SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 614 van VERA JANS datum: 8 mei 2017 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Gezndheidsprfiel gedetineerden - Onderzeksresultaten Tussen 15 december 2014 en 15 december 2015 liep er in verschillende Vlaamse gevangenissen een nderzek naar het gezndheidsprfiel van gedetineerden. In het antwrd p mijn eerdere parlementaire vraag hierver specificeerde de minister dat in het nderzek werd gepeild naar de algemene gezndheidstestand en gezndheid gerelateerd gedrag van gedetineerden, alsk de determinanten die de gezndheid van gedetineerden beïnvleden. De fcus lag p de mentale gezndheid, gedrag, attitude en mtivatie tt verandering m.b.t. rken, geznde veding en beweging. Er waren k enkele vragen mtrent SOA s, grensverschrijdend gedrag en slaapkwaliteit alsk individuele kenmerken en kenmerken van detentie. Inzake de geestelijke gezndheid van gedetineerden werden er specifieke vragen gesteld mtrent angst, zelfmrdgedachten en depressieve gedachten. 1. Heveel gedetineerden werden bevraagd in het kader van dit nderzek? Graag een verzicht per gevangenis. 2. He verhudt het aantal ndervraagde gedetineerden zich tt de ttale ppulatie? Graag een verzicht per gevangenis? 3. Wat is de verhuding mannen-vruwen in het nderzek? He verhudt dit aantal zich tt de ttale ppulatie gedetineerden? 4. Wat zijn de belangrijkste bevindingen uit het nderzek? Graag een verzicht per thema. 5. Welke beleidscnclusies trekt de minister hieruit? 6. Welke zijn de belangrijkste bevindingen uit het nderzek specifiek wat de geestelijke gezndheid van gedetineerden betreft? 7. Welke beleidscnclusies trekt de minister uit het nderzek? 8. Zijn er in de resultaten significante verschillen pgemerkt tussen de verschillende gevangenissen? Z ja, welke? Welke verklaring heeft de minister hiervr? Welke beleidscnclusie trekt hij hieruit?
9. Zal de minister p basis van de resultaten van dit nderzek bijsturingen den p vlak van preventie en/f (geestelijke)gezndheidszrg in de Vlaamse gevangenissen? Z ja, welke? 10. Is de studie publiek? Z ja, kan de minister deze vermaken?
JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ANTWOORD p vraag nr. 614 van 8 mei 2017 van VERA JANS 1. Gevangenis Vrpgestelde aantal (idealiter) Aantal bereikte respndenten (ttaal) Mannen Vruwen 82 61 21 1 Antwerpen 100 (waarvan 25 vruwen) 2 Beveren 100 80 80 / 3 Brugge 90 (waarvan 25 92 76 16 vruwen) 4 Dendermnde 80 61 91 / 5 Gent 100 (waarvan 25 57 46 11 vruwen) 6 Hasselt 100 (waarvan 25 108 83 25 vruwen) 7 Hgstraten 60 53 53 / 8 Leuven- 80 41 41 / Centraal 9 Leuven-Hulp 80 41 41 / 10 Merksplas 50 49 49 / 11 Turnhut 80 83 83 / 12 Wrtel 80 70 70 / TOTAAL: 1000 (waarvan 100 vruwen) 817 744 73 In ttaal hebben 817 gedetineerden in de 12 deelnemende gevangenissen de vragenlijst ingevuld. 35 van hen hebben echter minder dan de helft van de vragen ingevuld, waardr de kwaliteit van de data die zij aanleverden nvldende betruwbaar was. Daarm is beslist m deze 35 vragenlijsten niet in rekening te brengen bij de finale analyses. Dit brengt het ttale aantal geldige respndenten p 782. 2. De scidemgrafische samenstelling van de nderzeksppulatie is gebaseerd p de ppulatiedaglijsten van de deelnemende gevangenissen in de peride waarin de bevraging drging. De daglijsten van de participerende gevangenissen werden bij FOD Justitie pgevraagd p drie verschillende data, afhankelijk van de timing vr de datacllectie in elke specifieke gevangenis. Vr Brugge en Hasselt waren dit daglijsten van 8 juli 2015. Vr de gevangenissen Antwerpen, Dendermnde, Gent, Hgstraten, Leuven-Centraal, Merksplas en Wrtel werd de daglijst van 15 juli 2015 aangeleverd. Vr de gevangenissen Beveren, Leuven-Hulp en Turnhut was dit de daglijst van 1 september 2015.
Gevangenis Ppulatie p datum (8/07; 15/07 f 1/09/2015 zie hierbven) 1 Antwerpen 567 82 2 Beveren 296 80 3 Brugge 742 92 4 Dendermnde 179 61 5 Gent 344 57 6 Hasselt 521 108 7 Hgstraten 169 53 8 Leuven- 117 41 Centraal 9 Leuven-Hulp 179 41 10 Merksplas 198 49 11 Turnhut 232 83 12 Wrtel 229 70 TOTAAL: 817 Aantal bereikte respndenten (ttaal) 3. Er is vrpgesteld m het aantal vruwelijke gedetineerden te versampelen (N=100). Dit hudt in dat meer vruwen zijn bevraagd dan dat er zich prprtineel in de gevangenis bevinden. Op deze manier is deze substeekpref vruwelijke gedetineerden grt geneg m betruwbare uitspraken te den ver de resultaten van de vruwelijke gedetineerden als subppulatie en m vergelijking met de mannelijke gedetineerden mgelijk te maken. 4. Fysieke gezndheid: - 51,2% van de gedetineerden geven aan een gede gezndheid te hebben. 21,8% van de gedetineerden verklaren een slechte gezndheid te hebben, 26,6% evalueert hun gezndheid als zeer slecht. Er is een significant verband met aantal uren p cel (minder uren p cel, geeft een psitievere inschatting van de eigen gezndheid) Er is een significant verband met detentieduur (meer mensen met lange detentie (5 jaar f meer) geven aan in slechte f zeer slechte gezndheid te verkeren dan in gede gezndheid) Gedetineerden schatten in verhuding met de algemene bevlking vaker hun gezndheid als (zeer) slecht f redelijk in (respectievelijk 48,4% en 25,9%) - Ongeveer twee derde (69,6%) van de gedetineerden heeft in de afgelpen vier weken enige vrm (heel licht tt heel hevig) van lichamelijke pijn ndervnden. Uit bijkmende analyses blijkt dat het aandeel persnen dat lichamelijke pijn rapprteert structureel hger ligt binnen dan buiten de gevangenismuren - Het gemiddelde BMI van de bevraagde gedetineerden bedraagt 25,6. Bijna de helft (47,3%) van de gedetineerden bevindt zich in de nrmale gewichtscategrie (BMI tussen 18,5 en 25). Meer dan een derde (37,5%) van de ppulatie lijdt aan vergewicht (BMI 25) en bij 13,0% van de gedetineerden is er sprake van besitas (BMI 30). Mentale gezndheidsprblemen: - Stress-scre (schaal van 3 tt 15): gedetineerden scren gemiddeld 8,4. Gedetineerden in mn-cel scren zelfs 9,3 - Slaap: bij meer dan de helft van de gedetineerden (55,3%) is een slaapstrnis mgelijk aanwezig. In de algemene ppulatie is dit slechts 22,5% (= significant verschil)
- Angst-scre (schaal waarbij tussen 8 en 10 wijst p een mgelijke strnis, bij scre hger dan 10 is een strnis waarschijnlijk): bij gedetineerde bedraagt deze 8,5. Bij één p vijf van de bevraagde gedetineerden (20,1%) is de scre vldende hg m te spreken van een mgelijke angststrnis Daarenbven is bij één p drie gedetineerden (35,9%) de scre z hg dat de aanwezigheid van een angststrnis waarschijnlijk is. - Depressie-scre (idem schaal angst): de scre bij gedetineerden is gemiddeld 7,3 Bijna een kwart (23,4%) van de gedetineerden heeft een scre die mgelijke depressieve strnis laat vermeden. En 26% van de steekpref heeft een dermate hge scre dat een depressieve strnis bij hen waarschijnlijk is. - Veerkracht (schaal van 2 tt 10, he hger, he meer veerkracht): gemiddelde van gedetineerden is 6,23 - Zelfmrdgedachten en pgingen (vragen ls van detentie): Meer dan één p drie (37,6%) dacht it aan zelfmrd 20,3% dacht aan zelfmrd in de vrbije 12 maanden 22,9% heeft it een pging ndernmen 6% deed dat in de vrbije 12 maanden Rken: - 69,6% van de gedetineerden rkt (algemene bevlking: 23,6%) 62,2% rkt dagelijks 24,2% is zware rker (meer dan 20 sigaretten per dag) - Passief rken: Ongeveer driekwart (72,6%) van de bevraagde gedetineerden wrdt in zijn/haar eigen cel bltgesteld aan tabaksrk Bij bijna de helft van de gedetineerden lpt de tijd dat ze bltgesteld wrden aan tabaksrk p cel p tt meer dan 5 uur per dag Bijna één p vijf gedetineerden (18,1%) rkt zelf niet, maar wrdt dagelijks gedurende minstens 1 uur in de eigen cel bltgesteld aan tabaksrk - Gedragsverandering: 71,1% van de rkers wil rkgedrag aanpassen 28,4% wil stppen. Helft hiervan wil dat binnen de muren den 20,2% wil minderen met rken. 80,5% wil dit binnen den 22,5% wil beide (beide pties aangekruist in de vragenlijst) Eten en drinken: - Slechts één p drie eet dagelijks fruit, 68,7% eet minder dan één keer per dag fruit en een kleine minderheid eet nit fruit. Slechts 123 gedetineerden (16,6%) eet vldende fruit m de dagelijks aanbevlen heveelheid (dagelijks twee prties fruit) te behalen (lagere scres dan algemene bevlking). - Eén derde van de gedetineerden zegt dagelijks grenten te eten. 67% van de respndenten geeft aan minder dan één keer per dag grenten te eten, maar het aandeel gedetineerden dat aangeeft nit grenten te eten is beperkt (4,5%) (lagere scres dan algemene bevlking). - Cnsumptie van water: 63,3% haalt de richtlijn van dagelijks minstens 1 liter water te drinken - Eén derde (33,2%) van de gedetineerden geeft aan dagelijks gesuikerde frisdranken te drinken (algemene bevlking: 24,3%) - Iets minder dan de helft van de gedetineerden (42,8%) geeft aan minstens één maal per dag een zete f zute snack te eten. Dit betekent dat 57,2% minder dan dagelijks snackt. 14,9% snackt minder dan wekelijks en 8,7% snackt nit. - Gedragsverandering: Drie kwart van de respndenten (76,6%) vindt het belangrijk m dagelijks geznd te eten
(56,3%) geeft aan geznder te willen eten tijdens hun detentie. 121 respndenten (15,9% van de steekpref) geven aan dat ze wel graag geznder willen eten, maar dat ze dit niet willen den terwijl ze in de gevangenis zitten. 27,8% van de gedetineerden wil liever niets veranderen aan hun huidige eetgewntes. Uit bijkmende analyse bleek samenhang met BMI: De grep gedetineerden die geznder wil eten tijdens hun detentie is het hgste bij die gedetineerden die kampen met vergewicht (63,6%). Bewegen en sedentair gedrag: - Opvallend: gedetineerden zijn significant meer fysiek actief dan de algemene ppulatie (Z beweegt de helft van de gedetineerden (53,1%) vldende m de WHO-richtlijn te behalen (elke dag minstens 30 minuten matig f zwaar fysiek actief), terwijl buiten de gevangenismuren slechts 31,5% aan deze richtlijn vldet). - Er is een psitieve invled dr het werken in de gevangenis; dit geldt k vr de wandeling (aantal en/f duurtijd). - Mannen scren beter dan vruwen, jngere gedetineerden beter dan udere. - Gedragsverandering: Bijna vier p vijf gedetineerden (79,5%) vindt het belangrijk m regelmatig aan lichaamsbeweging te den. Slechts een kwart van de gedetineerden (23,6%) zegt niets te willen veranderen aan hun bewegingsgedrag. Meer dan de helft (53,4%) van de gedetineerden geeft aan graag meer te willen bewegen terwijl ze in de gevangenis zitten. 23,0% wil wel meer bewegen, maar niet tijdens hun verblijf in de gevangenissen. - Sedentair gedrag: Ongeveer 11 uur van de wakkere tijd brengt men zittend f liggend dr. Bij de algemene ppulatie is dit 8u30. Er is een psitief effect dr het werken in de gevangenis. Sciale relaties: - Een kwart van de gedetineerden (24,6%) krijgt nit bezek in de gevangenis, drie kwart (75,6%) wel - De meeste gedetineerden (34,1%) hebben één f twee persnen p wie ze kunnen rekenen, maar meer dan 1 p 5 (22,3%) geeft aan niemand te hebben waarp ze kunnen rekenen ( vertruwenspersn ). Dit is structureel lager dan bij de algemene ppulatie - Twee derde van de gedetineerden (67,4%) geeft aan zich in de afgelpen week eenzaam te hebben geveld en 12,4% van de gedetineerden velde zich in dezelfde peride heel erg eenzaam (bij algemene ppulatie respectievelijk 26,3% en 1,9%) Veilig vrijen: - Meer dan de helft van de respndenten (56,1%) weet niet dat er gratis cndms te verkrijgen zijn in de gevangenis - Bijna een kwart van de gedetineerden (23,5%) heeft seksuele cntacten gehad in de gevangenis waar hij f zij p het mment van de bevraging verbleef. Slechts 9,6% daarvan heeft tijdens deze cntacten altijd een cndm gebruikt. - Een pvallende bservatie is dat van de respndenten die nit een cndm hebben gebruikt tijdens hun seksuele cntacten in de gevangenis, ngeveer de helft (55,5%) niet weet dat er gratis cndms beschikbaar zijn 5. Algemeen kunnen we stellen dat: a. het belangrijk is bij het lezen van de cnclusies te weten dat de gemiddelde leeftijd in de bevraging van de gedetineerden lager lag dan bij de bevraging bij
de algemene bevlking. Tch scren gedetineerden p zeer veel items slechter dan de algemene ppulatie. Men zu het mgekeerde verwachten puur p basis van leeftijd. b. de ppulatie grtendeels bestaat uit een grep met lagere sciaalecnmische status, een grter aandeel niet-belgen, etc. c. er een aantal cntextuele factren zijn die hier een invled p uitefenen, maar die we zelf niet in de hand hebben. Het gaat m factren die de bevegdheid zijn van de FOD Justitie, zals al dan niet werken in de gevangenis, aantal en duur van wandelingen, vedingsaanbd, etc. Uit de resultaten van het nderzeksrapprt nthuden we dat de prblematiek inzake mentale gezndheid grt is en dus een zeer belangrijk aandachtspunt betreft. Op vlak van rkgedrag dienen we in te zetten p zwel actief (bijv. dr middel van rkstpbegeleidingen) als passief rken (in gesprek gaan met FOD Justitie) Er wrdt een aanbd uitgewerkt in elke gevangenis, dit met medewerking van De Rde Antraciet vzw, die in elke gevangenis een sprtfunctinaris tewerkstelt. Tch meten we blijvend inzetten p sprt en bewegen in de gevangenis. Hewel de medewerkers van de CAW s (.a. trajectbegeleiders) inzetten p de cntacten met de naasten van de familie en er kinderbezeken dr hen gerganiseerd wrden in vrijwel iedere gevangenis, dienen we ng meer te investeren in sciale cntacten. Gedetineerden vallen vr gezndheidszrg terug p de Dienst Gezndheidszrg van Justitie. Dit maakt dat ze tijdens hun verblijf in de gevangenis geen berep kunnen den p hun mutualiteit en de diensten daaraan verbnden (bijv. terugbetaling van Bewegen p Vrschrift, rkstpbegeleiding, etc.). We verwijzen hiervr naar ns antwrd p vraag 4. 6. Gezndheidsbeleid vr gedetineerden valt nder verantwrdelijkheid van de dienst Gezndheidszrg van Justitie. Met de werking van.a. het justitieel welzijnswerk, de centra geestelijke gezndheidszrg, De Rde Antraciet wrdt in elke gevangenis al aanvullend werk verricht. Deze studie helpt de diensten van de Vlaamse Gemeenschap die een aanbd binnen de muren brengen, m pririteiten te leggen. Daarnaast is er een keuze gemaakt m in pvlging van de aanmeldingspunten drughulpverlening, te kiezen vr een werking waar gedetineerden zich kunnen aanmelden vr ruimere prblematieken p vlak van geestelijke gezndheidszrg. Die werking wrdt mmenteel pgestart en de aanwervingsprcedures zijn lpende. 7. Het is z dat niet vr elk thema en nderdeel de verschillen tussen gevangenissen helemaal nderzcht zijn. Vr een aantal zaken werden geen verschillen gevnden (bijv. de cnsumptie van fruit, de mate van snacken, ). Tch zijn er een aantal zaken die we p basis van de resultaten en het rapprt kunnen weergeven.
Pagina 41 in het nderzeksrapprt: Pagina 48 in het nderzeksrapprt: Pagina 73 in het nderzeksrapprt:
Pagina 84 en 85 in het nderzeksrapprt:
Pagina 93 in het nderzeksrapprt: Dit tnt dat er k cntextuele factren in iedere gevangenis een invled hebben. Dit zrgt ervr dat er gericht acties dienen uitgewerkt te wrden per gevangenis. 8. Naar aanleiding van dit nderzek werden reeds vlgende stappen ndernmen: - Er heeft verleg (24/08/2016) plaatsgevnden tussen mijn administratie en de Dienst Gezndheidszrg van FOD Justitie (gezien een aantal van de vaststellingen betrekking hebben p hun diensten en werking). Cncreet werden een aantal suggesties ter verbetering gedaan,.a. wat betreft veding, en een aantal afspraken gemaakt,.a. rnd rkstpprgramma s. - Verschillende Vlaamse beleidscördinatren zijn het gesprek k aangegaan met de lkale gevangenisdirecteurs. Verandering in bijvrbeeld het pschepgedrag (bij het uitdelen van warme maaltijden) f aanpassingen van de kantinelijst (lijst met prducten die gedetineerden mgen aankpen) werden z gerealiseerd. - Er is verleg geweest met het Agentschap Zrg & Gezndheid m een aantal zaken uit het nderzek verder uit te werken (19/05/2016 en 11/01/2017),.a. het verkennen van de verdere preventieve gezndheidsacties, experimenten met preventieve kankerscreenings, etc. - In de meeste gevangenissen is een samenwerking pgestart met de CGG suïcidepreventiemedewerker. - In meerdere gevangenissen is er k samenwerking met de LOGO s - Een belangrijke recente ntwikkeling is de uitrl van TANDEM. Hierbij werd gekeken naar de ervaringen met het vregere CAP, maar de scpe werd uitgebreid. Niet enkel zullen dssiers wrden pgenmen i.k.v. verslavingszrg (buiten de scpe van dit gezndheidsnderzek), maar k in het kader van de ruimere geestelijke gezndheid. 9. De studie is penbaar. BIJLAGE Onderzeksrapprt