus %; bijlage, tabel ). Ook doen relatief weinig mensen in de leeftijd van t/m jaar vrijwilligerswerk (% versus ruim % in de overige leeftijdsgroepen; bijlage, tabel )). De inwoners die onbetaald vrijwilligerswerk doen, doen dit gemiddeld, uur per week tegenover, uur per week in. Van de inwoners die momenteel geen vrijwilligerswerk verrichten, heeft een kwart in wel eens op het punt gestaan om vrijwilligerswerk te gaan doen. In was dit iets hoger, namelijk %... Gebruik van instellingen en voorzieningen Het gebruik van instellingen en voorzieningen onder de Dordtenaren in de afgelopen maanden (juni tot juni ) is weergegeven in figuur.. Ook is het gebruik in daarin weergegeven. Figuur. aandeel inwoners van Dordrecht dat gebruik maakt van instellingen/ voorzieningen in de afgelopen maanden, en ( in procenten) zwembad openbare bibliotheek schouwburg/theater sporthal/sportzaal bioscoop museum sportvereniging club- of buurthuis/wijkcentrum concertzaal popconcert dicotheek volksuniversiteit Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni

52 Net als in heeft de helft of meer dan de helft van de Dordtenaren het afgelopen jaar gebruik gemaakt van het zwembad, de openbare bibliotheek, de schouwburg/het theater en de sporthal. Een popconcert en discotheek zijn relatief weinig bezocht (% en %). Van de Volksuniversiteit is door verreweg de minste inwoners van Dordrecht gebruik gemaakt (%). In zien we een identiek patroon. Evenals in heeft % van de Dordtenaren in van geen van de genoemde instellingen/voorzieningen gebruik gemaakt. Gemiddeld maakt men gebruik van, voorzieningen (in was dit aantal,). Op wijkniveau zien we een aantal verschillen. Relatief veel bewoners van de Binnenstad maken gebruik maken van de culturele voorzieningen (bioscoop, schouwburg/theater, museum, concertzaal, popconcert), terwijl bewoners van de Staart en Wielwijk meer dan bewoners van andere wijken gebruik maken van het club- of buurthuis (zie bijlage, tabel ). Verder maken in Wielwijk, Staart en Nieuw-Krispijn verhoudingsgewijs weinig inwoners gebruik van een sportaccommodatie en maken bewoners van Wielwijk daarnaast ook weinig gebruik van het zwembad. Hiervoor zagen we al dat relatief weinig inwoners van Wielwijk lid zijn van een sportvereniging, wat hiermee overeenstemt. Ten slotte valt op dat in de Staart vergeleken met de andere wijken veel minder inwoners gebruik maken van de openbare bibliotheek, wat overeenkomt met het lage aandeel inwoners dat hier lid van is. In Wielwijk, Oud-Krispijn en Nieuw-Krispijn maken bovendien relatief veel bewoners van geen van de genoemde voorzieningen gebruik (% tot % tegenover % van alle Dordtenaren). Het gemiddelde aantal voorzieningen waarvan men gebruik maakt is het hoogst in de Binnenstad (, en het laagst in Wiel wijk (,). Allochtonen maken doorgaans minder gebruik van de genoemde voorzieningen/instellingen dan autochtonen (zie bijlage, tabel ). Zij maken vooral minder gebruik van culturele voorzieningen (schouwburg/theater, musea, concertzaal) en sportverenigingen. Er zijn echter geen verschillen in gebruik van het zwembad en het club- of buurthuis/wijkcentrum. Voorzieningen waarvan het gebruik afneemt naarmate de leeftijd stijgt, zijn de bioscoop, de discotheek, het popconcert, de sporthal/-zaal of sportvereniging en het zwembad (zie bijlage, tabel ). Bijna een vijfde van de -plussers (%) maakt van geen van de instellingen/voorzieningen gebruik... Dordtpas Dordrecht heeft een zogenaamde Dordtpas. Deze pas biedt kwetsbare groepen in Dordrecht de mogelijkheid om goedkoper van bepaalde instellingen en voorzieningen gebruik te maken. Het aandeel dat gebruik maakt van een Dordtpas in een wijk kan gezien worden als een teken van het aandeel kwetsbare groepen in een wijk maar ook van de participatie van die kwetsbare groepen. In tabel. wordt het aandeel van het voorkomen van een Dordtpas per wijk in de steekproef genoemd. Tabel. Aandeel Dordtenaren dat aangeeft dat hij/zij zelf of iemand anders in zijn of haar huishouden over een Dordtpas beschikt, naar wijk (in procenten) BS NF OK NK RL - ST WW C/Z SB DB SP Dordrecht totaal N.B.: BS = Binnenstad, NF = Noordflank, OK = Oud-Krispijn, NK = Nieuw-Krispijn, RL = Reeland, ST= Staart, WW = Wielwijk, C/Z = Crabbehof / Zuidhoven, SB = Sterrenburg, DB = Dubbeldam, SP = Stadspolders Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni

53 Anno zegt één op de tien inwoners van Dordrecht dat er iemand in zijn/haar huishouden (hij- of zijzelf óf een gezinslid) gebruik maakt van de Dordtpas. Vergeleken met is het gebruik van de Dordtpas toegenomen (van % naar %). In Wielwijk en in Crabbehof/Zuidhoven is het aandeel inwoners dat gebruik maakt van de Dordtpas het grootst (% en %). Relatief veel allochtonen hebben een Dordtpas en relatief weinig mensen in de leeftijd van t/m jaar (zie bijlage, tabel ). Omdat de Dordtpas bedoeld is om bij mensen met een laag inkomen de participatie in de maatschappij te bevorderen is ook gekeken welk aandeel van de mensen met een laag inkomen deze pas gebruikt. Tabel. Aandeel Dordtenaren met een laag inkomen dat aangeeft dat hij/zij zelf of iemand anders in zijn of haar huishouden over een Dordtpas beschikt, naar etniciteit (in procenten) etniciteit netto < netto < netto < autochtonen allochtonen Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni In maakt % van de inwoners met een netto-inkomen lager dan gebruik van de Dordtpas, in was dit nog %. Allochtonen met een netto-inkomen onder de maken relatief vaker gebruik van de Dordtpas dan autochtonen (% versus %). Van de personen die in een netto-inkomen hadden dat lager is dan gebruikt % de Dordtpas... Gebruik van zorg/-hulpverleningsinstanties In tabel. wordt een overzicht gegeven van het aandeel Dordtenaren dat de afgelopen maanden wel eens gebruik heeft gemaakt van een zorg- of hulpverleningsinstantie. In de monitor "Sociale Staat " waren er drie antwoordcategorieën (gezins- of bejaardenzorg, maatschappelijk werk en geestelijke gezondheidszorg) terwijl dit nu uitgebreid is naar zes antwoordcategorieën. Tabel. Aandeel inwoners van Dordrecht dat de afgelopen maanden wel eens gebruik heeft gemaakt van zorg- /hulpverleningsinstanties, naar wijk (in procenten) thuiszorg algemeen school- sociale schuldhulp geestelijke maatschap- maatschap- raadslieden verlening gezondheidspelijk werk pelijk werk zorg Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni -

54 Anno heeft % van de inwoners van Dordrecht het afgelopen jaar wel eens gebruik gemaakt van de thuiszorg, % van de geestelijke gezondheidszorg, % van het algemeen maatschappelijk werk, % van het schoolmaatschappelijk werk en % van sociale raadslieden en schuldhulpverlening. In gaf % aan gebruik te maken van gezins- of bejaardenzorg, % van het maatschappelijk werk en % van de geestelijke gezondheidszorg. Hoewel de vraag nu wat anders is gesteld, lijkt er sprake van een afname van het gebruik van het maatschappelijk werk. Het aandeel inwoners in de Binnenstad en in Dubbeldam dat gebruik maakt van de thuiszorg is relatief laag (% en %) vergeleken met de andere wijken. Het aandeel inwoners in Wielwijk dat gebruik maakt van algemeen maatschappelijk werk (%) en schuldhulpverlening (%) is relatief hoger dan in de andere wijken. Wat betreft schoolmaatschappelijk werk, sociale raadslieden en de geestelijke gezondheidszorg doen zich op wijkniveau geen noemenswaardige verschillen voor. Deze resultaten laten zien welk aandeel van de bevolking de afgelopen maanden wel eens gebruik hebben gemaakt van de betreffende hulpverleningsinstanties. Ze zeggen echter niets over de intensiviteit en de duur van het gebruik ervan... Oordeel deelname maatschappij Er is de Dordtenaren gevraagd of zij zelf vinden dat ze voldoende deelnemen aan de maatschappij. Ze konden dit doen door aan te geven in hoeverre ze het eens of oneens waren met de stelling "Ik neem voldoende deel aan de maatschappij". In tabel. staan de verkregen resultaten. Tabel. wijk Mate waarin inwoners het eens zijn met de stelling "Ik neem voldoende deel aan de maatschappij", naar wijk (in procenten) mee eens hangt er vanaf mee oneens Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Ruim de helft van de inwoners van Dordrecht (%) vindt dat hij/zij voldoende deelneemt aan de maatschappij, ruim een derde (%) geeft aan dat het er vanaf hangt en één op de tien vindt dat hij/zij niet voldoende deelneemt aan de maatschappij. Dit beeld komt vrijwel overeen met dat van twee jaar geleden. Bewoners van de Binnenstad zijn duidelijk het meest positief over hun maatschappelijke participatie: bijna zeven op de tien vinden deze voldoende, terwijl slechts % deze als onvoldoende kwalificeert. Wielwijk springt er in negatieve zin uit. Bewoners van deze wijk vinden juist relatief vaak dat zij onvoldoende deelnemen aan de maatschappij: ruim een vijfde (%) is het oneens met de stelling. In Oud-Krispijn onderschrijft men de stelling ook wat minder vaak (%), maar geeft men vaker het antwoord "dat hangt er vanaf" (%), terwijl het aandeel inwoners dat het oneens is met de stelling juist relatief laag is (%). Voor het overige zijn er geen opvallende verschillen.

55 Autochtonen zijn het vaker eens met de stelling dat zij voldoende deelnemen aan de maatschappij (%) dan allochtonen (%). Het percentage dat het oneens is met deze stelling verschilt eveneens (% van de autochtonen tegenover % van de allochtonen), maar het verschil komt vooral naar voren in het percentage inwoners dat zegt dat het ervan afhangt: % van de autochtonen tegenover % van de allochtonen.. Politieke participatie Het uitbrengen van een stem op een politieke partij is een van de meest elementaire - en bekende - vormen van politieke participatie. Men kan echter op allerlei manieren politiek actief zijn in de maatschappij, bij voorbeeld door zich in te zetten voor activiteiten op buurtniveau, door bijeenkomsten bij te wonen die politiek getint zijn of gewoon door een bepaald dag- of weekblad te lezen. In deze paragraaf wordt op deze vorm van actief burgerschap en op de waardering van de politiek nader ingegaan. Zes op de tle^n Inwórjers van Dordrecht ieggen in ^ zeker te zullen gaan stemmen;.wanneer er op dat rjnora^nt Qem p«t^fa^ci?verkl^gën gehpuder^zoude/i vyoraèn. Jn Q bfrfkt ongeveer de helft Filk naar de stembus te! ga^anrl>ltzelfde beeld zagen wfe'ïri S, *-> ' ~ ''' * * ' ' ' '*, > Van dè,pprd^mvy r«jf$ js % geabonneerd op een èagï?ïad/t% op^w ptpini^weekbfed en" % 'op een ander weekblad. Jo,ngeté.n> allochtonen, alleenstaanden en alleenstaande ouders zijrt relatief vaak iiié_t op een dag- of weekblad geabonneerd. ' ~ [ / -" ' - l ' '. i ' ~ ' f ^ v * II Ongeveer; een kwart ;vèn d&.l^brdtsé'bevolkipg onderschrijft het vèrtègenwoordigersrnodel,va.n de po r litfek in^ijn wenden, iè'h ideeën' vrnd f k teryg i n één tjoütiejlte partij en doopte, stemrnen Jhëb Je invloed ofi de politie^ de Helft, staat hier- kritisch tegenover en één kwart beschouwt -djt "mode! als óftvotdpendë,, * ' - " ', -,,, <" " ~, -" - '.. Stemgedrag Er is de burgers gevraagd of zij zouden gaan stemmen als er op dit moment verkiezingen voor de gemeenteraad gehouden zouden worden. De resultaten zijn vermeld in tabel.. Tabel. wijk Aandeel inwoners van Dordrecht dat zou gaan stemmen als er op dit moment verkiezingen voor de gemeenteraad gehouden zouden worden, naar wijk (in procenten) ja, zeker ja, misschien nee Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni

56 Het percentage dat zeker zou gaan stemmen is in vergelijking met gelijk gebleven op %. Het aandeel inwoners dat niet zou gaan stemmen is licht gedaald van % in naar % in. In de Binnenstad en Dubbeldam zeggen de meeste inwoners (zeven op de tien) zeker te gaan stemmen, in Nieuw-Krispijn en Wielwijk zijn dit er het minst, namelijk vier op den tien. In Nieuw- Krispijn en de Staart is het aandeel inwoners dat zegt niet te gaan stemmen het grootst, % en %, in Dubbeldam is dit duidelijk het laagst (%). Wielwijk kent relatief de meeste twijfelaars ("misschien": %). We zien ook verschillen naar etnische herkomst, leeftijd en opleidingsniveau. Allochtonen en jongeren ( t/m jaar) geven relatief vaker aan niet te gaan stemmen dan respectievelijk autochtonen en de andere leeftijdsgroepen. Hoger opgeleiden zeggen juist vaker zeker te gaan stemmen en minder vaak niet te zullen stemmen dan inwoners met een laag, uitgebreid of middelbaar opleidingsniveau (zie bijlage, tabel ). Opkomst gemeenteraadsverkiezingen Bijna de helft (%) van de Dordtse kiesgerechtigden heeft bij de gemeenteraadsverkiezingen van gestemd. Dit opkomstpercentage is wat lager dan dat van : toen ging % naar de stembus. Evenals in is het opkomstpercentage in het hoogst in Dubbeldam en het laagst in Wielwijk. In de meeste wijken is het opkomstpercentages wat lager dan in ; dat geldt vooral voor Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn, de Staart en Crabbehof/Zuidhoven (zie bijlage, tabel )... Abonnement dag-/weekbladen Het geabonneerd zijn op dagbladen, opinieweekbladen of andere weekbladen duidt op interesse in wat er zich afspeelt in de maatschappij. Tabel. geeft het aandeel inwoners weer dat een abonnement heeft op een of meer dagbladen, opinieweekbladen en andere weekbladen. Hierbij is ook het antwoord 'samen met anderen' opgenomen, waarbij we moeten denken aan een gezamenlijk abonnement van familieleden, van buren/buurtgenoten of aan een abonnement op de leesportefeuille. Tabel. Aandeel inwoners van Dordrecht met een abonnement op een dagblad, opinieweekblad of ander weekblad individueel of samen met anderen, naar wijk (in procenten) dagblad opinieweekblad ander wijk weekblad Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Zes op de tien Dordtenaren (%) zijn geabonneerd op een dagblad, al dan niet samen met anderen, ruim één op de tien (%) op een opinieweekblad en drie op de tien op een ander weekblad. Vergeleken met is het aandeel dat geabonneerd is op een dagblad duidelijk gedaald, terwijl het aandeel dat geabonneerd is op een (opinie)weekblad niet of nauwelijks is veranderd.

57 Dubbeldam springt er vergeleken met de andere wijken uit: in deze wijk hebben relatief veel inwoners een abonnement op een dagblad (%) of weekblad (%). In de Staart is het aandeel met een abonnement op een dagblad en/of (opinie)weekblad relatief laag. Ook in Wielwijk zijn relatief weinig inwoners geabonneerd op een dagblad. Allochtonen en jongeren hebben relatief minder vaak een abonnement op een dagblad of weekblad. Dat geldt ook voor zelfstandig wonende alleenstaanden en alleenstaande ouders (zie bijlage, tabel )... Waardering van de politiek In de vragenlijst zijn drie stellingen opgenomen met betrekking tot houding tegenover de politiek. In tabel. staat weergegeven in welke mate Dordtenaren het eens zijn met de stelling "Mijn ideeën en wensen vind ik in geen enkele politieke partij terug". Tabel. wijk Mate waarin inwoners van Dordrecht het eens/oneens zijn met de stelling "Mijn ideeën en wensen vind ik in geen enkele politieke partij terug", naar wijk (in procenten) mee eens hangt ervan af mee oneens Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Eén op de zeven inwoners van Dordrecht (%) kan zich, net als in, vinden in deze stelling en vindt eigen ideeën en wensen dus in geen enkele politieke partij terug. Bijna een kwart (%) is het echter met deze stelling oneens en vindt zijn wensen en ideeën dus wél in een politieke partij terug. Twee jaar gelden betrof dit nog %. Bewoners van Noordflank, Nieuw-Krispijn en de Staart zijn het relatief vaak met deze stelling eens en vinden hun ideeën en wensen dus relatief vaak in geen enkele partij terug. Evenals twee jaar geleden antwoorden allochtonen wat vaker dan autochtonen dat het ervan af hangt (zie bijlage, tabel ). In tabel. zijn de antwoorden vermeld op de stelling "Door te stemmen heb je echt invloed op de politiek". De antwoorden op deze vraag zijn ongeveer gelijkmatig over de drie antwoordcategorieën verdeeld. Drie op de tien Dordtenaren (%) vinden dat ze echt invloed op de politiek kunnen uitoefenen door te stemmen, % vindt dat niet en % meent dat dit ervan af hangt. Vergeleken met is de opinie vrijwel gelijk gebleven. Inwoners van de Binnenstad menen wat vaker dan inwoners van de andere wijken dat je door te stemmen invloed hebt op de politiek: bijna vier op de tien (%) onderschrijven deze stelling. Ook hoogopgeleiden en - jarigen zijn hierover wat vaker positief (zie bijlage, tabel ).

58 Tabel. wijk Mate waarin inwoners het eens/oneens zijn met de stelling "Door te stemmen heb je echt invloed op de politiek", naar wijk (in procenten) mee eens hangt ervan af mee oneens Binnenstad Noord flank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Als laatste is de burgers gevraagd in welke mate zij het eens zijn met de stelling "In Dordrecht wordt er rekening gehouden met wat de burgers willen" (tabel.). De meerderheid van de Dordtse bevolking geeft het antwoord dat het ervan af hangt (%). Eén op de tien Dordtenaren (%) is het er mee eens en ruim een kwart (%) is het met de stelling oneens. Het oordeel over deze stelling is iets minder positief dan in. Er zijn geen duidelijke verschillen in opinie tussen de wijken. Opmerkelijk is dat allochtonen het vaker dan autochtonen met deze stelling eens zijn ( % versus %): zij vinden dus vaker dat er in Dordrecht rekening gehouden wordt met wat de burgers willen (zie bijlage, tabel ). Tabel. Mate waarin inwoners het eens/oneens zijn met de stelling "In Dordrecht wordt er rekening gehouden met wat de burgers willen', naar wijk (in procenten) wijk mee eens hangt ervan af mee oneens Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zu id hoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Door middel van deze drie stellingen wordt gepeild in hoeverre inwoners zich herkennen in het 'vertegenwoordigingsmodel' van politieke participatie. Inwoners kiezen bij verkiezingen vertegenwoordigers uit de kandidaten van politieke partijen en vertrouwen erop dat deze kandidaten hun ideeën (en belangen) vertegenwoordigen. Globaal herkent zo'n kwart van de respondenten zich in dit 'vertegenwoordigingsmodel' (% inwoners in de eerste stelling, % in de tweede stelling en % in de derde stelling). Het meest sterk komt dit tot uiting in de tweede stelling: "Door te stemmen heb je echt invloed op de politiek". J. Schalk. Notitie 'Politieke participatie'. Dordrecht: SGB,

59 Globaal de helft volgt dit 'vertegenwoordigingsmodel' op positief kritische wijze. Deze inwoners zijn bijvoorbeeld van mening dat "sommige ideeën en wensen wel en andere niet terug te vinden zijn in een politieke partij" of dat er op sommige vlakken wel rekening gehouden wordt met wat de burgers willen en op sommige vlakken niet. Deze inwoners zullen ook zelf direct geïnformeerd willen worden of mee willen denken (directe participatie). Globaal een kwart van de inwoners is van mening dat het 'vertegenwoordigingsmodel' onvoldoende werkt en er onvoldoende rekening wordt gehouden met hun belangen. Dit kan overigens voortkomen uit meerdere oorzaken: onvrede met het gekozen beleid, geringe interesse of geringe binding met de stad. Stemmen en waardering van de politiek Het stemgedrag van burgers hangt samen met hun waardering van de politiek. Naarmate inwoners positiever staan tegenover de politiek geeft men vaker aan zeker te gaan stemmen als er op dit moment gemeenteraadsverkiezingen zouden zijn (zie bijlage, tabel ).. Sociaal netwerk Sociale contacten zijn van belang voor het persoonlijk en maatschappelijk welbevinden van mensen. Sociale relaties dragen bij aan de sociale integratie van mensen: ze bieden mensen de mogelijkheid zich deel te voelen van een sociale groep, waarmee ze zich kunnen identificeren en waarin ze persoonlijke betrokkenheid, vertrouwelijkheid en vriendschap ervaren. Relaties dragen ook bij aan het zelfrespect en vervullen een belangrijke -ondersteunende- rol bij het omgaan met problemen. Wanneer mensen geen deel uitmaken van een sociaal netwerk, kan dat negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit van hun leven. In deze paragraaf komen objectieve en subjectieve aspecten van sociale contacten aan bod.,,! ' '-, ',,, ' ' f,, /' -"' ' *,.:, ",,-> L-, -,- - -,!-. ovérgrot^ r^ëfderheid A^an de Dordten* rèn <![% p öf mejrl h;eef t ; \ Contact/ ^,rleijd irin)en} tóurèn, JaroeWzuisseri ert/o;f anrfêjé, faniée^. Gémid%]d^rjeeft;jpe^l! ' r vejsclh^leride rsooriten contacten* Slechts %jnéfèjt minder d,an vier verschillende sp'djteq.cörijacten, pe variëteit i pöritacterï is vergeleken met : iets'toegenomen/ - >/> ~\ ï :-?,; ; ''- f:" '""v? - ^, P ~' ', ' ' r /,!) f ^,, -' ;--' --' ' ' ' '- '- * t i.' ' {.-> > *ïi,r:"', \,.. ' Ki ké;fi vilfe naar de "beleving dan geeft % van de Dbr^tse bevolking aan zien het afgelopen jaatr Vegelrrfatigf of heel vaak eenzaam te hebben gevoeld/teywjjl volgens de mdïcaipr '«socrall contacten' % Van de Dordtenarèn als 'sociaal geïsoleerd' kan wprden"gekennterkt, i fef sigen oordeel tiver de' sociale contacten is gemiddeld een ruime voldoende (,)» Deze resultaten ztjiinet iets ongunstiger dan die in. < ",,, Allodhtonett, atleenstaanden en,alleenstaande--oyders zijn relatieftvaak'spciaa^^eïsöfeeritj. Bij allochtonen en alleenstaande oudejs'is ér^érgélëke^met* spr^élyan,ee,nduld fiike toename! : R. Hortulanus, A. Machielse, L. Meeuwesen. Sociaal isolement. Een studie over sociale contacten en sociaal isolement in Nederland. Elsevier Overheid, 's- Qravenhage, A. Machielse. Niets doen, niemand kennen. De leefwereld van sociaal geïsoleerde mensen. Elsevier Overheid, 's Gravenhage,.

60 .. Aard en variëteit sociale contacten In figuur. zijn de verschillende soorten contacten van de Dordtse bevolking weergegeven. Figuur. Soorten contacten van Dordtenaren in en (in procenten) vriend(inn)en buren/buurtgenoten zussen /broers andere familie partner ouders collega's (op werk of opleiding) eigen kinderen leden van verenigingen en organisaties collega's (buiten werk of opleiding) pastor/dominee/imam/rabbi hulpverleners anderen Ruim negen op de tien Dordtenaren (tussen de % en de %) heeft contact met vriend(inn)en, buren/buurtgenoten, zussen/broers en/of andere familie. Contacten die relatief minder frequent voorkomen zijn contacten met hulpverleners (%) en contacten met de pastor/dominee/imam/rabbi (%). Dit beeld komt overeen met dat in. In tabel. is het aantal verschillende soorten contacten weergegeven per wijk in Dordrecht. Uit het onderzoek "Welzijn in Dordrecht, " is gebleken dat wanneer de variëteit van contacten tot onder de vier daalt, dit negatieve effecten kan hebben op de mate van welzijn Tabel. Aantal verschillende soorten contacten van de Dordtenaren, naar wijk (in procenten en gemiddeld) wijk of meer gemiddeld Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni,,,,,,,,,,,,,

61 Iets minder dan de helft van de Dordtenaren (%) heeft t/m verschillende soorten sociale contacten, dit is procentpunten meer dan in. Van de Dordtenaren heeft % minder dan vier sociale contacten tegenover % in. Het gemiddelde aantal verschillende sociale contacten ligt in op,, in lag dit op, en in op,. Er lijkt dus sprake van een toename van de variëteit in sociale contacten. Inwoners van Nieuw-Krispijn en Wielwijk hebben relatief wat minder verschillende sociale contacten (, en,) dan inwoners van andere wijken. In Dubbeldam en Stadspolders is de variëteit in contacten die men heeft het grootst: gemiddeld verschillende contacten. Allochtonen inwoners hebben relatief minder verschillende sociale contacten dan autochtonen (gemiddeld, versus,). Zij hebben ook wat vaker minder dan vier verschillende contacten (% versus %). Ook inwoners van jaar en ouder hebben over het algemeen minder verschillende soorten contacten dan mensen jonger dan jaar (zie bijlage, tabel ). Net als in vinden de Dordtenaren het contact met de eigen partner het belangrijkste contact, gevolgd door het contact met de eigen kinderen... Beleving sociale contacten Op de vraag 'Heeft u zich het afgelopen jaar wel eens eenzaam gevoeld?' geeft tweederde van de Dordtenaren het antwoord 'zelden of nooit' (tabel.). Ruim een kwart (%) heeft zich 'soms' eenzaam gevoeld, % 'regelmatig' en % 'heel vaak'. Deze resultaten verschillen niet veel van die in. Toen voelde % zich regelmatig of vaak eenzaam. Met behulp van elf uitspraken waarvan men moest aangeven of men het er mee eens of oneens was, is een indicatorscore voor sociale contacten berekend (zie kader). Hiermee wordt een indicatie verkregen van de mate waarin mensen in een sociaal isolement verkeren. Indicator sociale contacten gebaseerd op de antwoorden op elf uitspraken: Ik mis een echte goede vriend(in). Ik mis gezelligheid om me heen. Wanneer ik daar behoefte aan heb, kan ik altijd bij mijn vriend(inn)en terecht. Vaak voel ik me in de steek gelaten. Ik ervaar een leegte om me heen. Ik heb veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen. Ik mis mensen om me heen. Er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan. Er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid kan terugvallen. «Ik vind mijn kring van vrienden en kennissen te beperkt. Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauwe betrokken voel. De indicatorscore loopt van O (zeer sociaal geïsoleerd) tot (goede sociale contacten). Voor heel Dordrecht ligt de gemiddelde indicatorscore 'sociale contacten', net als in, op, (tabel.). Dit is redelijk hoog, maar ligt nog net in het gebied dat zegt dat de sociale contacten beter kunnen. Precies de helft van de Dordtenaren heeft een score die duidt op 'sociaal betekenisvolle contacten', van een derde (%) kunnen de contacten beter, % is sociaal geïsoleerd en % extreem sociaal geïsoleerd (tabel.). In kon % als sociaal geïsoleerd en % als extreem sociaal geïsoleerd beschouwd worden. Het aandeel sociaal geïsoleerden is in dus een fractie hoger dan in (% versus %).

62 Tabel. Indicatorscore 'sociale contacten' in Dordrecht, naar wijk (in procenten en gemiddelde score) < -,, -, >, extreem soicaal sociaal sociale contacten sociaal geïsoleerd geïsoleerd kunnen beter betekenisvolle wijk contacten gemiddeld* Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht * hoe lager de score hoe meer sociaal geïsoleerd men is. Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni,,,,,,,,,,,,, Het aandeel sociaal geïsoleerde inwoners is in Wielwijk relatief groot (%) en in Dubbeldam relatief klein (%). Van de allochtone bevolking is % sociaal geïsoleerd tegenover % van de autochtonen bevolking van Dordrecht (zie bijlage, tabel ). Het aandeel dat sociaal geïsoleerd is, is vooral onder de allochtone bevolking gestegen (van % in tot % in ). Relatief veel alleenstaanden met en zonder kinderen zijn (extreem) sociaal geïsoleerd (% versus % van de gehuwden/samenwonenden). Bij alleenstaande ouders is er vergeleken met sprake van een duidelijke toename. Opvalt dat één op de vijf jongeren die bij de ouders woont volgens deze indicatorscore sociaal geïsoleerd is (in was dit %). Er zijn geen verschillen naar leeftijdscategorieën (zie bijlage, tabel ). Ook valt op dat de helft van de personen die nog nooit een betaalde baan hebben gehad volgens de gestelde norm sociaal geïsoleerd zijn. Van de personen die wel een baan hebben gehad, nog een baan hebben of scholier zijn valt de helft in de categorie met betekenisvolle sociale contacten hebben (zie bijlage, tabel )... Oordeel sociale contacten Het oordeel dat Dordtenaren hebben over hun sociale contacten is aan de hand van een rapportcijfer weergegeven (zie bijlage, tabel ). Gemiddeld geven de Dordtenaren hier een, voor. Vergeleken met is dit nauwelijks veranderd (,). Op wijkniveau lopen de cijfers uiteen van een, in Wielwijk tot een, in Dubbeldam. Autochtone inwoners geven gemiddeld een iets hoger cijfer (,) dan allochtone inwoners (,)... Toekomstverwachting sociale contacten Vier op de tien Dordtenaren (%) hebben de vraag naar de verwachte ontwikkelingen ten aanzien van hun sociale contacten de komende vijf jaar niet beantwoord, vier op de tien (%) verwachten dat deze niet zullen veranderen, % meent dat hun contacten zullen verbeteren en % dat deze zullen verslechteren (tabel.). Het beeld wijkt nauwelijks af van dat in.

63 Tabel. Mate waarin Dordtenaren denken dat hun sociale contacten de komende vijf jaar zullen veranderen (in procenten) wijk geen verandering worden beter worden slechter weet niet Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof /Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en Er zijn geen opvallende verschillen te constateren op wijkniveau. Wel zien we leeftijdsverschillen: het aandeel dat verwacht dat de contacten beter zullen worden de komende vijf jaar neemt af naarmate de leeftijd stijgt, terwijl -plussers relatief vaak een verslechtering verwachten (zie bijlage, tabel ).

64 . GEZONDHEID EN PERSOONLIJK WELBEVINDEN Waardering persoonlijk leven en maatschappelijke situatie Een 'goede gezondheid'is het meest gewaardeerde goed in de Nederlandse samenleving. Fysieke of psychische gezondheidsproblemen bepalen in belangrijke mate het persoonlijk welbevinden en belemmeren een actieve deelname aan de maatschappij. In dit hoofdstuk wordt aan deze aspecten van de leefsituatie aandacht besteed. Achtereenvolgens wordt ingegaan op gezondheid (paragraaf.) en persoonlijk welbevinden (paragraaf.).. Gezondheid Sterftecijfers zijn een relevante maat voor de gezondheidstoestand van de bevolking, ondanks het feit dat zij hiervan een onvolledig beeld geven. Zij zeggen immers alleen iets over de levensverwachting, maar niet over de kwaliteit van het leven, bijvoorbeeld over psychische problemen en chronische aandoeningen. Sterftecijfers geven echter wel een goed beeld van kwetsbare wijken. Naast deze 'objectieve' indicator, kijken we in deze paragraaf ook naar de gezondheidsbeleving en de toekomstverwachting ten aanzien van de gezondheid. Jaarlijks-pye/rlijclt orïgeveer.,% Van de Dbrdtse bevolking. Op wijkniveau is er een ^iir rnetfde'je'eftij(jsripbduw in.de'wijk, Ruirti zeven op de tien Dordtenaren ervaren hun gézoridhéici, als Izè'ër) góedif S^ noemt Öeze 'nïetiö best' of 'slecht'. Gemiddeld geeft de C^rdtse bevolking een, voorde eigen gezondheid. "',' ' " j *'" J ' ' ' - ',. r '*''- * i,', M i - l ' i -, Afloohtonefi er» ouderen erxaréh en Iwèardë'ron hun gezondheid "minder vaak als' gofed-.. Sterftecijfers In tabel. wordt inzicht gegeven in de sterftecijfers in Dordrecht voor de jaren en. In is,% van de bevolking overleden; in was dit %. Tabel. wijk Overledenen in Dordrecht in en, naar wijk. aantal overledenen aandeel overledenen Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Bron: GBA-Dordrecht,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%.%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%,%

65 Sterftecijfers zijn het hoogst in Crabbehof/Zuidhoven en Nieuw-Krispijn (,%), gevolgd door Wïelwijk, de Staart en Dubbeldam (,%,,% en,%). Dit beeld is vrijwel identiek aan dat in. De sterftecijfers hangen sterk samen met het aandeel ouderen. De genoemde wijken herbergen de meeste -plussers: in Crabbehof/ Zuidhoven betreft het % van de inwoners, in Dubbeldam %, in Nieuw-Krispijn %, in de Staart % en in Wielwijk %. Tussen deze wijken zien we echter wel verschillen. Zo is in Dubbeldam het sterftecijfer in verhouding tot het aandeel - plussers relatief laag. In Stadspolders en Sterrenburg wonen vrij weinig -plussers en deze wijken staan bekend om het feit dat het wijken zijn waar veel jonge mensen naar toe trekken. Dit is een reden waarom het sterftecijfer in deze wijken relatief lager ligt dan in de andere wijken... Ervaren gezondheid Tabel. geeft en beeld van wat de Dordtenaren zelf van hun gezondheid vinden. Tabel. Waardering van de eigen gezondheid in Dordrecht, naar wijk (in procenten). wijk (zeer) goed gaat wel niet zo best slecht Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Ruim zeven op de tien (%) inwoners van Dordrecht waardeert de eigen gezondheid als goed tot zeer goed, % zegt dat het wel gaat en % vindt dat het niet zo best of zelfs slecht gesteld is met de gezondheid. In Wielwijk en in de Noordflank vindt één op de tien ( %) inwoners dat het niet al te best of zelfs slecht gesteld is met de gezondheid. In Wielwijk is tegelijkertijd het aandeel inwoners dat vindt dat het (zeer) goed met hun gezondheid gesteld is relatief laag (%). Allochtonen beoordelen hun gezondheid minder vaak als (zeer) goed dan autochtonen. Ook is het aandeel inwoners dat de gezondheid als (zeer) goed ervaart is duidelijk lager onder de -plussers dan onder de jongeren ( t/m jaar; zie bijlage, tabel )... Oordeel gezondheid Om de waardering en een totaaloordeel van de fysieke gezondheid in kaart te brengen is de Dordtenaren ook gevraagd voor hun gezondheid een rapportcijfer te geven tussen de (zeer slecht) en de (zeer goed). Gemiddeld geven de Dordtenaren een, (in een,) als rapportcijfer voor de eigen gezondheid. De bewoners van Wielwijk en Nieuw-Krispijn geven, vergeleken met de andere Dordtse wijken, gemiddeld het laagste cijfer (,) en bewoners van Dubbeldam (,) en Stadspolders (,) gemiddeld het hoogste cijfer (bijlage, tabel ).

66 Ook hier zien we dat allochtonen gemiddeld een lager cijfer geven voor hun gezondheid dan autochtonen (, versus,) en dat -plussers een lager cijfer geven dan mensen van t/m jaar (, versus,; zie bijlage, tabel )... Toekomstverwachting gezondheid In tabel. staat of de inwoners van Dordrecht denken dat hun gezondheid de komende vijf jaar zal veranderen. Tabel. wijk Mate waarin de inwoners van Dordrecht verwachten dat hun gezondheid de komende vijf jaar zal veranderen, naar wijk (in procenten). zal niet veranderen zal beter worden zal slechter worden weet niet Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Ruim zes op de tien Dordtenaren (%) heeft geen idee van de ontwikkeling van hun gezondheid de komende vijf jaar. Iets minder dan een kwart (%) verwacht geen verandering, % verwacht verbetering en % verwacht verslechtering. Deze percentages komen vrijwel overeen met de percentages uit. In Nieuw-Krispijn, waar gemiddeld een, gegeven wordt voor de eigen gezondheid verwacht een relatief groot aandeel (%) dat hun gezondheid de komende vijf jaar zal verslechteren maar ook een relatief groot aandeel (%) dat deze zal verbeteren. Verder valt vooral op dat in Wielwijk bijna drie kwart van de bewoners deze vraag niet heeft beantwoord. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt het aandeel inwoners dat verwacht dat de gezondheid zal verslechteren toe, terwijl het aandeel dat verwacht dat de gezondheid zal verbeteren juist afneemt (bijlage, tabel ). Voor een uitgebreide analyse van de fysieke gesteldheid van de Dordtenaar wordt verwezen naar een in verricht onderzoek van het SGB in samenwerking met de GGD Zuid-Holland Zuid. Hierin worden zaken zoals leefstijl, een gezondheidsprofiel, het voorkomen van ziektes en o.a. de medische consumptie van de Dordtenaren uitgebreid uiteengezet. Gezondheidsmonitor Zuid-Holland Zuid. Dordrecht: SGB/GG&GD HZ, juni

67 . Persoonlijk welbevinden In deze paragraaf komt het persoonlijk welbevinden van Dordtenaren aan bod. Hierbij wordt zowel ingegaan op hoe mensen tegen zichzelf aankijken, hoe zij hun persoonlijk geluk waarderen en in welke mate zij tevreden zijn met hun leven Op de indicator 'persoonlijk welbevinden' scoort de Dordtse bevolking anno gemiddeld êën, {maximale score = ), Zes op de' tien inwoners beschouwen zichzelf als,even gelukkig afs de meeste mensen in hun omgeving, een derde voelt zich gelukkiger en % voelt,zich minder gelukkig.voor hun gevoel van persoonlijk 'geluk geven ze gemiddeld een ruime voldoende (rapportcijfer',k Ditzelfde cijfer kennen ze gemiddeld loe aan hun tevredenheid over hun leven. Deze'cijfers verschillen nauwelijks van 'die "in. Allochtonen,.alleenstaanden en alleenstaande ouders beschouwen zich vaker als min^je'r, gelukkig dan'a^dejeh.eh Waarderen, hurj g'iély'k oofelager '! n g e n.,,_ ^,. a "-'', - <',.>,: '' "f=,_ ','% -.. Indicator persoonlijk welbevinden Op basis van een aantal uitspraken over het persoonlijk leven waarvan de inwoners van Dordrecht moesten aangeven of deze voor hen juist of onjuist waren, is een score gemaakt die weergeeft hoe mensen tegen zichzelf aankijken en in hoeverre zij 'lekker in hun vel' zitten (zie kader). Wij beschouwen deze als een indicator voor persoonlijk welbevinden. Indicator persoonlijk welbevinden gebaseerd op de antwoorden op elf uitspraken: Ik maak mij vaak zorgen over de moeilijkheden die ik heb in de omgang met anderen. Andere mensen lijken zich vaak te storen aan de dingen die ik doe of zeg. Vanwege het soort persoon dat ik ben, heb ik in het leven niet zoveel bereikt als ik had gewild. Ik voel me in veel opzichten gelijkwaardig aan andere mensen. Ik heb over het algemeen een positief beeld van mezelf. In de meeste dingen ben ik net zo goed als veel anderen. Mensen zoals ik hebben niet veel kans om in het leven succesvol te zijn. Soms denk ik dat ik nooit ergens goed in zal worden. Ik heb niet het gevoel dat ik trots op mezelf kan zijn. Ik ben tevreden over hoe ik eruit zie. Andere mensen begrijpen snel wat ik bedoel. De indicatorscore loopt van O (laag) tot (hoog). De Dordtse bevolking scoort op deze indicator gemiddeld een, (tabel,) Deze score is identiek aan die in. Bewoners van Dubbeldam scoren het hoogst (,); Wielwijk springt er in negatieve zin uit met een relatief lage score (,). Autochtonen hebben een hogere gemiddelde score op de indicator 'persoonlijk welbevinden' dan allochtonen (, versus,). Daarnaast hebben alleenstaande ouders een relatief lage score vergeleken met gehuwden/samenwonenden (, versus,; zie bijlage, tabel ).

68 Tabel. Gemiddelde indicatorscore 'persoonlijk welbevinden', naar wijk wijk gemiddelde Binnenstad, Noordflank, Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn, Het Reeland, Staart, Wielwijk, Crabbehof/Zuidhoven, Sterrenburg, Dubbeldam, Stadspolders, Dordrecht, Dordrecht, Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni.. Ervaren persoonlijk geluksgevoel In tabel. staat vermeld in welke mate Dordtenaren zich anno gelukkiger of ongelukkiger voelen dan de meeste mensen in hun omgeving. Tabel. wijk Mate waarin de Dordtenaren zich (on)gelukkiger voelen dan de meeste mensen in hun omgeving, naar wijk (in procenten) (veel) minder gelukkig even gelukkig (veel) gelukkiger Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Zes op de tien Dordtenaren (%) voelen zich even gelukkig als de meeste mensen uit hun omgeving, % voelt zich gelukkiger en % voelt zich ongelukkiger. Deze percentages zijn identiek aan die in. Inwoners van Dubbeldam en de Noordflank voelen zich relatief vaak gelukkiger dan anderen, terwijl inwoners van Wielwijk zich juist wat minder vaak gelukkiger en wat vaker minder gelukkig voelen dan de meeste andere in hun omgeving. Allochtonen beschouwen zichzelf vaker dan autochtonen als minder gelukkig dan de mensen in hun omgeving (% versus %). Daarnaast zeggen meer alleenstaanden en alleenstaande ouders dat zij minder gelukkig zijn dan de mensen in hun omgeving (% en %). Gehuwden of samenwonenden zonder kinderen menen relatief vaak dat zij gelukkiger zijn dan de meeste mensen in hun omgeving (%; zie bijlage, tabel ).

69 .. Oordeel persoonlijk geluksgevoel Anno geven de Dordtenaren, net als in, voor hun persoonlijk geluksgevoel gemiddeld een, op een schaal van (zeer slecht) tot (zeer goed) (zie bijlage, tabel ). Bewoners van Dubbeldam geven het hoogste cijfer (,), bewoners van Wielwijk het laagste (,). Autochtone inwoners geven een iets hoger gemiddeld rapportcijfer (,) voor hun persoonlijk geluk dan allochtone inwoners (,). Verder geven alleenstaande ouders (,) en mensen die bij hun ouders inwonen (,) een lager rapportcijfer voor hun persoonlijk geluk dan gehuwden/samenwonenden met of zonder kinderen (,; zie bijlage, tabel ). Er blijkt een verband te bestaan tussen de financiële situatie waarin mensen verkeren en de waardering van hun persoonlijk geluk. In tabel. worden de gegeven rapportcijfers voor het persoonlijk geluk uitgezet tegen de financiële situatie. Ongeveer éénderde van de mensen die schulden moeten maken of spaarmiddelen moeten aanbreken geven gemiddeld een of lager voor hun persoonlijk geluk. Bij de groepen die net rond kunnen komen of zelfs geld over kunnen houden is dit aandeel aanzienlijk lager. Tabel. Gegeven rapportcijfer voor persoonlijk geluk uitgezet tegen de financiële situatie waar men in verkeert (in procenten) rapportcijfer moet schulden moet kan precies kan beetje geld kan veel geld maken spaarmiddelen rondkomen overhouden overhouden aanbreken of lager en hoger Bron: Stadspanel Dordrecht, juni Ook de waardering van de fysieke gezondheid hangt samen met het gegeven cijfer voor het persoonlijk geluk. Naarmate men de eigen gezondheid beter vindt stijgt ook het gegeven cijfer voor het persoonlijk geluk. Gevraagd naar de verwachting over het persoonlijk geluksgevoel voor de komende vijf jaar, geeft % aan dit niet te weten, % meent dat dit niet zal veranderen, % verwacht dat dit beter zal worden en % dat dit slechter zal worden. Deze percentages zijn vrijwel identiek aan die in... Tevredenheid leven Om te weten te komen hoe tevreden de Dordtenaren zijn over hun leven is hen gevraagd een rapportcijfer te geven voor de mate waarin zij tevreden zijn met hun leven. Gemiddeld geven zij een, (in was dat een,). Het cijfer is gelijk aan het gemiddeld rapportcijfer dat de Dordtenaren aan hun persoonlijk geluk geven. Op wijkniveau doen zich verschillen in het gegeven gemiddeld rapportcijfer voor tussen inwoners van Wielwijk (,) en Dubbeldam (,; zie bijlage, tabel ). Verder zijn er dezelfde verschillen tussen groepen die we ook bij de waardering van het persoonlijk geluk zagen: autochtonen zijn tevredenen met hun leven dan allochtonen (, versus,) en gehuwden/samenwonenden (,) tevredenen dan alleenstaanden (,) en mensen die bij hun ouders wonen (,). Ook voor de tevredenheid met het eigen leven is gevraagd naar de toekomstverwachtingen van de Dordtenaren in de komende vijf jaar. De resultaten zijn vrijwel identiek aan die van de verwachtingen ten aanzien van het persoonlijk geluk: % wist geen antwoord, % denkt even tevreden te blijven met hun leven, % denkt meer tevreden te zullen worden en % minder tevreden. Dit is vrijwel gelijk aan de situatie in.

70 . Maatschappelijke achterstelling Een belangrijk aspect van hoe mensen tegen hun leven aankijken is in hoeverre zij zich achtergesteld of gediscrimineerd voelen In deze paragraaf wordt dit behandeld. Gevraagd npar gevöelèns ; van maatschappelijke achterstelling geeft de overgrote meerderheid aan ever» goed of beter af jbé.zjjri <tón anderen:,% voelt zich 'achtergèstérd bil mensen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond en % ï>ij mensen in de directe woonomgeving: Van de Üordtênaren voelt % zich wel eens gedis,crimineerd,,,. Allochtonen voelen zich;vaker achtergesteld, en gediscrimineerd dan autochtonen... Gevoel van maatschappelijke achterstelling In tabel. staat vermeld in welke mate de Dordtenaren zichzelf, vergeleken met mensen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond, achtergesteld voelen of zich juist beter af voelen. Tabel. Aandeel inwoners van Dordrecht dat zich vergeleken met anderen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond achtergesteld voelen, naar wijk (in procenten) wijk voelt zich achtergesteld voelt geen verschil voelt zich beter af Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof/Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Drie kwart (%) van de inwoners van Dordrecht voelt zich vergeleken met anderen met eenzelfde maatschappelijk achtergrond even goed af, % voelt zich beter af en % voelt zich achtergesteld. Deze percentages verschillen niet veel van die in. In Wielwijk voelt een relatief groot aandeel van de bewoners (%) zich achtergesteld in vergelijking met anderen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond; ook voelt men zich daar relatief minder vaak beter af (%) dan anderen. In Dubbeldam voelt een relatief groot deel (%) van de inwoners zich juist beter af dan anderen en niemand voelt zich achtergesteld. Allochtone inwoners voelen zich vergeleken met autochtone inwoners veel vaker achtergesteld (% versus %) en zij voelen zich wat minder vaak beter af ( % versus %; zie bijlage, tabel ). Vervolgens is gevraagd of men zich wel of niet achtergesteld voelt ten opzichte van mensen in de directe woonomgeving. In tabel. worden de resultaten weergegeven.

71 Tabel. wijk Aandeel van de inwoners van Dordrecht dat zich achtergesteld voelt bij mensen in de directe woonomgeving, naar wijk (in procenten) voelt zich achtergesteld voelt geen verschil voelt zich beter af Binnenstad Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Het Reeland Staart Wielwijk Crabbehof /Zuidhoven Sterrenburg Dubbeldam Stadspolders Dordrecht Dordrecht Ook hier voelt de meerderheid van de Dordtenaren (%), net als in, zich niet verschillend behandelt dan andere mensen in de directe woonomgeving, een vijfde (%) voelt zich beter af en % voelt zich achtergesteld. Deze verdeling komt sterk overeen met die in tabel. naar de mate waarin men zich achtergesteld voelt bij mensen met eenzelfde maatschappelijke achtergrond. Een relatief groot aandeel mensen uit Wielwijk (%) voelt zich achtergesteld vergeleken met mensen in de directe woonomgeving. Relatief weinig mensen uit Oud-Krispijn ( %) en Stadspolders (%) voelen zich beter af dan andere mensen uit de directe woonomgeving. Allochtone inwoners voelen zich relatief vaker achtergesteld vergeleken met anderen in de directe woonomgeving dan autochtonen (% versus %), maar er is vrijwel geen verschil in het aandeel dat zich beter af voelt (% allochtonen versus % autochtonen; zie bijlage, tabel ). Relatief gezien voelen mensen in de leeftijd - jaar zich vaker beter af dan anderen in hun directe woonomgeving (%) dan mensen ouder dan jaar (%)... Gevoel van discriminatie Op de vraag of zij zich om een bepaalde reden gediscrimineerd voelen zegt % van de Dordtenaren 'ja' (tabel.). Dat was in ook het geval. Tabel. Aandeel van de Dordtenaren dat zich gediscrimineerd voelt, naar etniciteit (in procenten) aandeel dat zich wel eens gediscrimineerd voelt etniciteit autochtoon allochtoon. totaal Ongeveer één op de zeven autochtone (%) en bijna een kwart van de allochtone inwoners van Dordrecht (%) voelt zich wel eens gediscrimineerd (tabel.). Net als in noemen ook hier allochtonen hun buitenlandse afkomst als belangrijkste reden voor het gevoel gediscrimineerd te worden. Het betreft hier dan directe discriminatie (gediscrimineerd worden om de afkomst c.q. huidskleur) maar ook indirecte discriminatie (stereo-typering). Autochtonen noemen vaak positieve discriminatie van alloentonen, vrouwen, herintreders etc. als een vorm van discriminatie waar zij last van hebben. Verder worden als redenen discriminatie op grond van geslacht, leeftijd, religieuze overtuiging, seksuele geaardheid, uiterlijk, alleenstaand zijn en ziekte, handicap of invaliditeit genoemd.

72 . SAMENLEVEN IN DIVERSITEIT Beleving van de multiculturele samenleving De mondiale samenleving brengt verschillende culturen over de hele wereld met elkaar in contact, zo ook in Dordrecht. De Dordtse bevolking omvat een veelheid aan verschillende etnische groepen en we kunnen dan ook met recht spreken van een multiculturele samenleving. Hoe kijken de inwoners van Dordrecht nu aan tegen dit 'samenleven in diversiteit'? Deze vraag wordt in dit hoofdstuk behandeld. We gaan achtereenvolgens in op de visie op de multiculturele samenleving (paragraaf.) en (het belang van) multiculturele contacten (paragraaf.).. Visie op de multiculturele samenleving In ^^hééft bijna [de helft van deöórdtse^bevolkïng'een positieve;visiefop.de aanwezigheid, van, allochtonen, jbijna vier op de,tien ziet dit "vooraf, als problematisch én èércbp de tien staat hier neutraal ^tegenover.'deze Visje is in twee Jaar nauwelijks gewijzigd,, '» j ' r, j *"** " f > t- r ( -, * *T "* rt f *i Allochtontén staéin 'vaker posrüefxtegênóv'èr* 'de 'aanwezigheid van''allochtonen irt tjordrecht dan aütöchtoner*. ' v - " '-' - > "' /, "" -< «~ '- >< * '- > " aütofchtörïen. J " In tabel. staat vermeld hoe de Dordtenaren in het algemeen de aanwezigheid van mensen met een andere allochtone en veelal daarmee een andere culturele achtergrond zien. Tabel. Visie van de Dordtenaren op de aanwezigheid van mensen met allochtone afkomst in Dordrecht, naar etniciteit (in procenten) autochtoon allochtoon Dordrecht Dordrecht ik vind het een verrijking het geeft soms problemen maar is toch positief het schept teveel problemen om het leuk te vinden ik vind het maar niets het maakt mij niet uit weet niet/geen mening Bron: Stadspanel Dordrecht, juni en juni Van de Dordtenaren vindt % de aanwezigheid van mensen met een allochtone afkomst positief: het merendeel vindt het positief al geeft het soms problemen en een kleine groep vindt het een verrijking. Een derde (%) geeft aan dat het te veel problemen schept om het leuk te vinden en een kleine minderheid vindt het 'maar niets'. Vergeleken met is dit beeld niet veel veranderd. Wel is het aandeel mensen dat aangeeft dat het te veel problemen schept iets gestegen en het aandeel onverschilligen ('maakt me niets uit') met eenzelfde percentage gedaald. Allochtonen zijn vaker dan autochtonen positief over de aanwezigheid van -andere- allochtonen in Dordrecht (% versus %), maar toch geeft ook van deze groep één op de tien aan dat het te veel problemen schept om het leuk te vinden (tabel.).