Bepaalde Integraal (Training) Wat reken je uit als je een functie integreert

Vergelijkbare documenten
Training integreren WISNET-HBO. update aug 2013

Primitiveren. Omgekeerd differentiëren (primitieve bepalen)

Wisnet-HBO. update maart. 2010

Omwentelingslichamen

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts

integreren is het omgekeerde van differentiëren

Standaardafgeleiden. Wisnet-HBO. update maart 2011

Rekenregels voor het differentiëren. deel 1

11.0 Voorkennis. Optellen alleen bij gelijknamige termen: 3a 3 + 4a 3 = 7a 3. Bij macht van een macht exponenten vermenigvuldigen: (a 5 ) 4 = a 20

WISNET-HBO NHL update jan. 2009

K.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren:

1. Orthogonale Hyperbolen

(g 0 en n een heel getal) Voor het rekenen met machten geldt ook - (p q) a = p a q a

Exacte waarden bij sinus en cosinus

Zomercursus Wiskunde. Katholieke Universiteit Leuven Groep Wetenschap & Technologie. September 2008

Rekenregels voor het differentiëren

Wiskunde - MBO Niveau 4. Eerste- en tweedegraads verbanden

Inhoud college 5 Basiswiskunde Taylorpolynomen

8. Differentiaal- en integraalrekening

Primitieve functie Als f : R --> R continu is op een interval, dan noemt men F : R --> R een primiteive functie of

Analyse I. 2. Formuleer en bewijs de formule van Taylor voor een functie f : R R. Stel de formules op voor de resttermen van Lagrange en Liouville.

OPPERVLAKTEBEREKENING MET DE TI83

Het oplossen van goniometrische vergelijkingen een alternatieve handleiding voor HAVO wiskunde B

Differentiëren. Training met de rekenregels en de standaard afgeleiden

Functies en symmetrie

Zomercursus Wiskunde. Module 4 Limieten en asymptoten van rationale functies (versie 22 augustus 2011)

Logaritmische functie

Wiskunde - MBO Niveau 4. Eerste- en tweedegraads verbanden

Verbanden en functies

Checklist Wiskunde B HAVO HML

dx; (ii) * Bewijs dat voor elke f, continu ondersteld in [0, a]: dx te berekenen.(oef cursus) Gegeven is de bepaalde integraal I n = π

Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Functies en grafieken. Een eigen samenvatting maken is nuttig.

4.1 Negatieve getallen vermenigvuldigen [1]

VIDEO 4 4. MODULUSVERGELIJKINGEN

Grafieken, functies en verzamelingen. Eerst enkele begrippen. Grafiek. Assenstelsel. Oorsprong. Coördinaten. Stapgrootte.

Transformaties van grafieken HAVO wiskunde B deel 2. Willem van Ravenstein Haags Montessori Lyceum (c) 2016

6. Toon aan dat voor alle 2]0; ß [ geldt dat sin <<tan Onderstel dat de functie f afleidbaar in ]a; +1[ is en dat Toon aan dat!+1 f ) = A.!+1 f

Machten, exponenten en logaritmen

Voorbeeldtentamen Wiskunde B

Wiskundige taal. Symbolen om mee te rekenen + optelling - aftrekking. vermenigvuldiging : deling

Noordhoff Uitgevers bv

Wiskunde Vraag 1. Vraag 2. Vraag 3. Vraag 4 21/12/2008

Centrale Commissie Voortentamen Wiskunde Uitwerkingen Voortentamen Wiskunde B 11 juni 2012

Breuksplitsen WISNET-HBO NHL. update juli 20014

Voorbeeldtentamen Wiskunde B

P is nu het punt waarvan de x-coördinaat gelijk is aan die van het punt X en waarvan de y-coördinaat gelijk is aan AB (inclusief het teken).

Riemannsommen en integralen

WISNET-HBO. update aug. 2011

HOOFDSTUK 4: GONIOMETRISCHE FUNCTIES

Wiskunde - MBO Niveau 4. Eerste- en tweedegraads verbanden

Uitwerkingen H10 Integraalrekening

De grafiek van een lineair verband is altijd een rechte lijn.

sin( α + π) = sin( α) O (sin( x ) cos( x )) = sin ( x ) 2sin( x )cos( x ) + cos ( x ) = sin ( x ) + cos ( x ) 2sin( x )cos( x ) = 1 2sin( x )cos( x )

Normale Verdeling Inleiding

Tentamen Wiskunde B CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN WISKUNDE. Datum: 19 december Aantal opgaven: 5

Antwoordmodel - Kwadraten en wortels

Ijkingstoets industrieel ingenieur aangeboden door UGent en VUB op 15 september 2014: algemene feedback

Samenvatting Wiskunde Aantal onderwerpen

Uitwerkingen Mei Eindexamen VWO Wiskunde B. Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek

1.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los op: 6x + 28 = 30 10x.

toelatingsexamen-geneeskunde.be Gebaseerd op nota s tijdens het examen, daarom worden niet altijd antwoordmogelijkheden vermeld.

Samenvatting wiskunde havo 4 hoofdstuk 5,7,8 en vaardigheden 3 en 4 en havo 5 hoofdstuk 3 en 5 Hoofdstuk 5 afstanden en hoeken Voorkennis Stelling van

Noorderpoortcollege School voor MBO Stadskanaal. Reader. Wiskunde MBO Niveau 4 Periode 8. M. van der Pijl. Transfer Database

Uitwerkingen goniometrische functies Hst. 11 deel B3

H. 8 Kwadratische vergelijking / kwadratische functie

1 Rekenen met gehele getallen

Transformaties Grafieken verschuiven en vervormen

Oefentoets uitwerkingen

Opgaven bij het vormen van ruimte: van Poincaré tot Perelman

Wiskunde 2 september 2008 versie Dit is een greep (combinatie) van 3 uit 32. De volgorde is niet van belang omdat de drie

WISKUNDE 3 PERIODEN EUROPEES BACCALAUREAAT DATUM : 4 juni 2010 DUUR VAN HET EXAMEN : TOEGESTANE HULPMIDDELEN : OPMERKINGEN : Geen

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 3 november 2014

De parabool en de cirkel raken elkaar in de oorsprong; bepaal ook de coördinaten van de overige snijpunten A 1 en A 2.

Les 7 & 8: MSW Logo Mieke Depaemelaere

Uitwerkingen Mei Eindexamen HAVO Wiskunde B. Nederlands Mathematisch Instituut Voor Onderwijs en Onderzoek

Wat kan er (niet) zonder ε-δ?

Ijkingstoets industrieel ingenieur aangeboden door UGent en VUB op 30 juni 2014: algemene feedback

WISKUNDE 3 PERIODEN EUROPEES BACCALAUREAAT DATUM : 8 juni 2006 ( s morgens) DUUR VAN HET EXAMEN : 3 uur (180 minuten) TOEGESTANE HULPMIDDELEN :

Antwoordenboekje. Willem van Ravenstein

Deel 3 havo. Docentenhandleiding havo deel 3 CB

Reële functies. Deel I. 1. Rationale functies. 1. Definitie: gezien. 2. Homografische functies: zie onder

Tentamen Wiskunde B. Het gebruik van een mobiele telefoon of andere telecommunicatieapparatuur tijdens het tentamen

Voorkennis wiskunde voor Biologie, Chemie, Geografie

wiskunde B vwo 2018-I

Paragraaf 11.0 : Voorkennis

Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Buiging van een belaste balk

Functies. Verdieping. 6N-3p gghm

y = 25 x y = 25 x y = 25 x 2 is het functievoorschrift dat bij de bovenste

IJkingstoets Industrieel Ingenieur. Wiskundevragen

1.1 Lineaire vergelijkingen [1]

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Hertentamen 2 januari 2014

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Hertentamen 23 december 2014

Wiskunde voor relativiteitstheorie

7 De getallenlijn = -1 = Nee = 0 = = = 7 -7 C. -2 a 1 b 4 = a b -77 = -10

Correcties en verbeteringen Wiskunde voor het Hoger Onderwijs, deel A.

Oefenopgave. 3 uur Wiskunde. R.A.Jongerius

Transformaties van grafieken HAVO wiskunde B deel 1

Transcriptie:

Bepaalde Integraal (Training) WISNET-HBO update april 2009 Wat reken je uit als je een functie integreert De betekenis van de integraal is een optelling van uiterst kleine onderdelen. In dit voorbeeld is het de optelling van de oppervlaktes van heel veel smalle strookjes met breedte dx en waarvan de hoogte steeds de functiewaarde is. Het integraalteken is eigenlijk een vervormde S die staat voor sommatie. De grenzen van de integraal bepalen het begin en eindpunt van de te nemen sommatie. Merk op dat de functiewaarden ook wel eens negatief zijn en dat je dan in feite een

negatieve bijdrage berekent van de sommatie. script van de figuur De bepaalde integraal Zoals in de les van de primitieve uiteengezet is, is de onbepaalde integraal Hierin is. Afleiding De primitieve bepalen betekent in feite de functie bepalen waarvoor geldt dat Anders geschreven: Links en rechts maal dx: df = f dx De betekenis van df is een klein stukje toename van F. De betekenis van f dx betekent de functiewaarde f maal een kleine toename van x. Nu links en rechts integreren (alle kleine stukjes optellen) waarbij alle kleine toenamen df tesamen F oplevert. Je kunt je voorstellen dat als je de functie F gevonden hebt, dat ook waarbij C een constante is. Immers de afgeleide van een constante is gelijk aan 0. voldoet, Bij de bepaalde integraal worden er delen van oppervlakken onder de grafiek van f opgeteld.

Ga na dat als je onder de grafiek de oppervlakte moet uitrekenen van tot, dat je dan ook net zo goed de oppervlakte van q tot b kunt nemen en daarvan aftrekken de oppervlakte onder de grafiek van q tot a. = voorbeeld script van de figuur

Bereken de primitieve van de functie. Bereken vervolgens. De berekening van de oppervlakte tussen grafiek en horizontale as In het volgende voorbeeld wordt de oppervlakte bepaald tussen de grafiek van de functie f en de x-as. We moeten hierbij rekening houden dat de functiewaarden ook wel eens negatief kunnen zijn De negatieve bijdragen van de oppervlakte moeten weer positief gemaakt worden om de

échte oppervlakte te berekenen. Het duidelijkst is om de oppervlakte in etappes te berekenen. Het blauwe gedeelte van tot is een positieve bijdrage en het grijze gedeelte van tot zal een negatieve bijdrage leveren omdat de functiewaarde daar negatief is. Berekening van de oppervlakte in gedeelten

Berekening van de nulpunten om te weten wat de grenzen van de integraal moeten zijn. script van de figuur 0 3 4

11.83333333 Berekening van de oppervlakte in één keer Handiger is als je over het hele integratietraject van a tot c de absolute waarde van de functie neemt. Alle functiewaarden worden dan in feite positief gemaakt en je krijgt de echte oppervlakte in een keer met: In feite wordt de grafiek van de functie dan als volgt waarbij alle negatieve waarden positief gemaakt worden. Inderdaad is met het integreren van deze functie in één keer de ware oppervlakte te bepalen.

Oppervlakte tussen twee grafieken Bij het berkenen van de oppervlakte tussen twee grafieken hou je in het achterhoofd weer de optelling van de strookjes in gedachten. Zie de figuur hieronder waar het grijsgekleurde oppervlak bepaald wordt.. Wat je nodig hebt is de functievoorschriften van de functie g en de functie g. Verder heb je ook het snijpunt nodig van de twee grafieken van deze functies. Neem in gedachten de optelsom van de staafjes onder de grafiek van de functie g. De staafjes hebben hoogte g en breedte dx waarbij x loopt van 0 tot a (het snijpunt). Vervolgens neem je de staafjes onder de grafiek van functie g. Deze staafjes hebben hoogte g en breedte dx waarbij x loopt van a tot.

Het berekenen van het snijpunt A Het snijpunt van de twee grafieken is het punt A waarvoor de x-waarde gelijk is aan het getal a.

1.054860374 Schript van de figuur van de oppervlakte

Berekening van de oppervlakte Bedenk weer dat het een optelling van allemaal verticale strookjes kan zijn en doe het in twee gedeelten. Eerst het stuk onder de grafiek van g waarbij x loopt van 0 tot a. Vervolgens het stuk onder de grafiek van f waarbij x loopt van a tot oneindig. Training oppervlaktebepaling Aanwijzing bij de volgende oefeningen: Denk steeds aan de verticale staafjes ter hoogte f en ter breedte dx om de optelling te doen. oefening 1 Stel de integraal op van de oppervlakte van de gearceerde figuur waarbij de randen gevormd worden door de cosinus en de sinusfunctie.

Bereken daarna het antwoord. antwoord berekening oefening 2 Stel de integraal op van de oppervlakte van de gearceerde figuur waarbij de randen gevormd worden door de cosinus en de sinusfunctie. Bereken daarna het antwoord. antwoord

berekening oefening 3 Stel de integraal op van de oppervlakte van de gearceerde figuur waarbij de randen gevormd worden door de cosinus en de sinusfunctie. antwoord berekening oefening 4 Stel de integraal op van de oppervlakte van het lichtgrijze gebied tussen de functies van de sinus en de cosinus. Bereken vervolgens de integraal. antwoord berekening

Figuren